EKSPERIMENT 1

EKSPERIMENTALNI METODEKSPERIMENTALNI METOD

ProfProf. . ddr Biljana Mijovićr Biljana Mijović

OPSERVACIONE STUDIJE1) DESKRIPTIVNE2) ANALITIČKE:

1. Case control2. Kohortne3. Studije presjeka

EKSPERIMENTALNE STUDIJE1) KLINIČKI EKSPERIMENT2) TERENSKI EKSPERIMENT3) EKSPERIMENT U DRUŠTVENOJ ZAJEDNICI

EKSPERIMENTALNE STUDIJE

Predstavljaju testiranje uzročno-posljedičnog odnosa

POD DIREKTNOM KONTROLOM ISTRAŽIVAČA.

Naziva se:U anglosaksonskoj literaturi:

“experimental study“U našoj literaturi:

“interventna studija“.

Eksperiment

Eksponiran

Neeksponiran

Oboljenje

Neetički je vršiti eksperimente na ljudima ukoliko je ekspozicija štetna

Ekspozicija

Randomiziranikontrolisaniogledi

Slijepi ogledDoziranoVremenski periodRizik - efekatBez biasa (pristrasnosti)

Ukoliko izlaganje nije štetno

LiječenjePreventivna mjera (vakcinacija)

Ukoliko nije mogućePreostaje nam posmatranje eksperimenata

koji se spontano odvijaju

Kohortne studijeStudija slučaj-kontrola

Populacija

IsključeniRandomizac

ija

Eksperimentalna grupa

Kontrolna grupa

Vrijeme praćenja

Mjerenje ishoda

Mjerenje ishoda

DiDizajniranje eksperimentalnih zajniranje eksperimentalnih studijastudija

A. Planiranje studijeA. Planiranje studije

1. Protokol studije1. Protokol studije ciljeviciljevi kriterijumi za selekciju ispitanikakriterijumi za selekciju ispitanika šema randomizaciješema randomizacije postupci koji će se u eksperimentu postupci koji će se u eksperimentu

sprovoditisprovoditi detalji o osobinama i trajanju detalji o osobinama i trajanju

eksperimentaeksperimenta

• načini primnačini primjjene ispitivanih sredstavaene ispitivanih sredstava• metode za prikupljanje i analizu metode za prikupljanje i analizu podatakapodataka• svi mogući ishodi eksperimentasvi mogući ishodi eksperimenta• načini za praćenje ispitanika i načini za praćenje ispitanika i registrovanje registrovanje efekata ispitivanjaefekata ispitivanja• postupci za dobijanje saglasnosti postupci za dobijanje saglasnosti ispitanikaispitanika• obrasci koji se popunjavaju tokom obrasci koji se popunjavaju tokom izvođenja izvođenja eksperimentaeksperimenta

2. Izbor ispitanika2. Izbor ispitanika Slaganje u odnosu na karakteristike od Slaganje u odnosu na karakteristike od

značaja za ishod ispitivanja (pol, uzrast,značaja za ishod ispitivanja (pol, uzrast, stepen prethodne izloženosti, težina stepen prethodne izloženosti, težina bolesti)bolesti)

Na početku svakog eksperimenta mora seNa početku svakog eksperimenta mora se precizno definisati koje će karakteristikeprecizno definisati koje će karakteristike ispitivane populacije biti uzete kaoispitivane populacije biti uzete kao kriterijumi za uključivanje u studijukriterijumi za uključivanje u studiju

• Broj ispitanika neophodan za Broj ispitanika neophodan za otkrivanje otkrivanje efekata ispitivanog lefekata ispitivanog lijijeka ili procedureeka ili procedure

• Izračunava se statističkim postupkomIzračunava se statističkim postupkom• Neadekvatan uzorak može usloviti da Neadekvatan uzorak može usloviti da sese ne uoči efekat ispitivanja iako on ne uoči efekat ispitivanja iako on postojipostoji

• Problem obezbjeđivanja dovoljnog Problem obezbjeđivanja dovoljnog

brojabroja ispitanika (multicentrične studije, ispitanika (multicentrične studije, meta-analiza)meta-analiza)

3. Veličina uzorka3. Veličina uzorka

• RaRazvrstavanje ispitanika u eksperimentalnu zvrstavanje ispitanika u eksperimentalnu ii kontrolnu grupu metodom slučajnog izbora,kontrolnu grupu metodom slučajnog izbora, pri čemu svaki ispitanik ima podjednaku pri čemu svaki ispitanik ima podjednaku šansu da bude razvrstan u jednu ili drugušansu da bude razvrstan u jednu ili drugu grupu.grupu.

