Ekthesi A lykeioy 6o tefxos

8/18/2019 Ekthesi A lykeioy 6o tefxos

1/43


2/43

1ο µέρος

Αναλυτική θεωρία και απαντήσεις των ερωτήσεων του σχολικού βιβλίου

ΙIΙ. Οργάνωση του λόγου

Συνοχή κειµένου

Συνοχή σε αφηγηµατικό κείµενο σελ. 462

Χρονογράφηµα σελ. 477

2ο µέρος

Θεµατικοί κύκλοι (Περίληψη, πλαγιότιτλοι, λεξιλόγιο, απαντήσεις των

ερωτήσεων του σχολικού βιβλίου)

Η νόθη και η γνήσια ψυχαγωγία σελ. 484

Έλληνες, ο πιο ξενύχτης λαός στην ευρωπαϊκή κοινότητα σελ. 492

περιεχόµενα


3/43


4/43

ΕΚΦΡΑΣΗ - ΕΚΘΕΣΗ Αφήγηση - Χρονογράφηµα 46 1

Á Ö Ç Ã Ç Ó Ç

ΙΙΙ. Οργάνωση του λόγου


Συνοχή σε αφηγηµατικό κείµενο

Χρονογράφηµα

Αναλυτική θεωρία

και απαντήσεις

των ερωτήσεων

του σχολικού βιβλίου


5/43

ΕΚΦΡΑΣΗ - ΕΚΘΕΣΗ Αφήγηση - Χρονογράφηµα46 2

ΙΙΙ. Οργάνωση του λόγου


Συνοχή σε αφηγηµατικό κείµενο

Αναφέρεται στους διαρθρωτικούς άξονες (χρονολογικό, χωρικό, παραγωγικό κτλ.) και στις ειδικές διαρθρωτικές

λέξεις (επεξηγηµατικές, αντιθετικές, συµπερασµατικές, αντωνυµίες, λέξεις µε νοηµατική συγγένεια κτλ.), στα

γλωσσικά δηλαδή εκείνα στοιχεία µε τα οποία πετυχαίνεται η συνοχή του λόγου. Κι αυτό δεν είναι ασήµαντο,

αφού η έλλειψη συνοχής συνεπάγεται την ακύρωση του λόγου.

Είναι γνωστό ότι η συνοχή αναφέρεται στη σύνδεση των γλωσσικών στοιχείων: των λέξεων, για να γίνουν οιφράσεις, των φράσεων, για να γίνουν οι προτάσεις, των προτάσεων, για να γίνουν οι περίοδοι του λόγου κ.ο.κ. ως

την παράγραφο και ώσπου να ολοκληρωθεί το κείµενο. Αφορά, δηλαδή, η συνοχή τους λογικούς τρόπους µε τους

οποίους αρθρώνονται µεταξύ τους τα γλωσσικά στοιχεία, ώστε να παραχθεί συνεχής λόγος. Κι αυτό δεν είναι

ασήµαντο. Όταν δεν υπάρχει συνοχή, όταν δεν υπάρχουν στέρεοι αρµοί και αρθρωτές, για να αρθρωθούν τα

µέλη ενός γλωσσικού συνόλου, τότε δεν υπάρχει και λόγος. Άλλωστε η λέξη λόγος δηλώνει µαζί µε την γλωσσι-

κή έκφραση και τη λογική κατάταξη των µερών, για να συνταχθεί το όλον.

Οι συνεκτικοί άξονες του γλωσσικού υλικού είναι ποικίλοι:

α) Ο χρονολογικός, ο οποίος διατάσσει τα πραγµατικά και τα αντίστοιχα γλωσσικά στοιχεία µε τρόπο που η ροή

τους να παρακολουθεί τη φυσική ροή του χρόνου. Έτσι συµβαίνει π.χ. στον αφηγηµατικό λόγο. Και όχι,

βέβαια, µόνον εκεί.

β) Ο τοπικός / χωρικός άξονας, ο οποίος διατάσσει και κινεί τα πραγµατικά και τα αντίστοιχα γλωσσικά τους

στοιχεία µέσα στο χώρο έτσι ώστε αυτά, θεωρούµενα από την οπτική γωνία του συγγραφέα, να κινούνται από

το κέντρο προς την περιφέρεια και αντίστροφα, από πάνω προς τα κάτω και αντίστροφα, από αριστερά προς

τα δεξιά και αντίστροφα κ.ο.κ. Αυτό σηµαίνει ότι όλα τα στοιχεία, πραγµατικά και γλωσσικά, πειθαρχούν στη

λογική του χώρου.

γ) Ο παραγωγικός άξονας, ο οποίος οδηγεί από τα γενικότερα στα µερικότερα και

δ) Ο επαγωγικός άξονας, ο οποίος οδηγεί συλλογιστικά από τα µερικότερα στα γενικότερα.


6/43


Και δεν είναι, βέβαια, µόνον αυτοί οι άξονες. Άξονες διάταξης των γλωσσικών στοιχείων ο καθένας µπορεί να

επινοεί. Κάποτε µάλιστα οι άξονες διαπλέκονται και συλλειτουργούν. Ας τους δούµε, όµως, δειγµατικά:

α. Ο άξονας του χρόνου

- ∆ιονύσιος Σολωµός. Ο εθνικός µας ποιητής γεννήθηκε στη Ζάκυνθο το 1798 και πέθανε στην Κέρκυρα το

1857. Σε ηλικία δέκα ετών πήγε στην Ιταλία για τις σπουδές του. Εκεί έδειξε την ιδιαίτερη κλίση του για την

ποίηση. Σπούδασε Νοµικά. Το 1818 γύρισε στη Ζάκυνθο και άρχισε να γράφει ποιήµατα στα ελληνικά χρη-

σιµοποιώντας τη δηµοτική γλώσσα. Όταν ξέσπασε η Επανάσταση, ο Σολωµός, συγκινηµένος βαθύτατα, έγινε

ο ψάλτης της. Το 1823 έγραψε τον Ύµνο εις την Ελευθερία, το 1824 την Ωδήν εις τον θάνατον του λόρδου

Μπάιρον και από το 1826 άρχισε να συνθέτει τους Ελεύθερους Πολιορκηµένους ... Το 1828 έφυγε για την

Κέρκυρα, όπου έζησε ως το τέλος της ζωής του. Μετά το θάνατό του ο φίλος του Ιάκωβος Πολυλάς, ποιητής

και λόγιος, συγκέντρωσε και εξέδωσε Άπαντα τα ευρισκόµενα του ποιητή.

( Κείµενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Α΄ Γυµνασίου)

Είναι φανερό, όπως θα δηλωθεί και στο διάγραµµα που ακολουθεί, ότι συνυφαίνονται µε τη ροή του χρόνου η

ροή των πραγµατικών γεγονότων και η ροή της γλώσσας.

Η ροή της γλώσσας

... γεννήθηκε

... δέκα ετών πήγε ...

Το 1818 γύρισε ...

Όταν ξέσπασε ...

Το 1823 έγραψε ...

..., το 1824 την ...

... από το 1826

Το 1828 έφυγε ...

Μετά το θάνατό του ...

Η ροή του χρόνου

1798

1808

1818

1821

1823

1824

1826

1828

1857

Η ροή των γεγονότων

Γέννηση Σολωµού

Μετάβαση στην Ιταλία

Επιστροφή στη Ζάκυνθο

Ελληνική Επανάσταση

Ύµνος εις την Ελευθερία

Ωδή εις το θάνατον του λόρδου Μπάιρον

Ελεύθεροι Πολιορκηµένοι

Κέρκυρα

Θάνατος


7/43


β. Ο άξονας του χώρου

Ο Μιστράς

Το όλον

Τα µέρη

1η ζώνη

2η ζώνη

3η ζώνη

4η ζώνη

Σαν µια αγιογραφία έλαµπε στο πρωινό φως, γεµάτη µαύρα κυπαρίσσια κι ηλιοψηµένες εκ-

κλησίες κι αόρατες γαλάζιες παρουσίες, ο Μιστράς. Μέσα από τα πλατάνια, τις µουριές και

τις λυγαριές του Ευρώτα, τα µάτια στηλώνονται πάνω του και δε θέλουν πια να φύγουν. Ο

ιερός αυτός λόφος, όπου γεννήθηκε η Νέα Ελλάδα, έχει όλες τις φανερές και µυστικές γοητεί-

ες που µπορούν να µαυλίσουν την πιο δύσκολη κι ατίθαση ψυχή. Στις ρίζες του φορτωµένα

πράσινους καρπούς τα κλειστά περιβόλια, οι λεµονιές και οι πορτοκαλιές και τα νερά που

τρέχουν κακαρίζοντας. Παιδιά παίζουν, γυναίκες ανασέρνουν νερό, κοπέλες κάθονται κάτωαπό τις καρπισµένες λεµονιές και κεντούν. Πιάστηκε πάλι η ζωή απ’ το χώµα τούτο, έριξε

ρίζες, µάχεται ν’ ανέβει, να σκαρφαλώσει πάλι όλο τον προγονικό λόφο. Είναι η πρώτη πρά-

σινη ζώνη.

