3
1.GRmalusullerindentalaszimalatyntemindeoldukaskkullanlaneksantrikpresler,
mekanikpresolarakdabilinmektedir.lkemizdeeksantrikpresretimigenibiryelpazede
yaklak250firmatarafndanyaplmaktadr.Bukadarokreticiolmasnakarnyaygn
kullanlanbirteknikbulunmamaktadr.ounluklatecrbeyedayalyaplanretimler
istenmeyendurumlarnolumasna,malzemeisrafnaveaynzamandagelimenndeengellere
neden olmaktadr.
Butezinamaceksantrikpresimalatnnkontrollbirekilde,mhendislikalmalarna
dayanan bir yapya ulatrlmasdr.
Eksantrikpresprojelendirilmesindebirincifaktrmteriistekleridir.allacakkalp
llerinevekullanlacaktalaszimalusulnegrebirdizayngerekmektedir.Bunedenle
mteriistekleriveilgilistandartlareliindepresintipivebazdllerikendiliinden
elde edilmektedir. Pres zerinde bulunan elemanlarn
projelendirilmesi aamasnda ise istenen tonaja gre mukavemet
hesaplarndan kan sonular kullanlmaktadr.
Butezde,kesmekalbylaalacakbirfirmannihtiyacnaynelikbirtasarmyaplmtr.
Firmannistedii alma tonaj 60 ton, eksantriklik 50 mm olup lleri 710
mm x 550
mm(uzunlukxgenilik)olanbirplakakullanlmakistenmektedir.Plaka(tabla)lleriDIN
55173Almanstandardylabelirtilen60toniinstandartllerdir.Tmhesaplamalarbu
ller baz alnarak yaplacaktr.
Projelendirmeaamalarsrasyla:Gvdegrubu,krankgrubu,balkgrubu,biyelgrubu
eklindeolacaktr.Bugruplardabulunanpresmakinesielemanlardayinekendigruplar
altnda projelendirilecektir. 4 2.PRES GRUPLARININ PROJELENDRLMES
2.1Pres Ana Elemanlar
Bublmdepresioluturanveprojelendirmeaamasndailksralardagelenelemanlara
deinilecektir. 2.1.1Gvde Grubu
FirmaretimeklineuygunolarakCtipipresseilmitir.Buseimiyaparkenfirmann
hedeflediiretimadedi,hz,sacbeslemeeklivemaliyetgibiparametrelergznnde
bulundurulmutur. ekil 2.1. Pres yan grn 5 ekil 2.2. Pres n grn
Yukarda verilen pres yan ve n grnlerinde belirtilen plaka uzunluu,
plaka genilii
dahancedebelirttiimizgibifirmatarafndanbelirlenmitir.Aynzamandamaksimum
kalpyksekliinebalolarakdaaklkdiyeadlandrdmzleldeedilmektedir.Bu
llerinpresgvdetasarmndayerinekoyulmasylakrankmilininyatakmerkezi
koordinatlarksmendeolsabelirir.Tamyerininbelirlenebilmesiiinbalkkzakvebiyel
vida boylarnn da seilmi olmas gerekecektir.
Balkkzakboyununbelirlenmesiiinbelirlibiryntemyoktur.Budeerlerdeampirik
yntemlerleeldeedilir.Buradanemliolannokta,mteriisteindebelirleneneksantriklik
deerireferansalnmaldr.MumakMakineSan.veTic.A..dekzakboylarneldeetmek
6 amacyla ampirik bir forml gelitirilmitir: Balk Kzak Boyu = [en
uzun plaka boyu / 2 + maksimum eksantrik deer] x 1,3(2.1)
Konstrktif anlamda tasarmn netlemesi asndan ihtiya duyduumuz biyel
vidas ve dier
elemanlarnlleriilerleyenaamalardabelirtilecektir.Bunlarlaberaberdiliiftlerinin
yerletirilmesivearlkmerkezinindeortadatutulmasdgvdetasarmndaelemanlarn
pozisyonlanaca noktalar kesinleecektir.
