16
Modelo europea del año 5 La joven española Carla Puente vivirá en una mansión londinense al ser coronada modelo europea del año en África El médico del Mundial 6 y 7 El gallego Genaro Borrás afronta su cuarto Mundial como médico de la selección española de Fútbol Nuevas adicciones 8 y 9 ‘Botellón electrónico’, ‘móviladicto’ o ‘ciberdependiente’ son expresiones de adicciones relacionadas con la tecnología Dezaseis persoas de sete partidos xuntáronse en dezasete ocasións ao longo de tres meses para redactar o anteproxecto de Estatuto no ano 79. Xusto a metade eran da UCD, pero tamén había ex franquistas, socialistas, comunistas, independentistas... Deixaron a un lado intereses partidistas e puxeron a Galicia por diante. Agora, tres daqueles cóntano el Domingo www.laopinioncoruna.com Año VII. Nº 281. Domingo, 2 de abril de 2006 O ‘Estatuto dos 16’

elDomingo · adicciones relacionadas con la tecnología Dezaseis persoas de sete partidos xuntáronse en dezasete ocasións ao longo de tres ... UCD, ían dous por provincia), tal

  • Upload
    others

  • View
    6

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: elDomingo · adicciones relacionadas con la tecnología Dezaseis persoas de sete partidos xuntáronse en dezasete ocasións ao longo de tres ... UCD, ían dous por provincia), tal

Modelo europea del año 5La joven española Carla Puente vivirá enuna mansión londinense al ser coronadamodelo europea del año en África

El médico del Mundial 6 y 7El gallego Genaro Borrás afronta su cuarto Mundial como médico de la selección española de Fútbol

Nuevas adicciones 8 y 9‘Botellón electrónico’, ‘móviladicto’ o‘ciberdependiente’ son expresiones deadicciones relacionadas con la tecnología

Dezaseis persoas de sete partidos xuntáronse en dezasete ocasións ao longo de tresmeses para redactar o anteproxecto de Estatuto no ano 79. Xusto a metade eran da UCD,pero tamén había ex franquistas, socialistas, comunistas, independentistas... Deixaron a

un lado intereses partidistas e puxeron a Galicia por diante. Agora, tres daqueles cóntano

elDomingowww.laopinioncoruna.com Año VII. Nº 281. Domingo, 2 de abril de 2006

O ‘Estatuto dos 16’

Page 2: elDomingo · adicciones relacionadas con la tecnología Dezaseis persoas de sete partidos xuntáronse en dezasete ocasións ao longo de tres ... UCD, ían dous por provincia), tal

Texto: Xerardo Porto

X untáronse dezaseis undía. Se non os melloresdo barrio, cando menosos máis significativos.Pa- ra meter un país nun

saco de Estatuto. Do Parlamento,a maioría. Mais deixaron queentrasen tres de fóra. Corría oano 1979 e UCD mandaba, peronon apabullaba. Estamos a falarde Galicia. Madrid era outracousa. Dabondo lonxana. Cator-ce horas en coche, con noite enAstorga. Pero os tempos invita-ban ao optimismo. Esquecida aditadura, no nadal do 77 Galiciasaíra ás rúas para reivindicar unEstatuto, e os participantes nacomisión dos 16 eran conscientesdo momento histórico. A Xuntacase nin existía, era só unhaparodia de Goberno presididopor Antonio Rosón, quen esco-lleu os membros do grupo.“Atópome como unha vaca nunteatro”, resumiu o xa finadoManoel Reimóndez Portela o seuencontro co resto, ás cinco doserán dun 10 de xaneiro do 79.Eran poucos os que se coñecían,e nesa primeira reunión houboque facer as presentacións. Defeito, Reimóndez entrou nas de-pendencias da Xunta en Raxoipreguntando quen era Rivas Fon-tán, daquela secretario da Xunta.Entre os 16, oito da UCD, dousdo PSOE, dous de AP (hoxe PP)e cadanseu do Partido Galeguis-ta, Partido Obreiro Galego, Parti-do Comunista Galego e Partidodo Traballo Galego.“Non foi doado, houbo arduasdiscusións, pero cun denomina-dor común: a consciencia quetiñamos todos de que estabamosa construír unha Galicia distin-ta”, relata en Santiago VíctorManuel Vázquez Portomeñe,daquela membro da UCD e hoxesenador en Madrid polo PP. “Eramoita máis xente da que podehaber hoxe, nembargantes eramoito máis doado. Por unharazón: porque o criterio que pri-mou desde o principio foi queGalicia tiña a mesma capacidadepara facer o Estatuto que catalánse vascos. Canto máis acordo,moito mellor”, di Xosé LuísRodríguez Pardo, no 79 secreta-rio xeral do PSdeG e presente noEstatuto dos 16.O vigués Camilo Nogueira ta-mén participou na redacción deseEstatuto naquelas reunións deRaxoi, e mantén esa liña, pero a

matiza: “Loitabamos pola autono-mía, vindo como viñamos dunréxime tan rancio. E había posi-cións políticas, aínda que nonintereses partidistas. Había uncerto entendemento, pero dentrodunhas limitacións”. E segundo oex parlamentario europeo poloBNG, os nacionalistas tiñan claraunha cousa: “PSOE e UCD xoga-ban con vantaxe, gardaban unhabala na recámara, que era a Asem-blea Parlamentaria. Eles sabíanque aquilo non era definitivo. Peroaínda así traballamos con ilusión”.A bafarada da ditadura aínda sesentía, pero medo non había, ouse o había, agóchano. “Se tivése-mos medo, non sentariamosnaquela mesa. Perdérase dende1975, e o feito de ter recuperada

a liberdade enchía á xente. Nonhabía quen nos metera medo”,xáctase hoxe Portomeñe.

ATA AS VIÚVAS

Antes de conformar a comisión,en xuño do 78, Rosón pedira atodas as forzas políticas e sociaisque desexasen colaborar no textogalego que enviasen as súas con-tribucións. E o resultado foron 38comunicacións, entre elas seisproxectos de seis dos principaispartidos: PSOE, PP, PCG, PG,PTG e POG. Todos agás a UCD,que ía de sobrado. Chegaron cou-sas das cámaras agrarias, doscolexios profesionais e ata deasociacións de amas de casa e deviúvas de Lugo e de Vigo.

A Reimóndez tocoulle a Presi-dencia sen querela. “Entrachescardeal e saíches papa”, dixéron-lle ao médico da Estrada. “Non,entrei cura, e saín papa”, corrixiuo xa presidente, tal e como contano libro O Estatuto dos 16, edita-do por Galaxia, no que recolleuao detalle aquelas xuntanzas. Entotal houbo 17 reunións, todas nopazo de Raxoi, unhas veces nosalón vermello da Xunta e, candoeste estaba ocupado, nas depen-dencias veciñas do concello deSantiago. Todas polo serán, poistodos tiñan pola mañá o seu tra-ballo. Ao principio, unha porsemana, e logo máis arreo. Habíamoita présa.