Έπειτα αρχίζει ο σκονισµένος άδεντρος ανήφορος και διακλαδίζονται τα στενά δροµάκια κι

αρχίζουν τα ρηµαγµένα φτωχικά χαµώγια του λαού. χάσκουν οι πόρτες, έφυγαν οι στέγες,

κυρίεψαν τους τοίχους τα γκρεµόχορτα. Και µοναχά όρθιες ακόµα, χαριτωµένες, όλο ευγένεια

Βυζαντινές αρχοντοπούλες, στέκονται σκόρπιες ανάµεσα στα χαλάσµατα οι βυζαντινές εκ-

κλησίες: η Περίβλεπτος, ο Ευαγγελισµός, η Μητρόπολη, οι Άγιοι Θεόδωροι, το Αφεντικό, η

Παντάνασσα. Είναι η δεύτερη ζώνη. Κάπου κάπου, σ’ ένα πρόχειρα στεγασµένο µεσαιωνικόσπιτάκι, ξεπροβαίνει µια γυναίκα χλοµή, αναµαλλιάρα, σαν φάντασµα. ή µια γριούλα κάθε-

ται σ’ ένα παµπάλαιο κατώφλι και γνέθει. ή ένα κορίτσι πετιέται µε µεγάλα µάτια και τρέχει

να σου δώσει ένα µατσάκι γαζίες.

Και πιο ψηλά στο λόφο αρχίζει η αριστοκρατική πολιτεία, µε το δεσποτικό παλάτι των Κατα-

κουζηνών και των Παλαιολόγων, µε την Αγία Σοφία, την αρχοντοεκκλησιά, µε τα πλούσια

έρηµα µέγαρα: µπαλκόνια πέτρινα, πύργοι, µεγάλες θολωτές αίθουσες, πολεµίστρες. Εδώ πια

δε µένει κανένας ζωντανός. Μονάχα µερικές σαύρες στα κατώφλια λιάζονται, πράσινες, χαρι-

τωµένες, µε µακριές ουρές σαν αρχόντισσες.Και στην κορυφή του λόφου στέκεται, πέτρινη κορώνα, µισογκρεµισµένη, το ξακουστό παλάτι

του Βιλλεαρδουίνου.

(Ν. Καζαντζάκης, Ταξιδεύοντας , ∆ιασκευή)


8/43


Η διάταξη των εικόνων του κειµένου αντιστοιχεί στη χωροθεσία και χωροταξία. Το κείµενο λειτουργεί ως

καθρέφτης που κατοπτρίζει ό,τι συλλαµβάνει η µατιά του συγγραφέα, η οποία κινείται από κάτω προς τα

επάνω, παρακολουθώντας την ανοδική πορεία του επισκέπτη. Άλλωστε το κείµενο είναι χωρισµένο σε ζώνες,

οι οποίες αντιστοιχούν στις ζώνες της εξωτερικής πραγµατικότητας που περιγράφει. Το µάτι επισκέπτεταιόλες τις ζώνες αρχίζοντας από τις ρίζες του λόφου και φτάνοντας ως την κορυφή του:

1η κίνηση → 1η ζώνη → “Στις ρίζες του ... Είναι η πρώτη πράσινη ζώνη”

2η κίνηση → 2η ζώνη → “Έπειτα αρχίζει ... ένα µατσάκι γαζίες”

3η κίνηση → 3η ζώνη → “Και πιο ψηλά ... σαν αρχόντισσες”

4η κίνηση→

4η ζώνη→

“Και στην κορυφή ... του Βιλλεαρδουίνου”

γ. Ο παραγωγικός άξονας

Ο παραγωγικός άξονας (ο οποίος εδώ φορτίζεται µε ευρύτερη σηµασία και όχι µόνον µ’ εκείνην της κλασικής

λογικής) διαγράφει πορεία από τα γενικότερα στα ειδικότερα. Παρουσιάζει στην αρχή ένα θέµα στη γενική

του µορφή και ύστερα το εξειδικεύει και το αναλύει. Παράδειγµα το πιο πάνω κείµενο “Ο Μιστράς”. Μπορεί

κανείς να διακρίνει σ’ αυτό δύο µέρη: Το γενικότερο που περιέχει το όλον:

- “Σαν µια αγιογραφία έλαµπε ... κι ατίθαση ψυχή”

Και το ειδικότερο που περιέχει τα µέρη στα οποία επιµερίζεται το όλον:

- “Στις ρίζες του ... του Βιλλεαρδουίνου”.

Στο πρώτο µέρος ο συγγραφέας δίνει µια γενική εικόνα του Μιστρά, όπως τον έπιασε η πρώτη µατιά, και

δηλώνει την πρώτη γοητεία που άσκησε πάνω του. Στο δεύτερο αρχίζει πια να παρατηρεί τις λεπτοµέρειες:

την πρώτη, τη δεύτερη, την τρίτη και την τέταρτη ζώνη, κινούµενος πάνω στον άξονα του χώρου. Επιµερίζει

δηλαδή το όλον στα µέρη του, όπως αυτά αρθρώνονται και διακρίνονται πάνω στην πλάτη της γης, και ταπαρατηρεί.

Έτσι, η πορεία του λόγου στο περιγραφικό κείµενο “Ο Μιστράς” υπηρετείται από δύο διαπλεκόµενους άξονες,

τον παραγωγικό άξονα και τον άξονα του χώρου. Ο δεύτερος µάλιστα αποτελεί συνέχεια και προέκταση της

κίνησης του πρώτου, τον οποίο και ολοκληρώνει.


9/43


Το δεύτερο κείµενο που ακολουθεί κινείται κι αυτό πάνω στον παραγωγικό άξονα:

Όπως και να έχει το πράµα, το βέβαιο είναι ότι οι αρχαίοι Έλληνες αγαπούσαν το άλογο περισσότερο από

κάθε άλλο ζώο. Ειδικά στον Όµηρο, που αναπαρασταίνει την ηρωική εποχή, το άλογο είναι ο σύντροφοςτου πολεµιστή. Σε βαριές δουλειές δεν το βάζουν ποτέ. Όταν είναι για κουβάληµα, ζεύουν µουλάρια στο

αµάξι. Για το όργωµα χρησιµοποιούν βόδια. Τα άλογα είναι µόνο για να σέρνουν το άρµα την ώρα της

µάχης, κυβερνηµένα από τον ηνίοχο, ένα δευτερότερο ήρωα, ενώ ο κύριός του πολεµάει πάνω από το άρµα,

εξόν αν προτιµήσει να κατέβει και να χτυπηθεί µε τον αντίµαχο πεζός. Καβάλα πάνω στο άλογό τους δεν

πολεµούσαν ποτέ οι οµηρικοί ήρωες.

(Ι.Θ. Κακριδής, Τα άλογα της Ιλιάδας )

Είναι κι εδώ παραγωγική η κίνηση του λόγου. Η θεµατική πρόταση:

Όπως και να έχει το πράγµα ... από κάθε άλλο ζώο” αναφέρεται γενικά στην αγάπη των αρχαίων Ελλήνων

για τα άλογα. Η ανάπτυξη της θεµατικής πρότασης που ακολουθεί:

“Ειδικά στον Όµηρο ... οι οµηρικοί ήρωες” παραθέτει σηµαντικές λεπτοµέρειες της συµπεριφοράς του

αρχαίου Έλληνα απέναντι στο άλογο, από τις οποίες αποδεικνύεται αυτή η αγάπη.

Τον παραγωγικό τρόπο συνοχής του λόγου τον παρακολουθούµε και στην κλασική συλλογιστική. Γνωστά,

άλλωστε, είναι τα παραδείγµατα της κλασικής λογικής:

- Τα δέντρα έχουν φύλλα.

- Η µηλιά είναι δέντρο.Άρα, η µηλιά έχει φύλλα.

όπου ο συλλογισµός, ξεκινώντας από µια γενική πρόταση αληθινή, πορεύεται, µέσω µιας άλλης ενδιάµεσης

ειδικότερης, σε µιαν ειδικότατη επίσης αληθινή.


10/43


δ. Ο επαγωγικός άξονας

Η πορεία του επαγωγικού άξονα είναι αντίστροφη από εκείνην του παραγωγικού, αφού οδηγεί από τα επίµέρους στο όλον. Εννοείται ότι και ο επαγωγικός άξονας, όπως και ο παραγωγικός, σηµασιοδοτείται µε ευρύ-

τερο σηµασιολογικό φορτίο, και όχι µόνον µ’ εκείνο της κλασικής λογικής, για να καλύψει κάθε λογική κίνηση

που οδηγεί από τα µερικότερα στα γενικότερα. Στην κλασική λογική µάλιστα η διάταξη των επί µέρους

γίνεται µε τέτοιον τρόπο, ώστε να συνάγεται ως συµπέρασµα το όλον.

Παράδειγµα:

- Η µηλιά έχει φύλλα

- Η συκιά έχει φύλλα- Η δαµασκηνιά έχει φύλλα

- Η µηλιά, η συκιά, η δαµασκηνιά είναι δέντρα

- Άρα, τα δέντρα έχουν φύλλα.

Προηγούνται τρεις ειδικές προτάσεις, καθεµιά από τις οποίες διαπιστώνει µιαν αλήθεια. ακολουθεί µια τέταρ-

τη ενδιάµεση και συνάγεται η Πέµπτη πρόταση, η γενικότατη, που αποτελεί και το συµπέρασµα του συλλο-

γισµού. Πρόκειται, φυσικά, για έναν κοινό επαγωγικό συλλογισµό της κλασικής λογικής, ο οποίος διακρίνεται

από την απολυτότητα αλλά και από µαθηµατική ψυχρότητα.

Ακολουθεί, τώρα, ένα παράδειγµα κειµένου που, ενώ χτίζεται µε το νήµα της στάθµης του επαγωγικού άξονα,

είναι απαλλαγµένο από την ψυχρότητα του µαθηµατικού λογισµού:

Ήξεραν πολύ καλά οι αρχαίοι Έλληνες και οι Ρωµαίοι ρήτορες πότε να χρησιµοποιούν τη λογική και πότε να

καταφεύγουν σε άλλα µέσα, όπως οι επικλήσεις στην αυθεντία ή στα συναισθήµατα του ακροατηρίου τους.

