Ekonomska kriza i politike prema drogama u Južnoj i ... · nija, Bugarska, Grčka, Kipar, Italija i Portu-gal) kako bi se detaljnije razgovaralo o aspektima trenutne politike prema

Drug Policy Dialogue 1

Ekonomska kriza dovela je do ozbiljnih posljedica kada govorimo o programima prevencije korištenja droga, programima tretmana ovisnosti kao i servisima za smanjenje štete. Ekonomska kriza dovela je do rezova i smanjenja sredstava za implementaciju politika prema drogama. Kao i u ranijim periodima ekonomske re-cesije, i ovaj put se desio isti fenomen: po-većanje nezaposlenosti, siromaštva, pro-blema mentalnog zdravlja, zaraznih bolesti kao i marginalizacije nekoliko ranjivih grupa stanovništva. Ovaj dokument je dio aktivnosti projekta „Novi pristupi politika-ma i praksama smanjenja štete“ NAHRPP).

Dokument se fokusira na razvoj i izazove koji su u vezi sa uslugama tretmana i sma-njenja štete od upotreba droga u kontek-stu nedavne ekonomske krize. Svrha ovih aktivnosti bila je: (a) da pruži znanje o to-me kako se donosioci politika prema dro-gama, pružaoci usluga, nevladine organi-zacije koje su aktivne u oblasti droga suo-čavaju sa mjerama štednje, (b) potaknuti na razmišljanje o inicijativama koje su po-duzete kako bi se riješile štetne posljedice ekonomske krize, kao i prijedlozima ino-vativnih pristupa.Ovaj dokument se zasni-va na podacima istraživanja koje je spro-vedeno u devet (9) zemalja Južne i Jugoi-stočne Evrope tokom prve godine projekta

(2017).

U istraživanju su učestvovale sljedeće zemlje: Rumunija, Bugarska, Bivša Jugo-slovenska Republika Makedonija, Bosna i Hercegovina, Albanija, Grčka, Kipar, Italija

i Portugal. Nalazi ovog istraživanja bili su predmet diskusije na regionalnoj konfe-renciji u Kipru, u oktobru 2017. godine. Tokom 2018. godine organizovani su naci-onalni sastanci u šest (6) zemalja (Rumu-nija, Bugarska, Grčka, Kipar, Italija i Portu-gal) kako bi se detaljnije razgovaralo o aspektima trenutne politike prema dro-gama i dale preporuka za buduću saradnju i zajedničke aktivnosti.

Ekonomska kriza i efekti na politiku prema drogama

Nema značajne razlike u implmentaciji politike prema drogama

Cjelokupna situacija u vezi sa nedostacima nadležnih tijela i odgovornih pružaoca usluga, veoma je različita između devet zemalja obuhvaćenih istraživanjem. U zemljama jugoistočne Evrope, kao što su Bugarska, Bosna i Hercegovina, Albanija i Rumunija, ekonomska kriza nije značajno uticala na pružanje usluga prevencije ko-rištenja droga, terapijske programe kao i servise za smanjenje štete. Situacija u ovim zemljama bila je problematična i u periodu

Dijalog o politikama prema drogama

Publikacija DIOGENIS, Dijalog o politkama prema drogama br. 9, 2018

Ekonomska kriza i politike prema drogama u Južnoj i

Jugoistočnoj Evropi

Thanasis Apostolou*

2 | Drug Policy Dialogue

prije ekonomske krize i ostala je proble-matična nakon nje. Karakteristično je postojanje strateških dokumenata i akcio-nih planova bez sistematskog pristupa prevenciji, tretmanu i smanjenju štete kao i nepostojanje ili nedovoljna finansijska podrška za njihovu realizaciju. U pomenu-tim zemljama period prije ekonomske kri-ze bio je čak i bolji zbog finansiranja pro-grama vezanih za droge od strane Global-

nog fonda. Tranzicija sa sredstava Global-nog fonda na domaće izvore sredstava za programe vezane za droge nije bila uspješna u zemljama koje su učestvovale u ovom istraživanju. Izuzetak je Bivša Jugo-

slovenska Republika Makedonija. Uslijed nekih specifičnih karakteristika ove zemlje kao što su mali broj stanovnika (oko dva miliona) i dobro razvijeno civilno društva i nevladine organizacije koje sprovode pro-grame smanjenja štete, usluge su se pove-

ćale. Sredstva Globalnog fonda u ovom periodu su korišćena za uspostavljanje 13 programa smanjenja štete i 12 novih pro-

grama supstitucijske terapije. Ovo je veo-ma dobar primjer korišćenja raspoloživih finansijskih sredstava.

_________________________________________________

U zemljama Jugoistočne Evrope, ekonomska kriza nije značajno uticala na pružanje usluga pre-vencije korištenja droga, terapij-ske programe kao i servise za smanjenje štete. Situacija je bila problematična i u periodu prije finansijske krize, i ostala je pro-blematična nakon nje.