Mukavemetasndanbakldndagvdeyeetkiyenmaksimumgerilmelerihesaplarken
kuvvet etkisi altnda kalan gvde kesitinden faydalanacaz. Bunun iin;
Yg = igi iAY A . (arlk merkezinin bulunmas)(2.2) Ixg = 2 + +g i xgY
A Ii (Stainer teoremi-eylemsizliklerin telenmesi)(2.3) cIWxgxg =(c:
tarafsz eksene olan uzaklk)(2.4) l F Me. =( l : krank ekseninden
tarafsz eksene olan uzaklk)(2.5) xgeeWM= o (2.6) formlleri
kullanlacaktr. 7 ekil 2.3. Pres kesit grnts
Eldeedilengerinimdeerleriemniyetligerinimdeerleriylekarlatrlptasarmn
uygunluu irdelenecekve gerekiyorsa takviyeler yaplacaktr.
Baskkuvveti(F)etkisiylepresgvdesininnksmtarafszeksenegreekietkisiyle
gerilecektir.Arkadakalanksmisekuvvetiletarafszeksenegremomentkolununkar
tarafnda kaldndan bas etkisiyle gerilecektir. Ayn zamanda yukar
doru uygulanan bask
kuvvetibtnkesitiekmeyezorlayacaktr.Btnbuhususlardikkatealndndabileik
gerinimlerin toplanmas ve toplam etkinin irdelenmesi gerekecektir.
8 ekil 2.4. Bask kuvvetinin oluturduu gerilmeler Presin n ksmnda
stteki ekilden de grlecei gibi eki gerilmesiyle eme gerilmesinin
toplam etkirken, arka ksmnda ise bu ikisinin fark etkimektedir.
Bunlar hesaplarken ; AFeki = o(eki gerilmesi)(2.7) Presin n ksmnda
: em e eki topo o o o s + = (2.8) 9 Presin arka ksmnda : em e eki
topo o o o s + = (2.9) bantlaryla oluan gerilmeler bulunur. Elde
edilen bu gerilmeler sonlu elemanlar analiz programyla (T-Flex v.
9.35) dorulanmaya allacaktr. Fakat bu deerlerle bilgisayar
tarafndan elde edilecek deerler arasnda farklarn olmas kanlmazdr.
Pres n grnnden (ekil 2.2) aka grlen yan saclar aras mesafe de plaka
boyutlarna
balolarakbirtakmmukavemethesaplarnagrebulunmaktadr.Presingeniliidiye
adlandrdmz bu akl projelendirirken plakay maksimum ekilde
mesnetleyecek yapda
birseimyapmamzgerekecektir.Budeeregrebirokdeerdebalolarakdeiecektir.
Krankmilineuygulanacakmomentinbykl,balngenilii,yatakboyutlargibi
birokparametrebuaklktanetkilenecektir.Birokdeikenolduuiinbizegerekenve
birincinceliesahipolanplakaymaksimumekildemesnetleyentasarmdikkate
alnacaktr.Ayrcabudeerleruluslararasstandartlardayeralmaktadrvetasarmn
yaptmz preste de standart l kullanlmtr. 2.1.2Krank ve Angrenaj
Grubu
Preslerde,presboyutlarnaoranlafazlaggerektiidurumlardaangrenajmiliilebirdili
sistemioluturulurvekranknuyguladmomenttahviloranndakatlanr.Fazladang
istendiidurumlardayaplmasgerekenvolannebatlarnnbytlmesidir.Ancakpres
gvdesine kyasla ok byk bir volan hem dengesizlie hem de tasarm
asndan sakncalara
yolamakta,presllerideimektedir.Bunedenleangrenajuygulamasyaygn
kullanlmaktadr.
Angrenajmilininilettiimomentbizimiinreferanstekiledecekfizikselbyklktr.
ncelikleangrenajmiliylebyklkatlanacakolanmomenteesasihtiyacolankrank
10 milini incelememiz gerekecektir.
Krankmiliaadakiekildedegrleceigibidnlerdeeksantriklikyapacakekilde
tasarlananbirmildirvebiyellebirliktebirmekanizmahalinegelipdaireselhareketiteleme
hareketine evirir. Krank mili dinamii detayl olarak incelendiinde
maksimum gcn alt l noktaya varmadan 30 iinde elde edildii
bilinmektedir. Tasarmlar bu 30 iinde maksimum
gkullanlacakekildeyaplacaktrLisansteziseviyesindebiralmaolduundankrank
milinin dinamii analiz edilmeyecektir. ekil 2.5. Krank mili
Krankmilizerindekonstrksiyongereikamakanallar,eksantrikkavramannekilbal
olarak oturaca geometri ve dier geometriler bulunmaktadr.