Μελέτησαν τη διάταξη –εµείς την ονοµάζουµε οργάνωση- και µηχανεύτηκαν περίτεχνα δοµηµένες αγορεύ-

σεις. Ήταν µάστορες του ύφους και δηµιούργησαν ειδικά λεκτικά εφέ για κάθε αµφιλεγόµενη περίσταση.

Μπορούσαν να βγάζουν λόγο µε κατάλληλες χειρονοµίες και διακυµάνσεις της φωνής. Γνώριζαν, ακόµη,

ευφυείς µνηµοτεχνικούς λεκτικούς συνδυασµούς, για να αποµνηµονεύουν ένα λόγο ... Εξάπαντος οι αρχαίοι

Έλληνες και οι Ρωµαίοι ρήτορες ήταν επιδέξιοι σε κάθε µορφή πειθούς. Μπορούσαν να επινοούν επιχειρήµα-

τα για κάθε είδους συζήτηση.(Scholes και Klaus, Στοιχεία του δοκιµίου, µετ. Αρ. Παρίση)

Ύστερα από παράθεση λεπτοµερειών, οι οποίες δείχνουν τις ποικίλες ρητορικές ικανότητες και γνώσεις των

αρχαίων Ελλήνων και των Ρωµαίων ρητόρων, ο συγγραφέας καταλήγει σε µια γενική πρόταση κατακλείδα,

της οποίας η αλήθεια συνάγεται από τις λεπτοµέρειες που προηγήθηκαν.


11/43


Από τους τέσσερις αυτούς τρόπους –και δεν είναι βέβαια οι µοναδικοί- µε τους οποίους βηµατίζει ο λόγος, θα

µπορούσε κανείς να ισχυριστεί ότι: ο πρώτος, ο χρονολογικός, υπηρετεί περισσότερο από κάθε άλλον την

αφήγηση. Ο δεύτερος, ο χωρικός, συνδέεται περισσότερο µε την περιγραφή, και µάλιστα µε την περιγραφή

τοπίου. Ο τρίτος, ο παραγωγικός, και ο τέταρτος, ο επαγωγικός, είναι οι τρόποι της λογικής, των επιχειρηµά-των και της αποδεικτικής διαδικασίας. Είναι δηλαδή οι δύο τελευταίοι οι τρόποι που προσιδιάζουν στον

αξιολογικό λόγο.

Όπως, εξάλλου, σηµειώσαµε ήδη, συχνά οι τρόποι διαπλέκονται και προκύπτουν τρίτοι µεικτοί.

Η συνοχή, όµως, δεν πετυχαίνεται µόνον µε τους τέσσερις αυτούς τρόπους (χρονογραφικό, χωρογραφικό,

παραγωγικό, επαγωγικό) και µε τους συνδυασµούς τους, µε τους οποίους χωρεί ο λόγος. Σηµαντική είναι και

η συµβολή διαρθρωτικών λέξεων και φράσεων, οι οποίες αρθρώνουν το λόγο ως τις ευρύτερες µορφές του: τις

προτάσεις, τις περιόδους και τις παραγράφους. Πετυχαίνεται δηλαδή, η συνοχή µε τη συνεργασία γενικών

τρόπων, µε τους οποίους µεθοδεύεται η εκφορά του λόγου και ειδικών διαρθρωτικών λέξεων και φράσεων πουτην υλοποιούν ως την τελευταία της λεπτοµέρεια, ώστε, από τη µια µεριά, να αποφεύγονται τα κενά και τα

χάσµατα, ενώ, από την άλλη, ο λόγος να βηµατίζει στέρεα, φυσικά και λογικά.

Τέτοιες διαρθρωτικές λέξεις και φράσεις είναι:

1. Λέξεις και φράσεις που:

επεξηγούν: δηλαδή, µε άλλα λόγια, µε λίγα λόγια κ.ο.κ.

αντιθέτουν: αν και, εντούτοις, εξάλλου, όµως, άλλωστε, ενώ, ωστόσο, αντίθετα, αντίθετα µάλιστα, παρόλ’

αυτά, αντίστροφα, αλλά, µολονότι, αντί γι’ αυτό, παρόλο που κ.ο.κ.

συµπεραίνουν: εποµένως, λοιπόν, συνεπώς, ώστε, συµπερασµατικά, άρα, λοιπόν, εν κατακλείδι κ.ο.κ.

δηλώνουν χρονικές σχέσεις: αργότερα, ύστερα, µετά, πριν, όταν κ.ο.κ.

δηλώνουν τοπικές σχέσεις: επάνω, κάτω, εδώ κ.ο.κ.

δηλώνουν αιτιολογικές σχέσεις: γι’ αυτό, επειδή, µια και κ.ο.κ.

δηλώνουν παράδειγµα: π.χ., λ.χ., για παράδειγµα κ.ο.κ.

δηλώνουν τη διάρθρωση του κειµένου: Η πρόταση µου χωρίζεται σε τρία µέρη: πρώτο ...

προσθέτουν ή δηλώνουν έµφαση: πρώτο, δεύτερο, επίσης, επιπλέον, ακόµη, πράγµατι, ξεχωριστά, εξάλλου,

επιπροσθέτως, παράλληλα, σε συνάρτηση µε, σε συνάφεια µε, εκτός από, πέρα από, εξίσου αναγκαίο είναι, νασηµειωθεί ακόµα κ.ο.κ.

Παράδειγµα

Ανάµεσα στα δυο παιδιά αναπτύχθηκε φιλία αληθινή. Οι λόγοι ήταν πολλοί. Πρώτα πρώτα οι οικογένειές


12/43


τους χρόνια τώρα συνδέονταν φιλικά: οι πατέρες υπηρετούσαν στον ίδιο λόχο, ενώ οι µητέρες τους ήταν

συµµαθήτριες από το δηµοτικό σχολείο. Κατοικούσαν, ύστερα, στην ίδια γειτονιά. Έπαιζαν στους ίδιους πεζό-

δροµους και κατέβαιναν συντροφιά στην αγορά. Φοιτούσαν ακόµη στο ίδιο σχολείο: πήγαιναν στην ίδια

τάξη, µελετούσαν µαζί, είχαν κοινές αγωνίες. Κοντά σ’ αυτά πρέπει να θυµηθούµε και το ωδείο, όπου απο-κτούσαν µουσική παιδεία: ο Σοφοκλής µάθαινε βιολί, ο Περικλής φλάουτο. Τη χαίρονταν και οι δύο τους τη

µουσική. Κι αν καµιά φορά κάποια περιστατικά τους αποµάκρυναν, αυτό δεν κρατούσε πολύ. Γρήγορα πάλι

αποκαθιστούσαν τις σχέσεις τους. Η φιλία τους δεν ήταν συµφεροντολογική. Αντίθετα µάλιστα ήταν ειλικρι-

νής. Γι’ αυτό και ολοένα βάθαινε, µε αποτέλεσµα να τους κάνει ευτυχισµένους.

Οι πλαγιασµένες λέξεις (πρώτα, ύστερα κτλ.) και όχι µόνον αυτές, λειτουργούν µέσα στο κείµενο ως αρθρωτές

και ανήκουν στις κατηγορίες των λέξεων που έχουµε προσηµάνει.

2. Αντωνυµίες:

προσωπικές: εγώ, εσύ, αυτός, αυτή, του, της, κτλ.

κτητικές: δικός µου, κτλ., µου, σου, της κτλ.

οριστικές: ο ίδιος, η ίδια, κτλ., µόνος, µόνη κτλ.

δεικτικές: εκείνος, εκείνη κτλ., τέτοιος κτλ.

αναφορικές: που, ο οποίος, όσος, κτλ.

ερωτηµατικές: ποιος, ποια, πόσος, τι κτλ.

αόριστες: κανένας, κάποιος, µερικοί, καθένας κτλ.

Παράδειγµα 1

Ο Ανδρόνικος τράβηξε κατά την Ανατολή, ο Βασίλειος κατά τη ∆ύση. Και οι δυο τους αποµακρύνθηκαν από

τη χώρα που τους γέννησε κυνηγώντας ο καθένας τη δική του τύχη. Ο ένας προσδοκούσε να βρει στην

Ανατολή τους θησαυρούς των παραµυθιών, πιο προσγειωµένος ο άλλος εµπιστευόταν την προκοπή του στις

προσωπικές του προσπάθειες.

Παράδειγµα 2

Το κράτος, έλεγε ο οµιλητής, όχι ως αφηρηµένη ιδέα αλλά ως συγκεκριµένο βίωµα λείπει από τους σηµερινούς

Έλληνες. Το αισθάνονται σαν ξένο, όχι δικό τους, και δεν το πονούν. Τη χώρα τους την αγαπούν µε πάθος. Για

µια χούφτα από το χώµα της είναι άξιοι να πεθάνουν µε την πιο µεγάλη ευκολία. Άλλο πατρίδα όµως και άλλο

πολιτεία. Με την πατρίδα είµαστε στενότατα δεµένοι. την έχουµε κρατήσει. Την πολιτεία όµως ...