U Rumuniji, Nacionalna agencija za borbu protiv droge (ANA) donijela je posebnu odluku kojom bi se osiguralo 3 miliona eu-ra za nevladine organizacije koje su bile aktivne u implementiranju programa za smanjenje štete. Uprkos činjenici da je o-

dobren odgovarajući budžet, ova odluka nije ostvarena jer nije uspostavljen pravni okvir za dodjelu sredstava nevladinim organizacijama. Ovo kašnjenje u donoše-nju odluka i inertnost nadležnih tijela ozbiljno su uticali na život korisnika droga.

Veliki rezovi doveli su do institucional-nih promjena i smanjivanja usluga od vitalnog značaja

U Grčkoj, Kipru, Portugalu i Italiji, poslje-dice ekonomske krize na programe u obla-sti droga bile su jasno opipljive kroz rigo-

rozne rezove raspoloživih budžeta. Iako ove zemlje pripadaju eurozoni, njihova po-litička i ekonomska situacija dovela je do socijalne i ekonomske krize sa teškim pos-

ljedicama po građane. Smanjivanje priho-da, socijalnih osiguranja i penzija, nezapo-slenost, zdravstvena zaštita, neizvjesna budućnost i otplata duga, imali su ogro-man utjecaj na zdravlje i socijalno blago-

stanje. U oblasti droga, ekonomska kriza imala je kao posljedicu smanjenje dostup-nih finansijskih sredstava za programe prevencije i programe tretma-

na. Mogućnosti za zapošljavanje postale su manje dok su se povećali indikatori soci-jalne isključenosti kao što su siromaštvo, beskućništvo i problemi mentalnog zdrav-

lja. Koherentnost i kontinuitet su prekinuti i određeni pozitivni pomaci zaostaju.

Na institucionalnom nivou došlo je do niza

promjena. Memorandum o razumijevanju (MoU) između portugalske vlade i Evrop-ske komisije (EK), Evropske centralne banke (ECB) i Međunarodnog monetarnog fonda (MMF) (Trojka), doveo je do ukida-nja Instituta za droge i ovisnosti (IDT) i njegove zamjenu Službom za intervenciju u oblasti ovisničkog ponašanja i ovisnosti"

(SICAD). "Zamjena IDT-a" prema izvještaju Portugala "još uvijek se smatra velikim gubitkom uzrokovanim politikama šted-nje, a glavna i najozbiljnija posljedica bila je kraj ideje da se fenomen korištenja dro-ga treba rješavati kroz integrativne i flek-

sibilne entitete/tijela”. Naime, prema o-


vom gledištu, nada da bi Portugal mogao da vodi ka inovativnom pristupu rješava-nja problema stigme koji je povezan sa upotrebom droga nestala je, sa završet-kom rada Instituta za droge i ovisnosti.

U Grčkoj, vlada nije sprovela suštinske odredbe grčkog zakona 4139/2013 o psi-hoaktivnim supstancama koji je usvojen 2013. godine. Obećana Nacionalna strate-gija i Akcioni plan za droge još nisu usvo-

jeni. Komisija ministara za izradu akcio-nog plana za drogu se nikada nije sastala niti je oformljena. Prema tome, Grčka je zemlja EU u kojoj vlada i parlament nisu usvojile strategije i akcioni plan o droga-ma. U drugim oblastima, prioriteti su bili jasni. Intervencijom javnog tužioca, nakon devet mjeseci uspješnog funkcionisanja, zatvorena je prostorija za upotrebu droga koja je bila pod stalnim nadzorom. Javni tužilac je dostupnost prostorija za upo-trebu droge, kao i obezbjeđivanje sterilne opreme za injektiranje droga, okarakteri-sao kao krivično djelo koje se prema tre-nutnom zakonodavstvu može smatrati dje-lom prodaje narkotika. Često je resorni ministar zdravlja, javno i u parlamentu izjavljivao da će neophodni zakoni za lega-lizaciju prostorije za upotrebu droga pod nadzorom biti podneseni parlamentu, me-đutim, u protekle 4 godine nije preduzeta nikakva akcija. Ipak, pozitivan korak je u-činjen u periodu od 2011. do 2012. godine kada su značajno smanjenje liste čekanja za ulazak u programe opioidne supstitu-

cijske terapije u Atini i Solunu. Glavna organizacija za opoidnu supstitucijsku te-rapiju (OST) OKANA otvorila je veliki broj novih centara za OST u saradnji sa javnim

bolnicama. Ovaj potez je u suprotnosti sa rigoroznim rezovima budžeta namijenje-nih za programe tretmana i smanjenja šte-te ukoliko uzmemo u obzir činjenicu da su tretmani za liječenje ovisnosti o drogama u bliskoj vezi sa javnim zdravstvenim ustanovama. Od 2008. godine, Nacionalni zdravstveni fond u Italiji je kontinuirano bio suočen sa nedostatkom finansijskih sredstava. Tokom 2010. ova situacija se

mijenja donošenjem načelno ispravne i poželjne odluke o ukidanju posebnog Na-cionalnog fonda za drogu, koji je osnovan 1990. godine i prenošenjem nadležnosti za finansiranje aktivnosti u oblasti droga na regionalne zdravstvene fondo-

ve. Međutim, zbog rezova finansijskih sredstava na nacionalnom nivou, regioni nisu u stanju da garantuju fiksni iznos sredstava za sektore i aktivnosti u oblasti

droga. Generalno, može se reći da je u svim gore navedenim slučajevima očigled-no da pitanje droga nije prioritet za vla-

du. Tačno je, da su rezovi imali negativan uticaj na zdravstveni sistem u cjeline ali u Italiji je veći prioritet dat bolnicama nego lokalnim zdravstvenim aktivnostima i ak-tivnostima u oblasti droga.

