1

EELLİİ

İLK YARDIM EĞİTİM

MERKEZİ

TTEEMMEELL İİLLKKYYAARRDDIIMM UUYYGGUULLAAMMAALLAARRII

EEĞĞİİTTİİMM KKİİTTAABBII

SSOOMMAA

2

İİÇÇİİNNDDEEKKİİLLEERR

11.. GGEENNEELL İİLLKKYYAARRDDIIMM BBİİLLGGİİLLEERRİİ 33

22.. HHAASSTTAA // YYAARRAALLIINNIINN VVEE OOLLAAYY YYEERRİİNNİİNN DDEEĞĞEERRLLEENNDDİİRRİİLLMMEESSİİ 66

33.. TTEEMMEELL YYAAŞŞAAMM DDEESSTTEEĞĞİİ 1122

44.. KKAANNAAMMAALLAARRDDAA İİLLKKYYAARRDDIIMM 2266

55.. YYAARRAALLAANNMMAALLAARRDDAA İİLLKK YYAARRDDIIMM 3311

66.. YYAANNIIKK,, DDOONNMMAA VVEE SSIICCAAKK ÇÇAARRPPMMAASSIINNDDAA İİLLKKYYAARRDDIIMM 3388

77.. KKIIRRIIKK,, ÇÇIIKKIIKK VVEE BBUURRKKUULLMMAALLAARRDDAA İİLLKKYYAARRDDIIMM 4433

88.. BBİİLLİİNNÇÇ BBOOZZUUKKLLUUKKLLAARRIINNDDAA İİLLKKYYAARRDDIIMM 5511

99.. ZZEEHHİİRRLLEENNMMEELLEERRDDEE İİLLKKYYAARRDDIIMM 5577

1100.. HHAAYYVVAANN IISSIIRRMMAALLAARRIINNDDAA İİLLKKYYAARRDDIIMM 6600

1111.. GGÖÖZZ,, KKUULLAAKK VVEE BBUURRUUNNAA YYAABBAANNCCII CCİİSSİİMM KKAAÇÇMMAASSIINNDDAA

İİLLKKYYAARRDDIIMM 6622

1122.. BBOOĞĞUULLMMAALLAARRDDAA İİLLKKYYAARRDDIIMM 6633

1133.. HHAASSTTAA// YYAARRAALLII TTAAŞŞIIMMAA TTEEKKNNİİKKLLEERRİİ 6644

3

1-GENEL ĠLKYARDIM BĠLGĠLERĠ

ĠLKYARDIM NEDĠR?

ACĠL YARDIM NEDĠR?

ĠLKYARDIMCI KĠMDĠR?

ĠLKYARDIM VE ACĠL TEDAVĠ ARASINDAKĠ FARK NEDĠR?

ĠLKYARDIMIN ÖNCELĠKLĠ AMAÇLARI NELERDĠR?

ĠLKYARDIMIN TEMEL UYGULAMALARI NELERDĠR?

112’NĠN ARANMASI SIRASINDA NELERE DĠKKAT EDĠLMELĠDĠR?

ĠLKYARDIMCININ MÜDAHALE ĠLE ĠLGĠLĠ YAPMASI GEREKENLER NELERDĠR?

ĠLKYARDIMCININ ÖZELLĠKLERĠ NASIL OLMALIDIR?

HAYAT KURTARMA ZĠNCĠRĠ NEDĠR?

ĠLKYARDIMIN AB’SĠ NEDĠR? Ġlkyardım Nedir? Herhangi bir kaza veya yaĢamı tehlikeye düĢüren bir durumda, sağlık görevlilerinin yardımı sağlanıncaya kadar, hayatın kurtarılması ya da durumun kötüye gitmesini önleyebilmek amacı ile olay yerinde, tıbbi araç gereç aranmaksızın, mevcut araç ve gereçlerle yapılan ilaçsız uygulamalardır Acil Tedavi Nedir? Acil tedavi ünitelerinde, hasta/yaralılara ve sağlık personeli tarafından yapılan tıbbi müdahalelerdir. Ġlkyardımcı Kimdir? Ġlkyardım tanımında belirtilen amaç doğrultusunda hasta veya yaralıya tıbbi araç gereç aranmaksızın mevcut araç gereçlerle, ilaçsız uygulamaları yapan eğitim almıĢ kiĢi ya da kiĢilerdir. Ġlkyardım Ve Acil Tedavi Arasındaki Fark Nedir? Acil tedavi bu konuda ehliyetli kiĢilerce gerekli donanımla yapılan müdahale olmasına karĢın ilkyardım bu konuda eğitim almıĢ herkesin olayın olduğu yerde bulabildiği malzemeleri kullanarak yaptığı hayat kurtarıcı müdahaledir.

4

Ġlkyardımın Öncelikli Amaçları Nelerdir? Hayati tehlikeyi ortadan kaldırmak, YaĢamsal fonksiyonların sürdürülmesini sağlamak, Hasta yaralının durumunun kötüleĢmesini önlemek, ĠyileĢmeyi kolaylaĢtırmak. Ġlkyardımın Temel Uygulamaları Nelerdir? Ġlkyardım temel uygulamaları Koruma, Bildirme, Kurtarma (KBK) olarak ifade edilir. Koruma: Kaza sonuçlarının ağırlaĢmasını önlemek için olay yerinin değerlendirilmesini kapsar. En önemli iĢlem olay yerinde oluĢabilecek tehlikeleri belirleyerek güvenli bir çevre oluĢturmaktır. Bildirme: Olay/kaza mümkün olduğu kadar hızlı bir Ģekilde telefon veya diğer kiĢiler aracılığı ile gerekli yardım kuruluĢlarına bildirilmelidir. Türkiye’de ilkyardım gerektiren her durumda telefon iletiĢimleri, 112 acil telefon numarası üzerinden gerçekleĢtirilir. Kurtarma (Müdahale): Olay yerinde hasta/yaralılara müdahale hızlı ancak sakin bir Ģekilde yapılmalıdır. 112’nin Aranması Sırasında Nelere Dikkat Edilmelidir?

Sakin olunmalı ya da sakin olan bir kiĢinin araması sağlanmalıdır,

112 merkezi tarafından sorulan sorulara net bir Ģekilde cevap verilmelidir,

Kesin yer ve adres bilgileri verilirken, olayın olduğu yere yakın bir caddenin ya da çok bilinen bir yerin adı verilmelidir,

Kimin, hangi numaradan aradığı bildirilmelidir,

Hasta, yaralıların adı ve olayın tanımı yapılmalıdır,

Hasta yaralı sayısı ve durumu bildirilmelidir,

5

Eğer herhangi bir ilkyardım uygulaması yapıldıysa nasıl bir yardım verildiği belirtilmelidir,

112 hattında bilgi alan kiĢi, gerekli olan tüm bilgileri aldığını söyleyinceye kadar telefon kapatılmamalıdır. Ġlkyardımcının Müdahale Ġle Ġlgili Yapması Gerekenler Nelerdir?

Hasta/yaralıların durumunu değerlendirmek ve öncelikli müdahale edilecekleri belirlemek,

Hasta yaralının korku ve endiĢelerini gidermek,

Hasta yaralıya müdahalede yardımcı olacak kiĢileri organize etmek,

Hasta yaralının durumunun ağırlaĢmasını önlemek için kendi kiĢisel olanakları ile gerekli müdahalelerde bulunmak,

Kırıklara yerinde müdahale etmek,

Hasta/ yaralıyı sıcak tutmak,

Hasta/yaralının yarasını görmesine izin vermemek,

Hasta/yaralıyı hareket ettirmeden müdahale yapmak,

Hasta yaralının en uygun yöntemlerle en yakın sağlık kuruluĢuna sevkini sağlamak (112) (Ancak, ağır hasta/yaralı bir kiĢi hayati tehlikede olmadığı sürece asla yerinden kıpırdatılmamalıdır). Ġlkyardımcının Özellikleri Nasıl Olmalıdır? Olay yeri genellikle insanların telaĢlı ve heyecanlı oldukları ortamlardır. Bu durumda ilkyardımcı sakin ve kararlı bir Ģekilde olayın sorumluluğunu alarak gerekli müdahaleleri doğru olarak yapmalıdır. Bunun için bir ilkyardımcıda aĢağıdaki özelliklerin olması gerekmektedir.

Ġnsan vücudu ile ilgili temel bilgilere sahip olmak, Önce kendi can güvenliğini korumak, Sakin, kendine güvenli ve pratik olmak, Eldeki olanakları değerlendirebilmek, Olayı anında ve doğru olarak haber vermek (112’yi aramak), Çevredeki kiĢileri organize edebilmek ve onlardan

yararlanabilmek, Ġyi bir iletiĢim becerisine sahip olmak.

6

Hayat Kurtarma Zinciri Nedir? Hayat kurtarma zinciri 4 halkadan oluĢur. Son iki halka ileri yaĢam desteğine aittir ve ilkyardımcının görevi değildir. 1.Halka- Sağlık kuruluĢuna haber verme, 2.Halka- Olay yerinde yapılan Temel YaĢam Desteği, 3.Halka- Ambulans ekiplerince yapılan müdahaleler, 4.Halka- Hastane acil servisleridir. Ġlkyardımın AB’si Nedir? Bilinç kontrol edilmeli, bilinç kapalı ise aĢağıdakiler hızlı değerlendirilmelidir. A-Hava yolu açıklığının değerlendirilmesi. B-Solunumun değerlendirilmesi (Bak-Dinle-Hisset). 2- HASTA/YARALININ VE OLAY YERĠNĠN DEĞERLENDĠRĠLMESĠ

ĠLKYARDIMCININ BĠLMESĠ GEREKEN VE VÜCUDU OLUġTURAN SĠSTEMLER NELERDĠR?

VÜCUTTA NABIZ ALINABĠLEN BÖLGELER NELERDĠR?

HASTA/YARALININ DEĞERLENDĠRĠLMESĠNĠN AMACI NEDĠR?

HASTA/YARALILARIN ĠLK DEĞERLENDĠRĠLME AġAMALARI NELERDĠR?

HASTA/YARALININ ĠKĠNCĠ DEĞERLENDĠRMESĠ NASIL OLMALIDIR?

OLAY YERĠNĠ DEĞERLENDĠRMENĠN AMACI NEDĠR?

OLAY YERĠNĠN DEĞERLENDĠRĠLMESĠNDE YAPILACAK ĠġLER NELERDĠR? Ġlkyardımcının Bilmesi Gereken Ve Vücudu OluĢturan Sistemler Nelerdir? Hareket Sistemi: Vücudun hareket etmesini, desteklenmesini sağlar ve koruyucu görev yapar.

7

Hareket sistemi Ģu yapılardan oluĢur: Kemikler, Eklemler, Kaslar. DolaĢım Sistemi: Vücut dokularının, oksijen, besin, hormon, bağıĢıklık elemanı ve benzeri elemanları taĢır ve yeniden geriye toplar. DolaĢım Sistemi ġu Yapılardan OluĢur: Kalp, Kan damarları, Kan, Nabız: Dakikadaki kalp atım sayısına denir; eriĢkinlerde 60-100, çocuklarda 100-120, bebeklerde 100-140 Sinir Sistemi: Bilinç, anlama, düĢünme, algılama, hareketlerinin uyumu, dengesi ve solunum ile dolaĢımı sağlar. Sinir Sistemi ġu Yapılardan OluĢur: Beyin, Beyincik, Omurilik, Omurilik soğanı. Solunum Sistemi: Vücuda gerekli olan gaz alıĢveriĢi görevini yaparak hücre ve dokuların oksijenlenmesini sağlar. Solunun Sistemi ġu Organlardan OluĢur. Solunum yolları, Akciğerler. BoĢaltım Sistemi: Kanı süzerek gerekli maddelerin vücutta tutulması, zararlı olanların atılması görevlerini yaparak vücutta iç dengeyi korur.

BoĢaltım Sistemi ġu Organlardan OluĢur: Ġdrar borusu,

8

Ġdrar kesesi, Ġdrar kanalları, Böbrekler. Sindirim Sistemi:

Ağızdan alınan besinlerin öğütülerek sindirilmesi ve kan dolaĢımı vasıtasıyla vücuda dağıtılmasını sağlar. Sindirim Sistemi ġu Organlardan OluĢur: Dil ve diĢler, Yemek borusu ve mide, Safra kesesi, Pankreas, Bağırsaklar. Vücutta Nabız Alınabilen Bölgeler Nelerdir?

ġah damarı (adem elmasının her iki yanında).

Ön-kol damarı (Bileğin iç yüzü, baĢparmağın üst hizası).

Bacak damarı (Ayak sırtının merkezinde).

Kol damarı (Kolun iç yüzü, dirseğin üstü).

Hasta/yaralıların dolaĢımını değerlendirirken, çocuk ve yetiĢkinlerde Ģah damarından, Bebeklerde kol atardamarından nabız alınır. Hasta/Yaralının Değerlendirilmesinin Amacı Nedir? Hastalık ya da yaralanmanın ciddiyetini değerlendirmek, Ġlkyardım önceliklerini belirlemek, Yapılacak ilkyardım yöntemini belirlemek, Güvenli bir müdahale sağlamak. Hasta/Yaralının Ġlk Değerlendirilme AĢamaları Nelerdir? Hasta/yaralıya sözlü uyarın ya da hafifçe omzuna dokunarak “iyi misiniz?” diye sorularak bilinç durumu değerlendirmesi yapılır. Bilinç durumunun değerlendirilmesi daha sonraki aĢamalar için önemlidir Buna göre hasta/yaralının ilk değerlendirilme aĢamaları Ģunlardır.

9

Havayolu Açıklığının Değerlendirilmesi: Özellikle bilinç kaybı olanlarda dil geri kaçarak solunum yolunu tıkayabilir ya da kusmuk, yabancı cisimlerle solunum yolu tıkanabilir. Havanın akciğerlere ulaĢabilmesi için hava yolunun açık olması gerekir, Hava yolu açıklığı sağlanırken hasta/yaralı baĢ, boyun, gövde ekseni düz olacak Ģekilde yatırılmalıdır, Bilinç kaybı belirlenmiĢ ise; göz ile kontrol edilerek yabancı cisim varsa bir bez aracılığı ile çıkarılmalıdır, Daha sonra bir el hasta/yaralının alnına konarak, baĢ ve iĢaret parmağı arasına alınan çene tutularak baĢ geriye doğru itilip BaĢ-Çene pozisyonu verilir. Bu iĢlemler sırasında sert hareketlerden kaçınılmalıdır. Solunumun Değerlendirilmesi: Ġlkyardımcı, baĢını hasta/yaralının göğsüne bakacak Ģekilde yan çevirerek yüzünü hasta/yaralının ağzına yaklaĢtırır. Bak-Dinle-Hisset Yöntemi ile solunum yapıp yapmadığını 10 saniye süre ile değerlendirir.

Solunum hareketini gözler,

Solunum sesini dinler,

Yanağında hasta-yaralının nefesini hissetmeye çalıĢır,

Solunum yoksa derhal yapay solunuma baĢlanır.