Krankmilitasarmndanceliimizipresstrounabalolarakeksantriklievermeliyiz.Mteriistekleridorultusundaayarlanabilirstrokluvesabitstroklupreslerolabilir.Bizim
tasarmnyaptmzpresayarlanabilirstrokluistenmektedirvestrok0-100mmaras
deimesi istenmektedir. Buna bal olarak; 2 1 max max2 / e e Strok e
+ = = (2.10) 1 2 min min2 / e e Strok e = = (2.11)
eklindeifadeedilir.Tasarmdakrankmilieksantrikliiveeksantrikkavramaeksantriklii
11 eit seilip 25er mm alnmtr.
Mukavemethesaplarnmaksimummomentieldeedeceimizmaksimumeksantrikliegre
yapacaz. ekil 2.6. Krank mekanizmas (lekli izilmitir)
Krankmekanizmaszerindenkrankevresindekievreselkuvvet(T)hesaplanacaktr.
12 Bunun iin; e L . 10 =(ampirik n kabul)(2.12) | o sin sine L=
(2.13) o sin . F T = (2.14) formlleri kullanlr. Elde edilen bu
deerlerle krankn ihtiyac olan dndrme momenti hesaplanabilir; T e
Mdn krnk. = (2.15)
Budndrmemomentinisalklekildekarlayacakkrankmilikesitlleriburulma
eilmeye ve kesmeye gre kolaylkla hesap edilecektir. Bunun iin;
emkrnkbWMdnt t < = (2.16) 12.3dWt= (2.17) AFyatakkayma = t
(2.18) 13 empangI GM s =..max(2.19) ve (2.6) nolu forml
kullanlacaktr.
Angrenajmilininsahipolmasgerekendndrmemomentidoalolarakevrimorannca
katlanmas gerekir. Bunun yannda dili iftlerinin alma verimi de bu
dndrme momentini
etkileyecektir.Buverim%100naltndaolduundankesinlikledahayksekalnmas
gerekecektir. dii ang dn krnki M M q . . = (2.20)
Prestekullanlanredksiyonoranalmaeklinidedeitirecektir.Bunedenlepreste
yaplacakievealmaeklinegrebirredksiyonoransemekgerekecektir.rnein
svamailemiyaplacaksabalkhznnkontrollolmasgerekmektevedolaysylabir
redksiyon uygulanmsa bu oran nispeten byk seilmelidir ki sac parada
bir deformasyon
meydanagetirmesin.Tabiburadasacmalzemesidenemkazanmaktadr.Tasarmn
yaptmz preste redksiyon oran olarak 5 seilmitir.
Buverilerndaangrenajmilininprojelendirilmesimmknolmaktadr.Angrenajmiline
bir burulma gerilmesi ve ucuna monte edilen volan arlndan tr bir de
eilme gerilmesi
uygulanmaktadr.Volanboyutlarhenzbelliolmadndanortalamabirktlekabuledilip
projelendirilecektir. Daha sonra geriye dnlerek dzeltmeler
yaplacaktr.
Burulmahesabndakrankmilininprojelendirilmesindekullanlan(2.6),(2.16),(2.17)ve
(2.19) nolu formllerden yararlanlacaktr. Bunun dnda bileke
gerilmeler iin de ; 14 2 2. 3b e topt o o + = (2.21) forml
kullanlacaktr. Krank ve angrenaj millerinin projelendirilmeleri
neticesinde yataklanmalar iin gerekli yatak
tipiseimlerininyaplmasgerekmektedir.Bununiinmilleregelenyatakkuvvetleri,dili
iftlerinden tesir eden radyalve eksenel kuvvetleribelirlenmesi
gerekmektedir. Ayrca krank
veangrenajmillerininaplarbelirlendiktensonradililerinpozisyonlanacaekleve
mukavemethesabnagrellerieldeedilecektir.Tasarmadevamedebilmemizasndan
birkabulyaparakangrenajmiliyatakboluklarnyksekglerdetolereedecekekilde
yataklaroynakmakaralrulmantipindeseeriz.Katalogdeerlerinehesaplamalarksmnda
yerverilecektir.Bununyanndakrankmilidengesizolarakdarbeleremaruzkalacandan
bronzmalzemeyledesteklenmikaymalyataklayataklanacaktr.Buradayatakbasnlarna
bakacaz; emyatakPD LFP s =.(2.22) 2.1.3Dili arklar
Angrenajsistemindebirpinyonvebirdebykolmakzere2adetdiliark
kullanlmaktadr.Btngcnaktarldnoktaolmasnedeniylesonderecehassasekilde
projelendilirmesi gerekmektedir. Dili iftin llerinin bulunmasnda
ncelikle dili tipi (helis, dz vs.) seilerek bir balang
yaplmaldr.MumakMak.San.veTic.A.debugnekadarretilen60tonlukCtipi
preslerde5alhelisdilikullanmbaarlsonularvermitir.Gerekabymesiyle
oluacakeksenelyatakkuvvetleriniazaltmagereksealmauyumuasndanyksek
performans elde edilmitir.