Na Kipru, smanjenje budžeta uticalo je na dostupnost i pristup preventivnim i tera-

pijskim servisima. Mogućnosti zapošljava-nja znatno su bile ograničene. Servisi nevladinih organizacija suočile su se sa problemima usljed smanjenja finansijskih

sredstava. Opšta slika situacije na Kipru je, da uprkos poteškoćama, rad na polju dro-ga je nastavljen.

Kriza je najviše pogodila servise za smanjenje štete

Pozitivan pristup programa smanjenja šte-te koji je posljednjih nekoliko godina isti-can u političkim dokumentima međuna-rodnih organizacija, Evropske unije i naci-onalnih država, ne odražava se u njihovoj

svakodnevnoj praksi. Raspoloživa sred-stva i dalje se distribuiraju među instituci-jama i službama za prevenciju i liječenje kao i organima za sproveđenje zakona o

drogama. Nije iznenađujuće da su mjere štednje tokom ekonomske krize imale vrlo negativan uticaj na servise u oblasti sma-njenja štete. Slaba organizaciona struktura servisa smanjenja štete kao i prestanak fi-nansiranja servisa iz javnih fondova dove-li su do ugroženosti rada ovih servisa. Nevladine organizacije nisu bile u moguć-


nosti poduzeti aktivnosti u cilju zastupanja i zagovaranja usluga smanjenja štete.

_________________________________________________

Pozitivan pristup programa smanjenja štete koji je posljed-njih nekoliko godina isti-can u političkim dokumentima među-narodnih organizacija, Evropske unije i nacionalnih država, ne odražava se u njihovoj svakod-nevnoj praksi.

Čak i u slučajevima gdje su vlade podrža-vale usluge smanjenja štete, finansijski re-zovi su prvo uticali na ove usluge. Njihova ovisnost o sredstvima stranih donatora i nemogućnost odgovornih domaćih vlasti da iskoriste finansiranje stranih donatora na način koji bi garantovao kontinuitet ra-da, rezultirao je rigoroznim smanjenjem usluga u domenu smanjenja štete.

Glavni nedostaci tokom suo-čavanja s krizom

a. Nedostatak nacionalne koordinacije Ekonomska kriza ukazala je na nekoliko stvari koje je potrebno riješiti kako bi se dosljednije i učinkovitije reagovalo u kriz-nim situacijama. Pitanje koje je bilo zajed-ničko za sve zemlje koje su učestvovale u ovom istraživanju je nedostatak koordina-cije među glavnim akterima. Postojeći na-cionalni koordinacioni mehanizmi nisu djelovali kao takvi u ovom problematič-nom periodu i nisu imali vodeću ulogu u procesu adekvatnog suočavanja sa mjera-ma štednje. Pored toga, nedostatak poli-tičke volje da se prioritizira pitanje droga, pogoršao je situaciju.

_________________________________________________

Projekti koje sprovode nevladine organizacije održavaju se ili vla-stitim sredstvima ili domaćim i

stranim grantovima. U mnogim slučajevima, profesionalci koji su bili uključeni u aktivnosti sma-njenja štete nastavili su svoj rad na volonterskoj osnovi.

Odgovorne institucije i službe nisu bile voljne da dijele odgovornosti, izbjegnu preklapanja i da budu uključene u zajed-

ničke akcije. Međutim, rezovi budžeta su u nekim slučajevima imali pozitivan efekat, okupljajući institucije i službe da rade za-

jedno. Pritisak da se traže načini za nasta-vak rada sa manjim finansijskim sredstvi-ma bio je podsticaj da se razmotre alterna-tive.

b. Nevladine organizacije suočile su se sa najdrastičnijim posljedicama u svom radu

U praksi, najslabiji partneri su iskusili ve-

ćinu posljedica. Najugroženija populacija korisnika droga kao što su beskućnici, injekcioni korisnici droga, korisnici koji ži-ve sa HIV-om i hepatitisom i žene, uglav-nom su iskusili najdrastičnije posljedice

smanjenja budžeta. Nevladine organizacije koje su primarno pružale usluge korisni-cima kroz servise smanjenja štete i koje su imale određenu podršku od strane države ili regionalnih vlada, suočile su se sa reza-njem svojih budžeta i često su nastavljale svoj rad na dobrovoljnoj osnovi. Na Kipru i u Portugalu, država podržava nevladine organizacije koje aktivno pružaju servise u oblasti smanjenja štete. Mjere štednje re-zultirale su rezanjem njihovih budžeta ta-ko da su bili prinuđeni potražiti alternati-ve u evropskim fondovima i domaćim do-

natorima. Projekti koje sprovode nevladi-ne organizacije implementiraju se ili vla-stitim sredstvima ili domaćim i stranim

