EKSTERNI SEKTOR 07

83

Eksterni sektor

U periodu januar-septembar 2018. godine usljed rasta domaće tražnje zabilježeno je povećanje nerav-noteže na tekućem računu. Deficit tekućeg računa iznosio je 416,6 miliona eura ili 32,2% više u pore-đenju sa istim periodom 2017. godine. Povećanje deficita tekućeg računa rezultat je povećanja deficita na računu roba i smanjenja suficita na računu primarnog dohotka. Finansiranje deficita se uglavnom obezbjeđuje iz stranih direktnih investicija i kroz priliv ostalih investicija.

Usljed većeg uvoza roba od izvoza ostvareno je povećanje neravnoteže u robnoj razmjeni sa inostran-stvom. Visoka uvozna zavisnost crnogorske privrede posljedica je uske proizvodne baze i visoke kore-lisanosti između uvoza robe i turizma odnosno investicija. Nediverzifikovanost crnogorske ekonomije značajno umanjuje pozitivne efekte investicija, jer ne postoje kapaciteti za proizvodnju roba potrebnih za izvođenje investicija, pa visok uvoz roba i opreme koji prati investicioni ciklus, ima negativne efekte. Potrebno je širenje proizvodne i izvozne baze, odnosno povećanje industrijske proizvodnje, posebno prerađivačke, i potpunije korišćenje značajnog prirodnog potencijala za proizvodnju hrane i energije.

Prema preliminarnim podacima spoljnotrgovinski deficit iznosio je 1,5 milijardi eura31 ili 12,6% više nego u istom periodu 2017. godine, usljed povećanja lične i investicione potrošnje koje su uticale na veći rast uvoza roba od izvoza. U posmatranom periodu ukupan izvoz roba iznosio je 312,7 miliona eura i veći je za 11,3%, što je uglavnom rezultat povećanja izvoza električne energije i medicinskih i farmaceutskih proizvoda. Uvoz roba povećan je za 12,4% i iznosio je 1,8 milijardi eura, što je u najvećoj mjeri posljedica većeg uvoza pogonskih mašina i transportnih uređaja, kao i nafte i naftnih derivata, usljed značajnih građevinskih aktivnosti u našoj zemlji i izgradnje autoputa.

U posmatranom periodu na računu usluga ostvaren je suficit od 897,2 miliona eura, što je za 11,2% više u odnosu na isti period prethodne godine. Povećanje suficita rezultat je povećanja prihoda od 12,4%, usljed značajnog rasta prihoda od putovanja-turizma i transporta. Ukupni prihodi od usluga su izno-sili 1,3 milijarde eura, dok su rashodi iznosili 433,7 miliona eura. Povećanje rashoda za 14,9% u odno-su na prethodnu godinu posljedica je većeg odliva po osnovu transportnih, ostalih poslovnih, i tele-komunikacionih, računarskih i informatičkih usluga. U posmatranom periodu obim razmjene usluga bio je veći za 13% u odnosu na 2017. godinu i iznosio je 1,8 milijardi eura. Saldo roba i usluga u 2018. godini bio je negativan i iznosio je 629,8 miliona eura, što je za 14,8% više nego u prethodnoj godini.

Na računu primarnih dohodaka u prvih devet mjeseci 2018.godine ostvaren je suficit u iznosu od 28,8 miliona eura, što je za 59,1% manje u odnosu na prethodnu godinu. Na smanjenje suficita uticalo je povećanje rashoda za 41%, koji su iznosili 190,5 miliona eura. Na računu sekundarnih dohodaka ostvaren je suficit u iznosu od 184,5 miliona eura, što je za 13% više nego u istom periodu 2017. godine. Ukupan priliv transfera u Crnu Goru je bio povećan za 9,7% u poređenju sa prethodnom godinom i iznosio je 238,3 miliona eura. Najveći priliv ostvaren je po osnovu ličnih transfera iz inostranstva u iznosu od 166,6 miliona eura, dok je ukupan odliv sekundarnih dohodaka u inostranstvo iznosio 53,8 miliona eura, što je na približno istom nivou kao u prethodnoj godini.