• Može se izvoditi različitim tehnikama Može se izvoditi različitim tehnikama

(tablice(tablice slučajnih brojeva).slučajnih brojeva).

• Cilj - da se ispitanici razlikuju samo u Cilj - da se ispitanici razlikuju samo u

odnosuodnosu na ponuđeni režim ili ispitivano sredstvona ponuđeni režim ili ispitivano sredstvo

4. 4. RandomizacijaRandomizacija

• ProcProcjjena ishoda eksperimenta kod ena ishoda eksperimenta kod svakog svakog ispitanika.ispitanika.

• Ispitanik sam uočava efekte Ispitanik sam uočava efekte ispitivane ispitivane procedure procedure (npr. prim(npr. primjjena sredstava za ena sredstava za ublažavanje bola).ublažavanje bola).

• Istraživač registruje promjene statusaIstraživač registruje promjene statusa ispitanika u vezi bolesti ili njene ispitanika u vezi bolesti ili njene prevencijeprevencije..

5. Proc5. Procjjena ishodaena ishoda

• Činjenica da istraživač zna kojoj grupi Činjenica da istraživač zna kojoj grupi ispitanik pripada utiče na procjenu efekta,ispitanik pripada utiče na procjenu efekta, odnosno grešku procjeneodnosno grešku procjene..

• Otklanjanje pristrasnosti u procjeni ishodaOtklanjanje pristrasnosti u procjeni ishoda:: jednostruko, jednostruko, dvostruko i trostruko slijepdvostruko i trostruko slijepaa tehnika tehnika

• Izvode se samo oni eksperimenti za kojeIzvode se samo oni eksperimenti za koje se smatra da su bez štetnih uticaja na se smatra da su bez štetnih uticaja na zdravljezdravlje..• Neprihvatljivo je podijeliti ispitanike na Neprihvatljivo je podijeliti ispitanike na izložene ili neizložene nekom sredstvu izložene ili neizložene nekom sredstvu kojekoje ima suspektno štetno dejstvoima suspektno štetno dejstvo..• Moguće je preduzeti istraživanje u kome Moguće je preduzeti istraživanje u kome ćeće se testirati da li uklanjanje ekspozicije, u se testirati da li uklanjanje ekspozicije, u čiječije se štetno dejstvo sumnja, dovodi do padase štetno dejstvo sumnja, dovodi do pada incidencije i mortaliteta.incidencije i mortaliteta.

B. Etički aspekti eksperimentaB. Etički aspekti eksperimenta

• Ispitanici moraju biti detaljno Ispitanici moraju biti detaljno informisani oinformisani o ciljevima eksperimenta i ciljevima eksperimenta i posljedicama kojeposljedicama koje nije moguće unaprijed predvidjeti i nije moguće unaprijed predvidjeti i saglasiti sesaglasiti se s učešćem u eksperimentus učešćem u eksperimentu..