grantovima. Zagovaračke aktivnosti pre-ma vladama u cilju ostvarivanja kontinui-teta u pružanju usluga bile su dosljedne i kontinuirane. U mnogim slučajevima, pro-fesionalci koji su bili uključeni u aktivnosti smanjenja štete nastavili su svoj rad na vo-


lonterskoj osnovi. Jedna od poteškoća ka-da govorimo o finansijskom aspektu NVOa aktivnih u pružanju usluga smanjenja štete

je pitanje kofinansiranja. Obično, donatori traže više od 20 % sufinansiranja grantova

koje dodjeljuju. U Portugalu, samo 80%

usluga NVO-a finansira država. Ovo ima negativan efekat na kontinuirano pružanje

usluga. U zemljama u kojima je rad nevla-dinih organizacija isključen iz finansiranja od strane države, poteškoće su mnogo oz-biljnije. Ovo je slučaj u Grčkoj, gdje samo priznate organizacije OKANA i KETHEA, centri za prevenciju droga, nezavisno Odjeljenje za ovisnost o drogama Psihija-trijske bolnice u Atini kao i odgovarajuća odjeljenja u Opštoj i Psihijatrijskoj bolnici u Solunu dobijaju finansijsku podršku od države. Uprkos ovim problematičnim aspektima za NVO, oni su još uvijek u velikoj mjeri pružaoci usluga terenskog rada i usluga u

oblasti smanjenja štete. Oni su takođe, glavni akteri u zagovaranju prema nadlež-nim tijelima i imaju bliske kontakte sa vul-nerabilnim osobama koje koriste droge.

c. Razvoj tržišta droga sa širenjem NPS-a, pogoršao je situaciju.

Ekonomska kriza poklopila se sa razvojem tržišta droge, a posebno sa pojavom novih

psihoaktivnih supstanci (NPS). Nacionalni izvješaj Rumunije upućuje na ovaj feno-men ukazujući na to, da su NPS prodavane u tzv. „prodavnicama začina “ pod nazi-vom etno-botaničke supstance. Sastavlja-nje riječi etno (narodni) i botanički je ko-rišćen samo da bi se u mentalitetu ljudi stvorila ideja da one nisu opasne za zdrav-

lje. Dostupnost a naročito niska cijena do-veli su do zamjene korištenja heroina sa NPSom i nizom povezanih problema koji su u direktnoj vezi sa brojem dnevnih ko-rištenih doza i zaraznim bolestima. Situa-cija postaje problematična zbog sporog re-agovanja vlasti u vezi s ovim novim feno-

menom. Nije postojala potpuna kontrola nad "prodavnicama začina", nije bilo do-

voljno preventivnih mjera kao ni preciz-nog praćenja HIVa, Hepatitisa B i C među

korisnicima droga. U isto vrijeme, drastič-no je smanjena distribucija sterilne opre-me i mogućnost angažovanja stručnjaka za pomoć korisnicima droga. Pojava NPS u drugim zemljama imala je slične efekte na upotrebu droga.

Uvođenjem sistema ranog upozorenja u EU poboljšano je otkrivanje, razmjena informacija i procjena rizika novih psi-hoaktivnih supstanci.

d. Spora reakcija odgovornih vlasti i institucija

Fenomen pravovremene reakcije na razvoj i trendove u oblasti droga je važan za stra-tegiju i akcione planove prema droga-

ma. Ovo se odnosi na pitanja kao što su koordinacija, odsustvo sinergije i saradnje između institucija, organizacija civilnog društva, akademske zajednice i zajednice osoba koje koriste droge. Tržište ilegalnih droga, tamna mreža i internet, generalno predstavljaju izazov za države i donosioce odluka. Pomenuti primjer NPS-a u Rumuni-ji pojavio se i u drugim zemljama u malo

drugačijoj formi. U Grčkoj je epidemija HIV-a u periodu od 2011. do 2012. godini povezana sa povećanim brojem injekcio-nih korisnika droga. HIV epidemija u Grč-koj okupila je državne institucije, organi-zacije i nevladine organizacije koje rade na polju HIV, AIDS-a i droga. Uprkos razlika-ma u metodama rješavanja problema između institucija i organizacija, ova za-jednička inicijativa bila je dobar primjer prakse saradnje između glavnih akte-

ra. Nestabilna politička situacija, uz neko-liko promjena vlasti u ministarstvu zdrav-lja i tenzije uzrokovane javnom raspravom o uzrocima izbijanja HIV epidemije, otežali su situaciju. Doprinos organizacija civilnog društva u Grčkoj i međunarodnih tijela igrao je odlučujuću ulogu u ovoj javnoj raspravi o uzrocima epidemije, kontinui-rano ukazujući da je informacija bazirana na dokazima neophodna kako bi se izbje-gla predrasuda u vezi sa ugroženim gru-


pama u društvu koji su lažno optuženi za situaciju koja ne odgovara stvarnosti.

Promjene politike u vrijeme kri-

ze. Model jedinice za sprovođenje za-kona kiparske policije.