(Ε. Παπανούτσος, Εφήµερα)


13/43


Οι πλαγιασµένες αντωνυµίες -και όχι µόνον αυτές- συνδέουν προηγούµενα µε επόµενα. Έτσι π.χ. η προσωπι-

κή αντωνυµία τους στην πρόταση “Και οι δυο τους αποµακρύνθηκαν από τη χώρα που ...”, συνδέει την

πρόταση στην οποία ανήκει µε την προηγούµενη περίοδο λόγου “Ο Ανδρόνικος τράβηξε κατά την Ανατολή,

ο Βασίλειος κατά τη ∆ύση”, διότι παραπέµπει στα ονόµατά της Ανδρόνικος και Βασίλειος, δηµιουργώνταςέτσι τον συνδετικό κρίκο σε µια λογική αλυσίδα λόγου. Κατά τον ίδιο τρόπο θα µπορούσαν να αναλυθούν και

οι άλλες περιπτώσεις των υπογραµµισµένων αντωνυµιών στα πιο πάνω κείµενα.

3. Επαναλαµβανόµενες βασικές λέξεις - κλειδιά:

Παράδειγµα σύνδεσης παραγράφων µε επανάληψη:

... Πόσο δίκιο είχε άλλωστε ο Οδυσσέας Ελύτης, όταν έγραφε: “το έργο τέχνης, όσο περισσότερο βυθισµένο

βρίσκεται, σαν ουσία, µέσα στις ρίζες και στις πηγές ενός τόπου συγκεκριµένου και, παράλληλα, όσο περισσό-τερο προσαρµοσµένο είναι, σα µορφή, στο γενικότερο αισθητικό πνεύµα µιας εποχής, τόσο καλύτερα κερδίζει

το έπαθλο του παγκοσµίου ενδιαφέροντος, τόσο αποτελεσµατικότερα καταφέρνει ν’ αντισταθεί στη φθορά

του χρόνου.

Στην εποχή µας, ωστόσο, το έπαθλο του παγκοσµίου ενδιαφέροντος το κερδίζει όχι η αυθεντική τέχνη που

αντέχει στο χρόνο, αλλά τα προϊόντα της πολιτιστικής βιοµηχανίας ...

4. Λέξεις µε νοηµατική συγγένεια

Παράδειγµα

Κύµατα κύµατα τα σµήνη των Περσών ορµούν να καταλάβουν το στενό των Θερµοπυλών. Τριακόσιοι οι

Σπαρτιάτες που το υπερασπίζονται. Γενναίοι όλοι τους και αποφασισµένοι ως τον τελευταίο ...

Οι υπογραµµισµένες λέξεις (τα σµήνη, τριακόσιοι, τους) λειτουργούν ως αρθρωτές ανάµεσα στις τρεις περιό-

δους από τις οποίες αποτελείται το µικρό αυτό τµήµα του λόγου. Κοινό τους γνώρισµα είναι το νοηµατικό τους

φορτίο: και οι τρεις παραπέµπουν στο πλήθος και στην ποσότητα: η πρώτη (τα σµήνη) δηλώνει µεγάλο

πλήθος, αµέτρητο. η δεύτερη (τριακόσιοι) δηλώνει περιορισµένο αριθµό στρατιωτών, που, ενώ είναι λίγοι,

φαίνονται ακόµα πιο λίγοι, καθώς συγκρίνονται µε τα σµήνη των αντιπάλων τους. η τρίτη (τους) είναι αντίτων τριακοσίων και ισχύει και γι’ αυτήν ό,τι παρατηρήσαµε για κείνους. Η αντιθετική σχέση που υπάρχει

ανάµεσα στην πρώτη και στις άλλες δύο λέξεις είναι φανερή. Είναι αυτή που τελικά συνδέει, και όχι κάποιες

αντιθετικές λέξεις. Έτσι η ροή της αντιθετικής σύνδεσης αποκτά µεγαλύτερη φυσικότητα.


14/43


∆είτε πώς λειτουργούν οι τρόποι β, γ, δ, στ, η στο παρακάτω κείµενο

(σχολ. βιβλ. σ.273).

Απάντηση

τρόπος β΄ Στο συγκεκριµένο παράθεµα η συνοχή επιτυγχάνεται και µε τη χρήση αρκετών επαναλήψεων, π.χ.

Σχολή, µηνυόµενος, εκδροµή.

τρόπος γ΄ Εντοπίζονται επίσης ορισµένες παραλείψεις για τα αυτονόητα, π.χ. διότι ο µηνυόµενος, (εννοείται)

“όπως ο ίδιος παραδέχτηκε”, δεν είχε κάνει τις αναγκαίες προεργασίες. - τελικά όµως οµολόγησε

(εννοείται) “ο µηνυόµενος σε εµάς” ότι δεν µπορούσε...

τρόπος δ΄ Στο κείµενο εντοπίζονται και αρκετές αντικαταστάσεις λέξεων µε αντωνυµίες, π.χ. ο οποίος ανέλα-βε να µας µεταφέρει..., από το οποίο οφείλαµε να καταλάβουµε..., και το υπόλοιπο να το εξοφλή-

σουµε.., για να µας δώσει εξηγήσεις, ο οποίος στην αρχή προσπάθησε να µας διαβεβαιώσει...

τρόπος στ΄ Στο κείµενο, ταυτόχρονα γίνεται και χρήση των µερών και του όλου, π.χ. (όλον) συνολική αµοιβή,

(µέρος) προκαταβολή, (µέρος) υπόλοιπο.

τρόπος η΄ Τέλος στο παράθεµα γίνεται και χρήση φράσεων που έχουν νοηµατική συγγένεια, π.χ. τελειόφοι-

τοι της Φιλοσοφικής ↔ αριθµός ατόµων, συνολική αµοιβή ↔ ποσό.

Να διαβάσετε το κείµενο 7 “Ασυνήθιστη περίπτωση τραύµατος του κόγχου” σ. 220 και να εντοπίσετε

τις µεταβατικές λέξεις/εκφράσεις που σηµατοδοτούν τη συνοχή ανάµεσα στις προτάσεις και τις πε-

ριόδους. Υπάρχει συνοχή ανάµεσα στις παραγράφους; µε ποιο τρόπο επιτυγχάνεται (σχολ. βιβλ. σ.273);

Απάντηση

Στο συγκεκριµένο κείµενο η συνοχή του επιτυγχάνεται µε πολλούς τρόπους:

α) Γίνεται χρήση µεταβατικών λέξεων και φράσεων όπως: ενώ, και, όταν, Αποτέλεσµα ήταν, αµέσως, Έπειτααπό αυτά, Όπως είναι γνωστό, έτσι ώστε, διότι, λοιπόν, και τελικά, Αµέσως µετά, Τότε µόνο, παρά, και ύστερα,

αλλά κάπως, και εδώ.

β) Επαναλαµβάνονται λέξεις ή φράσεις όπως: τρίαινα - τρίαινας, κεντρικό στέλεχος, κοριτσάκι, σκελών -

σκέλη, εργαλείων - εργαλεία, κοπής, οφθαλµών - οφθαλµός, υγιής - υγιή κ.τ.λ.

;

;


15/43


γ) Γίνεται χρήση λέξεων ή φράσεων µε νοηµατική συγγένεια, π.χ. µικρούλα - κοριτσάκι - µικρή - παιδί, χει-

ρουργείο - κλινική.

δ) Γίνεται επίσης χρήση λέξεων ή φράσεων που δηλώνουν το µέρος ή το όλον, π.χ. η τρίαινα - το κεντρικό

στέλεχος - τα σκέλη της τρίαινας, σύνεργα υποβρύχιου ψαρέµατος - ψαροντούφεκο, οφθαλµοί - δεξιός οφθαλµός- αριστερός οφθαλµός.

Πρέπει επίσης να τονιστεί ότι η συνοχή του κειµένου επιτυγχάνεται µε τη δυναµική νοηµατική σχέση των

γεγονότων. Ο αφηγητής παρουσιάζει τα γεγονότα αυτά µε γραµµική χρονική συνέχεια χωρίς κενά και χρονικές

παλινδροµήσεις.

Η προηγούµενη αφήγηση οργανώνεται όπως είναι φυσικό, πάνω στον άξονα του χρόνου παρουσιάζο-ντας τη διαδοχή των γεγονότων και τη χρονική τους σχέση (σύγχρονο, προτερόχρονο, υστερόχρονο).

Παρατηρήστε στο παρακάτω σχεδιάγραµµα πώς η οργάνωση της αφήγησης γύρω από τον άξονα του

χρόνου εξυπηρετεί τη συνοχή του κειµένου, και συµπληρώστε το διάγραµµα (σχολ. βιβλ. σ.274).

Απάντηση

;

∆ιάγραµµα

α΄ παράγραφος

β΄ παράγραφος

γ΄ παράγραφος

δ΄ παράγραφος

“Το περιστατικό.. καλοκαίρι”

“Η εννιάχρονη... ενώ εκεί κοντά... ψαρέµατος”

“Είχε οπλίσει... ενώ βρισκόταν... νερό”

“και όταν ... 2 µέτρων”

“Αποτέλεσµα ήταν... της µικρής”

Σύγχρονο

Σύγχρονο

Σύγχρονο

Προτερόχρονο

Προτερόχρονο

“Οι παρευρισκόµενοι.. εγκεφαλική κοιλότητα”

“Έπειτα από αυτά... χειρουργείο”

Υστερόχρονο


“... Εκλήθησαν λοιπόν... και τελικά... σκελών της τρίαινας” “Αµέσως µετά... τραβήχτηκαν”

“Τότε µόνο.. ήταν υγιής”

ΥστερόχρονοΥστερόχρονο


“Το παιδάκι... στο µέγεθος” Υστερόχρονο


16/43


Με τη φράση “Αποτέλεσµα ήταν” δηλώνεται η σχέση αιτίου - αποτελέσµατος µε την οποία συνδέο-

νται τα προηγούµενα µε τα επόµενα, ενώ συγχρόνως υποδηλώνεται και η χρονική σχέση των γεγονό-

των. Μπορείτε να βρείτε στο ίδιο κείµενο άλλη λέξη / φράση µε παρόµοια λειτουργία

(σχολ. βιβλ.