Na finansijskom računu u periodu januar-septembar 2018. godine, neto priliv stranih direktnih inve-sticija je iznosio 218,4 miliona eura ili 29,9% manje nego u istom periodu prethodne godine. Smanjenje

31 Podaci Monstata sa prilagođavanjima koje CBCG vrši u skladu sa metodologijom MMF-a (Balance of Payments Manual, Sixth edition, IMF, 2009). Podaci o uvozu i izvozu roba prikazani su po fob-u.

84

Centralna banka Crne Gore Makroekonomski izvještaj CBCG III kvartal 2018

neto priliva posljedica je značajno većeg odliva po osnovu otplate interkompanijskog duga. Na računu portfolio investicija ostvaren je neto priliv od 102,8 miliona eura. U posmatranom periodu na računu ostalih investicija ostvaren je neto priliv od 173,4 miliona eura. Kretanja na ovom računu karakteriše povećanje obaveza po osnovu uzetih kredita, kao i povećanje depozita banaka u inostranstvu.

Tabela 7.1 32

Platni bilans Crne Gore, u 000 eura32

R.br. Naziv stavke jan.-sept. 2017 jan.- sept. 2018 Promjena u %

1 TEKUĆI RAČUN -315.209 -416.626 32,2

1.A SALDO ROBA I USLUGA -548.787 -629.832 14,8

1.A.a Robe -1.355.921 -1.527.086 12,6

1.A.a.1 Izvoz, f.o.b. 280.862 312.733 11,3

1.A.a.2 Uvoz, f.o.b. 1.636.783 1.839.820 12,4

1.A.b Usluge 807.134 897.254 11,2

1.A.b.1 Prihodi 1.184.483 1.330.996 12,4

1.A.b.2 Rashodi 377.349 433.741 14,9

1.B Primarni dohodak 70.319 28.754 -59,1

1.B.1 Prihodi 205.382 219.250 6,8

1.B.2 Rashodi 135.063 190.497 41,0

1.C Sekundarni dohodak 163.259 184.453 13,0

1.C.1 Prihodi 217.150 238.298 9,7

1.C.2 Rashodi 53.891 53.846 -0,1

2 KAPITALNI RAČUN 0 -45

2.A Prihodi 0 0

2.B Rashodi 0 45

SALDO TEKUĆEG I KAPITALNOG RAČUNA -315.209 -416.670 32,2

3 FINANSIJSKI RAČUN, neto -300.111 -282.368 -5,9

3.A Neto povećanje finansijske aktive 182.288 542.438 197,6

3.B Neto povećanje obaveza 482.399 824.806 71,0

3.1 Direktne investicije, neto (=aktiva-obaveze) -311.622 -218.386 -29,9

3.1.1 Neto povećanje finansijske aktive 13.690 23.688 73,0

3.1.2 Neto povećanje obaveza 325.312 242.073 -25,6

3.2 Portfolio investicije, neto (=aktiva-obaveze) -13.624 -102.799 654,5

3.2.1 Neto povećanje finansijske aktive 875 -2.625

3.2.2 Neto povećanje obaveza 14.499 100.174 590,9

3.3 Finansijski derivati, neto (=aktiva-obaveze) 0 0

3.3.1 Neto povećanje finansijske aktive 0 0

3.3.2 Neto povećanje obaveza 0 0

3.4 Ostale investicije, neto (=aktiva-obaveze) 37.307 -173.382

3.4.1 Neto povećanje finansijske aktive 179.895 309.177 71,9

3.4.2 Neto povećanje obaveza 142.588 482.559 238,4

3.5 Rezerve CBCG -12.172 212.199

4 NETO GREŠKE I OMAŠKE (3-2-1) 15.097 134.302

Izvor: CBCG

32 Podaci platnog bilansa Crne Gore objavljeni u skladu sa novom metodologijom MMF-a (Priručnik za platni bilans , šesto izdanje-BPM6). Finansijski račun je prikazan po principu neto povećanja aktive i obaveza. Povećanje aktive/obaveza prikazuje se sa predznakom plus (+), dok se smanjenje prikazuje sa predznakom minus (-). Neto vrijednost se dobija kao razlika između neto aktive i neto obaveza