Na regionalnoj konferenciji održanoj na Kipru, predstavnik Jedinice za sprovođe-nje zakona prema drogama (DLEU) kipar-ske policije predstavio je način na koji su se oni pozabavili izazovima ekonomske

krize. Polazište je bila ideja da kriza često predstavlja dobru priliku za procjenu postojećih praksi, promišljanje o određe-nim politikama, razradu mjera efikasnosti

i jačanje saradnje. U tom kontekstu, polici-ja je reorganizovala svoje službe i donijela neke odluke sa ciljem da prisustvo policije bude vidljivo u svakodnevnom životu gra-đana i da poveća osećaj javne bezbjednosti i sigurnosti. Jedna od mjera štednje bila je zaustavlja-nje zapošljavanja novog policijskog osob-

lja. Istovremeno, došlo je do ranog penzi-

onisanja policijskih službenika. Ovo je stvorilo ozbiljne probleme, naročito u pogledu brojčane adekvatnosti ljudskih resursa. Plan restrukturiranja u vezi sa re-organizacijom policije sproveden je ogra-ničavanjem administrativnih poslova slu-

žbenika, odeljenja i službi. Cilj je bio ojača-ti operativni zadatak policije povećanjem

broja policajaca na terenu. To je postignu-to smanjenjem broja policijskih službenika koji obavljaju kancelarijske poslo-

ve. Policijski model sa povećanim troško-vima u ljudskim resursima doprinosi, bez sumnje, kratkoročnim, srednjoročnim i dugoročnim pozitivnim rezultatima u smi-slu smanjenja kriminaliteta i nedozvolje-

nog ponašanja. Poseban naglasak, u ovom modelu, daje se maloljetničkoj delinkven-ciji, stavljajući “ljude” u centar svog intere-

sa. Saradnja sa drugim akterima je neop-hodna kako bi se postigao krajnji cilj a to je smanjenje vjerovatnoće razvoja kriminal-nog ponašanja u odrasloj dobi.

Glavni izazov policije je smanjenje trgovi-

ne ilegalnim supstancama. Prema statisti-kama, čini se da se velike količine ilegalnih supstanci uvoze putem legalnih kana-

la. Kiparska policija je ojačala svoju sarad-nju sa evropskim partnerima, međuna-rodnim tijelima koja su uključena u sma-njenje ponude, kao što su Interpol, Euro-pol i udruženja različitih evropskih i trećih

zemalja. Kontinuirano obrazovanje i obu-ka članova Jedinice za sprovođenje zakona prema drogama ima visok prioritet kako bi se poboljšala njihova efikasnost.

________________________________________________

Kriza često predstavlja dobru priliku za procjenu postojećih praksi, promišljanje o određenim politikama, razradu mjera efika-snosti i jačanje saradnje.

U oblasti prevencije, kancelarija Jedinice za sprovođenje zakona prema drogama uvela je novi koncept prevencije za ugro-

žene grupe stanovništva. U tu svrhu dogo-voren je memorandum o saradnji između policije (DLEU), Nacionalne garde, Mini-starstva obrazovanja i kulture, Omladinske organizacije i centara za mentalno zdrav-

lje. U oblasti prevencije, imajući u vidu najbolju evropsku praksu, DLEU je otišao korak naprijed i uspostavio posebnu soci-jalnu službu u okviru jedinice u kojoj rade

visoko obučeni i obrazovani kadrovi. Poli-cijski službenici za socijalnu intervenciju koji imaju akademsko obrazovanje u druš-tvenim naukama nude početne smijernice onima koji traže savjetovanje i tretman o-visnosti o drogama. Njihov cilj je motivisa-ti ljude koji imaju problema sa drogama kao i njihove porodice, da potraže pomoć

stručnjaka. Ove promjene su pozitivno uti-cale na program maloljetničke delinkven-cije.


Doprinos nevladinih organi-zacija i njihov odnos prema državi i javnim institucijama i službama.

U svim izveštajima zemalja, kao i diskusiji na regionalnoj konferenciji na Kipru i na-cionalnim dijalozima koji su se odvijali u šest (6) zemalja EU, naglašena je pozicija NVO-a kao aktivnih partnera u politici prema drogama i programima smanjenja

štete. Sumiraćemo neke od razmatranih pitanja.

a. Zagovaranje, inovacije, sinergije, izgradnja saveza

U oblasti droga, NVO su aktivne u zagova-ranju i pokretanju aktivnosti koje su uglavnom novi i na dokazima zasnovani pristupi rješavanja postojećih problema-

tičnih situacija. Inovacija je jedan od aspe-kata koji doprinosi razvoju politike i pro-

mjeni stavova prema korisnicima. Uloga nevladinih organizacija je da se zalažu za prava ugroženih zajednica i da u saradnji sa njima, kritički prate mjere koje poduzi-maju nadležne vlasti za rješavanje pro-

blema građana. Njihov rad je komplemen-taran aktivnostima odgovornih institucija

i državnih službi. Ističe se da uloga nevla-dinih organizacija nije da zamijeni rad na-dležnih institucija i državnih službi već da doprinese poboljšanju usluga kako bi se

učinkovito zadovoljile potrebe ljudi. U o-vom okviru, dodjeljivanje državnih sred-stava inicijativama civilnog društva je važ-no jer je ono fleksibilno, može na vrijeme reagovati na situacije koje zahtjevaju hitnu reakciju, budući da nisu vezane za biro-kratske i vremenski zahtjevne procedure.