Agora que PP, PSdeG e BNG discuten arreo sobre un texto de Estatuto, tres políticospresentes na redacción do Estatuto dos 16 lembran como sete partidos deixaron aun lado no 79 os seus intereses partidistas para pór por diante o futuro de Galicia

De como sete partidosacordaron un Estatuto

”Viñamos dun réximerancio e loitabamospola autonomía. Habíaposicións políticas,aínda que nonintereses partidistas”,di Camilo Nogueira

Camilo Nogueira e Vázquez Portomeñe xuntáronse para lembrar o Estatuto. / JORGE LEAL

elDomingo 2

o ‘estatuto dos 16’DOMINGO, 2 DE ABRIL DE 2006

/ pasa á páxina 3

O agora senador polo Partido Popular, VíctorManuel Vázquez Portomeñe, entón presente noEstatuto dos 16 polos centristas de Lugo (dos oito daUCD, ían dous por provincia), tal como el é, refireanécdotas daqueles “fermosos tempos” que lle tocouvivir. Así, lembra como á saída dunhas das xuntan-zas no pazo do Hórreo, parou a tomar un café nocompostelano Alameda (“podíase aparcar na mesmaporta, non como agora”, conta), onde atopou a douscompañeiros da UCD. Estes acusaron a Portomeñede querer romper a Constitución e chamárono “ácra-ta e nacionalista frustrado”. O senador populardefendeuse apelando a que “a UCD galega tiña unha

concepción autonomista”. Xa co texto retocado noParlamento galego e nas Cortes de Madrid, a Váz-quez Portomeñe tocoulle defender o si no referendodo Estatuto por toda a provincia de Lugo: “Queimeiun chrysler automático que tiña por entón. Andababen, pero eu non lle quixen moito. Non cambiaba acotío o aceite, e viaxando para a mariña lucense,encendéronselle todos os chivatos e empezou a botarfume. Baixei e fuxín. E alí se quedou. Tiven que cha-mar un taxi para seguir”. O veterano político lucen-se loitaba contra o escepticismo dos seus paisanoscon ardorosos e esforzados discursos. O 70% dosgalegos non acudiu a votar.

Portomeñe, un ácrata nun chrysler

Page 3: elDomingo · adicciones relacionadas con la tecnología Dezaseis persoas de sete partidos xuntáronse en dezasete ocasións ao longo de tres ... UCD, ían dous por provincia), tal

“Era difícil chegar a hora. EnSantiago apenas vivían dous. Oresto eramos de fóra. As estradasnon eran coma as de hoxe. A minlevábame moito tempo chegar aChantada, onde vivía. Lalín,Rodeiro... no chrysler automáti-co que tiña por entón”, contaVázquez Portomeñe.Quizais por iso os de Ourenseforon os que menos apareceronpor Raxoi. Por ser os máis afasta-dos. “¿Os máis activos? Deixandoaparte a Reimóndez, os de esquer-da... Camilo, Geluco (Guerreiro).E Tizón polo PSOE e Padín polaUCD”, recorda o abogado coru-ñés Rodríguez Pardo. CamiloNogueira, representante do Parti-do Obreiro Galego, autoproclá-mase como o máis activo, e otexto de Reimóndez así o recoñe-ce. E iso que ao principio amea-zou con abandoar as reunións.Pero o desexo dun Goberno paraGalicia era máis forte.O presidente do grupo de traba-llo lembra a petición que lle fixe-ron ao pouco de comezar todosos membros: “Que fixese o posi-ble pra que non houbese discur-sos, que somentes servirían paraperder tempo ou para capitalizarpara si calquera asunto”. Estra-nos políticos aqueles, vistascomo son hoxe as cousas.“Collimos directamente o textoda República. E sobre ese, aspropostas de cada un. Sabiamosque o do 36 non o podiamos san-tificar, en concreto pola xente deAP. Andaba nas reunións o espí-ritu sacrosanto de Manolo Fraga,representado no seu cuñado, PuyMuñoz”, di Rodríguez Pardo,aínda que nin Nogueira nin Por-tomeñe corroboren esa idea.“Fraga non tivo a maior influen-cia. Barreiro Rivas, para reforzaro seu papel, dalle máis relevanciaa Fraga”, apunta Camilo. O certoé que Reimóndez no seu libro faireferencia ao “espíritu autono-mista galego” de Puy, aínda quenon era galego.“Botamos man dos textos de Sau(catalán) e Gernika (vasco), e odo 31 da República. E as aspira-cións que viamos como posibe-les. Non había moitos enfronta-mentos, pero se UCD non queríaque aparecese unha verba, difi-cilmente entraba tendo a maioría.Pero non practicaron moitasmaiorías”, conta Camilo.

FILTRACIÓNS Á PRENSA

Pola metade do proceso, o mem-bro do POG laiouse acedamenteá prensa, algo que non gustounada aos compañeiros, dos atran-cos que ao seu parecer poñían osda UCD, presionados polos com-pañeiros de Madrid. Taménhoubo, o primeiro de marzo, ele-cións lexislativas, nas que onacionalismo galego e o PSOEsubiron e baixou a UCD. Noguei-ra formulou se non había quemodificar a repartición de forzasno Grupo dos 16. Ninguén oapoiou.Houbo moitos aspectos, segundorelata Reimóndez Portela, queforon difíciles de solventar: abandeira, o himno, o escudo(moitos vían demasiados resi-duos relixiosos no deseño), odefensor do pobo, o ConselloEconómico e Social, as compe-tencias especiais como Educa-ción, Sanidade...

Acordaron dividir o traballo encatro partes: as competenciastotais da Xunta, a materia com-partida entre Galicia e o Estado,onde o Estado lexisla e Galiciaexecuta e cuestións propias deGalicia como as parroquias ou asrías. De novo, Camilo fronte aoresto. O do POG quería que o seutexto fose a ferramenta principalde traballo. Todos riron, conta oda Estrada no libro.Mais a pesar de todos os atran-cos, as cuestións íanse solventan-do pouco a pouco. Houbo quediscutilas todas, incluso que tipo

de azul cumpría porlle á bandei-ra galega. Cando as propostascoincidían, rifaban —Camilo oque máis, como non— por poñero texto do seu partido. “Ti andascon esto. E ti queres estoutro.Pero era momentáneo”, lembraRodríguez Pardo.Na penúltima reunión, chegousea un tema con moitos espiños: acapitalidade. Outra volta conReimóndez e o seu libro: “Dasdoce persoas que estabamos tra-ballando, dez votamos por San-tiago, un abstívose de votar eoutro (todos souberon que fora

Lutgarda García Boente, deputa-da da UCD pola Coruña) nonvotou nun senso nin noutro”.Á derradeira xuntanza, o sábado7 de abril do 79, chegaron conmoito sono. “Pídovos que daquíen adiante durmades por turnos”,dixo o presidente. E así foi. Moi-tos dos artigos aprobados no últi-mo día, saíron adiante con al-gunha cabeza durminte sobre damesa do salón de Raxoi. “Que,vai por consenso, entón?”, dixoPablo Padín, da UCD, erguendo

“Andaba nas reuniónso espírito sacrosantode Manolo Fraga,representado no seucuñado Puy Muñoz”,sostén Xosé LuísRodríguez Pardo

elDomingo 3DOMINGO, 2 DE ABRIL DE 2006

/ pasa á páxina 4

/ vén da páxina 2

Foto oficial no intre en que os ‘16’ entregaron o anteproxecto do Estatuto que foi portada do libro de Reimóndez.