85

Eksterni sektor

7.1. Tekući i kapitalni račun platnog bilansa

Tekući račun platnog bilansa u periodu januar-septembar 2018. godine karakteriše povećanje deficita, što je većim dijelom posljedica poveća-nja neravnoteže na računu roba u poređenju sa prethodnom godinom. Pokrivenost uvoza izvo-zom roba iznosila je 17%. Na računima usluga i sekundarnih dohodaka ostvareni suficit je veći u odnosu na prethodnu godinu. Pokrivenost defici-ta na računu roba iznosi 72,7%, što je za 4 procen-tna poena manje u odnosu na 2017. godinu.

7.1.1. Robna razmjena33

U periodu januar – septembar 2018. godine, pre-ma preliminarnim podacima Monstata, došlo je do povećanja ukupne robne razmjene sa ino-stranstvom, usljed istovremenog rasta izvoza i uvoza roba. Do povećanja robne razmjene došlo je kao rezultat većeg izvoza i uvoza roba, što je rezultiralo i većim spoljnotrgovinskim deficitom, koji je povećan za 13,6%. Pokrivenost uvoza izvo-zom iznosila je 15,4%, što je za 0,9 p.p. više nego u periodu januar – septembar 2017. godine.

Ukupan izvoz roba, prema podacima Monstata, iznosio je 291,2 miliona eura, što predstavlja rast od 6,3%, dok je uvoz iznosio 1,9 milijardi eura ili 12,5% više nego u istom periodu 2017. godine. U strukturi izvoza roba dominiraju proizvodi ni-žeg stepena prerade (aluminijum i proizvodi od aluminijuma, mineralna goriva, mineralna ulja i proizvodi njihove destilacije) i električna ener-gija. Posmatrano po kategorijama SMTK, na rast izvoza najviše su uticali izvoz kategorije proizvo-di svrstani prema materijalu, čiji je izvoz iznosio 83,7 miliona eura, kao i izvoz kategorije mine-ralna goriva i maziva, čiji je izvoz iznosio 59,2 miliona eura. Povećanju izvoza u prva tri kvar-tala 2018. godine najviše je doprinio rast uvoza podkategorija: električna energija za 17,6 miliona eura kao i medicinski i farmaceutski proizvodi za 6,8 miliona eura. Pad uvoza podkategorija mine-

33 Metodološke napomene: Podaci o spoljnoj trgovini u platnom bilansu Crne Gore prikazani su po specijalnom sistemu trgovine. CBCG vrši prilagođavanje podataka dobijenih od Monstata za potrebe platnog bilansa u skladu sa metodolo-gijom MMF-a (Balance of Payments Manual, sixth edition, IMF, 2009). Podaci o uvozu i izvozu roba prikazani su po f.o.b-u.

Struktura tekućeg računa, u 000 eura

Pokrivenost uvoza izvozom u periodu 2005- Jan-Sep 2018. godine

Grafik 7.1

Grafik 7.2

Izvor: CBCG

Izvor: Monstat

86

Centralna banka Crne Gore Makroekonomski izvještaj CBCG III kvartal 2018

ralne rude i otpaci metala (pad od 14 miliona) i ostala tranasportna sredstva i oprema (pad od 13,3 miliona eura) usporili su rast izvoza u posmatranom periodu.