10

Hasta/Yaralının Ġkinci Değerlendirmesi Nasıl Olmalıdır? Ġlk muayene ile hasta/yaralının yaĢam belirtilerinin varlığı güvence altına alındıktan sonra ilkyardımcı ikinci muayene aĢamasına geçerek baĢtan aĢağı muayene yapar. Ġkinci değerlendirme aĢamaları Ģunlardır: GörüĢerek Bilgi Edinme:

Kendini tanıtır, Hasta/yaralının ismini öğrenir ve adıyla hitap eder, HoĢgörülü ve nazik davranarak güven sağlar, Hasta/yaralının endiĢelerini gidererek rahatlatır, Olayın mahiyeti, koĢulları, kiĢisel özgeçmiĢleri, sonuç olarak ne

yedikleri, kullanılan ilaçlar ve alerjinin varlığı sorularak öğrenilir. BaĢtan AĢağı Kontrol Yapılır: Bilinç düzeyi, anlama, algılama, Solunum sayısı, ritmi, derinliği, Nabız sayısı, ritmi, Ģiddeti, Vücut veya cilt ısısı, nemi, rengi. BaĢ: Saç, saçlı deri, baĢ ve yüzde yaralanma, morluk olup olmadığı, kulak ya da burundan sıvı ya da kan gelip gelmediği değerlendirilir, ağız içi kontrol edilir. Boyun: Ağrı, hassasiyet, ĢiĢlik, Ģekil bozukluğu araĢtırılır. Aksi ispat edilinceye kadar boyun zedelenmesi ihtimali göz ardı edilmemelidir. Göğüs Kafesi: SaplanmıĢ cisim, açık yara, Ģekil bozukluğu ya da morarma olup olmadığı, hafif baskı ile ağrı oluĢup oluĢmadığı, kanama olup olmadığı değerlendirilmelidir. Göğüs kafesi geniĢlemesinin normal olup olmadığı araĢtırılmalıdır. Göğüs muayenesinde eller arkaya kaydırılarak hasta/yaralının sırtı da kontrol edilmelidir. Karın BoĢluğu: SaplanmıĢ cisim, açık yara, Ģekil bozukluğu, ĢiĢlik, morarma, ağrı ya da duyarlılık olup olmadığı araĢtırılmalıdır.

11

Kol ve Bacaklar: Kuvvet, his kaybı varlığı, ağrı, ĢiĢlik, Ģekil bozukluğu, iĢlev kaybı ve kırık olup olmadığı, nabız noktalarından nabız alınıp alınmadığı değerlendirilmelidir. Ġkinci değerlendirmeden sonra mevcut duruma göre yapılacak müdahale yöntemi seçilir. Olay Yerini Değerlendirmenin Amacı Nedir? Olay yerinde tekrar kaza olma riskini ortadan kaldırmak, Olay yerindeki hasta/yaralı sayısını ve türlerini belirlemek, Olay yerinin hızlı bir Ģekilde değerlendirilmesinin ardından yapılacak müdahaleler planlanır. Olay Yerinin Değerlendirilmesinde Yapılacak ĠĢler Nelerdir? Herhangi bir olay yerinin değerlendirilmesinde aĢağıdakiler mutlaka yapılmalıdır:

Kazaya uğrayan araç mümkünse yolun dıĢına ve güvenli bir alana alınmalı, kontağı kapatılmalı, el freni çekilmeli, araç LPG’li ise aracın bagajında bulunan tüpün vanası kapatılmalıdır.

Olay yeri yeterince görünebilir biçimde iĢaretlenmelidir. Kaza noktasının önüne ve arkasına gelebilecek araç sürücülerini yavaĢlatmak ve olası bir kaza tehlikesini önlemek için uyarı iĢaretleri yerleĢtirilmelidir. Bunun için üçgen reflektörler kullanılmalıdır.

Olay yerinde hasta/yaralıya yapılacak yardımı güçleĢtirebilecek veya engelleyebilecek meraklı kiĢiler olay yerinden uzaklaĢtırılmalıdır,

Olası patlama ve yangın riskini önlemek için olay yerinde sigara içilmemelidir,

Gaz varlığı söz konusu ise oluĢabilecek zehirlenmelerin önlenmesi için gerekli önlemler alınmalıdır,

Ortam havalandırılmalıdır, Kıvılcım oluĢturabilecek ıĢıklandırma veya çağrı araçlarının

kullanılmasına izin verilmemelidir, Hasta/yaralı yerinden oynatılmamalıdır, Hasta/yaralı hızla yaĢam bulguları yönünden (AB)

değerlendirilmelidir, Hasta/yaralı kırık ve kanama yönünden değerlendirilmelidir, Hasta/yaralı sıcak tutulmalıdır.

12

Hasta/yaralının bilinci kapalı ise ağızdan hiçbir Ģey verilmemelidir. Tıbbi yardım istenmelidir (112). Hasta/yaralının endiĢeleri giderilmeli, nazik ve hoĢgörülü

olmalıdır. Hasta-yaralının paniğe kapılmasını engellemek için yarasını

görmesine izin verilmemelidir, Hasta/yaralı ve olay hakkındaki bilgiler kaydedilmelidir, Yardım ekibi gelene kadar olay yerinde kalınmalıdır.

3- TEMEL YAġAM DESTEĞĠ SOLUNUM VE KALP DURMASI NEDĠR? TEMEL YAġAM DESTEĞĠ NEDĠR? HAVA YOLUNU AÇMAK ĠÇĠN BAġ-ÇENE POZĠSYONU NASIL VERĠLĠR? YAPAY SOLUNUM NASIL YAPILIR? DIġ KALP MASAJI NASIL YAPILIR? ÇOCUKLARDA (1-8 YAġ) TEMEL YAġAM DESTEĞĠ NASIL YAPILIR? BEBEKLERDE (0-1 YAġ) TEMEL YAġAM DESTEĞĠ NASIL YAPILIR? HAVA YOLU TIKANIKLIĞI NEDĠR? HAVA YOLU TIRANIKLIĞI BELĠRTĠLERĠ NELERDĠR? TAM TIKANIKLIK OLAN KĠġĠLERDE HEĠMLĠCH MANEVRASI NASIL UYGULANIR? KISMĠ TIKANIKLIK OLAN KĠġĠLERDE NASIL ĠLKYARDIM UYGULANIR? Solunum Ve Kalp Durması Nedir? Solunum Durması: Solunum hareketlerinin durması nedeniyle vücudun yaĢamak için ihtiyacı olan oksijenden yoksun kalmasıdır. Hemen yapay solunuma baĢlanmaz ise bir süre sonra kalp durması meydana gelir. Kalp Durması: Bilinci kapalı kiĢide büyük arterlerden nabız alınamaması durumudur. Kalp durmasına 5 dakika içinde müdahale edilmezse dokuların oksijenlenmesi bozulacağı için beyin hasarı oluĢur.

13

Temel YaĢam Desteği Nedir? Hayat kurtarmak amacı ile hava yolu açıklığı sağlandıktan sonra, solunumu durmuĢ kiĢiye yapay solunum ile akciğerlerine oksijen gitmesini, dıĢ kalp masajı ile de kalpten kan pompalanmasını sağlamak üzere yapılan ilaçsız müdahalelerdir. Temel yaĢam desteğine baĢlarken eğer çevrede biri varsa hemen 112 arattırılmalıdır. Ġlkyardımcı yalnız ise; suda boğulma, bebek ve çocuklarda, eğer solunum yoksa ilkyardımcı 5 tur temel yaĢam desteği (30:2 formülü) uyguladıktan sonra 112’ye haber verir. Bunun dıĢındaki durumlarda bilinç kapalı ise hemen 112 aranmalıdır. YETĠġKĠNLERDE DIġ KALP MASAJI VE YAPAY SOLUNUMUN BĠRLĠKTE UYGULANMASI Ġlkyardımcı kendisinin ve hasta/yaralının güvenliğinden emin olmalıdır. Hasta/yaralının omuzlarına dokunup “iyi misiniz?” diye sorularak bilinci kontrol edilir. Eğer bilinç yok ise; Çevreden yüksek sesle yardım çağırılır, 112 aratılır. H/Y sert zemin üzerine sırt üstü yatırılır, H/Y’nın yanına diz çökülür. Boynunu ve göğsünü saran giysiler açılır. H/Y’nın ağız içi kontrol edilir, görünen yabancı cisim var ise çıkartılır. Hava Yolunu Açmak Ġçin BaĢ-çene Pozisyonu Nasıl Verilir? Bilinci kapalı bütün hasta/yaralılarda solunum yolu kontrol edilmelidir. Çünkü dil geriye kayabilir ya da herhangi bir yabancı madde solunum yolunu tıkayabilir. Ağız içi kontrol edilerek temizlendikten sonra baĢ-çene pozisyonu verilir. Bunun için: Bir el alına yerleĢtirilir, Diğer elin iki parmağı çeneye yerleĢtirilir, BaĢ geriye doğru itilir, Böylece dil yerinden oynatılarak hava yolu açıklığı sağlanmıĢ olur.

14

Hasta/yaralının hava yolu açıldıktan sonra, solunum, Bak-Dinle-Hisset yöntemi ile değerlendirilir(10 sn). Solunum yoksa; çevrede baĢka kimse yok ve ilkyardımcı yalnız ise kendisi 112’ yi arayarak tıbbi yardım ister. Kalp basısı uygulamak için göğüs kemiğinin alt ve üst ucu tespit edilerek alt yarısına bir elin topuğu yerleĢtirilir. Bu elin üzerine diğer el yerleĢtirilir, Her iki el parmakları birbirine geçirilir ve parmakların hastanın göğüs kafesine temas etmemesine dikkat edilir. Eller sabit tutulmalıdır. Dirsekler ve omuz düz ve hasta/yaralının vücuduna dik tutulacak Ģekilde tutulmalıdır,

15

Vücut ağırlığı ile kaburga kemikleri 5 cm içe çökecek Ģekilde (yandan bakıldığında göğüs yüksekliğinin 1/3’ü kadar) ritmik olarak sıkıĢtırma-gevĢetme Ģeklinde 30 bası uygulanır. EriĢkinlerde dakikada en az 100 bası uygulanmalıdır. Ağızdan ağza tekniği için, hasta/yaralıya BaĢ-Çene pozisyonu verilir. Bir elin baĢ ve iĢaret parmakları ile burun kanatları hava çıkmayacak Ģekilde kapatılır. Ġlkyardımcı, hasta yaralının ağzını hava çıkmayacak Ģekilde kendi ağzı ile kavrar, Hasta/yaralının göğsünü yükseltmeye yarayacak kadar, her biri 1 saniyenin üzerinde 2 kurtarıcı nefes verir. Havanın geriye çıkıp çıkmadığı kontrol edilmelidir. Bu Ģekilde verilen hava hayati organları koruyacak yeterli oksijene (% 16-18) sahiptir, H/Y’ya 30 kalp masajından sonra 2 yapay solunum uygulanır.(30;2) Çene kilitlenmesi gibi durumlarda yetiĢkinlerde, yapay solunum ağızdan buruna hava verilerek yapılmalıdır, Ġlkyardımcı kendini korumak için yapay solunum sırasında ince bir tülbent, gazlı bez gibi araçlar kullanılabilir,

16

Eğer çevrede biri varsa hemen 112 aratılmalıdır. suda boğulma, bebek ve çocuklarda ilkyardımcı yalnız ise ilkyardımcı 5 tur temel yaĢam desteği (30:2 formülü) uyguladıktan sonra 112’ye haber verir. DıĢ kalp masajı 1 yaĢın altındaki bebeklerde, göğüs kemiği 4 cm içe çökecek Ģekilde dakikada en az 100 bası olarak yapılır. 1-8 yaĢına kadar çocuklarda 5 cm çökecek Ģekilde az 100 bası olarak yapılmalıdır (yandan bakıldığında göğüs yüksekliğinin 1/3’ü kadar), YetiĢkin-çocuk-bebekler için oran 30:2 dir Temel yaĢam desteğine yaĢamsal refleksler veya tıbbi yardım gelene kadar kesintisiz devam edilmelidir.

17

Çocuklarda (1-8 YaĢ) Temel YaĢam Desteği Nasıl Yapılır? Ġlkyardımcı kendisinin ve çocuğun güvenliğinden emin olmalıdır. Çocuğun omuzlarına hafifçe dokunarak ve “iyi misiniz?” diye sorarak bilinci kontrol edilir. Çocuğun bilinci yoksa ve çevrede birileri varsa hemen 112 aratılmalıdır. Çocuk sert bir zemin üzerine sırt üstü yatırılır. Çocuğun yanına diz çökülür. Boynunu ve göğsünü saran giysiler açılır.Çocuğun ağız içi kontrol edilerek varsa yabancı cisim temizlendikten sonra baĢ-çene pozisyonu verilerek hava yolu açıklığı sağlanır, solunum Bak-Dinle-Hisset yöntemi ile değerlendirilir (10 sn). Solunum yoksa; Hemen yapay solunuma baĢlanır, YAPAY SOLUNUMA

18

BAġLAMADAN ÖNCE SOLUNUMUN OLMADIĞINDAN KESĠNLĠKLE EMĠN OLUNMALIDIR! Yapay solunum ağızdan ağza tekniği ile gerçekleĢtirilir, Yapay solunuma göğsünü yükseltmeye yarayacak kadar, her biri 1 saniyenin üzerinde 2 kurtarıcı nefes verilerek baĢlanır. Havanın geriye çıkıp çıkmadığı kontrol edilmelidir. Kalp basısı uygulamak için; göğüs kemiğinin alt ve üst ucu tespit edilerek alt yarısına bir elin topuğu yerleĢtirilir. Kalp masajı çocuğun beden yapısı küçük ise tek elle, çocuk yetiĢkin görünümünde ise yetiĢkinlerde olduğu gibi iki el ile yapılır, elin parmakları göğüs kafesiyle temas ettirilmeden, dirsek bükülmeden, göğüs kemiği üzerine vücuda dik olacak Ģekilde tutulur. Bası gücü ise göğüs boĢluğu 5 cm çökecek Ģekilde (yandan bakıldığında göğüs yüksekliğinin 1/3’ü kadar) olmalıdır, 30 kalp basısı uygulanır, bu iĢlemin hızı dakikada 100 bası olacak Ģekilde ayarlanır. Çocuğa 30 kalp basısından sonra 2 solunum yaptırılır.(30;2) Ġlkyardımcı yalnız ise; 30;2 formülüyle temel yaĢam desteğini 5 tur tekrarından sonra 112’yi kendisi arar.Temel yaĢam desteğine çocuğu yaĢamsal refleksleri veya tıbbi yardım gelene kadar kesintisiz devam edilir.