1. Xosé Rivas Fontán2. Ramón Álvarez Cid3. Indalecio Tizón4. X.M. Álvarez Ramos5. Luis Cordeiro Rodríguez6. Fernando Solla7. Antonio Rosón8. Xosé Manteiga Pedreares9. Manuel Reimóndez Portela10. Ánxel ‘Geluco’ Guerreiro

11. Marino Dónega12. Antonio Pensado Iglesias13. Pablo Padin14. Camilo Nogueira15. Lutgarda García Boente16. Jan López Facal17. Andrés Salgueiro18. F. Puy Muñoz19. Alexandro Otero20. V.M. Vázquez Portomeñe

UNHA FOTO PARA A HISTORIA

XOSÉ VÁZQUEZFOUZ

(sustituido por X. L. Rodríguez

Pardo)

FERNANDOSOLLA

FERNÁNDEZ

FERNANDOSOLLA

FERNÁNDEZ

RAMÓNÁLVAREZ

CID

PABLOPADÍN

SÁNCHEZ

MARINODÓNEGA

(Conselleiro)

MANUELVÁZQUEZ

RIOS(sustituido porAntonio Carro)

XOSÉ MANUELÁLVAREZRAMOS

FRANCISCOPUY MUÑOZ

INDALECIO TIZÓN COVELOPSdeG / PSOE

XOSÉ RIVAS FONTANSecretario da Xunta de Galicia

CAMILONOGUEIRA

ROMÁN

ÁNXOGUERREIROCARREIRAS

PABLOGONZÁLEZMARIÑAS

LUTGARDAGARCÍABOENTE

VÍCTORMANUELVÁZQUEZ

PORTOMEÑE

LUISCORDEIRO

RODRÍGUEZ

LOIS SOBRADOFERNÁNDEZ

(sustituido porXosé Manteiga

Pedrares

MESA DA PRIMEIRA XUNTANZA DO 'GRUPO DOS 16'

AP AP

PCGPOGPGPTGPSOE

UCD

UCD

Page 4: elDomingo · adicciones relacionadas con la tecnología Dezaseis persoas de sete partidos xuntáronse en dezasete ocasións ao longo de tres ... UCD, ían dous por provincia), tal

as mans en sinal de triunfo. Aresposta do socialista Tizón foi amesma. O sábado 7 de abril de1979, ás oito e oito minutos danoite, case que noventa días des-pois da primeira xuntanza, que-dou aprobado o Estatuto dos 16,43 anos despois do antecedenteinmediato da II República.No libro La construcción delEstado de las Autonomías, JoséLuis Meilán Gil, no 79 deputadoda UCD, quítalle méritos a estetexto, pois só tiña que “sistemati-zar las diversas aportacionesrecibidas pola Xunta”. Xosé LuisRodríguez Pardo teno claro:“Lóxico, porque el non estaba.Dálle máis valor ao que se fixologo na Comisión Constitucio-nal. Alí, Meilán traballou arreo,

pero o que pasa é que tiña porriba a Pérez Llorca, igual que nóstiñamos a Alfonso Guerra”.Pero Camilo Nogueira avanza unpouco: “Hai algo de envexa. His-toricamente, sábese que hai unEstatuto dos 16, que está nun pri-meiro plano, e non o posterior,que case é ignorado. O relievedeste é superior ao que fixeron ossoberanos”.Fose como fose, o lucense Váz-quez Portomeñe bótalle unhaollada ao pasado con nostalxia:“Eran tempos fermosos. Había unespíritu creativo, de convivencia,que ás veces se bota de menos. Oespírito con que acudiamos a esasreunións xa non o hai. Acentuá-ronse as diferenzas e hoxe primanmáis os intereses partidistas. Inte-reses partidistas que a xente moi-tas veces non entende”.

Todo o domingo e parte do lunsAnxo Teixeiro e Puy Muñoz tra-ballaron seguido para o luns ásoito da tarde entregar ao presi-dente Antonio Rosón o antepro-xecto de Estatuto. Despois, unhacea, sen protocolos, para celebraro éxito acadado.O profesor da Universidade deVigo, Julio Prada Rodríguez,autor do libro La transición polí-tica en Galicia, resume o alcancedo texto dos 16: “Non só concep-tuaba a Galicia como nacionali-dade histórica, senón que empre-gaba a expresión poder galegopara designar aos órganos funda-mentais da Comunidade Autóno-ma. O anteproxecto resultabaavanzado en aspectos como aregulación da cooficialidade dogalego e o castelán; o recoñece-mento xurídico da parroquia

rural, o concello e a comarca acosta de baleirar de contido asdeputacións; amplas atribuciónspara o Tribunal de Xustiza; erecoñecemento da iniciativalexislativa popular. Non contem-plaba a esixencia dunha porcen-taxe mínima para ter representa-ción parlamentaria e estaba guia-do pola aspiración de ter o máisamplo teito competencial permi-tido pola Constitución”.Máis de vintecinco anos despois,semella que o obxectico é seme-llante: acadar o máis alto teitocompetencial. Camilo Nogueirasegue na batalla: “Hai cousas queson aproveitábeis. Aínda hoxevexo por aí textos feitos pola nosaman, da proposta que fixera o Par-tido Obreiro Galego. Pero hai queter máis ambición. Aspirar avalerte por ti mesmo”.

“O anteproxecto dos16 era avanzado enaspectos como acooficialidade dogalego, a desaparicióndas parroquias...”, dio profesor Julio Prada

/ vén da páxina 3

Primeira sesión do Parlamento galego en 1981: Francisco Vázquez, deputado, e Fraga, ao fondo, no público. / MAGAR

elDomingo 4 DOMINGO, 2 DE ABRIL DE 2006

Tanto foi o tempo que tardou o Estatuto enver a luz, que os homes trocaron de postos. O10 de xaneiro do 79 foi a primeira xuntanzado grupo dos 16 que redactou o anteproxectoe o Estatuto aprobouse en referendo o 21 doNadal do 80. Dous anos enteiros. Xosé LuísRodríguez Pardo era deputado en Madrid esecretario xeral do PSdeG-PSOE no ano1979. E tocoulle representar aos socialistas,xunto con Indalecio Tizón e Pepe VázquezFouz, no Estatuto dos 16, e defender o textoque logo saíu da Asemblea de Parlamentarioscara a Madrid. O hoxe abogado con bufete nacoruñesa rúa Caballeros lembra como nunhaocasión en que foi chamado polo senadorIglesias Corral para debater as modificaciónsao texto feitas en Madrid, foi citado no res-taurante que había no Casino da rúa Alcalá.Houbo un problema, Rodríguez Pardo nonlevaba garavata e alí non se podía xantar senesa prenda. Tivo que pedir unha emprestadapara tamaña empresa. O texto que saiu dogrupo dos 16 xa fora retocado en Santiago norelatorio dos 9 da Asemblea de Parlamenta-rios galegos. Aquí non hai acordos sobre oscambios. “Si se cambiou, cáseque todo. EnSantiago xa se lle quitou bastante ouro. E

logo en Madrid”. Mais Rodríguez Pardo dique aínda que se tocaron case todos os pun-tos, a esencia non a perdeu ata que chegou aMadrid. A historia xa é coñecida. A UCDimpuxo unha disposición transitoria 3ª, quedeixaba en mans das Cortes Generales a deli-mitación das competencias e negando a Gali-cia toda facultade de negociación. Despois deCataluña e Euskadi, Galicia ía servir deexemplo para frear as ansias autonomistas. Axente saíu ás rúas, contra o Estatuto da Aldra-xe, e conseguiuse parar nove meses. A UCDempezou a recuar, a disposición 3ª desapare-ceu e, ao mesmo tempo, Xosé Luís Rodrí-guez Pardo dimitiu. O seu substituto: o novoembaixador no Vaticano, o egrexio FranciscoVázquez. Di Rodríguez Pardo: “Eu dimitinen setembro de secretario xeral,e ese mes foielexido Paco Vázquez, por iso foi firmar ospactos do Hostal. Pero non fixo absolutamen-te nada polo Estatuto, nin sabía case de queía. El estaba no grupo máis disidente do par-tido ao respecto do Estatuto que se ía aprobar.Entendía que era un Estatuto pouco galeguis-ta. Pouco antes escribira un artigo que empe-zaba: ‘Quienes creeemos en la autodetermi-nación...’ logo fixo o que lle deu a gana”.