Diliarktipiveasseildiktensonrabireksenlerarasmesafeseilerekdiiaplarelde
edilecektir. Bu aamada; 15 2). (2 1 am z za+= (2.23) | cosnamm =
(2.24) 1 2.z i zang= (2.25)
formllerikullanlarakmodl,disaylarbulunurveeksenlerarasmesafedorulamas
yaplr. Dili ark aplarn ve geniliklerini elde etmek iin ise; am z d
.1 1 = (2.26) am z d .2 2 = (2.27) n m m B . = (2.28) formlleri
kullanlacaktr.
Dilillerininkarlmassonrasndadililereuygulanankuvvetlerintespitedilmesive
sonrasnda di dibi kesilmesi, ezilme kontrol yaplmas gerekmektedir.
ncelikle dili ift ine gelen kuvvetleri gsterelim: 16 ekil 2.7. Dili
ifti zerindeki kuvvetler (pinyon ve byk dili) 2dMFdn krnk = (2.29)
| cosnFF = (2.30) | | tan . sin . n aF F F = = (2.31) |ocostan .rFF
= (2.32) Byk dili iin gsterilen kuvvetlerin tepkileri doal olarak
pinyon dili zerine etkiyecektir. izim zerinde tekrar gstermeye
gerek duyulmamtr.
Didibimukavemethesabiinbirtakmdeerlerintablolardanseilmesigerekmektedir.
17 Helisdili,evrehzvenormaliilikbakmndanbudeerlerhesaplamalarksmnda
tablolardan alnarak kullanlacaktr. Bunlara gre emniyetli gerilme
deeri; emnfm d eB mFK K oco s =. .. . (2.33) eklinde olmaldr. Di
ezilme kontrol iin ise; iid BF KK K K K P da m1... . . .2max+ =c
|(2.34) E Km. 35 , 0 = (2.35) o o tan . cos12=aK (2.36) ||cos = K
(2.37) cc1= K (2.38)
Buverilerndadahancekabulyappsetiimizrulmanlarvekrankkaymalyatak
boylar kontrol edilir, emniyetliyse tasarma devam edilir, deilse
uygun dzeltmeler yaplr. 18 2.1.4Biyel Grubu
Krank-biyelmekanizmasnoluturanelemanlardanbiyel,kranknyapteksantrikhareketi
dorusal harekete eviren paradr. Btn bask gcn zerinde toplayacak
ekilde alr ve
bunagreprojelendirilmelidir.Birucukrankneksantrikksmnabaldieriisedorusal
hareketyapacakekildekzaklandiinasalhareketleritolereedecekbirdizaynasahip
olmaldr.Bunedenlebiyelmekanizmasiindeyeralanbiyelvidasnnucukreselolarak
tasarlanmtr. ekil 2.8. Biyel kolu ve biyel vidas montaj resmi
Biyelkolutamgckrankaltlnoktayagelmedenkalan30iindeyapacandandey
eksenleakmaypalbirekildepozisyonlanacaktr.Bunedenlebaskkuvvetindendaha
yksekbirkuvvetemaruzkalacakvebudabasgerilmesiolaraksonulanacaktr.Biyel
vidasnnkreucusayesindeutarafserbestekildesalnmyapacakvesonderecekaygan
biryataktaaltndanbiyelvidashibirzamansabitkalmayacaktr.Bunedenlekuvvetin
yataybileeninbiyelvidasnemeyealmasszkonusuolmamaktadr.Biyelvidasbu
19 aamada sadece bas gerilmesine kar llendirilecektir. Basya
karemniyet kontroliin ncelikle vida ucundaki krenin apnn tayin
edelim: emkrePdFP s =4.'2t(2.39) | cos'FF = (2.40)
Bunundndabiyelvidasnbiyelkolunamontajeklimizvida-somunprensibinedayand
iinbiyel kolunave vidasna almas gereken uygun di profilini de
sememiz
gerekecektir.Buseimiyaparkendidibiapnnmaksimummukavemetinevediortalamaapndaki
ezilmeye bakacaz. Ezilme bakmndan; emPt d zFP s =. . .'2t(2.41)
Emniyetlibasncagrebiyelvidasnaalmasgerekendisaysnaulalacaktr.Buradan
biyel kolunun uzamas gereken minimum ve maksimum uzakla gre biyel
vidasnn toplam di boyu elde edilecektir. Vida di dibinin kesilme
kontrol iin; emt d zFttt s =. . .'3(2.42) Vida di dibinin ezilme
kontrol iin; 20 4.'23dFto = (2.43) formllerinden yararlanlr. Ayn
ekilde biyel koluna vidann monte edildii kesit yzeyi iin de ezilme
kontrol yapmak gerekir; 4.'2.kolu bdFPt= (2.44) 2.1.5Balk Grubu
Genel olarak gayt, kayt vs. olarak adlandrlanbalk, preste kalbn
balanaca ve dorusal hareketin elde edildii son elemandr. ekil 2.9.