U strukturi izvoza prema SMTK34 najviše je izvezeno proizvoda svrstanih prema materijalu koji čine 28,7% ukupnog izvoza, zatim mineralnih goriva i maziva (20,3%) i sirovih materija osim goriva (20,3%). U okviru kategorije proizvodi svrstani prema materijalu najzastupljeniji su obojeni metali (aluminijum) u iznosu od 58,4 miliona eura, i gvožđe i čelik 14,3 miliona eura. Cjelokupna kategorija je zabilježila rast izvoza od 8,6%. Izvoz kategorije mineralna goriva i maziva je povećan za 64,9% u po-ređenju sa periodom januar – septembar 2017. godine, a najveći udio u ovoj kategoriji pripada električ-noj energiji (37,3 miliona eura) što predstavlja rast od 89,6% dok podkategorija nafta i naftni derivati takođe bilježi rast od 42,6%.

Tabela 7.2

Struktura izvoza roba u periodu jan-sep 2018. godine, u 000 eura

jan.-sept 2017 jan.-sept. 2018 Promjena u % Učešće u %

0 Hrana i žive životinje 18.589,80 16.477,18 -11,4% 5,7

1 Piće i duvan 11.988,85 13.626,17 13,7% 4,7

2 Sirove materije, osim goriva 75.602,36 59.040,67 -21,9% 20,3

3 Mineralna goriva i maziva 35.919,07 59.243,43 64,9% 20,3

4 Životinjska i biljna ulja i masti 380,09 368,16 -3,1% 0,1

5 Hemijski proizvodi 12.596,89 22.009,87 74,7% 7,6

6 Proizvodi svrstani po materijalu 77.056,39 83.659,46 8,6% 28,7

7 Mašine i transportni uređaji 33.451,85 22.797,59 -31,8% 7,8

8 Razni gotovi proizvodi 8.277,18 7.852,25 -5,1% 2,7

9 Proizvodi i transakcije, nigdje nepomenuti 0,00 6.100,00 2,1

UKUPNO: 273.862,47 291.174,77 6,3% 100,00

Izvor: Monstat

Ukupan uvoz roba u prva tri kvartala 2018. godine, prema podacima Monstata, iznosio je 1,9 milijardi eura, što predstavlja povećanje od 12,5% u poređenju sa istim periodom 2017. godine. Veći uvoz robe u poređenju sa prva tri kvartala 2017. godine rezultat je veće potražnje za potrebe realizacije infrastruk-turnih projekata, kao i drugih značajnih projekata u oblasti energetike i turizma. U uvozu dominiraju mašine i transportni uređaji (24,9%), proizvodi svrstani prema materijalu (18%) i proizvodi sekto-ra hrana i žive životinje (17,6%). U okviru kategorije mašine i transportni uređaji najviše je uvezeno drumskih vozila u iznosu od 137 miliona eura, kao i električnih mašina i aparata u iznosu od 97,4 miliona eura. Uvoz hrane i živih životinja iznosio je 332 miliona eura, što predstavlja rast od 4,5%. U okviru ove kategorije najzastupljeniji su: meso i prerade od mesa u iznosu od 77,4 miliona eura i povrće i voće u vrijednosti od 54 miliona eura.

Posmatrano po podkategorijama SMTK, povećanju uvoza u prva tri kvartala 2018. godine najviše je doprinio rast uvoza podkategorija: pogonske mašine za 41,6 miliona eura kao i nafta i naftni derivati za 35,9 miliona eura. Pad uvoza podkategorija električne energije i duvana i proizvoda od duvana us-porili su rast uvoza za posmatrani period. Uvoz električne energije iznosio je 21,9 miliona eura (pad

34 Standardna međunarodna trgovinska klasifikacija

87

Eksterni sektor

od 63,4%), dok je uvoz podkatregorije duvana i proizvoda od duvana iznosio 6,9 miliona eura što pred-stavlja pad od 41,3% u odnosu na isti period prethodne godine.