σ.275);

Απάντηση

Στο συγκεκριµένο κείµενο άλλες λέξεις µε παρόµοια λειτουργία είναι: η λέξη λοιπόν (γ΄ παράγραφος: Εκλήθη-

σαν λοιπόν...) και οι λέξεις τότε µόνο (γ΄ παράγραφος: Τότε µόνο έγινε δυνατό να ελεχθεί η κατάσταση...).

Αν δεχτούµε ότι η µικρή που τραυµατίστηκε, το αντικείµενο που τη τραυµάτισε (τρίαινα) και το µέρος του σώµατος που έφερε το τραύµα (σπλαχνικό κρανίο) αποτελούν βασικά κέντρα γύρω

από τα οποία συνέχεται το κείµενο, παρατηρούµε ότι η συνοχή του κειµένου, σε σχέση µε τα

κέντρα αυτά, επιτυγχάνεται µε διάφορους τρόπους. προσέξτε τα παραδείγµατα που σας δίνονται εν-

δεικτικά και συµπληρώστε τα κενά στη δεύτερη στήλη (ΙΙ) (σχολ. βιβλ. σ.275);

Απάντηση

;

;

∆ιάγραµµα

(Ι) (ΙΙ)

η µικρούλα → ––––

Α το κοριτσάκι → Συνώνυµο της προηγούµενης λέξης

της µικρής → Συνώνυµο

το παιδί → Χρήση γενικότερου όρου

(που) το (εξέτασε) → Αντικατάσταση µε αντωνυµία

(από την όλη) του (κατάσταση) → Αντικατάσταση µε αντωνυµίαΒ το κοριτσάκι → Συνώνυµο

της ασθενούς → Χρήση λέξης µε νοηµατική σχέση

το παιδάκι → Χρήση γενικότερου όρου

(ενήλικας συγγενής) της → Αντικατάσταση µε αντωνυµία


17/43


(Ι) (ΙΙ)

η τρίαινα → ––––

Α σύνεργα υποβρύχιου ψαρέµατος →

Υπερώνυµο σκανδάλη → Μέρος από το όλον

τρίαινα → Επανάληψη

το κεντρικό στέλεχος (της τρίαινας)→ Μέρος από το όλον

Β (το κεντρικό) της (στέλεχος) → Αντικατάσταση µε αντωνυµία

τα άκρα των σκελών → Μέρος από το όλον

τα εµπεπαρµένα τµήµατα → Μέρος από το όλον

Γ τα ισχυρά µέλη → Μέρος από το όλον

τα εµπεπαρµένα σκέλη → Μέρος από το όλον

(από την έµπαρσή) τους → Αντικατάσταση µε αντωνυµία

(Ι) (ΙΙ)

Α σπλαχνικό κρανίο → ––––

Β εγκεφαλική κοιλότητα → Νοηµατική συνέχεια µε προηγούµενη

φράση

ιστούς → Μέρος από το όλον

οστά → Μέρος από το όλον

Γ των οφθαλµών → Μέρος από το όλον

ο (αριστερός) οφθαλµός → Μέρος από το όλον

τον οφθαλµό → Μέρος από το όλον

(στο ύψος) του ισηµερινού → Μέρος από το όλον

Η συνοχή επιτυγχάνεται ακόµη, όταν το ύφος του κειµένου, το οποίο είναι φυσικά ανάλογο µε τον

επιδιωκόµενο σκοπό, διατηρείται ενιαίο. Πώς θα χαρακτηρίζατε το ύφος του προηγούµενου κειµένου;

Νοµίζετε ότι είναι ενιαίο; Πώς εξηγείτε τη χρήση ορισµένων λέξεων που παρουσιάζουν υφολογικά

κάποια απόκλιση (σχολ. βιβλ. σ.277);

;


18/43


Απάντηση

Το ύφος του συγκεκριµένου κειµένου, χωρίς να αλλοιώνει τη συνοχή του, έχει όλα τα χαρακτηριστικά γνωρίσµα-

τα του επιστηµονικού λόγου. Η αντικειµενικότητα, η ουδετερότητα, η απουσία σχολίων, η ακριβολογία στη

διατύπωση, η έκθεση των γεγονότων µε γραµµική συνέχεια, και η χρήση ειδικού επιστηµονικού λεξιλογίου

αποτελούν τα κυριότερα ενδεικτικά σηµεία του ύφους. Αυτό είναι ενιαίο, αν και σε ορισµένες περιπτώσεις εντο-

πίζονται κάποιες υφολογικές αποκλίσεις. Οι αναφορές, για παράδειγµα, οι οποίες αφορούν το πρόσωπο του

τραυµατισµένου κοριτσιού (µικρούλα, κοριτσάκι, παιδάκι) είναι συναισθηµατικά φορτισµένες και λιγότερο ου-

δέτερες. Αυτό εξηγείται, αν δεχτούµε τη συµπάθεια και την ανθρωπιά του ιατρικού προσωπικού, τόσο για το

πρόσωπο ενός µικρού τραυµατισµένου παιδιού, όσο και γενικότερα για κάθε σοβαρά τραυµατισµένο άνθρωπο.

Να αποκαταστήσετε τις σχέσεις συνοχής στην παρακάτω σειρά κύριων προτάσεων µε τους εξής

τρόπους:

α) µε τη χρήση λέξεων και εκφράσεων, έτσι ώστε να δηµιουργηθεί ένα κείµενο µε σύνθετες φράσεις,

β) µε την αντικατάσταση ουσιαστικών από αντωνυµίες, όπου το κρίνετε απαραίτητο (σχολ. βιβλ. σ.277).

Απάντηση

Μας έµεινε να ανοίξουµε τη µαρµάρινη σαρκοφάγο, εφόσον η προσδοκία πως εκεί µέσα υπήρχε το πιο πολύτιµο

αντικείµενο που δηµιουργούσε µέσα µου µια ακατανίκητη περιέργεια. Αυτή ήταν ένα αίσθηµα συνηθισµένοστον αρχαιολόγο αλλά και ένα αίσθηµα επικίνδυνο. Ωστόσο το αίσθηµα της επιστηµονικής ευθύνης µου επέ-

βαλλε την υποµονή. Όταν όµως έκρινα πως ήµασταν έτοιµοι για την τελευταία πράξη, κατέβηκα στον τάφο µε

τους δύο βοηθούς, τον τεχνίτη - συντηρητή του Μουσείου Θεσσαλονίκης και τον επιστάτη της ανασκαφής [...]

Τότε είδαµε κάτι το οποίο ήταν αδύνατο να το φανταστώ, επειδή ποτέ ως τότε δεν είχε βρεθεί τέτοιο οστεοδόχο

σκεύος: µια ολόχρυση λάρνακα µε ένα επιβλητικό αστέρι στο κάλυµµά της. Τη βγάλαµε από τη σαρκοφάγο και,

αφού την αποθέσαµε στο δάπεδο, την ανοίξαµε.

Να διαβάσετε µια από τις αφηγήσεις που γράψατε και να ελέγξετε τη συνοχή του κειµένου. Ποιους

τρόπους έχετε χρησιµοποιήσει; Με ποιους τρόπους µπορείτε να βελτιώσετε τη συνοχή, αξιοποιώντας

όσα πρόσφατα διδαχτήκατε

(σχολ. βιβλ. σ.277);

;

;


19/43


Απάντηση

Επιλογή κειµένου: απάντηση στην άσκηση του σχολ. βιβλίου σ. 266

Κύριε ∆ιευθυντά

Βρίσκοµαι στη δύσκολη θέση να σας στείλω σήµερα την επιστολή µου αυτή για να καταγγείλω την απαράδεκτη

συµπεριφορά κάποιων δηµοσίων υπαλλήλων, που δυστυχώς πληρώνονται από τους Έλληνες φορολογούµενους

για να κάθονται αλλά και για να µας κοροϊδεύουν.

Όπως γνωρίζετε η πρόσφατη χιονόπτωση δηµιούργησε στο νησί µας ένα τεράστιο αλαλούµ. Χωρίς νερό και

ρεύµα µείναµε ολόκληρα εικοσιτετράωρα. Μια αντιπροσωπεία από το δήµο µας επισκεφθήκαµε το δήµαρχο, ο

οποίος εδεήθηκε να µας δεχθεί για να ακούσει τα δίκαια αιτήµατά µας. Η απάντησή του ήταν για γέλια και για

κλάµατα. Αδιάφορα και αργά µας τόνισε το εξής τροµερό: “Πρέπει να κάνουµε όλοι µας υποµονή, ώσπου να

σκεφτούµε τον τρόπο δράσης που θα ακολουθήσουµε για να επαναφέρουµε το ρεύµα”. Καταλαβαίνετε από αυτό

πώς λειτουργεί το ελληνικό δηµόσιο! Χρειάζεται να κάνουµε υποµονή, µέχρι να σκεφτούµε πρώτα πώς πρέπει ναδράσουµε. Από εκεί και πέρα έχουµε πολύ ακόµη δρόµο για να κάνουµε και κάποια έργα.