Ono što rad nevladinih organizacija može učiniti značajnijim su njihovi bliski kon-takti sa ljudima i organizacijama u zajed-

nici. Sinergija sa različitim partnerima, stvaranje saveza i izgradnja mostova sa ši-rokom publikom čini akcije zagovaranja efikasnijima.

b. Uključivanje zajednice i organizacija korisnika droga

Važno je da se lokalne organizacije i orga-nizacije korisnika droga (aktivni i bivši ko-risnici) zalažu za sopstvene intere-

se. Njihov glas se mora čuti i oni bi trebali ustrajati u aktivnostima koje poboljšavaju

njihovu situaciju. U svojim pokušajima da se organizuju i zauzmu za svoje interese, mogu zatražiti pomoć od lokalnih vlasti i tražiti saradnju sa drugim nevladinim

organizacijama. Takođe, organizacije za zastupanje moraju stvoriti mogućnosti za plaćene aktivnosti koje sprovode korisnici

droga. Mogućnosti zapošljavanja su od suštinskog značaja za njihovu rehabilitaci-ju i život u kojem mogu samostalno funk-cionisati.

_________________________________________________

Ono što rad nevladinih organi-zacija može učiniti značajnijim su njihovi bliski kontakti sa lju-dima i organizacijama u zajed-nici. Sinergija sa različitim par-tnerima, stvaranje saveza i izgradnja mostova sa širokom publikom čini akcije zagovara-nja efikasnijima.

Da bi se dosljedno radilo na tome, neop-hodno je ispuniti određeni broj uslo-

va. Prilika za NVO i za uključivanje zajed-nice mora biti dobro koordinisana kako bi se postigli rezultati i, ako je potrebno,

nastavile aktivnosti. U zemljama koje su bile podržane od strane Globalnog fonda, nevladine organizacije i organizacije kori-snika droga su mogle učiniti više kako bi uticale na lokalne vlasti da preuzmu odgo-

vornost za nastavak njihovog rada. U isto vrijeme, mora se reći da postoji nedosta-tak političke volje za sprovođenje politika koje bi mogle odgovoriti na potrebe ugro-žene populacije. NVO i zajednice ne mogu djelovati same ukoliko ne postoji politička


volja. Za to su potrebni snažni zajednički

napori. Takođe, nedostaju specifični prio-riteti i realni ciljevi. Nevladine organizacije i zajednice mogu pomoći vladama i na-dležnim organima da odrede priorite-

te. Vlasti moraju slušati glas zajednice i u-ključiti organizacije i aktivne pojedince u planiranje i sprovođenje aktivno-

sti. Zajednice i organizacije korisnika dro-ga takođe, moraju raditi na većoj vidljivo-sti. Predstavljanje njihovih zahtjeva na-dležnim vlastima i široj javnosti je od suš-tinskog značaja za promociju njihovih ak-cija.

Takođe, saradnja sa institucijama i organi-zacijama prepoznatim od strane države, veoma je važna za sprovođenje politike

prema drogama. Ove institucije često vide NVO kao svoje konkurente, a one moraju biti prepoznate kao njihovi partneri.

c. Održivost inicijativa civilnog društva

Uključivanje nevladinih organizacija i uop-šteno, inicijative civilnog društva, vlasti posmatraju kao privremene, slučajne i realizovane kroz projektne aktivnosti. Dobri rezultati projekata koje implementi-raju nevladine organizacije se ne nastav-ljaju ili nastavljaju u maloj mjeri upravo,

zbog ovakvog pristupa vlasti. Dobijete izvjesna sredstva, radite stvarno dobar posao, izvjestite o rezultatima i akcija je

završena. Nema kontinuiteta. Zapravo, donatori (bilo da se radi o državi, EU ili privatnim donatorima) bi trebali biti od samog početka zainteresovani i razmišljati kako da osiguraju kontinuitet dobrih pro-

jekata. Nije dovoljno samo spomenuti že-lju da lokalne vlasti preuzmu odgovornost za nastavak aktivnosti koje je pokrenuo projekat. Većina nevladinih organizacija koje su učestvovale u istraživanju djeluju u zemljama koje nemaju zakonodavstvo o saradnji države sa nevladinim organizaci-

jama. Oni traže pravni okvir kroz koji NVO

mogu dobiti sredstva. Pravni okvir ima prednost jer država može da postavi kvali-tativne uslove za osoblje, obaveze i odgo-

vornosti, demokratsko upravljanje, tran-sparentnost i finansijsko upravljanje. Dru-go važno pitanje je specijalizacija osoblja

koje sprovodi projekte. Fenomen droga i metode i programi za tretman i smanjenje štete podložni su brzim promjena-

ma. Obuka osoblja je neophodna. Postoji nedostatak sistematskih i permanentnih mogućnosti za obuku i obrazovanje osob-lja koje radi u nevladinim organizacija-

ma. Ovo se događa, između ostalog, i zbog činjenice da države i lokalne vlasti ne priznaju rad nevladinih organizacija kao integralni dio svoje politike prema droga-

ma. Dokumenti politika međunarodnih i međuvladinih organizacija (UN, EU) govo-re o vrijednom doprinosu organizacija ci-vilnog društva, ali na nacionalnom i lokal-nom nivou stvarnost je u velikoj mjeri

suprotna izjavama na papiru. Ovo pitanje treba da dobije odgovarajuću pažnju na-dležnih tijela.