Baln perspektif ve alttan grn 21
Balnalttakalanvekalbnbalandyzeyinbaskkuvvetlerinekardayanklolmas
gerekir. Genelde kk tonajlarda (150 ton aas) kullanlan balklar dkme
demirden imal
edilir.Balnaltalannagrebirbasnhesabyaparakemniyetliolupolmadkontrol
edilmelidir. koAFP = (2.45)
Aynzamandabalngeometrisikarmakolduundansonluelemanlarlaayrcabir
mukavemet analizi yaplacaktr.
Eksantrikpreslerdebalklarnkzaksaylarhassasiyetasndannemlidir.Buradabir
mukavemet hesabndan ok ekil bal bir yataklama dncesiyle hareket
edilmelidir. Kzak
saysolarak4,8kzakkullanlanpreslervardr.Ctipipreslerdevezelliklearhassas
konstrksiyonistenmediitakdirde4kzaktercihedilir.Kzaklaranmalartolereedecek
ekildeyabronzlatakviyeediliryadadkmedemirdekigrafitinyalamazelliinden
faydalanlarak bronz kullanlmaz. 2.1.6Volan Grubu
Eksantrikpresteiyapmakiingerekliolanenerjielektrikmotorundanalnr.Fakati
evrimlerindesrekliolarakmotorunduruptekraralmasveyeterlienerjiyitekbana
salayabilmesi iin yksek maliyetli bir motora ihtiya vardr. Bunun
yannda presin elektrik tketimi konusunda olduka yksek meblalar elde
edilir.
Butipmakinalardabirenerjidzensizliiolmamasvegerektiindeyksekglerin
karlanabilmesiiinenerjidepolayanaklereihtiyavardr.temekanikanlamadabu
aklere volan denmektedir ve eksantrik preste ba rol bu elemandadr.
Volanngeometrisiitibariylesreklidnpbirenerjidepolayacandandaireselformda
olmaskanlmazdr.Dnmehareketindenkaynaklananasalhzvektlesinden 22
kaynaklanan ataletlebir dnme kinetikenerji depolar.
Depolananbuenerji presteiyapmak amacyla kullanlr. Pres i yaplmad
anlarda dnmesine devam ederek bir enerji sreklilii meydana getirir.