“Paco firmou os Pactos do Hostal,pero non sabía que era o Estatuto”

Xosé Luís Rodríguez Pardo. / V. ECHAVE

Page 5: elDomingo · adicciones relacionadas con la tecnología Dezaseis persoas de sete partidos xuntáronse en dezasete ocasións ao longo de tres ... UCD, ían dous por provincia), tal

elDomingo 5

perfilDOMINGO, 2 DE ABRIL DE 2006

Texto: María José Iglesias

T iene los ojos azules y elpelo rubio. Habla ingléssin acento y anteponesus estudios a cualquiercosa. Aunque nació en

Asturias, es ciudadana delmundo. Carla Puente, modelo pordentro y por fuera ha pasado elcurso entre Nueva York, España yTanzania. En África fue coronadaModel of the world Europe, lamodelo europea del año. Quedóquinta entre cien bellezas de todoel mundo. Sus compañeras no secreían que era española: “Estabanconvencidas de que, por lomenos, era bilingüe, de padre omadre extranjera”. El título le daderecho a vivir una temporadacomo una auténtica top, en lamansión londinense de la organi-zación del certamen. De momen-to, Carla ha optado por acabar lacarrera de Psicología en los próxi-mos meses. Ya no le queda nada.Un par de asignaturas y la partepráctica que desde esta semanadesarrolla en la Fundación Labo-ral de la Construcción “lo queotros hacen en un trimestre yo losaco en quince días”.

De obra maestra puede califi-carse la trayectoria de esta jovende 22 años, rendida admiradora deFernando Alonso. Recién llegadade Tanzania, apenas ha tenidotiempo de ponerse al día en actua-lidad social ¿Es verdad que Alon-so tiene novia y se va a casar?Cuando se le confirma el noviaz-go del piloto no puede evitar unamueca de desilusión “es que megusta todo lo que tenga que vercon los coches, Fernando meencanta”. Para subir al Kilimanja-ro eligió los colores azul y amari-llo de Alonso: “una de las italianasiba vestida de Ferrari”. Está libre,sin compromiso, aunque deja caertímidamente que en la exclusivauniversidad neoyorquina deSUNY New-Poltz conoció a unchico especial. Enseguida cambiade tema. En realidad, Carla asegu-ra que el amor de su vida es sugato Missi “llevo vídeos suyos enel móvil”.

Le ofrecieron irse a Madridcon 17 años, tras acaparar la por-tada de una conocida revista, perono lo aceptó: “pensé que si la cosano salía bien ni sería modelo nitendría un título, me decidí porestudiar una carrera”.

En la elección influyó sumadre, “le gustaba mucho Psico-logía, yo quería hacer INEF, alfinal le hice caso”. El deporte

siempre está presente en su vida,una afición que comparte con supadre “esta misma mañana estuvi-mos los dos haciendo footing”.

Lamenta el escaso eco que elconcurso ha tenido en España“salí en las televisiones de todo elmundo menos en mi país, es queaquí solamente interesa la teleba-sura”. Un terreno al que no da tre-gua “es lo más fácil, un montajetipo al de Miss y Mister España,el triunfo fácil que igual que llegase va, a mí todo eso no me inte-resa en absoluto”.

Carla tiene los pies en la tierra.Le brillan los ojos cuando recuer-da las navidades patinando en elRockefeller Center o los via-jes que ha realizado por lacosta Este y Nueva Inglate-rra. En el campus com-partía habitación conuna chica de LongIsland, “de lo másselecto de NuevaYork”. Una mara-villosa experien-cia, que no será laúnica. Este vera-no duda entreirse a trabajar aHong Kong,Milán o París“probablementeme decante porAsia, me ape-tece la idea,también tengoproyectos enLondres”.

Lo de laextrema del-gadez tam-poco va conella. Con-fiesa unatalla queo s c i l aentre la 36y la 38“nunca hedejado dec o m e r ,hoy desa-y u n éz u m o ,cerealescon fru-tas, tos-tadas conmantequilla,tortilla fran-cesa y café yen las pasare-las me he en-contrado con com-pañeras que tienenuna 40. No todo es anore-xia en el mundo de la moda”.

Carla Puente admira a NaomiCampbell: “Es única, para mí, lamejor”.

Opina que la edad no constitu-ye un obstáculo para triunfar“modelos somos todas, una niñade quince años no es competenciapara mí, ni yo para ella”.

Lo tiene claro. Una última pre-gunta, ¿Carla, quién te asesora?Mi madre me aconseja... perome asesoro a mí misma.

La modelo europea del año

La joven española Carla Puente ha sido coronada modelo europea del año enÁfrica, donde quedó quinta entre cien bellezas de todo el mundo. El título le permitirá vivir una temporada como una auténtica top en una mansión londinense

Emergente modeloespañola, de talla 36,admira a NaomiCampbell y aseguraque jamás ha pasadohambre para desfilar

Page 6: elDomingo · adicciones relacionadas con la tecnología Dezaseis persoas de sete partidos xuntáronse en dezasete ocasións ao longo de tres ... UCD, ían dous por provincia), tal

elDomingo 6

entrevistaDOMINGO, 2 DE ABRIL DE 2006

GENARO BORRÁSJEFE DE LOS SERVICIOS MÉDICOS DE LA SELECCIÓN ESPAÑOLA

Texto: Salvador Rodríguez

T iene pacientes que,cuando acuden a su con-sulta, no sólo le pregun-tan por cómo les va losuyo, sino que también

se interesan por afecciones aje-nas y aparentemente lejanas: laposibilidad de una recaída deRaúl o el proceso de rehabilita-ción de Xavi. Citamos al doctorante el próximo inicio de la que,caso insólito, será su cuarta parti-cipación en una fase final de laCopa del Mundo de fútbol trashaber vivido también tres Olim-piadas. “Parece que me he con-vertido casi en el carroza de losmédicos deportivos pero ¿sabesuna cosa? Yo a quienes admiro deverdad es a los médicos de fami-lia, mucho más que a los colegasque están en el estrellato”.

–La figura del médico yaforma parte del paisaje futbo-lístico de hoy en día, pero ima-gino que cuando usted empezóeran vistos como intrusos.

–Todavía hoy hay entrenado-res que programan dietas y, eneste sentido, yo creo que es cier-to que se ha evolucionado haciael reconocimiento del trabajo delmédico deportivo pero, más queen nuestra propia consideración,en el hecho de que cuando yoempecé tenía que ocuparme detodo, y en cambio ahora todoslos clubes profesionales cuentancon un amplio equipo de espe-cialistas: está el fisiólogo, elnutriólogo, el traumatólogo...Pero, sí, en aquellos tiempostanto yo como mis colegas está-bamos ‘solos ante el peligro’dentro de la estructura de los clu-bes de fútbol.

–¿Pero los entrenadores losescuchan ahora más a ustedeso no?

–A los entrenadores lo queles ocurre es que están muysolos. Saben perfectamente quesu estancia en los clubes escoyuntural y está sujeta a losresultados, por eso procurandesde el primer momento bus-car apoyos y, a la hora de buscarapoyos, el del acercamiento almédico es uno de ellos, si biensoy muy consciente de que esun acercamiento más personalque profesional, porque a mí nocreo que me hagan caso por sermédico, sino por tener un apoyomás. En resumen que, si te soysincero, el médico todavía

influye muy poco.En 1991 la Federación Espa-

ñola de Fútbol requiere los servi-cios de Genaro Borrás para aten-der a los jugadores de la selec-ción sub 19 que iban a interveniren el Mundial juvenil de Portu-gal. Entre aquellos jugadores,adiestrados por Chus Pereda, seencontraban los Alfonso, LuisEnrique, Cañizares o Guardiola,germen de la generación de fut-

bolistas que en 1992 obtuvieronla medalla de oro en los JuegosOlímpicos de Barcelona conVicente Miera como selecciona-dor. Fueron aquellos mismosjugadores con los que yo habíaestado en Portugal los que acon-sejaron a Miera que me llevase aBarcelona y, bueno, como pocodespués se produjo la llegada deClemente, esos mismos jugado-res también le recomendaron a él

que me tuviese a mí como médi-co, y eso que Clemente iba avenir con un médico suyo, deconfianza.

–¿Y los jugadores consiguie-ron convencer a un tipo tanduro como Javier Clemente?

–Por supuesto: los jugadoresson los que mandan, y eso esalgo que saben muy bien los

Genaro Borrás.