Tabela 7.3

Struktura uvoza roba u periodu jan.-sept. 2018. godine, u 000 eura

jan.-sept. 2017 jan.-sept. 2018 Promjena u % Učešće u %

0 Hrana i žive životinje 317.709,6 331.969,4 4,5% 17,6

1 Piće i duvan 64.175,1 59.361,4 -7,5% 3,1

2 Sirove materije, osim goriva 31.156,1 37.341,0 19,9% 2,0

3 Mineralna goriva i maziva 196.667,1 195.416,9 -0,6% 10,3

4 Životinjska i biljna ulja i masti 10.462,9 11.289,6 7,9% 0,6

5 Hemijski proizvodi 168.800,6 185.573,6 9,9% 9,8

6 Proizvodi svrstani po materijalu 297.516,3 340.335,0 14,4% 18,0

7 Mašine i transportni uređaji 368.314,4 470.590,9 27,8% 24,9

8 Razni gotovi proizvodi 226.248,7 254.801,5 12,6% 13,5

9 Proizvodi i transakcije, nigdje nepomenuti 4,4 3.754,5 85852,3% 0,2

UKUPNO: 1.681.055,1 1.890.434,0 12,5% 100,0

Izvor: Monstat

Kada govorimo o izvozu po regionima, u periodu januar – septembar 2018. godine glavni spoljnotr-govinski partneri Crne Gore bile su zemlje EU sa 46%, zatim CEFTA grupacije gdje je izvezeno 38%, EFTA sa 2,1% i ostale zemlje sa 13,8%. Najviše roba uvozi se iz EU (48,4%), zatim, CEFTA (28,8%) i EFTA (1,4%) i ostale zemlje (21,5%). Pojedinačno najveći partneri u izvozu su: Srbija (63,7 miliona eura), Mađarska (36,9 miliona eura) i Bosna i Hercegovina (22,3 miliona eura). U uvozu na prvom mjestu je Srbija (370,5 miliona eura), zatim slijede Kina (201,4 miliona eura) i Njemačka (166,7 miliona eura).

Struktura izvoza i uvoza roba u periodu jan.-sept. 2018. godina, po zemljama

Grafik 7.3

Izvor: Monstat

88

Centralna banka Crne Gore Makroekonomski izvještaj CBCG III kvartal 2018

7.1.2. Usluge

U međunarodnoj razmjeni usluga Crna Gora je u prvih devet mjeseci 2018. godine ostvarila suficit u iznosu od 897,2 miliona eura, što je za 11,2% više u odnosu na isti period prethodne godine i rezultat je značajnog rasta prihoda od transporta i putovanja-turizma. Ukupni prihodi od usluga iznosili su 1,3 milijarde eura ili 12,4% više u odnosu na isti period 2017. godine. Najveći prihodi ostvareni su u oblasti putovanja-turizma 930 miliona eura, transporta 228,9 miliona eura i ostalih poslovnih usluga 61,9 miliona eura.

Rashodi od usluga u prvih devet mjeseci 2018. godine iznosili su 433,7 miliona eura i bili su veći za 14,9% u odnosu na prethodnu godinu, usljed povećanja rashoda po osnovu transportnih, osta-lih poslovnih, i telekomunikacionih, računarskih i informatičkih usluga. U strukturi rashoda naj-veće učešće imaju rashodi ostvareni po osnovu transporta od 41,1% ili 178,2 miliona eura, uglav-nom zbog povećanja transportnih troškova pre-voza uvezene robe. Rashodi ostvareni po osnovu ostalih poslovnih usluga iznosili su 88,5 milio-na eura i njihovo učešće u ukupnim rashodima iznosilo je 20,4%. U okviru ostalih poslovnih usluga najveći rashodi ostvareni su po osnovu profesionalnih i konsalting usluga 54,9 miliona eura i tehničkih, trgovinskih i ostalih usluga 27,1 milion eura.