Volan iin enerji ifadesini detaylandracak olursak; ang volanM M =
(2.46) volanM A = =2. .21e u (2.47) 30.n te = (2.48) gL D. 32. . .4
tu = (2.49)
Buifadelerlepresiingerekliolanvolanllerineulaabilirizvevolanlabirliktealacak
olan kavrama tipi de momente bal olarak seilir. 23 ekil 2.10. Volan
2.2Pres Yardmc Elemanlar
Bublmdepreszerindebulunanveikinciplandaprojelendirilmelerigerekenelemanlara
deinilecektir. 2.2.1Mekanik Sigorta
Eksantrikpreslerdealtlnoktayayaklarkentaranan30dereceiindemaksimumg
verilir.Eerkalpbalamadabiryanllkyaplrsayadaiparaskalnlkalbn
kapanmasnaengeloluyorvekesmekuvvetiyeterliolmayacakkalnlktaysabirskmasz
konusuolabilmektedir.Presbudurumdaaltlnoktayagelmesineramenkesmeilemi
tamamlanamayacandan muazzam bir kuvvetle skma olacaktr. Buna
sanayide bindirme 24 denmektedir. Bu durumda prese olas skmalarda
korumak ve ar yklenmelerde kesilmek
zerebirsigortailaveedilir.Busigorta,kesitibellibirkuvvetekadardayanabilecekekilde
dizaynedilmelivekesilmeanndakerekpresinskmasndanlemelidir.Bu
gereksinimlerden hareketle en uygun tasarm aadaki ekildeki gibi
olmaktadr: ekil 2.11. Mekanik sigorta Mekanik sigortay
projelendirirken en zayf kesit olan i aptaki evresel alana gelen
kesme kuvveti zerinde durulacaktr.Bunun iin; AF= t (2.50) forml
kullanlacaktr. 2.2.2Eksantrik Kavrama
Biyelkolunabalanarakistendiindeeksantrikliideitirmemizeimkanverenbueleman
deiik dizaynlara sahip olabilir. Sonuta krank miline ekil bal
olarak monte edileceinden
dizaynlardabunagreyaplr.MumakMakineSan.veTic.A.dekullanlaneksantrik
kavrama tipi aadaki gibidir: 25 ekil 2.12. Eksantrik kavrama
Eksantrik kavrama projelendirilirken dilerdeki kesme kuvveti gz
nnde bulundurulacaktr. Bunun dndaki parametreler dier elemanlardan
gelen llere gre ekil kazanacaktr. Bu kavramann grevimin yapabilmesi
iin bir de karlnn olmas gerekecektir. O da kranka ekil bal olarak
monte edilecektir ve ayn ekilde di profiline sahip olmas
gerekmektedir. Birlemelerini gsteren resim adaki gibidir: 26 ekil
2.13. Eksantrik kavrama ve karl montaj resmi ekil 2.14. Eksantrik
kavrama ortalama birleme mesafesindeki di kesitleri 27 Di bana
gelen kesme kuvvetini bulmak iin; emdi ortdn krnkA rMt t s =1.
(2.51)
Daireselgeometridenoluandikesitalannhesaplayabilmekiinbualanyamukalanna
benzetiriz ya da toplam yzey alannn yars bize dilerin toplam kesit
alann verecektir. 2.2.3Kamalar
Preszerinebirokyerdekamakullanmaihtiyacolacaktr.Krankmilinebalbykdili
angrenajmilinebalvolan,pnmatikkavrama,vepinyondililerdekamalardan
yararlanlacaktr.Bukamalarnemniyetlialabilmesiiinuygunekildekataloglardan
seilmeleri gerekmektedir. ncelikle angrenaj mili zerindeki kamalar
seelim:
Angrenajmilizerindevolanvepinyondilibulunmaktadr.Motordaniletilenmomentin
volandanangrenajmilinesalklgeebilmesiiinkamalarnezilmeyevekesilmeyekar
uygunllerdeolmalargerekmektedir.Srasylaezilmevekesilmeasndan
incelendiinde; kamaangrMF = (2.52) emPn l tFP s =. .1(2.53) emn l
bFt t s =. .(2.54)
Aynekildepinyontarafndadamomentaynolacandanpinyondiliiindekalacakolan
28 kama boyutlar da (2.52), (2.53), (2.54) nolu formllerden elde
edilebilir. Krank mili zerinde bulunan byk dili iin de benzer
ilemler uygulanr; kamadn krnkrMF = (2.55)
veyineaynekilde(2.53),(2.54)noluformllerbizebykdiliiindekikamann
boyutlarn verecektir. 2.2.4Plaka
Prestediikalbn(altksm)balanacaplakapresinbtnkuvvetinemaruzkalmaktadr.