19

Bebeklerde (0-1 YaĢ) Temel YaĢam Desteği Nasıl Yapılır? Ġlkyardımcı kendisinin ve bebeğin güvenliğinden emin olmalıdır. Bebeğin ayak tabanına hafifçe vurularak bilinç kontrolü yapılır, Bebeğin bilinci yoksa ve çevrede birileri varsa 112 aratılmalıdır. Bebek sert zemin üzerine sırt üstü yatırılır. Ġlk yardımcı yerde uygulama yapacaksa diz çöker, masa vb. yerde uygulama yapacaksa ayakta durur. Bebeğin göğsünü ve buynunu saran giysiler çıkarılır. Ağız içi kontrol edilerek varsa yabancı cisim temizlenir. Bir el çocuğun alnına konulur, diğer elin iki parmağı ile çene, yukarı- geri itilerek baĢ hafifçe geriye eğilir, bebeğe BaĢ-Çene pozisyonu verilir BaĢın fazla gerdirilmesi solunum yollarını tıkayıp, olumsuz sonuçlar yaratabileceğinden, baĢa hafif bir eğim vermek son derece önemlidir! Çocuğun hava yolu açıldıktan sonra, solunum Bak-Dinle-Hisset Yöntemi ile değerlendirilir(10 sn), Yapay solunuma baĢlanırken ilkyardımcı ağzını, bebeğin ağız ve burnunu içine alacak Ģekilde yerleĢtirmelidir, Yapay solunuma, göğsünü yükseltmeye yarayacak kadar, her biri 1 saniyenin üzerinde 2 kurtarıcı nefes verilerek baĢlanır. Havanın geriye çıkıp çıkmadığı kontrol edilmelidir. Üflemenin ayarı bebeğin göğsünün kalkıĢ hareketlerine göre olmalıdır. Çocuğun akciğerlerinin alacağından daha fazla hava üflenmemelidir, Kalp basısı uygulamak için bebeğin göğüs merkezi bulunur. Ġki memeyi birleĢtiren hayali çizginin bir parmak altı göğsün merkezidir. Buraya bir elin orta ve yüzük parmağı yerleĢtirilmek suretiyle kalp masajına baĢlanır, Kalp masajı göğüs kemiği 4 cm içeri çökecek Ģekilde 30 kalp basısı yapılır, Bebeklere de dakikada 100 bası uygulanır, Bebeklerde de kalp masajı ve yapay solunum sayısı 30/2 olacak Ģekilde uygulanır. Ġlkyardımcı yalnız ise; 30;2 formülüyle temel yaĢam desteğini 5 tur tekrarından sonra 112’yi kendisi arar.Temel yaĢam desteğine çocuğu yaĢamsal refleksleri veya tıbbi yardım gelene kadar kesintisiz devam edilir.

20

21

22

HAVA YOLU TIKANIKLIĞI NEDĠR? Hava yolunun, solunumu gerçekleĢtirmek için gerekli havanın geçiĢine engel olacak Ģekilde tıkanmasıdır. Tıkanma tam tıkanma ya da kısmi tıkanma Ģeklinde olabilir. Hava Yolu Tıkanıklığı Belirtileri Nelerdir? Tam Tıkanma Belirtileri: Nefes alamaz, Acı çeker, ellerini boynuna götürür, KonuĢamaz, Rengi morarmıĢtır, Bu durumda Heimlich Manevrası (=Karına bası uygulama ) yapılır. Hasta ayakta ya da oturur pozisyonda olabilir, arkadan sarılarak gövdesi kavranır. Bir el yumruk yapılarak göğüs kemiğinin alt ucu ile göbek deliğinin orta noktasına yerleĢtirilir. 5-7 defa hızlıca sıkıĢtırma ve gevĢetme hareketiyle karna bası uygulanır.

23

24

25

Kısmi Tıkanma Belirtileri:

Öksürür, Nefes alabilir, KonuĢabilir, Bu durumda hastaya dokunulmaz, öksürmeye teĢvik edilir. Sırtına vurulmaz. BEBEKLERDE TAM TIKANIKLIK OLAN HAVA YOLUNUN AÇILMASI(**) Bebek ilkyardımcının bir kolu üzerine ters olarak yatırılır, BaĢparmak ve diğer parmakların yardımıyla bebeğin çenesi kavranarak boynundan tutulur ve yüzüstü pozisyonda öne doğru eğilir, BaĢ gergin ve gövdesinden aĢağıda bir pozisyonda tutulur, 5 kez el bileğinin iç kısmı ile bebeğin sırtına kürek kemiklerinin arasına hafifçe vurulur, Diğer kolun üzerine baĢı elle kavranarak sırtüstü çevrilir, Yabancı cismin çıkıp çıkmadığına bakılır, Çıkmadıysa baĢı gövdesinden aĢağıda olacak Ģekilde sırtüstü tutulur, 5 kez iki parmakla göğüs kemiğinin alt yarısına baskı uygulanır,Göğüs kemiğinin en altındaki çıkıntılı parçaya basılmamalıdır. Yabancı cisim çıkana kadar devam edilir, Tıbbi yardım istenir (112),

26

KISMĠ TIKANIKLIĞI OLAN KĠġĠLERDE NASIL ĠLKYARDIM UYGULANIR? Eğer kiĢinin hava yolunda yeterli hava giriĢ çıkıĢı mevcutsa, kazazede öksürmeye teĢvik edilmeli, yakından izlenmeli ve baĢka bir giriĢimde bulunulmamalıdır. Kazazedenin henüz ayakta durabildiği bu dönemde onun arka tarafında yer alınmalıdır, Bu durumda, kazazede öncelikle bulunduğu pozisyonda bırakılmalıdır, Kazazedenin solunum ve öksürüğü zayıflarsa ya da kaybolursa ve morarma saptanırsa derhal giriĢimde bulunulmalıdır, Belirgin bir yabancı cisim, yerinden çıkmıĢ veya gevĢemiĢ takma diĢleri varsa bunlar yerinden çıkarılır, Eğer yabancı cisim görülemiyorsa ve hastanın durumu kötüye gidiyorsa yukarıda tam tıkanmada anlatılan uygulamalara baĢlanır.

27

4- KANAMALARDA ĠLKYARDIM KANAMA NEDĠR? KAÇ ÇEġĠT KANAMA VARDIR? KANAMALARDA ĠLKYARDIM UYGULAMALARI NELERDĠR? KANAMALARDA ÜÇGEN BANDAJ UYGULAMASI NASIL YAPILMALIDIR? HANGĠ DURUMLARDA TURNĠKE UYGULANMALIDIR? TURNĠKE UYGULAMASINDA DĠKKAT EDĠLECEK HUSUSLAR NELER OLMALIDIR? EL VE AYAK KOPMALARINDA TURNĠKE NASIL UYGULANIR? ġOK NEDĠR? KAÇ ÇEġĠT ġOK VARDIR? ġOK BELĠRTĠLERĠ NELERDĠR? ġOKTA ĠLKYARDIM UYGULAMALARI NELERDĠR? ġOK POZĠSYONU NASIL VERĠLĠR? Kanama Nedir? Damar bütünlüğünün bozulması sonucu kanın damar dıĢına (vücudun içine veya dıĢına doğru) doğru akmasıdır. Kanamanın ciddiyeti aĢağıdaki durumlara bağlıdır; Kanamanın hızına, Vücutta kanın aktığı bölgeye, Kanama miktarına, KiĢinin fiziksel durumu ve yaĢına. Kaç ÇeĢit Kanama Vardır? Vücutta kanın aktığı bölgeye göre 3 çeĢit kanama vardır: DıĢ Kanamalar: Kanama yaradan vücut dıĢına doğru akar. Ġç Kanamalar: Kanama vücut içine olduğu için gözle görülemez. Doğal Deliklerden Olan Kanamalar: Kulak, burun, ağız, anüs, üreme organlarından olan kanamalardır. Kanama arter, ven ya da kılcal damar kanaması olabilir. Arter kanamaları kalp atımları ile uyumlu olarak kesik kesik akar ve açık renklidir. Ven kanamaları ise koyu renkli ve sızıntı Ģeklindedir. Kılcal damar kanaması küçük kabarcıklar Ģeklindedir.

28

Kanamalarda Ġlkyardım Uygulamaları Nelerdir? DıĢ Kanamalarda Ġlkyardım: Hasta/yaralının durumu değerlendirilir Tıbbi yardım istenir (112), Yara ya da kanama değerlendirilir, Kanayan yer üzerine temiz bir bezle bastırılır, Kanama durmazsa ikinci bir bez koyarak basıncı arttırılır, Gerekirse bandaj ile sararak basınç uygulanır, Kanayan yere en yakın basınç noktasına baskı uygulanır, Kanayan bölge yukarı kaldırılır, ġok pozisyonu verilir, Sık aralıklarla (2-3 dakikada bir) yaĢam bulguları değerlendirilir, Kanayan bölge dıĢarıda kalacak Ģekilde hasta/yaralının üstü örtülür, Hızla sevk edilmesi sağlanır. Vücutta Baskı Uygulanacak Noktalar Nelerdir? Direk bası ve kalp seviyesinin üstüne kaldırma ile kanama durmuyorsa kanayan yere yakın olan bir üst atardamar bölgesine baskı uygulanmalıdır. Vücutta bu amaç için belirlenmiĢ baskı noktaları Ģunlardır: Boyun: Boyun atardamarı (Ģah damarı) baskı yeri, Köprücük kemiği üzeri: Kol atardamarı baskı yeri, Koltukaltı: Kol atardamarı baskı yeri, Kolun üst bölümü: Kol atardamarı baskı yeri, Kasık: Bacak atardamarı baskı yeri, Uyluk: Bacak atardamarı baskı yeri. Hangi Durumlarda Turnike Uygulanmalıdır? DĠKKAT !!TURNĠKE SADECE AġAĞIDAKĠ DURUMLARDA UYGULANIR.

1. Çok sayıda yaralının bulunduğu bir ortamda tek ilkyardımcı varsa (kanamayı durdurmak ve daha sonra da diğer yaralılarla ilgilenebilmek için),

2. Yaralı güç koĢullarda bir yere taĢınacaksa, 3. Uzuv kopması varsa,

29

Turnike Uygulamasında Dikkat Edilecek Hususlar Neler Olmalıdır? Turnike uygulamasında kullanılacak malzemelerin geniĢliği en az 8-10 cm olmalıdır, Turnike uygulamasında ip, tel gibi kesici malzemeler kullanılmamalıdır, Turnikeyi sıkmak için tahta parçası, kalem gibi malzemeler kullanılabilir, Turnike kanama duruncaya kadar sıkılır, kanama durduktan sonra daha fazla sıkılmaz, Turnike uygulanan bölgenin üzerine hiçbir Ģey örtülmez, Turnike uygulamasının yapıldığı saat bir kâğıda yazılmalı ve yaralının üzerine asılmalıdır, Uzun süreli kanamalardaki turnike uygulamalarında, kanayan bölgeye göre 15-20 dakikada bir turnike gevĢetilmelidir, Turnike, kol ve uyluk gibi tek kemikli bölgelere uygulanır. El Ve Ayak Kopmalarında Turnike Nasıl Uygulanır? Kaza ve yaralanmalarda atardamar yaralanmalarına neden olarak ölüme yol açmaktadır. KopmuĢ olan uzvun kanama kontrolü yapılır, tampon yapılır ve kapatılır, Turnike, kol ve uyluk gibi tek kemikli bölgelere uygulanır KopmuĢ uzuv parçası, su geçirmeyen bir plastik torbaya konur, Daha sonra kopmuĢ uzuv parçasının konduğu plastik torba ağzı kapatıldıktan sonra, içerisinde 1 ölçek suya 2 ölçek buz konulmuĢ ikinci bir torbaya ya da kovaya konulur. Bu Ģekilde, kopmuĢ uzuv parçasının buz ile direkt teması önlenmiĢ ve soğuk bir ortamda taĢınması sağlanmıĢ olur, Torbanın üzerine kopan uzun parçasının sahibine ait kimlik bilgileri kaydedilir ve yaralı ile aynı araca konarak en çok 6 saat içerisinde sağlık kuruluĢuna sevki sağlanır. Ġç Kanamalarda Ġlkyardım: Ġç kanamalar, Ģiddetli travma, darbe, kırık, silahla yaralanma nedeniyle oluĢabilir. Hasta/yaralıda Ģok belirtileri vardır. Ġç kanama Ģüphesi olanlarda aĢağıdaki uygulamalar yapılmalıdır. Hasta/yaralının bilinci ve solunumu değerlendirilir, Üzeri örtülerek ayakları 30 cm. yukarı kaldırılır,

30

Tıbbi yardım istenir (112), Asla yiyecek ve içecek verilmez, Hareket ettirilmez (özellikle kırık varsa), YaĢamsal bulguları incelenir, Sağlık kuruluĢuna sevki sağlanır. Doğal Deliklerden Çıkan Kanamalarda Ġlkyardım; Burun Kanaması: Hasta/yaralı sakinleĢtirilir, endiĢeleri giderilir, Oturtulur, BaĢı hafifçe öne eğilir, Burun kanatları 5 dakika süre ile sıkılır, Kanama durmazsa uzman bir doktora gitmesi sağlanır.

Kulak Kanaması: Hasta/yaralı sakinleĢtirilir, endiĢeleri giderilir, Kanama hafifse kulak temiz bir bezle temizlenir, Kanama ciddi ise, kulağı tıkamadan temiz bezlerle kapanır, Bilinci yerinde ise hareket ettirmeden sırt üstü yatırılır, bilinçsiz ise kanayan kulak üzerine yan yatırılır,

31

Kulak kanaması, kan kusma, anüs, üreme organlarından gelen kanamalarda hasta/yaralı kanama örnekleri ile uzman bir doktora sevk edilir. ġok Nedir? Kalp-damar sisteminin yaĢamsal organlara uygun oranda kanlanma yapamaması nedeniyle ortaya çıkan ve tansiyon düĢüklüğü ile seyreden bir akut dolaĢım yetmezliğidir. Kaç çeĢit ġok Vardır? Nedenlerine göre 4 çeĢit Ģok vardır. Kardiyojenik Ģok, Hipovolemik Ģok Toksik Ģok, Anaflaktik Ģok. ġok Belirtileri Nelerdir? Kan basıncında düĢme, Hızlı ve zayıf nabız, Hızlı ve yüzeysel solunum, Ciltte soğukluk, solukluk ve nemlilik, EndiĢe, huzursuzluk, BaĢ dönmesi, Dudak çevresinde solukluk ya da morarma, Susuzluk hissi, Bilinç seviyesinde azalma. ġokta Ġlkyardım Uygulamaları Nelerdir? Kendinin ve çevrenin güvenliği sağlanır, Hava yolunun açıklığı sağlanır, Hasta/yaralının mümkün olduğunca temiz hava soluması sağlanır, Varsa kanama hemen durdurulur, ġok pozisyonu verilir, Hasta/yaralı sıcak tutulur, Hareket ettirilmez, Hızlı bir Ģekilde sağlık kuruluĢuna sevki sağlanır (112), Hasta/yaralının endiĢe ve korkuları giderilerek, psikolojik destek sağlanır.

32

ġok Pozisyonu Nasıl Verilir? Hasta/yaralı düz olarak sırt üstü yatırılır, Hasta/yaralının bacakları 30 cm kadar yukarı kaldırılarak, bacakların altına destek konulur (ÇarĢaf, battaniye yastık, kıvrılmıĢ gibi vb.), Üzeri örtülerek ısıtılır, Yardım gelinceye kadar hasta/yaralının yanında kılınır, Belli aralıklarla (2-3 dakikada bir) bir yaĢam bulguları değerlendirilir.