Σας ευχαριστώ

για τη φιλοξενία

Η συνοχή του συγκεκριµένου κειµένου επιτυγχάνεται µε πολλούς τρόπους, όπως:

α) Με τη χρήση συνδετικών λέξεων και φράσεων (αλλά και, Όπως, και, και, και, ώσπου, µέχρι).

β) Με αντικατάσταση ουσιαστικών από αντωνυµίες (αυτή, που, µας, µας, ο οποίος, να µας, του µας, που, από

αυτό).γ) Με επανάληψη λέξεων (ώσπου να σκεφτούµε, µέχρι να σκεφτούµε).


20/43


Χρονογράφηµα

Χρονογράφηµα είναι ένα σύντοµο, συνήθως, δηµοσιογραφικό κείµενο µε λογοτεχνική χροιά του οποίου ο

συντάκτης αντλεί τα θέµατά του από την επικαιρότητα (πολιτική, κοινωνική, επιστηµονική) και τα σχολιάζειπροσδίδοντάς τους έναν τόνο εύθυµο και ευχάριστο.

Τα κυριότερα χαρακτηριστικά γνωρίσµατα του χρονογραφήµατος είναι:

α) Σχολιάζει την επικαιρότητα, κοινωνική, πολιτιστική ή πολιτική.

Η θεµατολογία του είναι ευρύτατη και αγκαλιάζει κάθε πτυχή της ζωής ευχάριστη ή δυσάρεστη, σοβαρή ή αστεία.

β) Είναι κείµενο ευχάριστο και σύντοµο σε τόνο συνήθως εύθυµο, χαριτωµένο, χιουµοριστικό, µερικές φορές

δηκτικό ή επικριτικό, κάποτε ειρωνικό και κάποτε συµβουλευτικό, παραινετικό.

γ) Σκοπός του χρονογράφου είναι να διδάξει, να συµβουλέψει, να υποδείξει και να διαπαιδαγωγήσει. Κατ’ αυτόν

τον τρόπο επιδιώκεται να ωφεληθεί το αναγνωστικό κοινό και να διαπλαστεί το κοινωνικό σύνολο.

δ) Το ύφος του ποικίλλει, ανάλογα µε το στόχο και τη θεµατολογία του χρονογράφου. Συνήθως είναι λιτό,

απέριττο, κοφτό και ζωντανό. Προσεγγίζει περισσότερο στο ύφος του προφορικού λόγου.

ε) Ο λόγος είναι, συνήθως, µικροπερίοδος µε σύντοµες κοφτές προτάσεις. Στις περισσότερες των περιπτώσεων

επιλέγεται η κατά παράταξη σύνδεση, όπου τα µέλη του λόγου συνδέονται µε παρατακτικούς συνδέσµους.

Άλλοτε πάλι γίνεται χρήση ασύνδετων σχηµάτων, παραλείπεται το ρήµα ή το όνοµα.

στ) Η δραµατοποίηση, η γλαφυρότητα και η λιτότητα είναι, επίσης, σταθερά γνωρίσµατα αυτού του έντεχνου

είδους του πεζού λόγου.

Στο κείµενο που ακολουθεί ο Παύλος Νορβάνας επισηµαίνει κάποια χαρακτηριστικά γνωρίσµατα του

χρονογραφήµατος του Ιωάννη Κονδυλάκη και τα τεκµηριώνει παραθέτοντας περικοπές από το έργο

του. ∆ιαβάστε το κείµενο του Νιρβάνα, σηµειώστε τα γνωρίσµατα του χρονογραφήµατος, όπως αυτάεκτίθενται στην εισαγωγή για το χρονογράφηµα (σχολ. βιβλ. σ.281).

Απάντηση

Ο Π. Νιρβάνας, µε τρόπο διεισδυτικό, επισηµαίνει τα κυριότερα χαρακτηριστικά γνωρίσµατα των χρονογραφη-

µάτων του Ι. Κονδυλάκη. Αναφέρει ενδεικτικά πως από τα κείµενα αυτά που περιγράφουν ένα “µικρόν καθηµε-

;


21/43


ρινόν γεγονός εκπηγάζει µια µεγάλη φιλοσοφία”. Είναι γεγονός ότι αυτό το είδος του έντεχνου πεζού λόγου, το

οποίο προέρχεται από την επικαιρότητα, µπορεί να παρουσιαστεί ως ένας βαθύς κριτικός στοχασµός µε πρόθεση

διδακτική. Στη συνέχεια ο Π. Νιρβάνας τονίζει ότι τα συγκεκριµένα χρονογραφήµατα, µε την προβολή “των

παροδικών φαινοµένων και πραγµάτων, συλλαµβάνουν το βαθύτερο παλµό της ζωής”. Τα συµβάντα, δηλαδή,της καθηµερινότητας αποτυπώνουν και αντικατροπτίζουν την πραγµατική ουσία της ζωής. “Ελάχιστα πραγµα-

τάκια µε τόσην λεπτότητα ιστορηµένα”, λέει ο Νιρβάνας, αναδεικνύουν τη φιλοσοφία και τη “χαριτωµένη

σκέψη” του χρονογράφου. Συνεπώς ο σχολιασµός της επικαιρότητας (κοινωνικής, πολιτιστικής ή πολιτικής), η

συντοµία του κειµένου. ο παραινετικός και διδακτικός χαρακτήρας είναι γνωρίσµατα που σηµατοδοτούν την

πλούσια θεµατική του χρονογραφήµατος. Τα στοιχεία αυτά χαρακτηρίζουν τόσο τα κείµενα του Ι. Κονδυλάκη

όσο και γενικότερα όλα τα χρονογραφήµατα.

Ποιος νοµίζετε ότι είναι ο δηµιουργός της τόσης δυστυχίας στους ανθρώπους και στα πουλιά; Ποια

είναι η στάση του σηµερινού ανθρώπου απέναντι στα ζώα και τα φυτά; σέβεται ο σηµερινός άνθρω-

πος τη φύση (σχολ. βιβλ. σ.285).

Απάντηση

Τα µικρά φτερωτά πλάσµατα, όπως και όλα τα άλλα ζωντανά, είναι πολλές φορές θύµατα της αδιαφορίας και της

απληστίας των ανθρώπων. Ο σύγχρονος άνθρωπος, περισσότερο από ποτέ άλλοτε υπερόπτης, ελάχιστα ενδιαφέ-

ρεται για άλλες υπάρξεις, όταν µάλιστα πολλές φορές αδιαφορεί και για τους ίδιους τους συνανθρώπους του. Η

βιοµηχανοποίηση, ο υπερκαταναλωτισµός, η αποθέωση των υλικών αγαθών, ο τρόπος ζωής κυρίως στα µεγάλα

αστικά κέντρα, είναι µερικοί από τους παράγοντες που σηµατοδοτούν τη στάση του σηµερινού ανθρώπου απέ- ναντι στα ζώα, τα φυτά και γενικότερα στο φυσικό περιβάλλον.

Οι άνθρωποι του καταυλισµού συµπόνεσαν και προστάτεψαν το προσφυγόπουλο του ουρανού. Γιατί;

Συζητήστε τις προτάσεις: “Η δυστυχία εννοεί την δυστυχίαν”, “Η γλώσσα της αγάπης είναι µία για όλα

τα πλάσµατα του Θεού”. Αναζητήστε τον λόγο της αγάπης που διατρέχει το κείµενο (σχολ. βιβλ. σ.285).

Απάντηση

Σε κάθε περίπτωση “η δυστυχία εννοεί τη δυστυχία”, εφόσον ένα πλάσµα που υποφέρει είναι σε θέση να κατα- νοήσει περισσότερο τον πόνο και τη δυστυχία ενός άλλου πλάσµατος. Κατά τον ίδιο τρόπο και οι φτωχοί,

ταλαιπωρηµένοι κάτοικοι του καταυλισµού αγκάλιασαν µε ενδιαφέρον και αγάπη το τραυµατισµένο σπουργίτι.

Προσέφεραν σ’ αυτό τη θαλπωρή µιας στοργικής αγκαλιάς και προσπάθησαν να θεραπεύσουν τα τραύµατά του.

Καθώς και οι ίδιοι ήταν πονεµένοι, κατάλαβαν τη δυστυχία του µικρού απροστάτευτου πλάσµατος. Έδωσαν σ’ αυτό

όλη την τρυφερότητα και την αγάπη τους, γιατί “η γλώσσα της αγάπης είναι µία για όλα τα πλάσµατα του Θεού”.

;

;


22/43


Στο χρονογράφηµα συστεγάζονται δύο παράλληλα θέµατα. Ποια είναι αυτά και πώς τα συνδέει ο

χρονογράφος; ∆ιακρίνετε κάποια φιλοσοφική/στοχαστική διάθεση στο κείµενο; Κοιτάξτε πάλι την

εισαγωγή στο χρονογράφηµα και πείτε αν αυτή η διάθεση αποτελεί ένα από τα γνωρίσµατά του

(σχολ.

βιβλ. σ.285).Απάντηση

Τα παράλληλα θέµατα που “συστεγάζονται” στο συγκεκριµένο χρονογράφηµα είναι αφενός µεν η αδιαφορία

και η απάθεια των ανθρώπων για ένα µικρό απροστάτευτο πλάσµα και αφετέρου η ευσπλαχνία και η στοργή

κάποιων άλλων για το µικρό πληγωµένο σπουργίτι. Ο Π. Νιρβάνας συνδέει τις δύο αυτές αντίθετες συµπεριφο-

ρές µε τρόπο άµεσο, τονίζοντας ότι “η δυστυχία εννοεί τη δυστυχία” και ότι “η γλώσσα της αγάπης είναι µία για

όλα τα πλάσµατα του Θεού”. Επισηµαίνει, δηλαδή ότι η ανθρωπιά και ο αλτρουισµός εκδηλώνονται ευκολότερα

όταν οι άνθρωποι έχουν ζήσει στη δυστυχία. Μόνο τότε ανοίγουν την καρδιά τους και τη γεµίζουν µε συναισθή-

µατα αγάπης που πρέπει να έχουν όλα τα πλάσµατα του Θεού.