Bu nedenle emniyet snrlar iinde minimum ekilde ekil deitirmesine
izin verilmelidir. 29 ekil 2.15. Plaka kesit resmi ve tarafsz
ekseni Plaka bask altndayken orta eksenin gre eilmeye alacaktr ve
burada en ok etkilenecek
olanksmenzayfkesitekil2.15tegsterilmitir.Bukesitegreyaplacakmukavemet
hesaplarna gre emniyetli plaka lleri belirlenir. Plaka llerini
projelendirmede; 4.a FMbaskmaksplaka= (2.56) emplakamaksplakaeWMo o
s = (2.57) 30 hIWplakaplaka ~ (2.58)
formllerikullanlacaktr.Bunundndaplakaiinkesmeveezilmekontrolyapmak
gerekirse yine daha nce bahsetmi olduumuz formllerden
yararlanabiliriz: emmesnetbaskkesmekesitAFt t s = (2.60)
emplakabaskPAFP s = (2.61) 2.2.5Dengeleyici Pistonlar
Eksantrikpreslerialmaseksantrikbirhareketebalolduuiinbykbalkvekalp
arlklarileyksekhzlarbirleincemuazzamtitreimlermeydanagelebilirhattapres
olduukonumundankpdevrilebilir.Butipdengesizlikleriyoketmekveyaazaltmak
amacylapresgvdesiylebalkarasnapistonlarbalanpbasnlhavayardmylabaln
ini hareketi yumuatlr. Pnmatik piston denilen bu dengeleyiciler
bildiimiz silindir piston
mantylaalanelemanlardr.Havabalantsolmadankrtapailekullanlabilirlerfakat
birsresonraszntlarnedeniyleibasndmeyebalayacandanverimliolmaz.Buna
karlkhavabalantl olarak sreklisabitbasnta tutulup verimlibir alma
elde edilmesi mmkndr. 31 ekil 2.16. Pnmatik silindirin bala montaj
Pnmatik pistonlar kullanma mant balk ve kalbn kendi arlklaryla bir
kontrol nitesi gerektirmeden havay sktrmasna dayanmaktadr. Bunun
iin kataloglardan uygun arla
grebirpistoniftisememizgerekir.Tasarmnyaptmzpresteortalamabalkve
balanacakkalparlfazlaolmadndanbirdengelemepistonuuygulamasnagerek
duyulmamtr. 2.2.6Biyel Vida Kresi Alt ve st Paralar
Presbalnakrankmilindenaldeksantrikhareketidorusalolarakiletenbiyelvidas,
alttanvesttenkreselyataklarlayataklanmtr.Kreselyataklamannnedeniiseasal
salnmlaraizinvermesidir.Aksitakdirdezatenmekanizmaalmayacaktr.Biyelvidasyla
yataarasndakienufakgereksizboluklarmakineninverimsizalmasna,yksekseslere
ve makine mrnde azalmalara neden olur. Bu nedenle biyel vidasnn
kresi nce bir kzlla 32 takviye edilip daha sonrainceilenmielik
biryataklayataklanr. Asl nemli olan krenin
altndakalanyataktr.nkbaskkuvvetidirektolarakburadasnmlenir.Krestnde
kalan yatak ise sadece balk ve kalp arlyla bir basya maruz
kalacaktr ve mantki olarak
balnvekalbnarlnkarlaypbiyelkolundandmeleriniengelleyecekformdabir
yapyasahipolmaldr.ekil2.16veekil2.17degrldgibikreselformdaki
yataklarda projelendirilmesi gereken kesit gsterilmitir: ekil 2.17.
Biye vida kresi alt yata 33 ekil 2.18. Biyel vida kresi st yata Kre
alt yatanda basya zorlanan kesit iin ezilme kontrol yaplr; emak
krealtyatbaskPAFP s = (2.62)
Krestparadageometrisiitibariylebiyelvidakresinibalatutturmakiinvidadileri
almtr.Aa doru oluan arlk kuvvetlerini bu diler karlamaktadr. Bu
dilerin profil seiminde ve hatve tayininde (2.41), (2.42), (2.43)
nolu formllerden yararlanabiliriz. 34 3.TASARIM KAPSAMINDAK
HESAPLAMALAR 3.1Pres Ana Elemanlar
Bublmde(2.1)nolublmdeprojelendirilenCtipi60tonlukeksantrikpresinana
elemanlarnn gerek lleri hesaplanacaktr. 3.1.1Gvde Grubu Balk Kzak
Boyu = [en uzun plaka boyu / 2 + maksimum eksantrik deer] x
1,3(2.1) Balk Kzak Boyu = (550/2+100) x 1,3 = 487,5 mm Baka bir
kabulle 10.e = 10.50 = 500 eklinde de alnabilir. Biz ortalama 485
mm olarak alyoruz. Yg = igi iAY A .(2.2)
A-Akesitiiinnkabullerlesetiimizsacboyvekalnlklarnagre2.2noludenklemle
arlk merkezini buluruz: 35 ekil 3.1. Gvde A-A kesiti ll resmi Yg
=mm 257) 2 . 10 . 50 ( ) 2 . 40 . 295 ( ) 2 . 25 . 650 () 2 . 5 .