5 - YARALANMALARDA ĠLK YARDIM YARA NEDĠR? KAÇ ÇEġĠT YARA VARDIR? YARALARIN ORTAK BELĠRTĠLERĠ NELERDĠR? YARALANMALARDA ĠLKYARDIM NASIL OLMALIDIR CĠDDĠ YARALANMALAR NELERDĠR?

33

CĠDDĠ YARALANMALALRDA ĠLKYARDIM NASIL OLMALIDIR? DELĠCĠ GÖĞÜS YARALANMALARINDA NE GĠBĠ SORUNLAR GÖRÜLEBĠLĠR? DELĠCĠ GÖĞÜS YARALANMALARINDA ĠLKYARDIM NASIL OLMALIDIR? DELĠCĠ KARIN YARALANMALARINDA NE GĠBĠ SORUNLAR OLABĠLĠR? DELĠCĠ KARIN YARALANMALARINDA ĠLKYARDIM NASIL OLMALILDIR? KAFATALSI VE OMURGA YARALANMALARI NEDEN ÖNEMLĠDĠR? KAFATASI YARALANMALARI ÇEġĠTLERĠ NELERDĠR? KAFATASI VE OMURGA YARALANMALARININ NEDENLERĠ NELERDĠR? KAFATASI VE OMURGA YARALANMALARINDA BELĠRTĠLER NELERDĠR? KAFATASI VE OMURGA YARALANMALARINDA ĠLKYARDIM NASIL OLMALILDIR? Yara Nedir? Bir travma sonucu deri ya da mukozanın bütünlüğünün bozulmasıdır. Aynı zamanda kan damarları, adale ve sinir gibi yapılar etkilenebilir. Derinin koruma özelliği bozulacağından enfeksiyon riski artar. Kaç ÇeĢit Yara Vardır? Kesik Yaralar: Bıçak, çakı, cam gibi kesici aletlerle oluĢur. Genellikle basit yaralardır. Derinlikleri kolay belirlenir. Ezikli Yaralar: TaĢ, yumruk ya da sopa gibi etkenlerin Ģiddetli olarak çarpması ile oluĢan yaralardır. Yara kenarları eziktir. Çok fazla kanama olmak, ancak doku zedelenmesi ve hassasiyet vardır. Delici Yaralar: Uzun ve sivri aletlerle oluĢan yaralardır. Yüzey üzerinde derinlik hakimdir. Aldatıcı olabilir tetanos tehlikesi vardır. Parçalı yaralar: Dokular üzerinde bir çekme etkisi ile meydana gelir. Doku ile ilgili tüm organ, saçlı deride zarar görebilir. Enfekte Yaralar: Mikrop kapma ihtimali olan yaralardır. Enfeksiyon riski yüksek yaralar Ģunlardır ; GecikmiĢ yaralar (6 saatten fazla), DikiĢleri ayrılmıĢ yaralar, Kenarları muntazam olmayan yaralar, Çok kirli ve derin yaralar,

34

AteĢli silah yaraları, Isırma ve sokma ile oluĢan yaralar. Yaraların Ortak Belirtileri Nelerdir? Ağrı Kanama Yara Kenarının Ayrılması Yaralanmalarda Ġlkyardım Nasıl Olmalıdır? YaĢam bulguları değerlendirilir Yara yeri değerlendirilir, OluĢ Ģekli, Süresi, Yabancı cisim varlığı, Kanama vb. Kanama durdurulur, Üzeri kapatılır, Sağlık kuruluĢuna gitmesi sağlanır, Tetanos konusunda uyarıda bulunulur, Yaradaki yabancı cisimlere dokunulmamalıdır. Ciddi Yaralanmalar Nelerdir? Kenarları birleĢmeyen veya 2-3 cm olan yaralar, Kanaması durdurulamayan yaralar, Kas veya kemiğin göründüğü yaralar, Delici aletlerle oluĢan yaralar, Yabancı cisim saplanmıĢ olan yaralar, Ġnsan veya hayvan ısırıkları, Görünürde iz bırakma ihtimali olan yaralar. Ciddi Yaralanmalarda Ġlkyardım Nasıl Olmalıdır? Yaraya saplanan yabancı cisimler çıkarılmaz, Yarada kanama varsa durdurulur, Yara içi kurcalanmamalıdır, Yara temiz bir bezle örtülür (nemli bir bez), Yara üzerine bandaj uygulanır, Tıbbi yardım istenir (112).

35

Delici Göğüs Yaralanmalarında Ne Gibi Sorunlar Görülebilir? Göğsün içine giren cisim, akciğer zarı ve akciğeri yaralar. Bunun sonucunda Ģu belirtiler görülebilir: Yoğun ağrı, Solunum zorluğu, Morarma, Kan tükürme, Açık pnömotoraks (Göğüsteki yarada nefes alıyor görüntüsü). Delici Göğüs Yaralanmalarında Ġlkyardım Nasıl Olmalıdır? Hasta/yaralının bilinç kontrolü yapılır, Hasta/yaralının yaĢam bulguları değerlendirilir Yara üzeri plastik poĢet naylon vb. sarılmıĢ bir bezle kapatılır. Nefes alma sırasında yaraya hava girmesini engellemek, nefes verme sırasında havanın dıĢarı çıkmasını sağlamak için yara üzerine konan bezin bir ucu açık bırakılır, Hasta/yaralı bilinci açık ise yarı oturur pozisyonda oturtulur, Ağızdan hiçbir Ģey verilmez, YaĢam bulguları sık sık kontrol edilir, Açık pnömotoraksta Ģok ihtimali çok yüksektir. Bu nedenle Ģok önlemleri alınmalıdır, Tıbbi yardım istenir (112).

36

Delici Karın Yaralanmalarında Ne Gibi Sorunlar Olabilir? Karın bölgesindeki organlar zarar görebilir, Ġç ve dıĢ kanama ve buna bağlı Ģok oluĢabilir, Karın tahta gibi sert ve çok ağrılı ise durum ciddidir, Bağırsaklar dıĢarı çıkabilir. Delici Karın Yaralanmalarında Ġlkyardım Nasıl Olmalıdır? Hasta/yaralının bilinç kontrolü yapılır, Hasta/yaralının yaĢam bulguları kontrol edilir, DıĢarı çıkan organlar içeri sokulmaya çalıĢılmaz, üzerine geniĢ ve nemli temiz bir bez örtülür, Bilinç yerinde ise sırt üstü pozisyonda bacaklar bükülmüĢ olarak yatırılır, ısı kaybını önlemek için üzeri örtülür, Ağızdan yiyecek ya da içecek bir Ģey verilmez, YaĢam bulguları sık sık izlenir, Tıbbi yardım istenir (112),

37

Kafatası Ve Omurga Yaralanmaları Neden Önemlidir? Darbenin Ģiddetine bağlı olarak kafatası boĢluğunda yer alan merkezi sinir sistemi etkilenebilir. Bel kemiğindeki yaralanmalarda omurgada ani sıkıĢma ya da ayrılma meydana gelebilir. Bunun sonucunda sinir sistemi etkilenerek bazı olumsuz sonuçlar oluĢabilir. Trafik kazalarında ölümlerin % 80’i kafatası ve omur yaralanmalarından olmaktadır. Kafatası Yaralanmaları çeĢitleri nelerdir? Saçlı deride yaralanmalar: Saç derisi kafatası yüzeyi üzerinde kolaylıkla yer değiĢtirebilir ve herhangi bir darbe sonucu kolayca ayrılabilir. Bu durumda çok fazla miktarda kanama olur, bu nedenle öncelikle kanamanın durdurulması gereklidir. Kafatası, Beyin Yaralanmaları: Kafatası Kırıkları: Kafatası kırıklarında beyin zedelenmesi, kemiğin kırılmasından daha önemlidir. Bu nedenle beyin hasarı bulguları değerlendirilmelidir. Yüz Yaralanmaları: Ağız ve burun yaralanmalarında solunum ciddi Ģekilde etkilenebilir ve duyu organları zarar görebilir. Bir yüz yaralanması sonucunda burun, çene kemiği kemiklerlinde yaralanma görülebilir.

38

Omurga (bel kemiği) Yaralanmaları: En çok zarar gören bölge bel ve boyun bölgesidir ve çok ağrılıdır. Kazalarda en çok boyun etkilenir. Kafatası ve Omurga Yaralanmalarının Nedenleri Nelerdir? Yüksek bir yerden düĢme, BaĢ ve gövde yaralanması, Otomobil ya da motosiklet kazaları, Spor ve iĢ kazaları, Yıkıntı altında kalma. Kafatası ve Omurga Yaralanmalarında Belirtiler Nelerdir? Bilinç düzeyinde değiĢmeler, hafıza değiĢiklikleri ya da hafıza kaybı, BaĢta, boyunda ve sırtta ağrı, Elde ve parmaklarda karıncalanma ya da his kaybı, Vücudun herhangi bir yerinde tam ya da kısmi hareket kaybı, BaĢ ya da bel kemiğinde Ģekil bozukluğu, Burun ve kulaktan beyin omurilik sıvısı ve kan gelmesi, BaĢ, boyun ve sırtta dıĢ kanama, Sarsıntı, Denge kaybı, Kulak ve göz çevresinde morluk, Ancak, hastada hiçbir belirti yoksa bile; Yüz ve köprücük kemiği yaralanmaları, Tüm düĢme vakaları, Trafik kazaları, Bilinci kapalı tüm hasta/yaralılar kafa ve omurga yaralanması olarak, var sayılmalıdır. Kafatası ve Omurga Yaralanmalarında Ġlkyardım Nasıl Olmalıdır? Bilinç kontrolü yapılır, YaĢam bulguları değerlendirilir, Hemen tıbbi yardım istenir (112), Bilinci açıksa hareket etmemesi sağlanır, Herhangi bir tehlike söz konusu ise düz pozisyonda sürüklenir, BaĢ-boyun-gövde ekseni bozulmamalıdır,

39

Yardım geldiğinde sedyeye baĢ-boyun-gövde ekseni bozulmadan alınmalıdır, TaĢınma ve sevk sırasında sarsıntıya maruz kalmaması gerekir, Tüm yapılanlar ve hasta/yaralı hakkındaki bilgiler kaydedilmeli ve gelen ekibe bildirilmelidir, Asla yalnız bırakılmamalıdır. 6 - YANIK, DONMA VE SICAK ÇARPMASINDA ĠLKYARDIM YANIK NEDĠR? KAÇ ÇEġĠT YANIK VARDIR? YANIĞIN CĠDDĠYETĠNĠ BELĠRLEYEN FAKTÖRLER NELERDĠR? YANIKLAR NASIL DERECELENDĠRĠLĠR? YANIĞIN VÜCUTTAKĠ OLUMSUZ ETKĠLERĠ NELERDĠR? ISI ĠLE OLUġAN YANIKLARDA ĠLKYARDIM ĠġLEMLERĠ NEDĠR? KĠMYASAL YANIKLARDA ĠLKYARDIM NASIL OLMALIDIR? ELEKTRĠK YANIKLARINDA ĠLKYARDIM NASIL OLMALIDIR? SICAK ÇARPMASI BELĠRTĠLERĠ NELERDĠR? SICAK ÇARPMASINDA ĠLKYARDIM NASIL OLMALIDIR? SICAK ÇARPMASINDA RĠSK GRUPLARI VAR MIDIR? SICAK YAZ GÜNLERĠNDE SICAK ÇARPMASINDAN KORUNMAK ĠÇĠN ALINMASI GEREKEN ÖNLEMLER NELERDĠR? DONUK BELĠRTĠLERĠ NELERDĠR? DONUKTA ĠLKYARDIM NASIL OLMALIDIR? Yanık Nedir? Yanık; termal(ısı), kimyasal, elektrik veya radyoaktif etkenlerle dokuların hasara uğramasına denir.

40

Kaç ÇeĢit Yanık Vardır? Fiziksel Yanıklar: Isı ile oluĢan, Elektrik nedeniyle oluĢan, IĢın ile oluĢan, Sürtünme ile oluĢan, Donma sonucu oluĢan yanıklar. Kimyasal Yanıklar: Asit ve alkali maddelerle oluĢan yanıklar. Yanığın Ciddiyetini Belirleyen Faktörler Nelerdir? Derinlik, Yaygınlık, Bölge, Enfeksiyon riski, YaĢ, Solunum yoluyla görülen zarar, Önceden var olan hastalıklar. Yanıklar Nasıl Derecelendirilir? I. Derece Yanık: Derinin üst tabakası yanmıĢtır. Deri kırmızı ve

kuru olup ağrılıdır, iz kalmaz. II. Derece Yanık: Kızarıklık ve içi su dolu kabarcıklar vardır.

Enfeksiyon yönünden risklidir, iz kalır. III. Derece Yanık: Derinin tüm tabakaları yanmıĢtır. Deri

kahverengi veya beyaz bir renk almıĢtır. Sinirler etkilendiği için ağrı yoktur.

Yanığın Vücuttaki Olumsuz Etkileri Nelerdir? Yanık, derinliği, yaygınlığı ve oluĢtuğu bölgeye bağlı olarak dokularda iĢleyiĢ bozukluğuna yol açar. Ağrı ve sıvı kaybına bağlı olarak Ģok meydana gelir. Enfeksiyon riski vardır. Isı Ġle OluĢan Yanıklarda Ġlkyardım ĠĢlemleri Nedir? KiĢi hala yanıyorsa paniğe engel olunur, koĢması engellenir,

41

Hasta/yaralının üzerine su dökülür veya bir örtü ile üzeri kapatılır ve yuvarlanması sağlanır, YaĢam belirtileri değerlendirilir Solunum yolunun etkilenip etkilenmediği kontrol edilir, Yanık bölge en az 20 dakika soğuk su altında tutulur (yanık yüzeyi büyükse ısı kaybı çok olacağından önerilmez), Ödem oluĢabileceği düĢünülerek yüzük, bilezik, saat gibi eĢyalar çıkarılır, YanmıĢ alandaki deriler kaldırılmadan giysiler çıkarılır.(Takılan yerler varsa kesilir) Hijyen kurallarına dikkat edilir, Su toplamıĢ yerler patlatılmaz, Yanık üzerine ilaç ya da yanık merhemi gibi maddeler de sürülmemelidir, Yanık üzeri temiz bir bezle örtülür, Hasta/yaralı battaniye ile örtülür, Yanık bölgeler birlikte bandaj yapılmamalıdır (yapıĢmaması için) Yanık geniĢ ve sağlık kuruluĢu uzaksa hasta/yaralının bilinci yerinde ve kusması yoksa ağızdan sıvı verilerek sıvı kaybı önlenir.(1 litre su- 1 litre kaĢığı karbonat- 1 çay kaĢığı tuz karıĢımı) Tıbbi yardım istenir (112).

Kimyasal Yanıklarda Ġlkyardım Nasıl Olmalıdır? Kimyasal maddenin en kısa sürede deriyle teması kesilmelidir, Giysiler çıkarılarak kiĢi bol (tazyiksiz) suyla, en az 15-20 dakika yumuĢak bir Ģekilde yıkanmalıdır, Yanık alan kuru temiz bezle kapatılmalıdır, Hasta/yaralı örtülmelidir, Tıbbi yardım istenmelidir (112).