“Los entrenadores son personas solitarias en busca de apoyo en un entorno que les resulta hostil”

“Un futbolista de élite esun muchacho asustado”

/ pasa a la página 7

Este médico gallego, que ha vivido tres juegos olímpicos y afrontará dentro de tres meses su cuarto Mundial, nos revela su peculiar visión del fútbol profesional

Page 7: elDomingo · adicciones relacionadas con la tecnología Dezaseis persoas de sete partidos xuntáronse en dezasete ocasións ao longo de tres ... UCD, ían dous por provincia), tal

elDomingo 7DOMINGO, 2 DE ABRIL DE 2006

entrenadores. Aquel entrenadorque se ponga en contra de suplantilla tiene los días contados.

–¿Es el futbolista de élite unpaciente común o una personaque ha asumido que las lesio-nes forman parte de su profe-sión y que hasta pasar periódi-camente por el quirófano esalgo normal?

–El jugador profesional es unapersona que tiene un excesivoculto a su salud y a su cuerpo.Este excesivo culto es lo que loshace tener una exagerada depen-dencia de los especialistas, espe-cialmente de los fisioterapeutas.Claro que esto es muy compren-sible, porque a fin de cuentasellos viven de estar en forma.

–¿Suelen aceptar sin quejasesos procesos de rehabilitaciónque tanto nos fastidian al restode los mortales?

–Sí, y es más: yo incluso creoque el estado natural de un futbo-lista es estar lesionado.

–¡Hombre, no exagere!–No, no, es que no exagero. Al

futbolista siempre le pasa algo,siempre necesita determinadotratamiento, aunque sea un meromasaje. A eso me refiero, no a laslesiones graves, claro. En el tra-bajo cotidiano con una plantillade jugadores todos los días hayque atender tres o cuatro casos depequeñas molestias.

–Y resulta que cada vez selesionan más, aunque dicen porahí que la culpa la tiene el tre-pidante ritmo de competición.¿Se les está tal vez exigiendomás de lo que se le debe exigira un cuerpo humano?

–Es cierto que cada vez haymás lesiones y tienes parte derazón al decir que se deben alritmo de competición, pero te voydescubrir un dato estadístico: el20% de las lesiones son recaídas.¿Que por qué ocurre esto? Obvia-mente, porque alguien les apura ajugar antes de tiempo, esto es,antes de que concluya su períodode rehabilitación.

–Bueno, vale, eso es el 30%.¿Y el resto?

–Pues te voy a continuar reve-lando datos estadísticos: otro 20o 30% son lesiones por sobre-cargas musculares, es decir,lesiones cuya razón de ser esevidente: el excesivo número departidos.

–Insisto: ¿Y las demás?–La mayoría derivan de la

intensidad del esfuerzo físico, delos choques y, cómo no, de deter-minadas acciones peligrosas quedeberían ser sancionadas por losárbitros y no lo son. Hoy en díalos jugadores están muy bien pre-parados físicamente, eso estáclaro, de manera que cuando seproduce un choque entre futbo-listas pues, cómo te lo explicaría,es como si chocasen dos trenesde frente y a toda velocidad. Poreso hay más lesiones y por esoson más graves.

–No se me escape: así queparece ser que usted, para novariar, también mete en el sacode culpables a los árbitros.

–Estoy convencido de quealrededor de un 20% de las lesio-nes serían evitables si los árbitrosfuesen más rigurosos. ¿Has vistocómo sacan los codos al saltarciertos futbolistas? Eso deberíaser inadmisible, pero...

–¿Pero?

–Pero, como dicen los ameri-canos, el espectáculo debe conti-nuar, y el fútbol es, ante todo yque nadie se engañe, espectáculoantes que deporte, por lo tantoresulta muy difícil atajar estadinámica.

–Una dinámica que, endeportes como el ciclismo, porejemplo, ha conducido al dopa-je generalizado. Se acaba deaprobar una nueva ley al res-pecto ¿El día en que se tire dela manta del dopaje en el fútbolaquí va a arder Troya?

–No, en absoluto. El dopajeexiste, sí, pero en casos muy ais-lados. ¿Que por qué? Pues porqueen el fútbol es muy difícil dopar,como no sea a base de anfetami-nas o cocaína, es decir, a base deestimulantes. Pero eso, evidente-mente, nunca se lo recomendaríaun médico que se precie a ningu-na persona y, además, el fútbolcomo deporte tiene unas caracte-rísticas que lo diferencian delciclismo o del atletismo. Unciclista sólo tiene que darle a lospedales y un atleta correr, sinembargo en la práctica del fútbolhay toda una serie de ejerciciosmuy variados, una mezcla de ges-tos: sprints, saltos, recepciones,resistencia...Es imposible sumi-nistrar una pócima que valga paratodo eso, como no sea, ya digo,un estimulante del tipo que anteshe mencionado: lo único queaumenta el rendimiento en el fút-bol hace ya muchos años que estáprohibido y, entre todo lo que noestá prohibido y les damos, nohay nada que les mejore. Lo quetiene que hacer un futbolista escuidarse, entrenarse bien, comerbien y dormir bien, lo demás esuna leyenda, como lo del aguamilagrosa que, como todo elmundo sabe, es agua del grifo.

–¿Cuál es la lesión que másle ha preocupado, o asustado,de todas cuantas ha tenido quetratar?

–Todas aquellas en las quehubo riesgo vital. Así, a botepronto, me acuerdo de cuandoJuanfran quedó inconscientesobre el césped tras un choque.Ese tipo de accidentes son losque de verdad me asustan y preo-cupan porque es muy difícil sal-var una vida dentro de un campode futbol; las otras son lesionesmenores que, claro, pueden afec-tar a su carrera profesional pero¡carajo! es que yo también traba-jo en esta clínica de Fátima, yaquí sí que veo lesiones verdade-ramente graves. Ya sé que, anteuna lesión, todo el mundo sepone muy nervioso, desde el fut-bolista hasta el directivo pasandopor el entrenador, pero la obliga-ción del médico es conservar lacabeza fría.

–¿Ha desarrollado usted unojo clínico para percatarse decuando un jugador finge ocuando de verdad le han lesio-nado?

–Sí, sí, rotundamente. Yo séque en el fútbol lo de las lesionesse usa mucho y además con unosobjetivos muy claros: perdertiempo, provocar la tarjeta al con-trario, justificar una suplencia...Claro que lo sé. Yo recuerdo quemi fiel Alvarito, aquel entrañablemasajista del Celta, siempre que-ría salir corriendo del banquillopara atender a un jugador caído,y más de una vez tuve que parar-le: ‘¡No te preocupes, hombre!¿No ves que está haciendo tea-tro?’, le decía.

–¿Y usted cómo lo sabe?–No hay fórmulas mágicas,

sino detalles derivados de laexperiencia: cuando un jugador

se lesiona de verdad se quedaquieto; si es que da varias vuel-tas o se revuelve demasiado...fijo que ahí hay teatro.

–Bien sabe usted, doctorBorrás, que los aficionados sonmuy críticos con los jugadorescuando se pierde. Entonces saleaquello de que si son unos chi-cos mimados, caprichosos,vagos... ¿Hay que tratarloscomo niños?

–No, lo que pasa es que hayque ponerse en su lugar. Ellos,que son muy jóvenes, se lo creentodo, y me parece muy normal.Si a cualquier persona con 20años les sale un coro de genteque continuamente le canta quees el mejor, el más guapo, yencima estás cargado de millo-nes ¿cómo no vas a estar en otroplaneta?, ¿cómo no te lo vas acreer? Los futbolistas viven ensu Olimpo particular, pero seríainjusto echarles todas las culpasa ellos porque quienes les hemossubido ahí arriba somos noso-tros, y aquí te hablo como unaficionado más.