Na računu transportnih usluga u posmatranom periodu ostvaren je suficit u iznosu od 50,7 mi-liona eura, što je više u odnosu na 2017. godinu (za 20,2 miliona eura), usljed značajnog pove-ćanja prihoda. Transportni prihodi iznosili su 228,9 miliona eura i bili su veći za 19,1%. Prihod ostvaren u drumskom saobraćaju iznosio je 42,5 miliona eura, i bio je veći za 17,1% u odnosu na isti period 2017. godine. U oblasti pomorskog sa-obraćaja ostvareni su prihodi u iznosu od 43,7 miliona eura i veći su za 4,7%, što je rezultat ve-ćeg transporta robe, dok su prihodi u vazdušnom saobraćaju iznosili 58,7 miliona eura i željeznič-kom saobraćaju 7,8 miliona eura. Povećanje do-lazaka stranih turista uticalo je na povećanje pri-hoda u vazdušnom saobraćaju (za 15%). Prihodi po osnovu pružanja usluga prenosa električne energije bilježe rast za 49,3% i iznose 57,3 mili-ona eura.

Struktura prihoda od usluga u periodu januar – septembar 2018. godine

Struktura rashoda od usluga u periodu januar – septembar 2018. godine

Grafik 7.4

Grafik 7.5

Izvor: CBCG

Izvor: CBCG

89

Eksterni sektor

Ukupni transportni rashodi iznosili su 178,2 miliona eura i veći su za 10,2% u odnosu na isti period 2017. godine. Najveći rashodi ostvareni su u oblasti drumskog saobraćaja, prenosa električne energije i vazdušnog saobraćaja. U oblasti drumskog saobraćaja rashodi su iznosili 76,6 miliona eura i bili su 15,6% veći u odnosu na isti period 2017. godine, dok su rashodi u oblasti vazdušnog saobraćaja iznosili 22,8 miliona eura i bili su manji za 29,9%. Rashodi po osnovu prenosa električne energije iznosili 51,2 miliona eura i bili su veći za 33,9%.

Intenzivne promotivne aktivnosti turističkog sektora i realizacija značajnih investicija u oblasti tu-rizma uticale su na nastavak rasta prihoda koje ostvarujemo u turizmu. Prema preliminarnim po-dacima, u prvih devet mjeseci 2018. godine procijenjeni prihodi u oblasti putovanja-turizma iznosili su 930 miliona eura i bili su veći za 8,3% u odnosu na isti period prethodne godine, što je doprinijelo ostvarenju suficita na ovom podračunu od 886,2 miliona eura ili 8,6% više u odnosu na 2017. godinu.

Prihodi po osnovu ostalih poslovnih usluga iznosili su 61,9 miliona eura, od čega je najveći dio prihoda ostvaren po osnovu pružanja raznih poslovnih, profesionalnih i konsalting usluga u iznosu od 41,6 miliona eura. Rashodi po osnovu ostalih poslovnih usluga iznosili su 88,5 miliona eura, što je rezulti-ralo ostvarenjem deficita na ovom podračunu u iznosu od 26,6 miliona eura.

Na podračunu telekomunikacionih, računarskih i informatičkih usluga ostvaren je prihod 45,8 miliona eura (rast od 36,2%), od čega su najveći prihodi zabilježeni po osnovu telekomunikacionih usluga 33,6 miliona eura i računarskih usluga 12 miliona eura. Ukupni rashodi iznosili su 54,3 miliona eura, što je rezultiralo deficitom na ovom podračunu u iznosu od 8,5 miliona eura.

Ukupni prihodi po osnovu građevinskih usluga iznosili su 33,9 miliona eura ili 42,8% više u odnosu na 2017. godinu. Istovremeno, rashodi po osnovu angažovanja nerezidenata u oblasti građevinarstva u posmatranom periodu iznosili su 21,8 miliona eura i bilježe rast u odnosu na prethodnu godinu od 26,8%, usljed povećanja građevinskih aktivnosti u zemlji i većeg angažovanja strane građevinske operative. Prikazana kretanja na računu građevinskih usluga rezultirala su suficitom u iznosu od 12,1 milion eura.