42

Elektrik Yanıklarında Ġlkyardım Nasıl Olmalıdır? Soğukkanlı ve sakin olunmalıdır, Hasta/yaralıya dokunmadan önce elektrik akımı kesilmelidir. Akımı kesme imkanı yoksa tahta çubuk gibi iletken olmayan bir malzemeyle elektrik teması kesilmelidir, Hasta/yaralının yaĢam belirtileri değerlendirilmelidir Hasta/yaralıya kesinlikle su ile müdahale edilmemelidir, Hasta/yaralı hareket ettirilmemelidir, Hasar gören bölgenin üzeri temiz bir bezle örtülmelidir, Tıbbi yardım istenmelidir (112). Sıcak Çarpması Yüksek derece ısı ve nem sonucu vücut ısısının ayarlanamamasına bağlı olarak ortaya bazı bozukluklar çıkar. Sıcak çarpmasının belirtileri nelerdir? Adale krampları, Güçsüzlük, yorgunluk, BaĢ dönmesi, DavranıĢ bozukluğu, Solgun ve sıcak deri, Bol terleme (daha sonra azalır), Mide krampları (kusma, bulantı) Bilinç kaybı, hayal görme, Hızlı nabız. Sıcak Çarpmasında Ġlkyardım Nasıl Olmalıdır? Hasta serin ve havadar bir yere alınır, Giysiler çıkarılır, Sırt üstü yatırılarak ayaklar 30 cm yukarı kaldırılır, Bilinci açıksa ve bulantı yoksa su ve tuz kaybını gidermek için 1 litre su - 1 çay kaĢığı karbonat - 1 çay kaĢığı tuz karıĢımı içirilir. Sıcak Çarpmasında Risk Grupları Özel bir risk grubu bulunmamakla beraber, diğer hastalık ya da yaralanmalar için hassas olan kiĢiler, sıcaktan da diğer kiĢilere göre daha çok etkilenirler. Bu kiĢiler; Kalp ve tansiyon hastaları,

43

ġeker (diyabet) hastaları, Kanser hastaları, Normal kilosunun çok altında ve çok üzerinde olanlar, Psikolojik ya da psikiyatrik rahatsızlığı olanlar, Böbrek hastaları, 65 yaĢ üzeri kiĢiler, 5 yaĢ altı çocuklar, Hamileler, Sürekli ve bilinçsiz diyet uygulayanlar, Yeterli miktarda su içmeyenler. Sıcak Çarpmasından Korunmak Ġçin Alınması Gereken Önlemler Nelerdir? ġapka, güneĢ gözlüğü ve Ģemsiye gibi güneĢ ıĢığından koruyacak aksesuarlar kullanılmalıdır, Mevsim Ģartlarına uygun, terletmeyen, açık renkli ve hafif giysiler giyilmelidir, Bol miktarda sıvı tüketilmelidir, Vücut temiz tutulmalıdır, Her öğünde yeteri miktarda gıda alınmalıdır, Gereksiz ve bilinçsiz ilaç kullanılmamalıdır, Direk güneĢ ıĢığında kalınmamalıdır, Kapalı mekânların düzenli aralıklarla havalandırılmasına özen gösterilmelidir. Donma AĢırı soğuk nedeni ile soğuğa maruz kalan bölgeye yeterince kan gitmemesi ve dolayısıyla bölgenin beslenememesi ile dokularda dokuda hasar oluĢur. Donuklar Ģu Ģekilde derecelendirilir. Birinci Derece: En hafif Ģeklidir. Erken müdahale edilirse hızla iyileĢir. Deride solukluk ve soğukluk hissi olur, UyuĢukluk ve halsizlik görülür, Daha sonra kızarıklık ve iğnelenme hissi oluĢur. Ġkinci Derece: Soğuğa maruziyetin sürekli olması ile belirtiler belirginleĢir. Zarar gören bölgede gerginlik hissi olur, ġiĢlik, ağrı ve içi su dolu kabarcıklar (bül) meydana gelir, Su toplanması iyileĢirken siyah kabuklara dönüĢür.

44

Üçüncü Derece: Dokuların geriye dönülmez biçimde hasara uğramasıdır. Canlı ve sağlıklı deriden kesin hatları ile ayrılan siyah bir bölge oluĢur. Donmada Ġlkyardım Nasıl Olmalıdır? Hasta/yaralı ılık bir ortama alınarak soğukla teması kesilir, SakinleĢtirilir, hareketsiz istirahata alınır Kuru giysiler giydirilir, KiĢinin bilinci açıksa sıcak Ģekerli içecekler verilir, Su toplamıĢ bölgeler patlatılmaz, bu bölgelerin üstü örtülür, YapıĢmıĢ giysiler çekilmez, ılık ortamda donukluk çözüldükten sonra makasla kesilerek çıkarılır, Donuk bölge ovulmaz, kendi kendine ısınması sağlanır, El ve ayak doğal pozisyonda tutulur, Isınma iĢleminden sonra, hala hissizlik varsa bezle bandaj yapılır Tıbbi yardım istenir (112). 7.KIRIK, ÇIKIK VE BURKULMALARDA ĠLKYARDIM KIRIK NEDĠR? KAÇ ÇEġĠT KIRIK VARDIR? KIRIK BELĠRTĠLERĠ NELER OLABĠLĠR? KIRIĞIN YOL AÇABĠLECEĞĠ OLUMSUZ DURUMLAR NELERDĠR? KIRIKLARDA ĠLKYARDIM NASIL OLMALIDIR? BURKULMA NEDĠR? BURKULMA BELĠRTĠLERĠ NELERDĠR? BURKULMADA ĠLKYARDIM NASIL OLMALIDIR? ÇIKIK NEDĠR? ÇIKIK BELĠRTĠLERĠ NELERDĠR? ÇIKIKTA ĠLKYARDIM NASIL OLMALIDIR? KIRIK ÇIKIK VE BURKULMALARDA TESPĠT NASIL OLMALIDIR? TESPĠT SIRASINDA DĠKKAT EDĠLMESĠ GEREKEN HUSUSLAR NELERDĠR? TESPĠT YÖNTEMLERĠ NELERDĠR? PAZI KEMĠĞĠ KIRIĞI TESPĠTĠ. DĠRSEK KIRIĞI TESPĠTĠ. KOL ASKISIYLA ÖN KOL, BĠLEK VE EL TESPĠTĠ

45

DĠRSEK KEMĠĞĠ VE/VEYA ÖN KOL KEMĠĞĠ KIRIĞINDA SERT MALZEMELERLE TESPĠT. PELVĠS KEMĠĞĠ KIRIĞI TESPĠTĠ. UYLUK KEMĠĞĠ KIRIĞININ TESPĠTĠ. DĠZ KAPAĞI KIRIĞI TESPĠTĠ KAVAL KEMĠĞĠNĠN TESPĠTĠ. BĠLEĞĠN / AYAĞIN TESPĠTĠ. Kırık Nedir? Kırık, kemik bütünlüğünün bozulmasıdır. Kırıklar darbe sonucu ya da kendiliğinden oluĢabilir. YaĢlılık ile birlikte kendiliğinden kırıĢ oluĢma riski de artar. Kaç ÇeĢit Kırık Vardır? Kapalı kırık: Kemik bütünlüğü bozulmuĢtur. Ancak deri sağlamdır. Açık Kırık: Deri bütünlüğü bozulmuĢtur. Kırık uçları dıĢarı çıkabilir. Beraberinde kanama ve enfeksiyon tehlikesi taĢırlar.

Kırık Belirtileri Neler Olabilir? Ağrı(hareketle artan), ġekil bozukluğu, Hassasiyet, Hareket kaybı, ġiĢlik, Morluk.

46

Kırığın yol açabileceği olumsuz durumlar nelerdir? Kırık yakınındaki damar, sinir, kaslarda yaralanma ve sıkıĢma. (Kırık bölgede nabız alınamaması, solukluk, soğukluk) Parçalı kırıklarda ve büyük kemik kırıklarında kanamaya bağlı Ģok ve damar tıkanması. Atel nedir? Kırık kemiğin altındaki ve üstündeki eklemi de içine alacak Ģekilde hareketsiz duruma getirmek için kullanılan araç gerece atel denir. Atel çeĢitleri: Sert ateller: Tahta, plastik, karton, vs YumuĢak ateller: Üçgen sargı, yastık, havlu, ceket, ĢiĢme atel, battaniye, rulo sargı vs Kırıklarda ilkyardım nasıl olmalıdır? Hasta yaĢam bulguları yönünden değerlendirilir, Hasta/yaralı hareket ettirilmez, sıcak tutulur, Kanama varsa durdurulur, Yara varsa temiz bezle kapatılır, Tespit ve sargı yapılırken parmaklar görünecek Ģekilde açıkta bırakılır. Kan dolaĢımı kontrol edilir, Kazazedenin hareketi kısıtlanır, Kırık kemik tespit edilir, Açık kırıkta kırık uçları düzeltilmeye çalıĢılmaz. Kol etkilenmiĢse, yüzük ve saat gibi eĢyalar çıkartılır. Tıbbi yardım istenir (112). Kırık Tespiti Nasıl Yapılır? Kırık düzeltilmeye çalıĢılmaz, bulunduğu Ģekilde tespit edilir. Açık kırıklarda yara temiz bir bezle kapatılır. Kırık kemiğin tespitinde alt ve üst eklemler sabitlenir.

47

Parmak Kemiklerinde Kırık Tespiti: Parmak kemiklerinde kırık ile çıkığı ayırmak zordur. Yaralı parmak yanındaki sağlam parmağa bandaj yapılabilir. Burkulma Nedir? Eklem yüzeylerinin anlık olarak ayrılmasıdır. Ani ve sert hareketler sonucu oluĢur. Burkulma belirtileri nelerdir? Burkulan bölgede ağrı, Kızarma, ĢiĢlik, morarma ĠĢlev kaybı. Burkulmada ilkyardım nasıl olmalıdır? Buz – soğuk uygulama, SıkıĢtırıcı bir bandajla burkulan eklem tespit edilir, ġiĢliği azaltmak için bölge yukarı kaldırılır, Hareket ettirilmez, Tıbbi yardım istenir (112). Çıkık Nedir? Eklem yüzeylerinin kalıcı olarak ayrılmasıdır. Kendiliğinden normal konumuna dönemez. Çıkık Belirtileri Nelerdir? ġiddetli ağrı, ġiĢlik ve kızarıklık, Hareket kaybı. ġekil bozukluğu Çıkıkta Ġlkyardım Nasıl Olmalıdır? Eklem aynen bulunduğu Ģekilde tespit edilir, Çıkık yerine oturtulmaya çalıĢılmaz, Hasta/yaralıya ağızdan hiçbir Ģey verilmez, Bölgede nabız, deri rengi ve ısısı kontrol edilir, Tıbbi yardım istenir (112).

48

Kırık Çıkık Ve Burkulmalarda Tespit Nasıl Olmalıdır? Tespit için ilkyardımcı elde olan malzemeleri kullanır. Bunlar üçgen sargı, rulo sargı, battaniye, hırka, eĢarp, kravat, vb. tahta, karton vb. malzemeler olabilir. Tespit Sırasında Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar Nelerdir? Tespit yapılırken yaralı bölge sabit tutulmalıdır, Yara varsa üzeri temiz bir bezle kapatılmalıdır, Tespit edilecek bölge önce yumuĢak malzeme ile kaplanmalıdır, Yaralı bölge nasıl bulunduysa öyle tespit edilmelidir, düzeltilmeye çalıĢılmamalıdır, Tespit kırık, çıkık ve burkulmanın üstündeki ve altında kalan eklemleri de içerecek Ģekilde yapılmalıdır. Tespit Yöntemleri Nelerdir? Omuz ve Köprücük Kemiği Kırığı Tespiti: Koltuk altına yumuĢak malzeme yerleĢtirilir, Üçgen bandaj (kol askısı) yaralının gövdesinin üzerinde, üçgenin tepesi dirsek tarafına, tabanı gövdeyle aynı hizada olacak Ģekilde yerleĢtirilir, Önkol dirsek hizasında bükülü olarak göğsün alt kısmına yerleĢtirilir. Üçgen bandajın iki ucu yaralının boynuna düğümlenir, tespit edilen elin parmakları görülebilir Ģekilde olmalıdır, Kol askısı desteği, göğüs boĢluğu ve yaralı kol üzerine yerleĢtirilir, (geniĢ dıĢ bandajda yerleĢtirilir), böylelikle vücuda yapıĢık bir Ģekilde yaralı kol ve omuz eklemi sabitlenmiĢ olur. Kol Kemiği Kırığı Tespiti: Sert tespit malzemesiyle yapılır, Kırık kemiği tespit edecek olan malzemeler yerleĢtirilmeden önce, kolun altına (koltuk boĢluğundan yararlanılarak) iki Ģerit yerleĢtirilir, Malzemelerden kısa olanı koltuk altından itibaren dirseği içine alacak Ģekilde yerleĢtirilir, Uzun olanı omuzla dirseği içine alacak Ģekilde yerleĢtirilir, Daha önceden yerleĢtirilen Ģeritlerle bağlanarak tespit edilir. ġeritler çok kısa bağlanmamalıdır,

49

Dirseği tespit için kol askısı takılır,

Dirsek Kırığı Tespiti: Kol gergin vaziyette bulunduysa, hastanın vücudu boyunca gergin ve deri ile arası yumuĢak malzemeyle doldurulmuĢ tespit malzemeleri yardımıyla tespit edilir, Eğer bükülmüĢ vaziyette bulunduysa, bir kol askısı desteği yardımıyla tespit edilir.