Predlozi unapređenja

Da bi gore navedeni nedostaci bili riješeni, razmotreno je nekoliko prijedlo-

ga. Nevladine organizacije mogu koristiti sljedeće prijedloge tokom kontakata s na-cionalnim i lokalnim vlastima, međuna-rodnim i međuvladinim organizacijama, institucijama i službama za tretman i sma-njenje štete, privatnim donatorima i dru-gim relevantnim subjektima.

1. Neadekvatno finansiranje

Jedan od prijedloga je da se zatraži prera-spodjela novca za politike prema droga-

ma. Preraspodjela budžeta može se postići korištenjem postojećih informacija o teku-ćim troškovima i njihovim rezultati-

ma. Dodjela raspoloživih budžeta i proc-jena pozitivnih efekata preraspodjele nov-ca na mjere smanjenja štete i kako će to u principu uticati na politiku prema droga, treba predstaviti političarima i državnim i lokalnim vlastima.

Većina zemalja potroši 70% svog budžeta na smanjenje ponude, rad policije i pravo-


sudni sistem, a 30% svog budžeta na sma-

njenje potražnje. Reorganizacija budžeta i ujednačavanje procenta utrošenih sred-stava za smanjenje ponude i potražnje je

logično pitanje. Pristup ka promjeni poli-tike, od represije ka javnom zdravlju i ljudskim pravima, zahtjeva ovu ravnotežu.

Posjedovanje droge za ličnu upotrebu ne smije više biti predmet krivičnog pra-

va. Korisnici droga ne smiju se posmatrati kao prestupnici koji prolaze kroz sudske procedure kao što su policijska hapšenja,

izvođenje pred javnog tužioca i sudove. Ako budžeti koji su na raspolaganju za ove aktivnosti budu potrošeni za tretman i smanjenje štete, ravnoteža između sma-

njenja ponude i potražnje biće realnija. _________________________________________________

Uključivanje nevladinih organi-zacija i uopšteno, inicijative ci-vilnog društva, vlasti posmatraju kao privremene, slučajne i rea-lizovane kroz projektne aktivno-sti. Dobri rezultati projekata ko-je implementiraju nevladine organizacije se ne nastavljaju ili nastavljaju u maloj mjeri upravo zbog ovakvog pristupa vlasti. Dobijete izvjesna sredstva, radite stvarno dobar posao, izvjestite o rezultatima i akcija je završena. Nema kontinuiteta.

Izbegavanje preklapanja aktivnosti i pro-movisanje duha sinergije i kooperacije, dobar je doprinos u raspodjeli resursa i promovisanju efikasnosti.

U nekim zemljama, nevladine organizacije su predložile vladama da dio prihoda od finansijskih sankcija ili kazni za kršenje zakona o drogama, kao i zapljene, daju za podršku usluga smanjenja štete.

Neophodno je da se finansiranje nevladi-nih organizacija koje rade na polju droga

reguliše zakonom. Nevladine organizacije treba da ispune kriterijume podobnosti.

2. Nepostojanje političke volje

Jedan od načina poticanja političara na ve-ću posvećenost promovisanju politika koje daju prioritet zdravlju, poštovanju ljudskih prava i više aktivnosti za rehabilitaciju, pristup obrazovanju i tržištu rada je stva-

ranje mreža. Nevladine organizacije, ad-vokati, stručnjaci za javno zdravlje i ljud-ska prava, organizacije korisnika i grupe u zajednici, mogu organizovati zajedničke aktivnosti kako bi drogu učinile glavnim

pitanjem. Saradnja sa grupama koje rade na realizaciji ciljeva održivog razvoja (SDG) je dobra za pažnju koju šire druš-tvene grupe moraju posvetiti problemu

droga. Predstavnici parlamenata, lokalni donosioci odluka, novinari, sportisti, u-mjetnici i drugi ljudi koji su uključeni u društvene aktivnosti, mogu biti pozvani na lice mjesta da se upoznaju sa projektnim aktivnostima i da budu informisani o nji-hovoj važnosti.

Treba uspostaviti saveze sa ekspertima i istraživačima kako bi se obezbjedila dobra dokumentacija i pomoglo političarima da budu informisani o raspoloživim dokazima koliko su efikasne mjere za smanjenje šte-

te. Da bi se uspjelo u navedenom, potre-bna je efikasna saradnja između organiza-cija civilnog društva i zajednica. Može se stvoriti zajednički plan koji će biti pred-stavljen političarima prije izbora, tražeći njihovu posvećenost ovom pitanju.