• Etički komiteti - pri naučnim Etički komiteti - pri naučnim ustanovamaustanovama

• pružaju najjače dokaze o postojanju pružaju najjače dokaze o postojanju odnosaodnosa uzrok - posljedicauzrok - posljedica

C. Prednosti i nedostaci eksperimentalnihC. Prednosti i nedostaci eksperimentalnih studijastudija

PrednosPrednostt::

• ograničena izvodljivostograničena izvodljivost• sporna etičnostsporna etičnost• otežano generalizovanje rezultataotežano generalizovanje rezultata• postojanje problema odzivapostojanje problema odziva• postojanje problema osipanjapostojanje problema osipanja• angažovanje velikog broja angažovanje velikog broja istraživačaistraživača• potrebna velika materijalna potrebna velika materijalna sredstvasredstva

NedostacNedostacii::

• Ispitanici su oboljele osobeIspitanici su oboljele osobe

• Testiranje efikasnosti nekog Testiranje efikasnosti nekog sredstva usredstva u liječenju oboljenja ili u prevenciji liječenju oboljenja ili u prevenciji recidiva irecidiva i komplikacijakomplikacija

1. 1. Klinički Klinički eksperimenteksperiment

D. Vrste eksperimentalnih studija

• Cilj primjene u onkologiji - procCilj primjene u onkologiji - procjjena ena da li novada li nova metoda (citostatik, metoda (citostatik, radioterapijska tehnika,radioterapijska tehnika,hirurška intervencija ili njihove različithirurška intervencija ili njihove različite e kombinacije) može prevenirati recidivekombinacije) može prevenirati recidive bolesti, doprinijeti dužem bolesti, doprinijeti dužem preživljavanju ilipreživljavanju ilipoboljšati kvalitet života bolesnikapoboljšati kvalitet života bolesnika

KLINIČKA ISTRAŽIVANJA

Da li je istraživanje neophodno? Da li je novi tretman bezbedan? Koji su nuzefkti novog tretmana? Da li je dobijena saglasnost pacijenta za njegovo

uključivanje u ispitivanje? Koje su vrednosti kliničkog istpitivanja (troškovi,

vreme, očekivani rezultati)? Da li je lek već testiran na zdravim volonterima?

PLAN KLINIČKOG ISTRAŽIVANJA

Ispitanici Tretman - aktivni lijekovi i placebo Doza lijeka Eksperimentalni protokoli Kvantifikacija kvalitativnih protokola Sakupljanje - prezentacija rezultata Vrste analize

DOBRA KLINIČKA PRAKSA

ETIČKI I NAUČNI STANDARD KLINIČKIH ISPITIVANJA

KLINIČKA ISPITIVANJA

MEDICINA

Stalno unapredjenje znanja

U cilju što uspešnijeg lečenja pacijenata


DA BI SE NOVI LEK POJAVIO U MEDICINSKOJ PRAKSI potrebno je:

TIM STRUČNJAKA (hemičari, farmakolozi, farmeceuti, ljekari...)

VRIJEME MATERIJALNA SREDSTVA


Primjer: od 10.000 novih hemijskih sinteza, samo 100 supstanci postaju kandidati za predklinička

ispitivanja samo 10 ulazi u klinička ispitivanja na ljudima Samo 1 supstanca POSTAJE LIJEK koji je dostupan

pacijentima.


Vremenski period kliničkog ispitivanja Od sinteze do pojave novog lijeka na tržištu

potrebno je prosječno preko 9 godina, od čega oko 7 godina traje kliničko ispitivanje.

Materijalni troškovi kliničkog ispitivanja Za novi lijek potrebno je uložiti velika novčana

sredstva

Istorijat kliničkih ispitivanja

Datira od XVIII veka

Princip randomizacije koji uvodi R.A. Fisher 1926.g.u istraživanjiva iz oblasti agrokulture, pvi put je primijenjen 1931.g.

Randomizacija tada: bacanjem novčića određivali su da li će bolesnika liječiti od TBC pluća ili ga staviti u kontrolnu grupu.

Primer slepog ispitivanja: pacijent ne zna da li će dobiti lijek ili placebo.

Kako se definiše kliničko ispitivanje?

Hill: "Kliničko ispitivanje je pažljivo i etično dizajniran eksperiment, sa ciljem da se odgovori na neko precizno postvaljeno pitanje“.

Pocock: "Suština dobrog kliničkog ispitivanja je da se dodje do istinite i precizne informacije relevantne za lečenje budućih bolesnika“.

Zakonski: KLINIČKO ISPITIVANJE JE BILO KOJE

ISPITIVANJE NA LJUDIMA.