50

Kol Askısıyla Ön Kol, Bilek Ve El Tespiti: Kırık dirsek ve bilek ekleminin hareketini önlemek için yaralı ön kolun altına üçgen kol askısı yerleĢtirilir. Hasta/yaralının boynunun arkasına üçgenin iki ucu düğümlenir, AĢırı hareket etmesini engellemek için geniĢ bir bandaj yardımıyla, gövdeye bağlanır. Dirsek Kemiği Ve/Veya Ön Kol Kemiği Kırığında Sert Malzemelerle Tespit: Ön kolun altına 2 Ģerit yerleĢtirilir, YumuĢak maddeyle desteklenmiĢ sert tespit malzemelerinden biri parmak diplerinden dirseği geçecek Ģekilde, diğeri elin dıĢ yüzünden dirseği içine alacak Ģekilde dıĢa konarak tespit edilir. Daha önceden yerleĢtirilen Ģeritlerle bağlanır, fazla sıkılmamalıdır,

Pelvis (Kalça) Kemiği Kırığı Tespiti: Her iki bacak arasına bir dolgu malzemesi konur, Sekiz Ģeklindeki bir bandajla bilekler tespitlenir, Doğal boĢlukların altından (dizler ve bilekler) bandajları kaydırarak ve iki tanesi kalça ve dizler arasında, diğer ikisi dizler ve bilekler arasında olacak Ģekilde dıĢ üst kısımda düğümlenerek tespit edilir. Bütün düğümler aynı tarafta olmalıdır. Uyluk Kemiği Kırığının Tespiti Sert Tespit Malzemesi Ve Sağlam Bacağı (Ġkinci Bir Tespit Malzemesi Gibi) Kullanarak Tespit Etme: Bir el ayağın üst kısmına, diğeri bileğe konularak yaralı bacak tutulur ve sağlam bacakla bir hizaya getirmek için yavaĢça çekilir. Aynı zamanda hafif bir döndürmede uygulanır, Her iki bacak arasına (dizler ve bilekler) bir dolgu malzemesi konur, Sekiz Ģeklinde bir bandajla bilekler sabitlenir, Yaralının vücudunun altından, kımıldatmaksızın doğal boĢlukları kullanarak bel, diz ve bileklerin arkasına 7 kumaĢ Ģerit (veya benzeri) geçirilir,

51

YumuĢak malzemeyle desteklenmiĢ sert tespit malzemesi, koltuk altından ayağa kadar yerleĢtirilir ve ayaklardan yukarı doğru bağlanır, Düğümler tespit malzemesi üzerine atılarak bandajlar bağlanır, Bilek hizasındaki bandaj öncekinin üzerine sekiz Ģeklinde bağlanır, Sert tespit malzemesi bulunmaması halinde, sağlam bacağı tek destek olarak kullanarak, geniĢ bandajlarla tespit edilir. Diz Kapağı Kırığı Tespiti: GeniĢ bandajlar yardımı ile iki bacağı birleĢtirerek dizkapağı tespit edilir. Dizin üst ve altında kalan bandajları sıkarken dikkatli olunmalıdır, GeniĢ ve sert tespit malzemesi (tabla) varsa, kalçadan ayağa kadar yaralı bacağın altına yerleĢtirilir ve iki tane kalça ve diz arasında, iki tanede diz ile bilek arasında olmak üzere geniĢ bandajlarla bağlanabilir. Bunun üzerine eklemi sabitlemek amacıyla sekiz Ģeklinde bir bandaj sarılır. Kaval Kemiğinin Tespiti: Uyluk kemiği kırığı tespitindeki gibidir. Bacaklar tutulur ve yavaĢça çekilir, Doğal boĢluklar kullanılarak (dizlerin altı, bileklerin altı) yaralı bacağın altından kumaĢ Ģeritler geçirilir, Uygun bir Ģekilde yumuĢak dolgu malzemesiyle desteklenmiĢ tespit malzemelerinden biri iç tarafta kasıktan ayağa kadar, diğer tarafta kalçadan ayağa kadar yerleĢtirilir, Ayaklardan baĢlanarak Ģeritler dıĢ tespit malzemesi üzerinde düğümlenerek bağlanır. Bilek hizasındaki bandaj ayak tabanı üzerine sekiz Ģeklinde düğümlenir. Bileğin/Ayağın Tespiti: Yaralının ayakkabıları çıkarılmadan bağları çözülür, Ayak bileği bükülmüĢ bir mukavva ile tespit edilir ve bacak 30 cm yukarı kaldırılır.

52

8 - BĠLĠNÇ BOZUKLUKLARINDA ĠLKYARDIM BĠLĠNÇ BOZUKLUĞU/BĠLĠNÇ KAYBI NEDĠR? BĠLĠNÇ KAYBI NEDENLERĠ NELERDĠR? BĠLĠNÇ BOZUKLUĞU BELĠRTĠLERĠ NELERDĠR? BĠLĠNÇ BOZUKLUĞU DURUMUNDA ĠLKYARDIM NASIL OLMALIDIR? KOMA POZĠSYONU (YARI YÜZÜKOYUN/YAN POZĠZYON) NASIL VERĠLĠR? HAVALE NEDĠR? HAVALE NEDENLERĠ NELERDĠR? NEDENLERĠNE GÖRE HAVALE ÇEġĠTLERĠ NELERDĠR? ATEġ NEDENĠYLE OLUġAN HAVALE NEDĠR? ATEġ NEDĠYLE OLUġAN HAVALEDE ĠLKYARDIM NASIL OLMALIDIR? SARA KRĠZĠ (=EPĠLEPSĠ) NEDĠR? SARA KRĠZĠNĠN BELĠRTĠLERĠ NELERDĠR? SARA KRĠZĠNDE ĠLKYARDIM NASIL OLMALIDIR? KAN ġEKERĠ DÜġÜKLÜĞÜ NEDĠR? KAN ġEKERĠ DÜġMESĠNĠN NEDENLERĠ NELERDĠR? KAN ġEKERĠ ANĠDEN DÜġTÜĞÜNDE HANGĠ BELĠRTĠLER GÖRÜLÜR? KAN ġEKERĠ DÜġÜKLÜĞÜ YAVAġ VE UZUN SÜREDE OLUġURSA HANGĠ BELĠRTĠLER GÖRÜLÜR? KAN ġEKERĠ DÜġMESĠNDE ĠLKYARDIM NASIL OLMALIDIR? GÖĞÜSTE KUVVETLĠ AĞRI NEDENLERĠ NELERLDĠR? GÖĞÜSTE KUVVETLĠ AĞRI BELĠRTĠLERĠ NELERDĠR? GÖĞÜS AĞRISINDA ĠLKYARDIM NASIL OLMALIDIR? Bilinç Bozukluğu/Bilinç Kaybı Nedir? Beynin normal faaliyetlerindeki bir aksama nedeni ile uyku halinden baĢlayarak (=bilinç bozukluğu) hiçbir uyarıya cevap vermeme haline kadir giden (=bilinç kaybı) bilincin kısmen ya da tamamen kaybolması halidir. Bayılma (Senkop): Kısa süreli, yüzeysel ve geçici bilinç kaybıdır. Beyne giden kan akıĢının azalması sonucu oluĢur. Koma: Yutkunma ve öksürük gibi reflekslerin ve dıĢarıdan gelen uyarılara karĢı tepkinin azalması ya da yok olması ile ortaya çıkan uzun süreli bilinç kaybıdır.

53

Bilinç Kaybı Nedenleri Nelerdir? Bilinç Kaybı Nedenleri Nelerdir? Bayılma Nedenleri: Korku, aĢırı heyecan, Sıcak, yorgunluk, Kapalı ortam, kirli hava, Aniden ayağa kalkma, Kan Ģekerinin düĢmesi, ġiddetli enfeksiyonlar. Koma Nedenleri: DüĢme veya Ģiddetli darbe, Özellikle kafa travmaları, Zehirlenmeler, AĢırı alkol, uyuĢturucu kullanımı, ġeker hastalığı,- Karaciğer hastalıkları, Havale gibi ateĢli hastalıklar. Bilinç Bozukluğu Belirtileri Nelerdir? Bayılma (Senkop) Belirtileri: BaĢ dönmesi, baygınlık, yere düĢme, Bacaklarda uyuĢma, Bilinçte bulanıklık, Yüzde solgunluk, ÜĢüme, terleme, Hızlı ve zayıf nabız. Koma Belirtileri: Yutkunma, öksürük gibi tepkilerin kaybolması, Sesli ve ağrılı dürtülere tepki olmaması, Ġdrar ve gaita kaçırma. Bilinç Bozukluğu Durumunda Ġlkyardım Nasıl Olmalıdır? KiĢi BaĢının Döneceğini Hissederse; Sırt üstü yatırılır, ayakları 30 cm kaldırılır, Sıkan giysiler gevĢetilir. Kendini iyi hissedinceye kadar dinlenmesi sağlanır.

54

Eğer KiĢi Bayıldıysa; Sırt üstü yatırılarak ayakları 30 cm kaldırılır, Solunum yolu açıklığı kontrol edilir ve açıklığın korunması sağlanır, Sıkan giysiler gevĢetilir, Kusma varsa yan pozisyonda tutulur, Solunum kontrol edilir, Etraftaki meraklılar uzaklaĢtırılır. Bilinç Kapalı Ġse; Hasta/yaralının yaĢam bulguları değerlendirilir Hasta/yaralıya koma pozisyonu verilir, Yardım çağrılır (112), Yardım gelinceye kadar yanında beklenir. Koma Pozisyonu (Yarı Yüzükoyun - Yan Pozisyon) Nasıl Verilir? Sesli veya omzundan hafif sarsarak, uyarı verilerek bilinç kontrol edilir, Sıkan giysiler gevĢetilir, Ağız içinde yabancı cisim olup olmadığı kontrol edilir, Bak, dinle, hisset yöntemi ile solunum kontrol edilir, Hasta/yaralının döndürüleceği tarafa diz çökülür, Hasta/yaralının karĢı tarafta kalan kolu göğsünün üzerine konur, KarĢı taraftaki bacağı dik açı yapacak Ģekilde kıvrılıp diğer bacağının üzerine konur. KarĢı taraf omuz ve kalçasından tutularak bir hamlede çevrilir, Üstteki bacak kalça ve dizden bükülerek öne doğru destek yapılır, Alttaki bacak hafif dizden bükülerek arkaya destek yapılır, Bize yakın elin sırtı yanağın altına konulur ve baĢ yan pozisyonda hafif geriye atılır, Tıbbi yardım (112) gelinceye kadar bu pozisyonda tutulur, 3-5 dakika ara ile solunum kontrol edilir. Havale Nedir? Sinir sisteminin merkezindeki bir tahriĢ (irritasyon) yüzünden beyinde meydana gelen elektriksel boĢalmalar sonucu oluĢur. Vücudun adale yapısında kontrol edilemeyen kasılmalar olur. Havale Nedenleri Nelerdir? Kafa travmasına bağlı beyin yaralanmaları,

55

Beyin enfeksiyonları, Yüksek ateĢ, Bazı hastalıklar Nedenlerine Göre Havale ÇeĢitleri Nelerdir? AteĢ nedeniyle oluĢan havaleler, Sara krizi (Epilepsi). AteĢ Nedeniyle OluĢan Havale Nedir? Herhangi bir ateĢli hastalık sonucu vücut sıcaklığının 38 santigrat derecenin üstüne çıkmasıyla oluĢur. Genellikle 6 ay-6 yaĢ arasındaki çocuklarda rastlanır. AteĢ Nedeniyle OluĢan havalede Ġlkyardım Nasıl Olmalıdır? Öncelikle hasta ıslak havlu ya da çarĢafa sarılır. AteĢ bu yöntemle düĢmüyorsa, oda sıcaklığında bir küvete sokulur. Tıbbi yardım istenir. Sara krizi (Epilepsi) Nedir? Kronik bir hastalıktır. Doğum sırasında ya da daha sonra herhangi bir nedenle beyin zedelenmesi oluĢan kiĢilerde geliĢir. Her zaman tipik sara krizi karakterinde olmasa da bazı belirtilerle tanınır. Sara krizini davet eden bazı durumlar olabilir. Örneğin uzun süreli açlık, uykusuzluk, aĢırı yorgunluk, kullanılan ilaçların doktor izni dıĢında kesilmesi ya da değiĢtirilmesi, hormonal değiĢiklikler sara krizinin ortaya çıkmasına neden olabilir. Bazı durumlarda sara krizi, madde bağımlılarının geçirdiği madde yoksunluk krizi ile karıĢtırılabilir. Sara Krizinin Belirtileri Nelerdir? Hastada sonradan oluĢan ve ön haberci denilen, normalde olmayan kokuları alma, adale kasılmaları gibi ön belirtiler oluĢur, Bazen hasta bağırır, Ģiddetli ve ani bir Ģekilde bilincini kaybederek yığılır, Yoğun ve genel adale kasılmaları görülebilir, 10-20 saniye kadar nefesi kesilebilir,

56

Dokularda ve yüzde morarma gözlenir, Ardından kısa ve genel adale kasılması, sesli nefes alma, aĢırı tükürük salgılanması, altına kaçırma görülebilir, Hasta dilini ısırabilir, baĢını yere çarpıp yaralayabilir, aĢırı kontrolsüz hareketler gözlenir, Son aĢamada hasta uyanır, ĢaĢkındır, nerede olduğundan habersiz, uykulu hali vardır. Sara Krizinde Ġlkyardım Nasıl Olmalıdır? Olayla ilgili güvenlik önlemleri alınır (Örneğin kiĢi yol ortasında kriz geçiriyorsa olay yerindeki trafik akıĢı kesilmelidir). Kriz, kendi sürecini tamamlamaya bırakılır, Hasta bağlanmaya çalıĢılmaz, KilitlenmiĢ çene açılmaya çalıĢılmaz, Genel olarak yabancı herhangi bir madde kullanılmaz, koklatılmaz ya da ağızdan herhangi bir yiyecek içecek verilmez, Kendisini yaralamamasına dikkat edilir, BaĢını çarpmasını engellemek için baĢın altına yumuĢak bir malzeme konur, Yaralanmaya neden olabilecek gereçler etraftan kaldırılır, Sıkan giysiler gevĢetilir, Kusmaya karĢı tedbirli olunur, DüĢme sonucu yaralanma varsa gerekli iĢlemler yapılır, Tıbbi yardım istenir(112). KAN ġEKERĠ DÜġÜKLÜĞÜ NEDĠR? Herhangi bir nedenle vücutta glikoz eksildiği zaman ortaya çıkan belirtilerdir. Kan ġekeri DüĢmesinin Nedenleri Nelerdir? ġeker hastalığı tedavisine bağlı, Uzun egzersizler sonrası, Uzun süre aç kalma, Bağırsak ameliyatı geçirenlerde yemek sonrası. Kan ġekeri Aniden DüĢtüğünde Hangi Belirtiler Görülür? Korku,

57

Terleme, Hızlı nabız, Titreme, Aniden acıkma, Yorgunluk, Bulantı. Kan ġekeri DüĢüklüğü YavaĢ Ve Uzun Sürede OluĢursa Hangi Belirtiler Görülür? BaĢ ağrısı, Görme Bozukluğu, UyuĢukluk, Zayıflık, KonuĢma güçlüğü, Kafa karıĢıklığı, Sarsıntı ve Ģuur kaybı. Kan ġekeri DüĢmesinde Ġlkyardım Nasıl Olmalıdır ? Hastanın yaĢam bulguları değerlendirilir, Hastanın bilinci yerinde ve kusmuyorsa ağızdan Ģeker, Ģekerli içecekler verilir, fazla Ģekerin bir zararı olmaz (Ayrıca belirtiler fazla Ģekerden meydana gelmiĢ ise bile fazladan Ģeker verilmesi, hastanın düĢük kan Ģekeri düzeyinde kalmasından daha az zararlı olacaktır. Çünkü düĢük kan Ģekeri, beyinde ve diğer hayati organlarda kalıcı zararlara neden olabilir), 15-20 dakikada belirtiler geçmiyorsa sağlık kuruluĢuna gitmesi için yardım çağırılır, Hastanın bilinci yerinde değilse koma pozisyonu verilerek tıbbi yardım çağırılır (112). Göğüste Kuvvetli Ağrı Nedenleri Nelerdir? Göğüste kuvvetli ağrı nedenleri arasında en sık angina pektoris ve miyokart enfarktüsü görülür. Her ikisi de kalp kasının belli bir yerine gönderilen kanın azalması sonucu oluĢur. Göğüste Kuvvetli Ağrı Belirtileri Nelerdir? Kalp Spazmı (Angina Pektoris) Belirtileri: Sıkıntı veya nefes darlığı olur,