Το κείµενο διακρίνεται για την έντονα στοχαστική και φιλοσοφική διάθεση του χρονογράφου. Ο ίδιος δεν έχει

πρόθεση να περιγράψει απλώς ένα µικρό ασήµαντο γεγονός από την καθηµερινότητα. Στην ουσία ενδιαφέρεται

να στηλιτεύσει την έλλειψη της ανθρωπιάς και την αδιαφορία του ανθρώπου για τη δυστυχία όλων των απρο-

στάτευτων πλασµάτων. Μάλιστα στην εισαγωγή του χρονογραφήµατος η διάθεση του συγγραφέα είναι ειρωνι-

κή και επικριτική. Με καυστικό και συνάµα χαριτωµένο τρόπο, µέσα από την περιπέτεια ενός τραυµατισµένου

σπουργιτιού, διδάσκει και προβληµατίζει τον αναγνώστη. Προσπαθεί να εµφυσήσει σ’ αυτόν το σεβασµό σε

κάθε µορφή ζωής, ακόµη και της πιο ταπεινής. Άλλωστε και γενικότερα σε πολλά χρονογραφήµατα διακρίνονται

ανάλογα γνωρίσµατα, όπως αυτά που υπάρχουν και στο συγκεκριµένο κείµενο του Π. Νιρβάνα.

Γράψτε ένα σύντοµο κείµενο για ένα ζώο που το κακοµεταχειρίστηκαν οι άνθρωποι. ∆ώστε στο κείµε-

νό σας µορφή χρονογραφήµατος ή όποιαν άλλη προτιµάτε εσείς (σχολ. βιβλ. σ.285).

Απάντηση

Οι γάτες είναι ζώα διαφορετικά από τα σκυλιά. ∆εν υποτάσσονται στις εντολές των αφεντικών τους, είναι

πονηρές και κάνουν πάντα του κεφαλιού τους. Οληµερίς γυρνάνε στα κεραµίδια των σπιτιών της γειτονιάς, νιαουρίζουν και τσακώνονται. Οι άνθρωποι αποφεύγουν συχνά να τις βάζουν µέσα στα σπίτια τους. Έτσι µάλ-

λον εξηγείται και το γεγονός ότι στη δική µας γειτονιά µπορεί κανείς να δει κάθε λογής γατούλες. Μικρές και

µεγάλες, νηστικές ή χορτασµένες γυρνοβολάνε παντού. Από όλο αυτό το γατοσυρφετό, όµως, κάθε άνθρωπος µε

λίγη ανθρωπιά θα πρόσεχε περισσότερο ένα µικρούλι κοκκινωπό γατάκι, τυφλό από το ένα µάτι, άσχηµο και

καταταλαιπωρηµένο. Ακόµη και οι άλλες γάτες το έβλεπαν υπεροπτικά, δεν το ήθελαν στην παρέα τους, γιατί

;

;


23/43


ήταν αδύνατο και δεν µπορούσε να τις ακολουθήσει. Καθόταν λοιπόν ήσυχα ήσυχα στην ακρούλα του και

συλλογιζόταν τα παλιά. Η ιστορία του είναι αρκετά µεγάλη, ποιος όµως έχει την υποµονή σήµερα και τη διάθεση

να την ακούσει. Γι’ αυτό θα την περιγράψουµε µε όσο το δυνατό µεγαλύτερη συντοµία. ∆ύο µόλις µήνες µετά τη

γέννησή του, κι ενώ ως τότε όλα πήγαιναν καλά, έµεινε µόνο του. Τη µάνα του τη σκότωσε, το αυτοκίνητο τουγείτονα, κατά λάθος όπως λέει. Από τότε όλα διαλύθηκαν. Χάθηκαν και τα αδέλφια του µέσα στη ζούγκλα της

γειτονιάς. Αυτό έµεινε µόνο του, άρρωστο και πεινασµένο. Κάθε µέρα που περνούσε αναρωτιόταν γιατί ο ευ-

σπλαχνικός θεός των ζώων δεν το έπαιρνε στον ουρανό να ξαναβρεί τη µητέρα του. Τέτοιες µαύρες σκέψεις

έκανε και εκείνη την κρύα ηµέρα του Γενάρη. Ούτε που έδωσε σηµασία σε ένα µικρό κοριτσάκι που µαζί µε τη

µαµά του στεκόταν από πάνω του και µιλούσε πολύ ζωηρά.

- “Μαµά” έλεγε “άφησέ µε σε παρακαλώ να πάρω το γατάκι στο σπίτι µας”.

- “∆ε βλέπεις” της απαντούσε η γυναίκα “το γατί είναι σε άθλια κατάσταση, βρώµικο, τυφλό και άρρωστο. Μη

διανοηθείς ούτε να το ακουµπήσεις”.

Ανένδοτη η µικρή εκλιπαρούσε τη µαµά της.

- Εγώ δε φεύγω από εδώ αν δεν πάρω τη γατούλα. Μόνη µου θα τη φροντίσω, πίστεψέ µε, και θα την κάνω

καλά”. Με τα τρυφερά χεράκια της απλωµένα έσκυψε πάνω στο δυστυχισµένο πλασµατάκι, δείχνοντάς του την

αθώα αγάπη της.

Ίσως το δυστυχισµένο ζωντανό να είχε ακόµη µια πιθανότητα να βρει προστασία και στοργή στην αγκαλιά του

µικρού κοριτσιού. Εµείς το ευχόµαστε µε όλη την καρδιά µας κι ας ξέρουµε καλά ότι τα µικρά άρρωστα γατάκια

δεν έχουν πολλές ελπίδες για ζωή. Οι άνθρωποι τα θεωρούν δυστυχώς χειρότερα και από τα σκυλιά.

∆ιαβάστε τα ακόλουθα χρονογραφήµατα και φροντίστε να επισηµάνετε τα κυριότερα χαρακτηριστι-

κά γνωρίσµατα του χρονογραφήµατος µε βάση τις απόψεις που προηγήθηκαν

(σχολ. βιβλ. σ.288).

Απάντηση

Τα κυριότερα χαρακτηριστικά γνωρίσµατα του χρονογραφήµατος είναι:

α) Σχολιάζει την επικαιρότητα, κοινωνική, πολιτιστική ή πολιτική.

Η θεµατολογία του είναι ευρύτατη και αγκαλιάζει κάθε πτυχή της ζωής ευχάριστη ή δυσάρεστη, σοβαρή ή

αστεία. β) Είναι κείµενο ευχάριστο και σύντοµο σε τόνο συνήθως εύθυµο, χαριτωµένο, χιουµοριστικό, µερικές φορές

δηκτικό ή επικριτικό, κάποτε ειρωνικό και κάποτε συµβουλευτικό παραινετικό.

γ) Σκοπός του χρονογράφου είναι να διδάξει, να συµβουλέψει, να υποδείξει και να διαπαιδαγωγήσει. Κατ’ αυτόν

τον τρόπο επιδιώκεται να ωφεληθεί το αναγνωστικό κοινό και να διαπλαστεί το κοινωνικό σύνολο.

δ) Το ύφος του ποικίλλει, ανάλογα µε το στόχο και τη θεµατολογία του χρονογράφου. Συνήθως είναι λιτό,

;


24/43


απέριττο, κοφτό και ζωντανό. Προσεγγίζει περισσότερο στο ύφος του προφορικού λόγου.

ε) Ο λόγος είναι, συνήθως, µικροπερίοδος µε σύντοµες κοφτές προτάσεις. Στις περισσότερες των περιπτώσεων

επιλέγεται η κατά παράταξη σύνδεση, όπου τα µέλη του λόγου συνδέονται µε παρατακτικούς συνδέσµους.

Άλλοτε πάλι γίνεται χρήση ασύνδετων σχηµάτων, παραλείπεται το ρήµα ή το όνοµα.στ) Η δραµατοποίηση, η γλαφυρότητα και η λιτότητα είναι, επίσης, σταθερά γνωρίσµατα αυτού του έντεχνου

είδους του πεζού λόγου.

Υποθέστε ότι στέλνετε µια επιστολή σε έναν από τους έξι χρονογράφους των οποίων τα κείµενα

διαβάσατε προηγουµένως. Στην επιστολή σας εκφράστε τις εντυπώσεις που σας προκάλεσε η ανά-

γνωση του χρονογραφήµατός του και υποδείξτε θέµατα για χρονογραφήµατα, δηλαδή γίνετε θεµατο-

πραγµατευτές (σχολ. βιβλ. σ.295).