–Pero usted los conoce afondo, mucho más que un afi-cionado común...

–Sí, y por eso te concretoque, al margen de lo dicho, loque he observado es que en casitodos ellos cunde cierta descon-fianza; piensan que muchagente se quiere aprovechar deellos y de su dinero, por esooptan mayoritariamente porrefugiarse mucho en su ambien-te, y su ambiente, su círculocerrado, es su utillero, su fisio-terapeuta, su médico...

–O sea, que en el fondo estánun poco asustados.

–Lo están, sí. De alguna mane-ra, viven un estado de alerta per-manente

“Las lesiones soncada vez más gravesporque el fútbol, antes que deporte, esespectáculo y siempredebe continuar”

Genaro Borrás, jefe de los servicios médicos de la selección española de fútbol.

/ viene de la página 6

Page 8: elDomingo · adicciones relacionadas con la tecnología Dezaseis persoas de sete partidos xuntáronse en dezasete ocasións ao longo de tres ... UCD, ían dous por provincia), tal

Texto: J.A. Otero Ricart

U n estudio de la Organi-zación Mundial de laSalud señala que una decada cuatro personassufre trastornos de con-

ducta relacionados con las nuevasadicciones: Internet, teléfonosmóviles, videojuegos, compracompulsiva… Sea o no exagera-da esa cifra, lo cierto es que laadicción a las nuevas tecnologíasva en aumento. En España se cal-cula que entre el 6 y el 9% de losusuarios de Internet podríansufrir el síndrome de adicción a laRed. En cuanto a los móviles, hayestudios que afirman que dos decada mil personas son ya usuariospatológicos.

Los datos parecen alarmantes.Sin embargo en las consultasmédicas todavía no se está notan-do este nuevo fenómeno, almenos en Galicia. Carmen Gui-meráns, psicóloga clínica de laUnidad de Alcoholemia Asvidal,califica de “rarísimos” los casosde nuevas adicciones que ha vistoen su consulta en los últimosmeses: “Sólo algún chaval conadicción a los videojuegos”. Paraesta experta psicóloga, habrá queesperar unos años más para ver sirealmente existe adicción a losmóviles, “porque de momentotampoco está muy claro si sepuede hablar o no de una nuevapatología; personalmente no creoque sea tan dramático”.

En la actualidad existe unadiscusión sobre si el abuso deInternet constituye en sí unaadicción o sólo se trata del nuevoterritorio donde se desarrollanotro tipo de adicciones previas: aljuego, al sexo… Juan Lamas,presidente de la AsociaciónGallega de Jugadores Anónimos(Agaja), cree que “en Internet sedan los dos fenómenos. Por unaparte existen las viejas adiccio-nes que se reflejan en la Red deredes —casinos virtuales, tras-tornos de personalidad…—,pero también es cierto que el pro-pio abuso de Internet constituyeuna patología nueva”.

En la mayoría de los casos setrata de nuevas expresiones deviejas adicciones: “La adicciónal sexo ya existía —añade JuanLamas—, pero ahora, con Inter-net, las facilidades para caer enella son enormes. Y en el caso delos ludópatas, ahora utilizan casiexclusivamente la Red”.

Tampoco existe una opiniónunánime sobre la terminología deestas nuevas patologías: depen-dencia, adicción, abuso, exce-so… Si un joven se pasa el díahablando o enviando mensajes

por el teléfono móvil lo más pro-bable es que sea un moviladicto,y si le dan las tantas de la madru-gada frente a la pantalla del orde-nador casi seguro que estáenganchado al botellón electró-

nico. Pero las dependencias sonotra cosa. “En el caso de adoles-centes es incorrecto hablar dedependencias —apunta CarmenGuimeráns—. Se encuentran enuna fase evolutiva que cambia

con el paso del tiempo y no sepuede hablar por tanto de depen-dencia al referirnos a ciertasadicciones”.

La adicción al sexo ya existía. Pero ahora,con Internet, lasfacilidades para caerson enormes. Y losludópatas, usan casiexclusivamente la Red

La compra

Los expertos aconsejan que el ordenador esté en un lugar común y visible.

elDomingo 8

informeDOMINGO, 2 DE ABRIL DE 2006

/ pasa a la página 9

‘Botellón electrónico’, ‘moviladicto’, ‘ciberdependientes’… son expresiones que definen algsociales, la mayoría de ellas relacionadas con el uso —mejor dicho, con el abuso— de las nue

Las nuevas@dicc

“Yo me daba cuenta después, cuando veía lo quehabía gastado, pero no era capaz de dejar de com-prar”. Manuel es un funcionario de 43 años que seencuentra a tratamiento en la Asociación Gallega deJugadores Anónimos (Agaja) para dejar de ser uncomprador compulsivo. Fueron sus familiares yamigos quienes lo ayudaron a superar unos hábitosque era incapaz de controlar.

“¿Que cuándo me di cuenta de la gravedad de lasituación? Pues cuando me pillaron, cuando vieronque tenía números rojos por todas partes... Llevoaño y medio de tratamiento en Agaja y me falta unmes para terminar las sesiones... Ahora me veogenial, no he tenido ninguna recaída”. Manuelempezó a comportarse como comprador compulsi-vo llevado por su desmedida afición a los coches deradiocontrol: “Era un fanático de las carreras deradiocontrol que se disputan en Samil; estaba siem-

pre pensando en nuevas piezas para los coches y ahíempece a gastar de forma compulsiva. Después medediqué a mis ordenadores, que es un mundo muycompetitivo, y fue cuando empecé a desmadrarmecon los gastos...”.

En su caso, las nuevas tecnologías desemboca-ron en la compra compulsiva. Ahora —a pesar deque en su trabajo utiliza a diario el ordenador—considera que ha superado la adicción, tanto por laterapia que ha seguido en Agaja como por el apoyode la familia: “Es fundamental el entorno familiar,sobre todo hablar, comunicarte... el problema quetenía antes era que hacía las cosas a escondidas”.

Manuel comienza ahora una nueva etapa en suvida, porque a diferencia de los ludópatas, en que lasolución es dejar radicalmente el juego, los adictosa las compras tienen que aprender a controlar susgastos.

Manuel: “ No era capaz de dejar de comprar”

Page 9: elDomingo · adicciones relacionadas con la tecnología Dezaseis persoas de sete partidos xuntáronse en dezasete ocasións ao longo de tres ... UCD, ían dous por provincia), tal

La falta de habilidades pararelacionarse ha encontrado enInternet un espacio que potenciatodavía más la patología. “Noso-

tros tenemos bastantes demandasdel entorno familiar y escolar deadolescentes que están engan-chados a las nuevas tecnologías”,nos comenta el responsable deAgaja, que aporta un nuevo dato:

según los últimos estudios, el80% del uso de Internet entre los jóvenes lo constituyen loschats. “En el chat —añade JuanLamas— se da una pseudo-rela-ción, porque en muchísimoscasos se inventan personalida-des, con lo que se crean proble-mas de carácter en los adolescen-tes. Se empieza por inventar unpersonaje y después se quiereestar en esa otra personalidad,que no es real”.

Algo similar sucede con eluso del móvil y los mensajesSMS. Es cierto que en este caso,a diferencia de lo que sucede conlos chats, la identificación entrelos que se comunican es másreal, pero el móvil actúa comodesinhibidor. Lo explica Lamascon un ejemplo reciente: “Hacepoco, unos chicos de un institutode Mos me decían que proposi-ciones que nunca se atreverían ahacer a una chica personalmente,las hacen sin ningún problemaen los mensajes de los móvi-les… Algo similar a lo que pasa-ba ya antes con el alcohol, dedecir cosas que estando sobriosno se atreverían jamás”.