58

Ağrı hissi, genellikle göğüs ortasında baĢlar, kollara, boyuna, sırta ve çeneye doğru ilerler, Sıklıkla fiziksel hareket, fiziksel zorlanma, heyecan, üzüntü ya da fazla yemek yeme sonunda ortaya çıkar, Kısa sürelidir, ağrı yaklaĢık 5-10 dakika kadar sürer, Ağrı, istirahat ile durur, istirahat halindeyken görülmesi ciddi bir durumu gösterir, Nefes alıp vermekle ağrının Ģekli ve Ģiddeti değiĢmez. Kalp Krizi (Myokard Enfarktüsü) Belirtileri: Hasta ciddi bir ölüm korkusu ve yoğun sıkıntı hisseder, terleme, mide bulantısı, kusma gibi bulgular görülür, Ağrı, göğüs ya da mide boĢluğunun herhangi bir yerinde, sıklıkla kravat bölgesinde görülür, omuzlara, boyuna, çeneye ve kol kola yayılır, Süre ve yoğunluk olarak kalp spazmı (angina pektoris) ağrısına benzemekle birlikte daha Ģiddetli ve uzun sürelidir, En çok hazımsızlık, gaz sancısı veya kas ağrısı Ģeklinde belirti verir ve bu nedenle bul tür rahatsızlıklarla karıĢtırılır (Bu tür gaz ya da kas ağrıları, aksi ispat edilinceye kadar kalp krizi olarak düĢünülmelidir), Nefes alıp vermekle ağrının Ģekli ve Ģiddeti değiĢmez. Göğüs Ağrısında Ġlkyardım Nasıl Olmalıdır? Hastanın yaĢamsal bulguları kontrol edilir Hasta hemen dinlenmeye alınır, sakinleĢtirilir, Yan oturur pozisyon verilir, Kullandığı ilaçları varsa almasına yardım edilir, Yardım istenerek (112) sağlık kuruluĢuna gitmesi sağlanır, Yol boyunca yaĢam bulguları izlenir. 9 - ZEHĠRLENMELERDE ĠLKYARDIM ZEHĠRLENME NEDĠR? ZEHĠRLENMELERDE GENEL BELĠRTĠLER NELERDĠR? ZEHĠRLENME HANGĠ YOLLARLA MEYDANA GELĠR? SĠNDĠRĠM YOLUYLA ZEHĠRLENMEDE ĠLKYARDIM NASIL OLMALIDIR? SOLUNUM YOLU ĠLE ZEHĠRLENMELERDE ĠLKYARDIM NASIL OLMALIDIR?

59

CĠLT YOLU ĠLE ZEHĠRLENMELERDE ĠLKYARDIM NASIL OLMALIDIR? ZEHĠRLENMELERDE ĠLKYARDIM Zehir Nedir? Vücuda değiĢik yollarla alındığında, küçük miktarlarda bile olsa, dokularda hasar yapan ve hayatı tehlikeye sokan maddelere zehir denir. Zehirlenme Nedir? Vücuda zehirli (toksik) bir maddenin girmesi sonucu normal fonksiyonların bozulmasıdır. Vücuda dıĢarıdan giren bazı yabancı maddeler, vücudun yaĢamsal fonksiyonlarına zarar verebileceğinden zehirli (toksik) olarak kabul edilirler. Zehirlenmelerde Genel Belirtiler Nelerdir? Sindirim sistemi bozuklukları: Bulantı, kusma, karın ağrısı, ishal, Sinir sistemi bozuklukları: Bilinç kaybı, havale, hareketlerde uyumsuzluk, Solunum sistemi bozuklukları: Nefes darlığı, solunum durması, morarma DolaĢım sistemi bozuklukları: Nabız bozukluğu, kalp durması. Zehrin Vücuda GiriĢ Yolları: Zehirlenme yolları üç grupta toplanır.

1. Sindirim yoluyla: Kimyasal maddeler, zehirli mantarlar, bozuk besinler, ilaç ve aĢırı alkoldür.En sık rastlanan zehirlenme yoludur.

2. Solunum yoluyla: Karbonmonoksit (tüp kaçakları, Ģofben, bütan gaz sobaları), lağım çukurları ve kayalarda biriken karbondioksit, klor, yapıĢtırıcılar, boyalar, ev temizleyicileri gibi maddeler ile oluĢur.

3. Cilt yoluyla: Böcek sokmaları, hayvan ısırıkları, ilaç enjeksiyonları, saç boyaları, zirai ilaçlar gibi zehirli maddelerin deriden emilmesi ile oluĢur.

60

Zehirlenmelerde Ġlkyardımın Amacı: Zehirli maddenin kana karıĢmasını önlemek, Hayati fonksiyonların devamını sağlamak, Sağlık kuruluĢuna bildirmek(112). Sindirim Yoluyla Zehirlenmede Ġlkyardım Bilinç kontrolü yapılır, Ağza zehirli madde ile temas etmiĢse su ile çalkalanır, zehirli madde ele temas etmiĢse el sabunlu su ile yıkanır, YaĢam bulguları değerlendirilir, Kusma, bulantı, ishal gibi belirtiler değerlendirilir, Asit gibi yakıcı madde ile zehirlenme olduğunda hasta kusturulmaz (benzin, tuz ruhu, klorak vs) Bilinç kaybı varsa koma pozisyonu verilir, üstü örtülür, Tıbbi yardım istenir (112), Olayla ilgili bilgiler toplanarak kaydedilir: Zehirli maddenin türü nedir? Ġlaç ya da uyuĢturucu alıyor mu? Hasta saat kaçta bulundu? Evde ne tip ilaçlar var? Solunum Yolu Ġle Zehirlenmelerde Ġlkyardım KiĢi temiz havaya çıkarılır, YaĢamsal belirtiler değerlendirilir Hasta hareketsiz istirahata alınır, Yarı oturur pozisyonda tutulur Bilinç kapalı ise koma pozisyonu verilir, Kusuyorsa sabit yan pozisyon verilir, Sıkı giysiler varsa gevĢetilir, Tıbbi yardım istenir (112), Hastaneye sabit yan pozisyonda sevk edilir. Deri Yolu Ġle Zehirlenmelerde Ġlkyardım YaĢam bulguları değerlendirilir Zehirli maddeler deriden temizlenir, Zehir bulaĢmıĢ giysiler eldivenle tutularak uzaklaĢtırılır, 30 - 40 dakika boyunca deri bol suyla yıkanmalıdır, Kimyasal madde göze bulaĢmıĢ ise göz 20 dk yıkanır, Göz temiz, kuru bir bezle kapatılır.

61

Tıbbi yardım istenir (112). Ġlkyardımcı müdahale sırasında kendini ve çevresini korumak için; Solunumu korumak için maske veya ıslak bez kullanılır, Elektrik düğmeleri, diğer elektrikli aletler ve ıĢıklandırma cihazları kullanılmaz, Yoğun duman varsa, hastayı dıĢarı çıkarmak için ip kullanılmalıdır. Derhal itfaiyeye haber verilir (110). 10 - HAYVAN ISIRMALARINDA ĠLKYARDIM HAYVAN ISIRMALARINDA ĠLKYARDIM NASIL OLMALIDIR? ARI SOKMALARININ BELĠRTĠLERĠ NELERDĠR? ARI SOKMALARINDA ĠLKYARDIM NASIL OLMALIDIR? AKREP SOKMALARININ BELĠRTĠLERĠ NELERDĠR? AKREP SOKMALARINDA ĠLKYARDIM NASIL OLMALIDIR? YILAN SOKMALARININ BELĠRTĠLERĠ NELERDĠR? YILAN SOKMALARINDA ĠLKYARDIM NASIL OLMALIDIR? DENĠZ CANLILARI SOKMASINDA BELĠRTĠLER NELERDĠR? DENĠZ CANLILARI SOKMASINDA ĠLKYARDIM NASIL OLMALIDIR? Hayvan Isırmalarında Ġlkyardım Nasıl Olmalıdır? Hasta/yaralı yaĢamsal bulgular yönünden değerlendirilir Hafif yaralanmalarda yara 5 dakika süreyle sabun ve soğuk suyla yıkanır, Yaranın üstü temiz bir bezle kapatılır, Ciddi yaralanma ve kanama varsa yaraya temiz bir bezle basınç uygulanarak kanama durdurulmalıdır, Derhal tıbbi yardım istenmeli (112), Hasta kuduz ve/veya tetanos aĢısı için uyarılmalıdır. Arı Sokmalarının Belirtileri Nelerdir? Acı, ĢiĢme, kızarıklık gibi lokal belirtiler olur. Arı birkaç yerden soktuysa, nefes borusuna yakın bir yerden soktuysa ya da kiĢi alerjik bünyeli ise tehlikeli olabilir.

62

Arı Sokmalarında Ġlkyardım Nasıl Olmalıdır? Yaralı bölge yıkanır, Derinin üzerinden görülüyorsa arının iğnesi çıkarılır, Soğuk uygulama yapılır, Zehir kesesi sıkılmamalıdır, Eğer ağızdan sokmuĢsa ve solunumu güçleĢtiriyorsa buz emmesi sağlanır, Ağız içi sokmalarında ve alerji hikâyesi olanlarda tıbbi yardım istenir (112). Akrep Sokmalarının Belirtileri Nelerdir? Kuvvetli bir lokal reaksiyon oluĢturur. Ağrı, Ödem, Ġltihaplanma, kızarma, morarma, Adale krampları, titreme ve karıncalanma, Huzursuzluk, havale gözlenebilir. Akrep Sokmalarında Ġlkyardım Nasıl Olmalıdır? Sokmanın olduğu bölge hareket ettirilmez, Yatar pozisyonda tutulur, Yaraya soğuk uygulama yapılır, Kan dolaĢımını engellemeyecek Ģekilde bandaj (yarım turnike) uygulanır, Yara üzerine hiçbir giriĢim yapılmaz. Yılan Sokmalarının Belirtileri Nelerdir? Lokal ve genel belirtiler verir; Bölgede morluk, iltihaplanma (1-2 hafta sürer), Kusma, karın ağrısı, ishal gibi sindirim bozuklukları, AĢırı susuzluk, ġok, kanama, Psikolojik bozukluklar, Kalpte ritim bozukluğu, baĢ ağrısı ve solunum düzensizliği. Yılan Sokmalarında Ġlkyardım Nasıl Olmalıdır? Hasta sakinleĢtirilip, dinlenmesi sağlanır,

63

Yara su ile yıkanır, Yaraya yakın bölgede baskı yapabilecek eĢyalar (yüzük, bilezik vb.) çıkarılır, Kol ve bacaklarda ise yara üstünden dolaĢımı engellemeyecek Ģekilde bandaj (yarım turnike)uygulanır, Soğuk uygulama yapılır, Yara üzerine herhangi bir giriĢimde bulunulmaz (yara emilmez), YaĢamsal bulgular izlenir, Tıbbi yardım istenir (112), Deniz Canlıları Sokmasında Belirtiler Nelerdir? Çok ciddi değildir. Lokal ve genel belirtiler görülür: Kızarma, ġiĢme, Ġltihaplanma, Sıkıntı hissi, Huzursuzluk, Havale, BaĢ ağrısı. Deniz Canlıları Sokmasında Ġlkyardım Nasıl Olmalıdır? Yaralı bölge hareket ettirilmez, Batan diken varsa ve görünüyorsa çıkartılır, Etkilenen bölge ovulmamalıdır. 11 - GÖZ, KULAK VE BURUNA YABANCI CĠSĠM KAÇMASINDA ĠLKYARDIM GÖZE YABANCI CĠSĠM KAÇMASINDA ĠLKYARDIM NASIL OLMALIDIR?

KULAĞA YABANCI CĠSĠM KAÇMASINDA ĠLKYARDIM NASIL OLMALIDIR?

BURUNA YABANCI CĠSĠM KAÇMASINDA ĠLKYARDIM NASIL OLMALIDIR?

Göze Yabancı Cisim Kaçmasında Ġlkyardım Nasıl Olmalıdır? Toz Gibi Küçük Madde ise; Göz ıĢığa doğru çevrilir ve alt göz kapağı içine bakılır, Gerekirse üst göz kapağı açık tutulur, Nemli temiz bir bezle çıkarılmaya çalıĢılır, Hastaya gözünü kırpıĢtırması söylenir, Göz ovulmamalıdır,

64

Çıkmıyorsa sağlık kuruluĢuna gitmesi sağlanır. Bir Cisim Batması Varsa ya da Metal Cisim kaçmıĢsa; Gerekmedikçe hasta yerinden oynatılmaz, Göze hiçbir Ģekilde dokunulmaz, Tıbbi yardım istenir (112), Hastanın göz uzmanı olan bir sağlık kuruluĢuna gitmesi sağlanır. Kulağa Yabancı Cisim Kaçmasında Ġlkyardım Nasıl Olmalıdır? Kesinlikle sivri ve delici bir cisimle müdahale edilmez, Su değdirilmez, Tıbbi yardım istenir (112), Burna Yabancı Cisim Kaçmasında Ġlkyardım Nasıl Olmalıdır? Burun duvarına bastırarak kuvvetli bir nefes verme ile cismin atılması sağlanır, Çıkmazsa tıbbi yardım istenir (112), 12 - BOĞULMALARDA ĠLKYARDIM BOĞULMA NEDĠR? BOĞULMA NEDENLERĠ NELERDĠR? BOĞULMALARDA GENEL BELĠRTĠLER NELERDĠR? BOĞULMALARDA GENEL ĠLKYARDIM ĠġLEMLERĠ NE OLMALIDIR? Boğulma Nedir? Yeterli oksijen gitmemesi sonucu vücuttaki dokularda hasar meydana gelmesidir. Boğulma Nedenleri Nelerdir? Bayılma ve bilinç kaybı sonucu dilin geriye kayması, Nefes borusuna sıvı dolması, Nefes borusuna yabancı cisim kaçması, Asılma, Akciğerlerin zedelenmesi,

65

Gazla zehirlenme, Suda boğulma(*) (*) Suda boğulmalarda, nefes borusu giriĢinin kasılmasına bağlı olarak çok az miktarda su akciğerlere girer. Suda boğulanlarda özellikle soğuk havalarda 20-30 dakika geçse bile yapay solunum ve kalp masajına baĢlanmalıdır. Suya atlama sonucu, boğulma riskinin yanı sıra genel vücut travması ya da omurga kırıkları da akla gelmelidir. Bu nedenle suda, baĢın çok fazla arkaya itilmemesi gereklidir. Boğulmalarda Genel Belirtiler Nelerdir? Nefes almada güçlük, Gürültülü, hızlı ve derin solunum, Ağızda balgam toplanması ve köpüklenme, Yüzde, dudaklarda ve tırnaklarda morarma, Genel sıkıntı hali, cevaplarda isabetsizlik ve kararsızlık, Bayılma Boğulmalarda Ġlkyardım Boğulma nedeni ortadan kaldırılır, Bilinç kontrolü yapılır, Hastanın yaĢamsal bulguları değerlendirilir Temel yaĢam desteği sağlanır, YaĢam bulguları izlenir, Tıbbi yardım istenir (112), 13 - HASTA/ YARALI TAġIMA TEKNĠKLERĠ HASTA/YARALI TAġINMASINDA GENEL KURALLAR NELERDĠR? ACĠL TAġIMA TEKNĠKLERĠ NELERDĠR? SÜRÜKLEME YÖNTEMLERĠ NELERDĠR? ARAÇ ĠÇĠNDEKĠ YARALIYI TAġIMA (RENTEK MANEVRASI) TEKNĠĞĠ NEDĠR? KISA MESAFEDE SÜRATLĠ TAġIMA TEKNĠKLERĠ NELERDĠR? SEDYE ÜZERĠNE YERLEġTĠRMEL TEKNĠKLERĠ NELERDĠR? SEDYE ĠLE TAġIMA TEKNĠKLERĠ NELERDĠR?