3. Pravni okvir za smanjenje štete

U postojećim zakonima o drogama postoji malo ili se uopšte ne spominje smanjenje štete. Moramo se zalagati za inkorporira-nje odredbi za programe i aktivnosti sma-njenja štete. U tu svrhu možemo koristiti strategiju i akcioni plan EU, UNGASS do-kument iz 2016, relevantne tekstove Svjetske zdravstvene organizacije (SZO) i druge dokumente. Postoji mnogo korisnih


informacija na internet stranicama organi-zacija za smanjenje štete koje mogu pomo-ći u pokretanju kampanja za uključivanje programa smanjenja štete u nacionalno zakonodavstvo. Veoma je važno uključiva-nje organizacija korisnika droga. Veoma su važni susreti ljudi koji koriste droge i biv-ših korisnika sa političarima, posebno ka-da se od političara traži da se obavežu za sprovođenje zakonskih odredbi i mjera.

4. Pitanje stigma mora biti riješeno

Stigma je jedan od glavnih problema kori-snika droga. To je široko društveno pitanje koje na mnoge načine utiče na ljude koji koriste droge. Pristup zdravstvenim uslu-gama često je problem zbog predrasuda zaposlenih, među njima i zdravstvenih radnika. Obuka i osposobljavanje na rad-nom mjestu je odgovornost države i zdravstvenih ustanova. Za studente medi-cine, univerziteti trebaju uključiti nastavne planove i programe o drogama. Kampanje protiv stigme za podizanje svijesti moraju se planirati i provoditi korištenjem druš-tvenih medija, televizije, radija, plakata, itd. Aktivno angažovanje korisnika i mo-gućnosti zapošljavanja mogu pridonijeti rješavanju problema stigme kroz kontakte

i saradnju na radnom mjestu. Vlasti, orga-nizacije i svaka osoba pojedinačno moraju shvatiti da je jezik koji opisuje osobu koja koristi droge važan. Jezik može dovesti do prihvaćanja i uvažavanja, ali i do diskrimi-nacije i stigme. Stoga je neophodno pro-movisati upotrebu nestigmatizirajućeg je-zika. Zdravstvene službe i službe socijalne zaštite za osobe koje koriste droge moraju raditi na tome da dodatno ne ugroze ljude koji koriste droge.

5. Saradnja i koordinacija između na-dležnih organa, zdravstvenih organiza-cija i organizacija za smanjenje štete

Nadležni organi i organizacije koje se bave zdravljem i smanjenjem štete moraju promovisati holistički pristup u vezi sa drogama. Primarna briga i poruka koju moraju prenijeti je da oni rade za ljude, za korisnike ili za ljude koji su u opasnosti da postanu ovisni. Takođe, bilo bi korisno da se dobre prakse iz Evrope prenesu zem-ljama članicama. Možemo zaključiti da bi programi i usluge smanjenja štete trebali biti samokritičniji, kako bi privukli druge organizacije, tako da saradnja može posta-ti stvarnost.

* Thanasis Apostolou direktor DIOGENIS


Uz finansijsku podršku


Fokionos 8

10 563 Athens, GREECE

Tel.+30-2103255326

E-mail: [email protected]

www.diogenis.info

Dijalog o politikama prema drogama Postojeći sistem globalne kontrole droga temelji se na tri međunarodne konvencije UN-a: Jedinstvenoj konvenciji o opojnim drogama (1961.) izmijenjenoj Protokolom iz 1972., Konvenciji o psihotropnim sup-stancama iz 1971. i Konvenciji protiv nedozvoljenog prometa drogama i psihotropnim supstancama iz 1988. godine.

Zakonodavna shema razvijena nakon šezdesetih godina 20. vijeka slijedila je represivni pristup i karakte-rizirana je restriktivnim tumačenjem UN-ovih konvencija koje su često prepreka razvoju inovativnih prak-si koje zadovoljavaju potrebe našeg vremena i konstantno se procjenjuju po pitaju njihove učinkovitosti. Desetljeća represivnih politika droga nisu smanjila veličinu tržišta ilegalnih droga nego su dovela do krše-nja ljudskih prava, izazvala krizu u pravosudnom i zatvorskom sistemu, stabilizovala organizovani krimi-nal i marginalizovala ranjive korisnike droga, male trgovce i proizvođače nedopuštenih usjeva.

Dijalog o drogama u DIOGENIS-u ima za cilj promovisanja humanije, uravnoteženije i djelotvornije politike prema drogama koja udaljava od represivnog pristup, a temi pristupa iz perspektive javnog zdravlja, ljud-skih prava i smanjenja štete. Specijalizovani projekt reforme zakona o drogama koji promoviše DIOGENIS ima za cilj reformu zakonodavstva isticanjem dobrih praksi i naučenih lekcija iz iskustava u područjima kao što su dekriminalizacija i depenalizacija, proporcijalnost kazni, alternative zatvaranju i smanjenju šte-te.

Nizom publikacija, DIOGENIS ima za cilj podstaknuti konstruktivan dijalog između organizacija civilnog društva i nadležnih državnih organa odgovornih za sprovođenje politika prema drogama, agencija, servisa i relevantnih institucija kao i ostalih službi koje sprovode politiku.

mailto:[email protected]

Documents

Ekonomska kriza i politike prema drogama u Južnoj i ... · nija, Bugarska, Grčka, Kipar, Italija i Portu-gal) kako bi se detaljnije razgovaralo o aspektima trenutne politike prema