Transportni prihodi u periodu januar – septembar 2018. godine, 000 eura

Transportni rashodi u periodu januar – septembar 2018. godine, 000 eura

Grafik 7.6 Grafik 7.7

Izvor: CBCG Izvor: CBCG

90

Centralna banka Crne Gore Makroekonomski izvještaj CBCG III kvartal 2018

7.1.3. Primarni dohodak

U prvih devet mjeseci 2018. godine na računu primarnih dohodaka ostvaren je suficit u iznosu od 28,8 miliona eura, što je za 59,1% manje nego prethodne godine. Na smanjenje suficita najveći uticaj imalo je povećanje rashoda po osnovu kompenzacija zaposlenima, isplaćenih dividendi i otplate kamata.

Prihodi ostvareni po osnovu primarnih dohodaka iznosili su 219,3 miliona eura, što je za 6,8% više nego u 2017. godini. Najveći dio prihoda čine kompenzacije zaposlenih u iznosu od 198 miliona eura (rast za 3,2%). Prihodi po osnovu dohotka od međunarodnih ulaganja iznosili su 21,2 miliona eura, od čega se najveći dio odnosio na primljene dividende 10,2 miliona eura. Priliv po osnovu kamata sma-njio se u odnosu na 2017. godinu za 13,4% i iznosio je 10,9 miliona eura.

Rashodi po osnovu primarnih dohodaka u prvih devet mjeseci 2018. godine iznosili su 190,5 mili-ona eura, od čega se najveći dio odnosi na rasho-de po osnovu međunarodnih ulaganja i to 157,8 miliona eura, dok se 32,7 miliona eura odnosilo na zarade nerezidenata zaposlenih u Crnoj Gori. Od ukupnih rashoda po osnovu međunarodnih ulaganja, na otplatu kamata odnosilo se 102,9 miliona eura, što je više za 13,6% u poređenju sa 2017. godinom usljed rasta troškova kamata po osnovu uzetih kredita u inostranstvu. Odliv po osnovu isplaćenih dividendi iznosio je 54,9 mi-liona eura, što je za 26,5 miliona (ili 93,2%)više nego u 2017. godini.

7.1.4. Sekundarni dohodak

Suficit na računu sekundarnih dohodaka iznosio je 184,5 miliona eura, što je za 13% više u pore-đenju sa istim periodom 2017. godine. Poveća-nje suficita rezultat je većeg povećanja priliva po osnovu povlačenja sredstava iz IPA fondova i do-znaka iz inostranstva.

U periodu januar-septembar 2018. godine uku-pan priliv po osnovu sekundarnih dohodaka u iznosio je 238,3 miliona eura ili 9,7% više u od-nosu na isti period 2017. godine. U strukturi pri-liva 214,3 miliona eura odnosilo se na ostale sek-tore, a na sektor države 24 miliona eura ili 34,7% više nego u istom periodu 2017. godine. Prilivi u oba sektora su se povećali u odnosu na isti peri-od 2017. godine, ali je rast kod sektora države bio veći zbog povećanja priliva iz IPA fondova.

Struktura prihoda po osnovu faktorskih dohodaka u periodu januar – septembar 2018.

godine

Grafik 7.8

Izvor: CBCG

Kretanja na računu sekundarnih dohodaka, u 000 eura

Grafik 7.9

Izvor: CBCG

91

Eksterni sektor

Od ukupnog priliva transfera ostalih sektora, po osnovu ličnih transfera (doznaka) iz inostranstva ostvareno je 166,6 miliona eura, što predstavlja rast od 11,3% u odnosu na isti period prethodne godi-ne. Priliv po osnovu ostalih tekućih transfera bio za 3,9% manji i iznosio je 47,6 miliona eura (uključu-je i penzije i druga socijalna primanja).