Kliničko ispitivanje – na naučnim principima

NEOPHODNO JE:

Dobra naučna ideja Odgovarajući bolesnik

Obučeni ispitivač Statističar

Kliničko ispitivanje – na naučnim principima

NEOPHODNO JE:

Dobra naučna ideja Odgovarajući bolesnik

Obučeni ispitivač Statističar

DOBRA KLINIČKA PRAKSA (engl. Good Clinical Practice – GCP)

GCP - predstavlja internacionalni etički i naučni

standard kvaliteta za dizajniranje, sprovodjenje, blježenje i izvještavanje pri ispitivanjima koja se sprovode na

ljudima.

DOBRA KLINIČKA PRAKSA (engl. Good Clinical Practice – GCP)

POŠTOVANJE ovih STANDARDA obezbedjuje da su prava, bezbjednost i dobrobit ispitanika

zaštićeni u skladu sa principima proisteklim iz Helsinške

deklaracije i osigurava vjerodostojnost podataka

kliničkog ispitivanja.

OSNOVNI PRINCIPI DOBRE KLINIČKE PRAKSE

1. Klinička ispitivanja bi trebalo sprovoditi u skladu sa etičkim principima proisteklim iz Helsinške deklaracije, prema GSP standardima i važećom regulativom.

2. Prije početka ispitivanja, predvidljive rizike i nelagodnosti bi trebalo procijeniti u odnosu na očekivanu dobit za ispitanika i društvo. Ispitivanje bi trebalo početi i sprovoditi samo ako očekivana dobit opravdava rizik.

3. Prava, bezbjednost i dobrobit ispitanika su najvažniji i trebalo bi da prevagnu nad interesima nauke i društva.

4. Predvidjeno kliničko ispitivanje bi trebalo da bude podržano dostupnim nekliničkim i kliničkim podacima o ispitivanom proizvodu.


5. Kliničko ispitivanje bi trebalo da bude naučno utemeljeno i jasno i detaljno opisano u protokolu.

6. Ispitivanje bi trebalo sprovesti pridržavajući se protokola koji je odobrio nezavisni Etički komitet.

7. Za medicinsko zbrinjavanje i odluke koje se odnose na život i zdravlje ispitanika, odgovara kvalifikovani ljekar istraživač.

8. Svaki pojedinac koji učestvuje u sprovodjenju kliničkog ispitivanja treba da posjeduje kvalifkacije (školovanje, obuka, iskustvo) za izvodjenje predvidjenog zadatka.


9. Dobrovoljni pristanak infpormisanog pacijenta je obavezan pre uključivanja svakog ispitanika u ispitivanje.

10. Sve informacije o kliničkom ispitivanju trebalo bi zapisivati, voditi i čuvati na način koji omogućava tačno izvještavanje, interpretaciju i verifikaciju.

11. Povjerljivist dosijea koji mogu identifikovati ispitanika trebalo bi zaštititi, poštujući pravila privatnosti i povjerljivosti u skladu sa važećim propisima.

12. Ispitivane proizvode trebalo bi proizvoditi njima rukovoditi i čuvati ih u skladu sa važećom Dobro proizvodjačkom praksom i koristiti ih u skladu sa odobrenim protokolom.

13. Procedure obezbedjenja kvaliteta svih aspekata kliničkog ispitivanja trebalo bi da budu unaprijed pripremljenje i sprovodjene.

OSNOVNI CILJ DOBRE KLINIČKE PRAKSE

je da štiteći prava ispitanika, poveća vjerodostojnost rezultata

istraživanja i tako unaprijedi medicinsku nauku.

NAJVAŽNIJI ČINIOCI DOBRE KLINIČKE PRAKSE

1. Nezavisni Etički komitet2. Dobrovoljni pristanak informisanog

pacijenta3. Odgovornost istraživača4. Obaveze sponzora.