¿Y cuál es el perfil de losadictos a las nuevas tecnologías?Según un informe elaborado porpsiquiatras españoles, el perfildel adicto a Internet es una mujerde entre 19 y 26 años, con unnivel de estudios alto, que pasamás de 30 horas a la semanaconectada a la Red, principal-mente para chatear o jugar. Parael responsable de la AsociaciónGallega de Jugadores Anónimos,“los adictos a las nuevas tecnolo-gías son cada vez más jóvenes. Ylas familias están preocupadas.También los centros escolaresnos demandan información.Cada vez tenemos que hacer máscampañas informativas, sobretodo en institutos de Secundaria,con chicos y chicas de 14 a 16años”, añade Juan Lamas.

Lo que parece claro es que enel caso de los adolescentes elpapel de los padres es fundamen-tal. “Ayer mismo —continúaLamas— me comentaba unapersona que le habían puesto unordenador a su hija de 14 años enla habitación y se sorprendía deque a las tres de la mañanasiguiese con la luz encendida ensu cuarto… Con Internet y conlos móviles los padres no puedenser ingenuos… Por ejemplo, nopueden dejar al hijo un móvil decontrato porque pueden arruinar-se”. La adicción a los móviles estan preocupante que los profe-sionales de AIS-Atención eInvestigación de Socioadiccio-nes han planteado incluso laposibilidad de dotar a los móvi-les de un mecanismo que avisedel consumo excesivo.

En cuanto al uso del ordena-dor también conviene seguirunas normas básicas para evitaresas adicciones. “El ordenadordebe estar en un lugar común —comenta el responsable deAgaja—, que sea visible, que secomparta su uso, aunque cadauno tenga sus programas favori-tos, y también instalar programasde filtro para impedir el acceso aciertos contenidos, porque hoyen día con marcar la palabra sexoen un buscador puede aparecerde todo…”.

Otra de las nuevas adiccionesestá relacionada con el consumo,son los compradores compulsi-

vos. En este caso se trata ya depersonas adultas, de entre 20 y50 años, mayoritariamente muje-res, que encuentran en la comprauna salida a la depresión o a lapseudo-depresión. El problemade esta adicción es que quedacomo escondida en el consumis-mo y no siempre es fácil dedetectar. Además, como indicaLamas, el objetivo terapéutico esdistinto: “A diferencia de laludopatía, en que le dices alpaciente que se abstenga dejugar, aquí no puedes decir queno compre, sino que tiene queaprender a controlar sus gastos”.

Así como a la Unidad Vigue-sa de Alcohología de momentoapenas están llegando casos deadicción a las nuevas tecnologí-as, sí que atienden a algunascompradoras compulsivas. “Setrata siempre de mujeres, y aun-que para las personas que lopadecen es todo un problema,tampoco estamos hablando dealgo llamativo en cuanto alnúmero de casos, son menos decinco al mes”, refiere CarmenGuimeráns, para quien el granproblema de nuestra sociedadsiguen siendo las adicciones alalcohol y a las drogas.

a compulsiva es una adicción en aumento.

elDomingo 9DOMINGO, 2 DE ABRIL DE 2006

/ viene de la página 8

gunas de las nuevas adicciones evas tecnologías

En la página www.adictosainternet.com se incluyen tres cues-tionarios para saber si se está o no enganchado a Internet. Porsi quiere salir de dudas, estas son las preguntas del primer test:

1 ¿Dedica más tiempo del que cree que debería a estar conec-tado a la red con objetivos distintos a los de su trabajo?

Sí No2 ¿Piensa que se sentiría mal si redujera el tiempo que pasa en

Internet?Sí No

3 ¿Se han quejado sus familiares de las horas que dedica a In-ternet?

Sí No4 ¿Le resulta duro permanecer alejado de la red varios días se-

guidos?Sí No

5 ¿Se resienten sus relaciones por estar conectado a la red?Sí No

6 ¿Existen contenidos o servicios de la red a los que encuentradifícil resistirse?

Sí No7 ¿Tiene problemas para controlar el impulso de conectarse a

la red?Sí No

8 ¿Ha intentado, sin éxito, reducir su uso?Sí No

9 ¿Obtiene gran parte de su bienestar del hecho de estar conec-tado a la red?

Sí No

Si la valoración afirmativa que obtenga está entre los valo-res:

* 0–3, es un usuario sin problemas * 4–6, es un usuario de riesgo * 7–9, es un usuario con problemas de adicción.

¿Es usted adicto a Internet?

ciones

Page 10: elDomingo · adicciones relacionadas con la tecnología Dezaseis persoas de sete partidos xuntáronse en dezasete ocasións ao longo de tres ... UCD, ían dous por provincia), tal

elDomingo 10

viajesDOMINGO, 2 DE ABRIL DE 2006

Tere Gradín

D estruida cuarenta vecesen sus más de dos milaños de historia, Bel-grado ha sabido recom-ponerse a través de los

siglos. Hoy combina animación,buenos restaurantes, cafés en lascalles y una atmósfera europeaque la convierte en uno de losdestinos preferidos de muchosviajeros. La capital de Serbia seha hecho a sí misma en las ribe-ras del Danubio y del Sava, losríos que serpentean en torno a suconstrucción más emblemática,la Fortaleza de Kalemegdan,cuyas edificaciones resumen labelicosa historia de la urbe entreuna diversidad de estilos arqui-tectónicos que hablan de puertasmedievales, iglesias ortodoxas,tumbas musulmanas y bañosturcos. Todo rodeado por el par-que Kalemegdan, el gran pul-món verde de la ciudad y el

lugar favorito de esparcimientode los belgradenses.

No sólo seduce la arquitectu-ra de la que fuera capital federalde la antigua Yugoslavia. EnBelgrado hay cincuenta museos,ambiente nocturno en el barriobohemio de Skaldarija o com-pras en las tiendas de la plaza

Slavija y alrededores. Y a todoello hay que sumar la fascinantesensación de estar en la encruci-jada entre Oriente y Occidente.La intensa vida cultural y artísti-ca se respira en cada rincón y haquedado plasmada en una arqui-tectura única, tanto clásica comomoderna, que tiene en Stari

Grad —la parte más antigua dela urbe— uno de sus referentes.Aquí están los mejores museos yalgunas de las más interesantesedificaciones de Belgrado,como el Palacio de la PrincesaLjubica. Pero son muchas lasmaravillas que hay que ver enesta ciudad llena de arte y ani-mación. El centro bullicioso deBelgrado es Kneza Mihaila, unbulevar peatonal repleto de cafésque atraviesa la parte vieja de laurbe de norte a este. Siemprellena de paseantes, es tambiénuna de las arterias más antiguas,con hermosas mansiones bur-guesas del siglo XIX. Fue elcentro de la capital en tiemposde los romanos y en la épocaotomana lucía esplendorososjardines, fuentes y mezquitas. Ydespués de visitar monumentos,iglesias y museos, nada mejorque una tranquila cena a orillas

Destruida y reconstruida másveces que ninguna otra ciudad deEuropa, ha sabido convertirse enuno de los destinos turísticos másanimados del Viejo Continente. Lacapital serbia ha dejado atrás elconvulso siglo XX para renacer conarte, música, paseos, cafés ybailes hasta el amanecer.Belgrado vibra y seduce no sólopor su oferta de ocio, también porsu dilatada historia que ha sabidocombinar la pasión de Orientecon la sofisticación europea

BELGRADO

La ciudadpalpitante

La intensa actividad cultural y artística se respira en cadarincón y ha quedado plasmadaen una arquitectura única,tanto clásica como moderna,que tiene en la zona antigua —Stari Grad—, uno de susreferentes.