U periodu januar-septembar 2018. godine transferi u inostranstvo su iznosili 53,8 miliona eura. Od toga se na sektor država odnosilo 7,8 miliona eura, dok se 46 miliona eura odnosilo na ostale sektore. Odliv novčanih sredstava po osnovu ličnih transfera iznosio je 28 miliona eura ili 3,2% više nego u istom periodu prethodne godine, dok je odliv po osnovu ostalih tekućih transfera iznosio 18 miliona eura ili 8,1% manje u odnosu na isti period prethodne godine.

7.2. Finansijski račun

U periodu januar-septembar 2018. godine na fi-nansijskom računu ostvaren je neto priliv ka-pitala usljed povećanja neto priliva po osnovu portfolio i ostalih investicija, dok je istovremeno smanjen neto priliv stranih direktnih.

Prema preliminarnim podacima, neto priliv stranih direktnih investicija iznosio je 218,4 mili-ona eura, što je 29,9% manje u poređenju sa istim periodom 2017. godine.Ukupan priliv stranih di-rektnih investicija iznosio je 588,8 miliona eura, dok je istovremeno ostvaren odliv u vrijednosti od 370,4 miliona eura. Ovakvo kretanje rezultat je značajno većeg odliva po osnovu otplate inter-kompanijskog duga, kao i povlačenja vlasničkih ulaganja jedne velike kompanije u poređenju sa istim periodom 2017. godine.

Struktura finansijskog računa po kategorijama investicija, u 000 eura

Grafik 7.10

Izvor: CBCG

Ukupan priliv stranih direktnih investicija, u hiljadama eura

Struktura ukupnog priliva stranih direktnih investicija u periodu januar-septembar

2018. godine

Grafik 7.11 Grafik 7.12

Izvor: CBCG Izvor: CBCG

92

Centralna banka Crne Gore Makroekonomski izvještaj CBCG III kvartal 2018

U formi vlasničkih ulaganja ostvaren je priliv od 365,5 miliona eura, što čini 62,1% ukupno ostvare-nog priliva. U strukturi vlasničkih ulaganja 231,9 miliona eura se odnosilo na investicije u preduzeća i banke, dok je priliv po osnovu ulaganja u nekretnine iznosio 133,6 miliona eura. Priliv SDI u formi interkompanijskog duga iznosio je 203,8 miliona eura ili 34,6% ukupnog priliva.

Ukupan odliv stranih direktnih investicija u periodu januar – septembar 2018. godine iznosio je 370,4 miliona eura što je značajno više u odnosu na isti period 2017. godine (98,1 milion eura). Odliv po osnovu ulaganja rezidenata u inostranstvo iznosio je 43,2 miliona eura, dok su povlačenja sredstava nerezidenata investiranih u našu zemlju iznosila 327,2 miliona eura.

Ukupan priliv po osnovu portfolio investicija u prvih devet mjeseci 2018. godine iznosio je 238 milio-na eura. Investicije u domaće hartije od vrijednosti iznosile su 217,5 miliona eura, pri čemu je ulaganje u vlasničke HOV iznosilo 13,2 miliona eura, dok je ulaganje u dužničke HOV iznosilo 204,3 miliona eura. Priliv po osnovu povlačenja sredstava uloženih u strane hartije od vrijednosti iznosio je 20,5 miliona eura. Ukupan odliv sredstava po osnovu portfolio investicija iznosio je 135,2 miliona eura, što je 43,9% više nego u istom periodu 2017. godine. Kao rezultat ovakvih kretanja na računu portfolio investicija u periodu januar-septembar 2018. godine zabilježen je neto priliv u iznosu od 102,8 miliona eura.

Na računu ostalih investicija zabilježen je neto priliv u iznosu od 173,4 miliona eura. Kretanje na ovom računu karakteriše povećanje obaveza po osnovu uzetih kredita, uz veće zaduživanje države, banaka i ostalih sektora. Priliv po osnovu povlačenja kredita ostalih sektor (privreda i stanovništvo) je iznosio 226,5 miliona eura, što predstavlja rast od 25%, dok je odliv po osnovu otplate glavnice iznosio 142,8 miliona eura.