DOBROVOLJNI PRISTANAK INFORMISANOG BOLESNIKA

SAGLASNOST PACIJENTA DA UZ PRETHODNO OBAVJEŠTENJE UČESTVUJE U KLINIČKOM ISPITIVANJU


PRISTANAK INFORMISANOG BOLESNIKA JE SUŠTINA PRAVA BOLESNIKA DA DOBROVOLJNO UČESTVUJE U SVOM LIJEČENJU.


KOMUNIKACIJA IZMEDJU KLINIČARA-ISTRAŽIVAČA I PACIJENTA-ISPITANIKA O TERAPIJI KOJA SE ISPITUJE!

KAKAV JE TIP ISPITIVANJA?

KOJI SU RIZICI?

KOJA JE KORIST OD TERAPIJE?


POTPISANA SAGLASNOST INFORMISANOG BOLESNIKA JEMORALNA OBAVEZA PREMA BOLESNICIMA KOJI UČESTVUJU U KLINIČKOM ISPITIVANJU.

ETIČNOST ISTRAŽIVAČKOG RADA U MEDICINI.

Dobrovoljni pristanak informisanog pacijenta na učešće u istraživanju

OSOBE koje NEMAJU pravo da samostalno odlučuju (maloljetnici, mentalno ili fizičko oštećeni) – SAGLASNOST SE TRAŽI OD RODITELJA, STARATELJA ili ZAKONSKOG ZASTUPNIKA.

DUŽNOSTI GLAVNOG ISTRAŽIVAČA

Upoznavanje sa protokolom i amandmanima Upoznavanje sa brošurom za istraživače Komunikacija sa Etičkim komitetom Regrutovanje bolesnika Dobijanje saglasnosti za uključenje Komunikacija sa članovima tima Kontrola rada članova tima Postupak sa lijekovima Postupak sa dokumentacijom Komunikacija sa sponzorom (monitor) Pisanje periodičnih i završnog izvještaja

ZAŠTITA ISPITANIKA U KLINIČKOM ISPITIVANJU

Uloga Etičkog Komiteta OSNOVNI ETIČKI PINCIPI U KLINIČKOM ISPITIVANJU: 1.princip poštovanja ličnosti i autonomije bolesnika 2.princip činjenja dobro (dobrotvornosti) 3.princip pravednosti (nediskriminacije)

U KLINIČKOM ISPITIVANJU OVI PRINCIPI SU SADRŽANI U: 1. zahtjevu za dobrovoljnim pristankom informisanog pacijenta

na učešće u istraživanju 2.obavezi brižljive procjene mogućeg rizika u odnosu na

očekivanu dobit za ispitanika 3.zahtjevu za pravičnom raspodjelom rizika i dobiti od

istraživanja bez diskriminacije po bilo kom osnovu.

Medjunarodni standardi za zaštitu ispitanika u kliničkim ispitivanjima

Claude Bernard je 1865.g formulisao 5 principa o istraživanju u humanoj medicini:

1. Eksperiment na ljudima dopušten je jedino ako se na drugi način ne mogu pribaviti odgovarajuće informacije

2. Eksperiment mora da se sprovodi po striktnim metodološkim uputstvima

3. Ekspreiment se sprovodi uz saglasnost subjekta4. Ako eksperiment šteti subjektu mora da se prekine5. Eksperiment mora da se prekine na zahtev subjekta


Svjetsko medicinsko udruženje (World Medical Association, WMA) je na svom zasedanju 1964.g. u Helsinkiju usvojilo etički dokument koji je poznat kao HELSINŠKA DEKLARACIJA.

HELSINŠKA DEKLARACIJA podržava i proširuje Bernarove principe.


Helsinška deklaracija je ključni dokument koji sadrži etičke principe i smernice za sprovodjenje medicinskih istraživanja na ljudima.

Deklaracija je namenjena lekarima i dr učesnicima u medicinskom istraživanju i služi kao vodič za zaštitu ispitanika i etično sprovodjenje istraživanja.


Helsinška deklaracija je proistekla iz Nirnberškog kodeksa Napisana je kao reakcija na nacističku zloupotrebu medicine u

Drugom svjetskom ratu i na zločinačke eksperimente koji su u ime medicine vršeni na logorašima u koncentracionim logorima.