10 . 50 ( ) 2 . 5 , 147 . 40 . 295 ( ) 2 . 325 . 25 . 650 (~+ ++ +
2 + + =g i xg xgY A I Ii(2.3) 4232323mm 18992222342 388 . 10 .
501210 . 502 5 , 109 . 295 . 4012295 . 402 68 . 650 . 2512650 .
25~||.|
\|+ + ||.|
\|+ + ||.|
\|+ =xgI 36 cIWxgxg = (2.4) 31mm 73899702571899222234=
=xgW(presin ak-n taraf iin) 32mm 48326273931899222234= =xgW(presin
arka taraf iin) l F Me. =( l : krank ekseninden tarafsz eksene olan
uzaklk)(2.5) ekil 3.2. Krank ekseninden gvdeye olan uzaklk 37
F=60000 kg (pres anma kuvveti) . 60000kg Me = (275+257) = 31920000
kgmm xgeeWM= o (2.6) 32 , 47389970319200001= =eokg/mm2 (pres ak-n
tarafndaki eilme gerilmesi) 61 , 64832627319200002= =eokg/mm2
(presin arka tarafndaki eilme gerilmesi) AFeki = o(eki
gerilmesi)(2.7) 05 , 1) 2 . 10 . 50 ( ) 2 . 40 . 295 ( ) 2 . 25 .
650 (60000=+ +=ekiokg/mm2 (ekmeden oluan eki gerilmesi) em e eki
topno o o o s + = (2.8) 24 37 , 5 32 , 4 05 , 1 s = + =topokg/mm2
(presin ak-n ksmna etkiyen toplam gerilme deeri) (Wellinger Gimmel
Werkstoff Tabellen Der Metalle St37-2 (DIN 1.0161) iin dalgal ykte
24 =emokg/mm2 ) Pres tasarmnda nemli olan kuvvet budur. nk pres
gvdesini amaya alan kuvvettir. Bu durumda emniyet katsays 537 ,
524~ = skar. Bu deer de yeterli seviyededir. 38 24 56 , 5 61 , 6 05
, 1 s = =arkatopokg/mm2
Budeerdeemniyetsnrlariindedirfakatnksmdakitoplamgerilmereferansalnarak
tasarm yaplacandan bu deer nemsenmeyecektir. ekil 3.3. Gvde B-B
kesiti ll resmi Ayn hesaplamalar B-B kesiti iin de yaparsak; Yg =
igi iAY A .(2.2) Yg =mm 230) 2 . 40 . 250 ( ) 2 . 25 . 600 () 2 .
125 . 40 . 250 ( ) 2 . 300 . 25 . 600 (=++ 39 2 + + =g i xg xgY A I
Ii(2.3) 4 2323mm 1298166667 2 105 . 250 . 4012250 . 402 70 . 600 .
2512600 . 25~ ||.|
\|+ + ||.|
\|+ =xgI cIWxgxg = (2.4) 31mm 56442032301298166667= =xgW(presin
ak-n taraf iin) 32mm 35085593701298166667= =xgW (presin yere yakn
ksm iin) l F Me. =( l : krank ekseninden tarafsz eksene olan dik
uzaklk)(2.5) 16500000 275 . 60000 = =eMkgmm xgeeWM= o (2.6) 9 ,
25644203165000001= =eokg/mm2(pres ak-n ksmndaki gerilme deeri) 7 ,
43508559165000002= =eokg/mm2(presin yere yakn ksmndaki gerilme
deeri) Burada da presin ak ksmndaki eilme gerilmesini referans alp
tasarm yapmalyz. nk pres gvdesini amaya alan gerilme buradaki
gerilmedir. 40
PresgvdesinehemA-AhemdeB-Betkiyenbilekegerilmelerindebilekesialnaraken
kritik gerilme deeri elde edilmelidir. A-Adaki bileke gerilme :
5,37 kg/mm2 B-Bdeki bileke gerilme : 2,9 kg/mm2 Toplam bileke
gerilme :1 , 6 9 , 2 37 , 52 2= + =bilokg/mm224