Απάντηση

Επιστολή στον Παύλο Νιρβάνα

Αγαπηµένε σεβαστέ φίλε µου

Αν ήσασταν στη ζωή σήµερα, θα έπαιρνα το θάρρος να σας πω ότι πάντα µε συγκινούσαν και µε συγκινούν τα

ευαίσθητα κείµενά σας. Επειδή στην ψυχή µου σας κρατάω ζωντανό, θα σας απευθύνω το λόγο σαν να βρίσκε-

στε πολύ κοντά µας. Αλήθεια πόσο διεισδυτικές και διαχρονικές είναι οι παρατηρήσεις σας στο “Προσφυγόπου-

λο του ουρανού”. Αφηγείστε το “ασήµαντο” αυτό γεγονός και οι σκέψεις σας είναι σκέψεις που ταιριάζουν

απόλυτα στην εποχή µας. ∆υστυχώς και σήµερα µόνο “η δυστυχία εννοεί τη δυστυχία”. Αν ζούσατε, είµαι

βέβαιος πως θα το βλέπατε αυτό. Πολλά είναι τα παραδείγµατα από την καθηµερινή ζωή που το επιβεβαιώνουν

περίτρανα. Στους πολυδιαφηµισµένους εράνους, για παράδειγµα, ποιοι είναι αυτοί που συντρέχουν και ενισχύ-

ουν οικονοµικά τους φτωχούς και τους δυστυχισµένους; Είναι συνήθως άνθρωποι φτωχοί που µοχθούν για τον

επιούσιο. Οι πλούσιοι σπάνια συγκινούνται και ακόµη σπανιότερα θυσιάζουν το χρήµα τους. Υπάρχουν, άλλω-

στε, και τόσα ακόµη θέµατα από την καθηµερινότητα, τα οποία σίγουρα θα σας συγκινούσαν και θα γινόταν

αφετηρία να µας διδάξετε µε το λαµπρό σας πνεύµα. Η στάση µας απέναντι στους ζητιάνους, στα παιδιά των

φαναριών, στους άστεγους, στα αδέσποτα ζώα είναι µερικές από τις σκηνές της πεζής σηµερινής πραγµατικότη-τας που πληγώνουν την ψυχή κάθε ευαίσθητου ανθρώπου.

;


25/43


Συγκεντρώστε τα θέµατα που υποδείχθηκαν µε τις επιστολές σας, επιλέξτε ένα που προτιµάτε και

γράψτε το δικό σας χρονογράφηµα (σχολ. βιβλ. σ.295).

ΑπάντησηΟι γάτες είναι ζώα διαφορετικά από τα σκυλιά. ∆εν υποτάσσονται στις εντολές των αφεντικών τους, είναι

πονηρές και κάνουν πάντα του κεφαλιού τους. Οληµερίς γυρνάνε στα κεραµίδια των σπιτιών της γειτονιάς,

νιαουρίζουν και τσακώνονται. Οι άνθρωποι αποφεύγουν συχνά να τις βάζουν µέσα στα σπίτια τους. Έτσι µάλ-

λον εξηγείται και το γεγονός ότι στη δική µας γειτονιά µπορεί κανείς να δει λογής των λογιών γατούλες. Μικρές

και µεγάλες, νηστικές ή χορτασµένες γυρνοβολάνε παντού. Από όλο αυτό το γατοσυρφετό, όµως, κάθε άνθρωπος

µε λίγη ανθρωπιά θα πρόσεχε περισσότερο ένα µικρούλι κοκκινωπό γατάκι, τυφλό από το ένα µάτι, άσχηµο και

καταταλαιπωρηµένο. Ακόµη και οι άλλες γάτες το έβλεπαν υπεροπτικά, δεν το ήθελαν στην παρέα τους, γιατί

ήταν αδύνατο και δεν µπορούσε να τις ακολουθήσει. Καθόταν λοιπόν ήσυχα ήσυχα στην ακρούλα του καισυλλογιζόταν τα παλιά. Η ιστορία του είναι αρκετά µεγάλη, ποιος όµως έχει την υποµονή σήµερα και τη διάθεση

να την ακούσει. Γι’ αυτό θα την περιγράψουµε µε όσο το δυνατό µεγαλύτερη συντοµία. ∆ύο µόλις µήνες µετά τη

γέννησή του, κι ενώ ως τότε όλα πήγαιναν καλά, έµεινε µόνο του. Τη µάνα του τη σκότωσε, το αυτοκίνητο του

γείτονα, κατά λάθος όπως λέει. Από τότε όλα διαλύθηκαν. Χάθηκαν και τα αδέλφια του µέσα στη ζούγκλα της

γειτονιάς. Αυτό έµεινε µόνο του, άρρωστο και πεινασµένο. Κάθε µέρα που περνούσε αναρωτιόταν γιατί ο ευ-

σπλαχνικός θεός των ζώων δεν το έπαιρνε στον ουρανό να ξαναβρεί τη µητέρα του. Τέτοιες µαύρες σκέψεις

έκανε και εκείνη την κρύα ηµέρα του Γενάρη. Ούτε που έδωσε σηµασία σε ένα µιρκό κοριτσάκι που µαζί µε τη

µαµά του στεκόταν από πάνω του και µιλούσε πολύ ζωηρά.

- “Μαµά” έλεγε “άφησέ µε σε παρακαλώ να πάρω το γατάκι στο σπίτι µας”.

- “∆ε βλέπεις” της απαντούσε η γυναίκα “το γατί είναι σε άθλια κατάσταση, βρώµικο, τυφλό και άρρωστο. Μη

διανοηθείς ούτε να το ακουµπήσεις”.

Ανένδοτη η µικρή εκλιπαρούσε τη µαµά της.

- Εγώ δε φεύγω από εδώ αν δεν πάρω τη γατούλα. Μόνη µου θα τη φροντίσω, πίστεψέ µε, και θα την κάνω

καλά”. Με τα τρυφερά χεράκια της απλωµένα έσκυψε πάνω στο δυστυχισµένο πλασµατάκι, δείχνοντάς του την

αθώα αγάπη της.

Ίσως το δυστυχισµένο ζωντανό να είχε ακόµη µια πιθανότητα να βρει προστασία και στοργή στην αγκαλιά του

µικρού κοριτσιού. Εµείς το ευχόµαστε µε όλη την καρδιά µας κι ας ξέρουµε καλά ότι τα µικρά άρρωστα γατάκιαδεν έχουν πολλές ελπίδες για ζωή. Οι άνθρωποι τα θεωρούν δυστυχώς χειρότερα και από τα σκυλιά.

;


26/43


Èåìáôéêïß Êýêëïé

Κείµενα

Η νόθη και η γνήσια ψυχαγωγία

Έλληνες, ο πιο ξενύχτης λαός στην ευρωπαϊκή κοινότητα

ΕΚΦΡΑΣΗ ΕΚΘΕΣΗ Α ή Χ ά

ΕΚΦΡΑΣΗ ΕΚΘΕΣΗ Α ή Χ ά


27/43


1. Ποιες είναι οι προϋποθέσεις και ποια τα κριτήρια για να χαρακτηρίσετε την ψυχαγωγία

νόθη ή γνήσια, σύµφωνα µε το κείµενο;

2. Εάν επιχειρούσατε να διαιρέσετε τη δεύτερη µεγάλη παράγραφο σε δύο, σε ποιο σηµείο θα

κάνατε το διαχωρισµό και γιατί;

3. Πιστεύετε ότι υπάρχουν τρόποι ψυχαγωγίας που αντικειµενικά εντάσσονται στις µορφές

της νόθης και της γνήσιας ψυχαγωγίας; Τεκµηριώστε την απάντησή σας τόσο στο υλικό του

δοκιµίου, όσο και στην προσωπική σας αντίληψη. Επιπλέον, χρησιµοποιήστε παραδείγµαταγια να κάνετε κατανοητή την άποψή σας.

4. Ποιες είναι, κατά την άποψή σας, οι ενέργειες ή οι απασχολήσεις µε τις οποίες πρέπει να

γεµίζει κανείς τον ελεύθερο χρόνο του;


ΕΚΦΡΑΣΗ ΕΚΘΕΣΗ Αφή η η Χρονο ράφη α 48 5


28/43


Λεξιλόγιο

Ετυµολογία Σηµασία / Συνώνυµα / Αντώνυµα

νόθος (§1)

αφόρητος (§1)

αλλοτρίωση (§1)

ηδονή (§1)

καταγώγιο (§1)

αφανίζω (§2)

ευφορία (§2)

αρχαία λέξη, αυτός που γεννήθηκε εκτός γάµου, εξώγαµος, (µτφ.)αγνώστου ετύµου αυτός που έχει χάσει τη γνησιότητά του, πλαστός

κίβδηλος, κάλπικος, παραποιηµένος, νοθευµένος,

αλλοιωµένος, (αντ. γνήσιος, αυθεντικός, ανόθευτος).

α- στερητ. + φορητός αυτός που δεν µπορεί να τον υποφέρει κανείς,

αρχ. ρ. φορώ = υποφέρω, ανέχοµαι. ανυπόφορος, αβάσταχτος, (αντ. υποφερτός).

αρχ. αλλοτριόω-ω η αίσθηση της αποξένωσης του ανθρώπου από

αλλότριος < άλλος τον εαυτό του και τον κόσµο που τον περιβάλλει,+ -τρ- (πα-τρ-ός) + κατάλ. -ιος αποξένωση, αυτοαποξένωση.

αρχ. ρ. ήδοµαι το ευχάριστο συναίσθηµα πλήρωσης και ευδαιµο-

= χαίροµαι, ευχαριστιέµαι νίας, που δηµιουργεί η ικανοποίηση των φυσικών,

βιολογικών αναγκών, απόλαυση, (µτφ.) οποιοδή-

ποτε συναίσθηµα έντονης ευχαρίστησης, τέρψη, ικα-

νοποίηση, (αντ. πίκρα).

αρχ. καταγώγιον κλειστός χώρος, συνήθως κατάστηµα, όπου συχν

Documents

Ekthesi A lykeioy 6o tefxos