PRVA VERZIJA: Helsinki 1964.g REVIZIJE HELSINŠKE DEKLARACIJE Tokio 1975; Venecija 1983; Hong Kong 1989; Somerset Vest 1996; Edinburg 2000;


Helsinška deklaracija

Medjunarodni standard DOBRE KLINIČKE PRAKSE ("Good Clinical Practice") – za ispitivanje medicinskih proizvoda na ljudima

ETIČKI KOMITET

Sa istraživanjem se ne smije početi dok Etički komitet ne odobri protokol ispitivanja i samo istraživanje.

Etički komitet je ovlašćen da vrši nadrzor nad kliničkim ispitivanjem

Etički komitet se formira kao institucionalno, regionalno, nacionalno ili nadnacionalno tijelo, sastavljeno od zdravstvenih radnika i naučnika, predstavnika društvene zajednice, pravnika.

Etički komitet mora da ispolji nezavisnost od uticaja istraživača, sponzora, ustanova u koji se ispitivanje vrši i dr spoljnih uticaja.

PROCEDURA ETIČKOG KOMITETA

Pri donošenju odluke o etičnosti predloženog kliničkog ispitivanja, Etički komitet razmatra i procjenjuje slijedeće:

Dizajn istraživanja i eksperimentalne procedure Proces dobijanja pristanka informisanog pacijenta Proces regrutovanja i selekcije ispitanika Zaštitu zdravlja ispitanika Zaštitu privatnosti ispitanika Zaštitu društvene zajednice u kojoj se obavlja

istraživanje

ZADACI ETIČKOG KOMITETA - ODLUKA o prihvatanju kliničkog istraživanja

- Istraživač podnosi Etičkom komitetu potrebna

dokumenta

Etički komitet analizira predloženo kliničko istraživanje

Etički komitet donosi svoje mišljenje, odluku u pisanoj formi:

Odobrava kliničko ispitivanje Uslovno ga odobrava uz izmjene Odbija kliničko ispitivanje Suspenduje ranije odobrenje

ZADACI ETIČKOG KOMITETA- NADZOR kliničkog istraživanja -

Vrši nadzor nad kliničkim ispitivanjem koje je odobrio

Podnosi mu se završni izveštaj o rezultatima ispitivanja

FAZE KLINIČKE STUDIJE Kliničke studije se izvode u nekoliko faza

Svaka faza je precizno dokumentovana i pod strogim nadzorom nadleznih organa

Studije se sprovode kao tzv. dvostruko slijepe studije, što podrazumijeva da ni ljekar ni pacijent ne znaju da li je pacijent primio:

supstancu koja se testira ili blanko pilulu bez aktivnih materija. Kod teških oboljenja se umjesto pilule bez aktivne

supstance koristi najbolji postojeći lijek za dato stanje

RAZVOJ LIJEKA: podjela u faze

PRETKLINIČKO ISPITIVANJE

Prva faza lijeka kod ljudi: KLINIČKO ISPITIVANJE (I – III FAZA)

Prisustvo lijeka na tržištu: IV FAZA

KLINIČKO ISPITIVANJE LIJEKOVA

Kliničko ispitivanje novih lijekova prolazi kroz ČETIRI FAZE:

I II III IV

FAZE KLINIČKIH STUDIJA: II FAZA

Da li taj agens uopšte ima djelovanje na oboljenje? Faza II kliničke studije obuhvata postepeno povećanje doza i broja

tretiranih pacijenata Ako se ustanovi da je lijek efektan, i da su neželjeni efekti blagi

kao i da nisu opasni po život pacijenta prelazi se na fazu III kliničke studije.

Prva primjena na bolesnicima (broj ispitanika:50-300) Univerzitetske bolnice; Klinički farmakolozi i kliničari; 6-12 meseci Odredjivanje: efikasnosti (da li lijek deluje na bolesnike?); utvrdjivanje efikasnih terapijskih doza; utvrdjivanje bezbjednosti primjene (prva neželjena

dejstva), farmakokinetika. Jednostruko i dvostruko slijepe metode: placebo-kontrola i

pozitivna kontrola (standardna terapija)

FAZE KLINIČKIH STUDIJA: III FAZA Da li je taj novi tretman bolji od standardnog?