66

Hasta/Yaralı TaĢınmasında Genel Kurallar Nelerdir? Hasta/yaralı taĢınmasında ilkyardımcı kendi sağlığını riske sokmamalıdır, Gereksiz zorlama ve yaralanmalara engel olmak için aĢağıdaki kurallara uygun davranmalıdır, Hasta/yaralıya yakın mesafede çalıĢılmalıdır, Daha uzun ve kuvvetli kas grupları kullanılmalıdır, Sırtın gerginliğini korumak için dizler ve kalçalar bükülmelidir (Omurilik yaralanmaları riskini azaltır), Yerden destek alacak Ģekilde her iki ayağı da kullanarak biri diğerinden biraz öne yerleĢtirilmelidir Kalkarken, ağırlığı kalça kaslarına vererek dizler en uygun biçimde doğrultulmalıdır, BaĢ her zaman düz tutulmalı, homojen ve düzgün bir Ģekilde hareket ettirilmelidir, YavaĢ ve düzgün adımlarla yürümek gerekir, adımlar omuzdan daha geniĢ olmamalıdır, Ağırlık kaldırırken karın muntazam tutulup kalçayı kasmak gerekir, Omuzlar, leğen kemiğinin ve omuriliğin hizasında tutulmalıdır, Yön değiĢtirirken ani dönme ve bükülmelerden kaçınılmalıdır, Hasta/yaralı mümkün olduğunca az hareket ettirilmelidir, Hasta/yaralı baĢ-boyun-gövde ekseni esas alınarak en az 6 destek noktasından kavranmalıdır, Hasta/yaralı taĢımak mükemmel bir ekip çalıĢması gerektirir, Tüm hareketleri yönlendirecek sorumlu bir kiĢi olmalı, bul kiĢi hareketler için gereken komutları (dikkat, kaldırıyoruz gibi) vermelidir. Bu kiĢi genellikle ağırlığın en fazla olduğu ve en fazla dikkat edilmesi gereken bölge olan baĢ ve boyun kısmını tutan kiĢi olmalıdır. Acil TaĢıma Teknikleri Nelerdir? Genel bir kural olarak, hasta/yaralının yeri değiĢtirilmemeli ve dokunulmamalıdır. Olağanüstü bir tehlike söz konusuysa, taĢıdığı her türlü riske rağmen acil taĢıma zorunludur. En kısa sürede yaralılar güvenli bir yere taĢınmalıdır. Sürükleme Yöntemleri Nelerdir? Hasta/yaralının sürüklenmesi, oldukça faydalı bir yöntemdir. Özellikle, çok kilolu ve iriyarı kiĢilerin taĢınması gerekiyorsa, dar,

67

basık ve geçiĢ güçlüğü olan bir yerden çıkarmalarda herhangi bir yaralanmaya neden olmamak için seçilebilecek bir yöntemdir. Ġlkyardımcının fiziksel kapasitesi göz önünde bulundurulmalıdır. Mümkünse battaniye kullanılmalıdır. Sürükleme Yöntemleri ġunlardır: Ayak bileklerinden sürükleme, Koltuk altından tutarak sürükleme. Battaniye ile sürükleme Araç Ġçindeki Yaralıyı TaĢıma (Rentek Manevrası) Tekniği Nedir? Kaza geçirmiĢ yaralı bir kiĢiyi eğer bir tehlike söz konusu ise omuriliğine zarar vermeden çıkarmada kullanılır. Bu uygulama solunum durması; yangın tehlikesi, patlama gibi olağanüstü durumlarda uygulanacaktır. Araç içindeki yaralının hafifçe omzuna dokunarak bilinci kontrol edilir. Sonra solunum hareketleri gözlemlenmeye çalıĢılarak solunumu kontrol edilir. Solunum varsa müdahale edilmez; bir – iki dakikada bir solunum kontrolüne devam edilir. Eğer solunum yok ise öncelikle; Hasta/yaralının ayaklarının pedalların arasına sıkıĢmamıĢ olduğundan emin olunmalıdır ve varsa emniyet kemeri çıkartılmalıdır. Daha sonra; Ġlkyardımcı, yaralıya yan taraftan yanaĢır, Bir eliyle yaralının kolunu, diğer eliyle de çenesini kavrayarak boyun tespiti yapar, Yaralının baĢ-boyun-gövde eksenini mümkün olduğunca hareket ettirmeden bütün halinde araçtan dıĢarı çeker, kendi dizinin üzerine alır. Yaralı dıĢarı alındıktan sonra yavaĢça yere veya sedyeye konur.

68

Kısa Mesafede Süratli TaĢıma Teknikleri Nelerdir? Kucakta taĢıma: Bilinci açık olan çocuklar ve hafif yetiĢkinler için kullanıĢlı bir yöntemdir. Bir ilkyardımcı tarafından uygulanır. Bir elle yaralı dizlerinin altından tutularak destek alınır, Diğer elle gövdenin ağırlığı yüklenerek sırtından kavranır, Yaralıya kollarını ilkyardımcının boynuna dolaması söylenebilir. Bu yaralının kendini güvende hissetmesini sağlar, Ağırlık dizlere verilerek kalkılır.

Ġlkyardımcının omzundan destek alma: Hafif yaralı ve yürüyebilecek durumdaki hasta/yaralıların taĢınmasında kullanılır. Bir ilkyardımcı tarafından uygulanır. Bu yöntem iki kiĢi ile de uygulanabilir. Yaralının bir kolu ilkyardımcının boynuna dolanarak destek verilir, Ġlkyardımcı boĢta kalan kolu ile hasta/yaralının belini tutarak yardım eder.

69

Sırtta TaĢıma: Bilinçli hastaları taĢımada kullanılır. Bir ilkyardımcı tarafından uygulanır. Ġlkyardımcı hasta/yaralıya sırtı dönük olarak çömelir ve bacaklarını kavrar, Hasta/yaralının kolları ilkyardımcının göğsünde birleĢtirilir, Ağırlık dizlere verilerek hasta/yaralı kaldırılır.

70

Omuzda TaĢıma (Ġtfaiyeci Yöntemi): Yürüyemeyen ya da bilinci kapalı olan kiĢiler için kullanılır. Bir ilkyardımcı tarafından uygulanır. Ġlkyardımcının bir kolu boĢta olacağından merdiven ya da bir yerden rahatlıkla destek alınabilir. Ġlkyardımcı sol kolu ile omzundan tutar, sağ eliyle alt karın bölgesine bastırarak destekler ve hasta/yaralıyı oturur duruma getirir,

71

Çömelerek sağ kolunu hasta/yaralının bacaklarının arasından geçirir, Hasta/yaralının vücudunu sağ omzuna alır, Sol el ile hasta/yaralının sağ elini tutar, ağırlığı dizlerine vererek kalkar, Hasta/yaralının önde boĢta kalan bileği kavranarak hızla olay yerinden uzaklaĢtırılır.

Ġki Ġlkyardımcı Ġle Ellerin Üzerinde TaĢıma (Altın BeĢik Yöntemi): Hasta/yaralının ciddi bir yaralanması yoksa ve yardım edebiliyorsa iki, üç, dört elle altın beĢik yapılarak taĢınır. Ġki elle: Ġki ilkyardımcının birer eli boĢta kalır, bu elleri birbirlerinin omzuna koyarlar, diğer elleri ile bileklerinden kavrayarak hasta/yaralıyı oturturlar. Üç elle: Birinci ilkyardımcı bir eli ile ikinci ilkyardımcının omzunu kavrar, diğer eli ile ikinci ilkyardımcının el bileğini kavrar. Ġkinci ilkyardımcı bir el ile birinci ilkyardımcının bileğini, diğer eli ile de kendi bileğini kavrar. Dört elle: Ġlkyardımcılar bir elleri ile diğer el bileklerini, öbür elleri ile de birbirlerinin bileklerini kavrarlar. Kollar Ve Bacaklardan Tutarak TaĢıma (Teskereci Yöntemi): Hasta/yaralı bir yerden kaldırılarak hemen baĢka bir yere aktarılacaksa kullanılır. Ġki ilkyardımcı tarafından uygulanır.

72

Ġlkyardımcılardan biri sırtı hasta/yaralıya dönük olacak Ģekilde bacakları arasına çömelir ve elleri ile hasta/yaralının dizleri altından kavrar. Ġkinci ilkyardımcı hasta/yaralının baĢ tarafına geçerek kolları ile koltuk altlarından kavrar. Bu Ģekilde kaldırarak taĢırlar. Sandalye Ġle TaĢıma: Hasta/yaralının bilinçli olması gereklidir. Özellikle merdiven inip çıkarken çok kullanıĢlı bir yöntemdir. Ġki ilkyardımcı tarafından uygulanır. Bir ilkyardımcı sandalyeyi arka taraftan, oturulacak kısma yakın bir yerden, diğer ilkyardımcı sandalyenin ön bacaklarını aĢağı kısmından kavrayarak taĢırlar.

73

Sedye Üzerine YerleĢtirme Teknikleri Nelerdir? KaĢık tekniği: Bu teknik hasta/yaralıya sadece bir taraftan ulaĢılması durumunda üç ilkyardımcı tarafından uygulanır. Ġlkyardımcılar hasta/yaralının tek bir yanında bir dizleri yerde olacak Ģekilde diz çökerler, Hasta/yaralının elleri göğsünde birleĢtirilir, Birinci ilkyardımcı baĢ ve omzundan, ikinci ilkyardımcı sırtının alt kısmı ve uyluğundan, üçüncü ilkyardımcı dizlerinin altından ve bileklerinden kavrar. Daha sonra kendi ellerini hasta/yaralının vücudunun altından geçirerek kavrarlar, BaĢını ve omzunu tutan birinci ilkyardımcının komutu ile tüm ilkyardımcılar aynı anda hasta/yaralıyı kaldırarak dizlerinin üzerine koyarlar, Sonra uyumlu bir Ģekilde ayağa kalkarlar, Aynı anda tek bir hareketle hasta/yaralıyı göğüslerine doğru çevirirler ve aynı anda düzgün bir Ģekilde sedyeye koyarlar.

74

Köprü Tekniği: Hasta/yaralıya iki taraftan ulaĢılması durumunda dört ilkyardımcı tarafından yapılır. Ġlkyardımcılar bacaklarını açıp, hasta/yaralının üzerine hafifçe çömelerek yerleĢirler, Birinci ilkyardımcı baĢı koruyacak Ģekilde omuz ve ensesinden, kinci ilkyardımcı kalçalarından, üçüncü ilkyardımcı da dizlerinin altından tutar, Birinci ilkyardımcının komutu ile her üç ilkyardımcı hastayı kaldırırlar, Dördüncü ilkyardımcı sedyeyi arkadaĢlarının bacakları arasına iterek yerleĢtirilir ve hasta/yaralı sedyenin üzerine konulur.

75

Sedye Ġle TaĢıma Teknikleri Nelerdir? Sedye ile taĢımada genel kurallar Ģunlardır: Hasta/yaralı battaniye ya da çarĢaf gibi bir malzeme ile sarılmalıdır, DüĢmesini önlemek için sedyeye bağlanmalıdır, BaĢı gidiĢ yönünde olmalıdır, Sedye daima yatay konumda olmalıdır, Öndeki ilkyardımcı sağ, arkadaki ilkyardımcı sol ayağı ile yürümeye baĢlamalıdır (Sürekli değiĢtirilen adımlar sedyeye sağlam taĢıma sağlar), Daima sedye hareketlerini yönlendiren bir sorumlu olmalı ve komut vermelidir, Güçlü olan ilkyardımcı hasta/yaralının baĢ kısmında olmalıdır.

Sedyenin Ġki KiĢi Tarafından TaĢınması: Her iki ilkyardımcı çömelirler, sırtları düz, bacakları kıvrık olacak Ģekilde sedyenin iki ucundaki iç kısımlarda dururlar, Komutla birlikte sedyeyi kaldırırlar ve yine komutla dönüĢümlü adımla yürümeye baĢlarlar, Önde yürüyen yoldaki olası engelleri haber vermekle sorumludur. Arkada yürüyen hastanın durumunu takip eder.

Sedyenin Dört KiĢi Tarafından TaĢınması: Yaralı ağır ise, ya da yol uzun, zor ve engelli ise, sedye 4 kiĢi ile taĢınmalıdır. Ġlkyardımcıların ikisi hasta/yaralının baĢ, diğer ikisi ayak kısmında sırtları dik, bacakları bükülü olarak sedyenin yan kısımlarında çömelirler. Sedyenin sapından tutarlar ve yukarı komutu ile sedyeyi kaldırırlar. Sedyenin sol tarafından tutan ilkyardımcılar sol, sağ tarafındakiler sağ adımlarıyla yürümeye baĢlarlar, Dar bölgeden yürürken ilkyardımcılar sırtlarını sedyenin iç kısmına vererek yerleĢirler, Merdiven, yokuĢ inip çıkarken sedye mümkün olabilecek en yatay pozisyonda tutulmalıdır. Bunun için ayak tarafındakiler sedyeyi uyluk hizasında, baĢ tarafındakiler omuz hizasında tutmalıdır.

76

Bir Battaniye Ġle Geçici Sedye OluĢturma: Tek bir battaniye ile sedye oluĢturmada ise battaniye yere serilir kenarları rulo yapılır. Yaralı üzerine yatırılarak kısa mesafede güvenle taĢınabilir. Bir Battaniye Ve Ġki KiriĢle Geçici Sedye OluĢturma: Yeterli uzunlukta iki kiriĢ ile sedye oluĢturmak mümkündür. Bir battaniye yere serilir, Battaniyenin 1/3’üne birinci kiriĢ yerleĢtirilir ve battaniye bu kiriĢin üzerine katlanır, Katlanın kısmın bittiği yere yakın bir noktaya ikinci kiriĢ yerleĢtirilir, Battaniyede kalan kısım bu kiriĢin üzerini kaplayacak Ģekilde kiriĢin üzerine doğru getirilir, Hasta/yaralı bu iki kiriĢin arasında oluĢturulan bölgeye yatırılır.