U ovoj fazi se ustanovljavaju interakcije ispitivane supstance sa drugim lijekovima i hranom, kao i neželjeni efekti koji nisu otkriveni u ranim fazama.

Potom se kompletna dokumentacija kliničke studije dostavlja nadležnom organu, koji ako su svi uslovi ispunjeni, dozvoljava plasman lijeka na tržište.

Veliki broj bolesnika (stotine, hiljade)-kliničko testiranje! Univerzitetske bolnice; Kliničari; 12-36 meseci Odredjivanje: Efikasnost na populaciju koja nije homogena po sastavu i

težini kliničke slike, primjena i kod rizičnih grupa (stariji, djeca, insuficijencija

jetre i bubrega), bezbjednosti primjene (neželjena dejstva). Dvostruko slijepe metode : placebo – kontrola i pozitivna

kontrola (standardna terapija)

FAZE KLINIČKIH STUDIJA: IV FAZA Lijek je registrovan i vrši se postmarketinška analiza. Faza IV predstavlja praćenje dejstva lijeka koji je formalno

pušten u promet i može da traje i do 10 godina nakon pojavljivanja lijeka u prodaji

Cilj je otkrivanje eventualnih rijetkih ili dugoročnih efekata na mnogo većoj populaciji pacijenata i tokom dužeg perioda nego što je to bilo moguće tokom faze I,II,III.

Ljekari svih profila

Vrši se: Praćenje efikasnosti i neotkrivenih neželjenih dejstava nakon njegovog puštanja

u promet i podaci o potrošnji lijeka poslije registracije

Otvorene metode

MEDICINA ZASNOVANA NA DOKAZIMAEVIDENCE BASED MEDICINE (EBM).

EBM - Savestan, dobro prosudjeni trenutno najbolji dokaz o donošenju odluke o dijagnostici, njezi i tretmanu individualnog bolesnika.

EBM: zahtijeva nova znanja od ljekara, pristup medicinskim bazama podataka, sposobnost pretraživanja medicinske literature i bazične vještine u tumačenju epidemioloških i

statističkih rezultata.

2. Terenski eksperiment Ispitanici su zdrave osobeIspitanici su zdrave osobe

Procjena da li neki agens ili proceduraProcjena da li neki agens ili procedura (vakcina, hemioprofilaktičko sredstvo, (vakcina, hemioprofilaktičko sredstvo, način ishrane) smanjuju rizik od bolestinačin ishrane) smanjuju rizik od bolesti

• Potreban je veći broj ispitanika i duže Potreban je veći broj ispitanika i duže vrijeme praćenjavrijeme praćenja• Izvodi se tamo gdje je učestalost bolesti Izvodi se tamo gdje je učestalost bolesti visokavisoka• Kod bolesti čija je učestalost niska, Kod bolesti čija je učestalost niska, ispitanici ispitanici se biraju među osobama izloženim se biraju među osobama izloženim visokom visokom riziku riziku

• Ispituje se efekat primjene neke zaštitne Ispituje se efekat primjene neke zaštitne mjere ili uklanjanja pretpostavljene štetnemjere ili uklanjanja pretpostavljene štetne izloženosti u uslovima kada jedinicuizloženosti u uslovima kada jedinicu ispitivanja ne čine pojedinci, već grupe ispitivanja ne čine pojedinci, već grupe ljudiljudi

3. Eksperiment u društvenoj 3. Eksperiment u društvenoj zajednicizajednici

• Do zaključka se dolazi Do zaključka se dolazi poređenjem stanja:poređenjem stanja: - - prije i poslije primjene prije i poslije primjene odgovarajuće mjereodgovarajuće mjere - s kontrolnom društvenom - s kontrolnom društvenom zajednicom u kojoj nije bilo takve zajednicom u kojoj nije bilo takve intervencijeintervencije

Documents

EKSPERIMENT 1