La capital de Serbia se ha hecho a sí mismay es un punto deencuentro entreOriente y Occidente / pasa a la página 11

Page 11: elDomingo · adicciones relacionadas con la tecnología Dezaseis persoas de sete partidos xuntáronse en dezasete ocasións ao longo de tres ... UCD, ían dous por provincia), tal

elDomingo 11DOMINGO, 2 DE ABRIL DE 2006

En Belgrado podemos ver Lafortaleza Kalemegdan que es eledificio más emblemático.Sus edificaciones y estilosresumen parte de su historia.

del Sava. La intensa jornadapuede acabar bailando en Exile oen el bar Balthazar. El ambiente

festivo de la noche continúa por laplaza de la República y alguno desus muchos locales de copas. Lasposibilidades son casi infinitas enesta vibrante capital.

¿Cómo llegar?Desde España no hayvuelos directos peronumerosas compañíasvuelan a Belgrado. Entreellas, Lufthansa (902 220101), que tiene trayectosdesde 420 euros, o AirFrance (902 207 090), desde439 euros ida y vuelta.

Más informaciónInformación Turística deBelgrado: ‘www.tob.co.yu’ e‘[email protected]’,y también en‘www.belgradetourism.org.yu’

De visitaEl Museo Arqueológico deMilos, en Plaka, se ubica enun edificio de 1870. Entresus fondos se encuentrancolecciones de arteprehistórico de Filakopi,esculturas, relieves y, porsupuesto, una réplica de LaVenus de Milo. El MuseoEclesiástico de la iglesia dela Santísima Trinidad ofrecetambién interesantes piezas.

Dónde comerEn la cocina serbia, aunquecaben todos los sabores delmundo, la carne es la estrellagastronómica: a la brasa, enpastel o picada con arroz.Algunas sugerencias son elconcurrido Trisesira, uno delos restaurantes de la calleSkadarska que tiene músicaen vivo. Un signo deinterrogación da nombre alRestaurante ?, situado enKralja Petra, 6, y uno de losmás populares de la ciudad.Otra opción es comer enalguno de los barcosrestaurantes anclados en elrío Sava, como el ‘Zabar’.

Dónde dormirUn capricho: el AleksandarPalas (00 38 13 305 300 y‘www.aleksandarpalas.com’),un cinco estrellas ubicadoen una mansión del XIX en elcorazón de la ciudad. Ladoble cuesta 250 euros.Moskva (00 38 11 126 869,desde 100 euros. El Metropol(00 38 13 230 911), un tresestrellas con buenosservicios desde 50 euros.

/ viene de la página 10

Page 12: elDomingo · adicciones relacionadas con la tecnología Dezaseis persoas de sete partidos xuntáronse en dezasete ocasións ao longo de tres ... UCD, ían dous por provincia), tal

la opinión legalDOMINGO, 2 DE ABRIL DE 2006

El ascensor: instalación ysustitución por seguridadPreguntas y respuestas que se plantean la mayoría de lascomunidades de propietarios con la instalación de un ascensor

C uando hablamos, encualquier reunión de ve-cinos, de este elementocomún que es el ascen-sor podemos decir, sin

temor a equivocarnos, que la po-lémica está servida.

Son muchas las dudas quesuelen plantearse a la inmensamayoría de las comunidades depropietarios cuando tratan deproceder a la instalación de unascensor o bien cuando tratan desustituirlo. Antes de la reformalegislativa era preciso que parala instalación de un ascensor seexigiese la unanimidad. Tras lareforma ya no es precisa estaunanimidad.

–¿Qué mayoría se requierepara que se acuerde la instala-ción de un ascensor?

–Bastaría para la instalacióndel ascensor que el cuerdo setomase por mayoría de tres quin-tas partes de los propietarios,eso sí; que a su vez representenlas tres quintas partes de las cuo-tas de participación.

–¿Qué son las cuotas departicipación?

–La cuota de participación esla que fija cuál es la participa-ción de cada propietario con res-pecto al conjunto total delinmueble.

Las cuotas de participaciónse expresan en tantos por cientoy la suma de todas ellas tieneque sumar cien.

A la hora de fijar las cuotasde participación se tienen encuenta algunos criterios de losque únicamente mencionare-mos los más importantes: lasuperficie útil del piso o local,la situación, el emplazamientodel piso o local, por ejemplo, siel piso es exterior o interior, elvolumen, etc.

–¿Qué ocurre con los pro-pietarios que, por encontrarseausentes, no participaron enlas deliberaciones sobre la ins-talación de este elementocomún?

Puede usted quedarse tran-quilo si no ha podido asistir, porcualquier causa, a la reunión desu comunidad de propietariosen la que se acordó la instala-ción de un ascensor ya que dis-pone usted de un plazo de trein-ta días para poder oponerse a talacuerdo mostrando su discre-pancia.

–¿Desde qué momentocomienza a contarse esteplazo?

–Entiendo que comienza acontarse desde que el propieta-rio que no asistió a la reunión,

esto, es, el ausente, recibe lanotificación en la que se lecomunica la adopción del acuer-do relativo a la instalación delascensor.

Si trascurrido dicho plazousted no se opone a la adopcióndel acuerdo entonces se entiendeque su voto es favorable a la ins-talación del mismo.

Tras la entrada en vigor delacuerdo éste obliga a todos lospropietarios.

–¿Qué podemos decir sobrela sustitución del ascensor?

–Vamos a hacer a continua-ción algún breve comentario enrelación a la sustitución delascensor.

Nos referimos naturalmentea aquellos edificios que, dadasu antigüedad, necesitan cam-biar el ascensor por motivos deseguridad.

Cualquier propietario puedesolicitar el cambio y todos hande contribuir a la reforma enproporción a sus respectivascuotas de participación. Esimportante aclarar que en estos

supuestos cuando el cambio sedebe a motivos de seguridad,han de contribuir tambiénaquellos copropietarios quehubieran sido dispensados delpago de los gastos de manteni-miento, o bien en los Estatutos,o bien en el Título Constitutivo,o bien por algún pacto entrevecinos.

Cuando el cambio obedece amotivos como el de reemplazarel ascensor por otro más lujosoen este caso basta el voto de lamayoría y hacemos la matiza-ción de que en este supuesto loscopropietarios que no estén deacuerdo quedan exentos de pagocuando lo que han de abonarsupere tres mensualidades ordi-narias de gastos comunes.

–Y... ¿qué hay sobre elmantenimiento de los ascen-sores?

Hay cambios legislativosimportantes en esta materia yaque lo principal en materia deascensores es y deber sersiempre la seguridad. Elascensor ha de ser revisado

desde su instalación de formaregular.

La práctica habitual en estetema del mantenimiento es quela comunidad de propietariossuscriba un contrato con empre-sa autorizada a tal efecto que seencargue de mantener el ascen-sor en unas condiciones aptaspara ser usado.

Es importante que estáempresa esté debidamenteautorizada y registrada que hapoder realizar la inspeccionesperiódicas.

–¿Quién abona estos gas-tos?

Los gastos de mantenimientose pagan por los diferentes pro-pietarios en función a sus cuotasde participación.

No obstante lo anterior cabela posibilidad de que algún veci-no resulte exonerado de talesgastos porque así se acuerde; loque no significa ni muchomenos que esté exento de losgastos que supone, por ejemplo,el cambiar el ascensor por moti-vos de seguridad.

MARÍA GRACIA GARCÍA PITA DA VEIGAABOGADO

La cuota departicipación es laque fija cuál es elporcentaje de cadapropietario conrespecto al conjuntototal del inmueble. Se expresa en tantospor ciento y debe sumar cien

CUOTA

Es la comunidad depropietarios quiendebe suscribir uncontrato con unaempresa autorizadaque se encargará de mantener elascensor en unascondiciones aptaspara ser usado

MANTENIMIENTO

elDomingo 12

Un ascensor en una vivienda de una comunidad de propietarios coruñeses. / CARLOS PARDELLAS

Page 13: elDomingo · adicciones relacionadas con la tecnología Dezaseis persoas de sete partidos xuntáronse en dezasete ocasións ao longo de tres ... UCD, ían dous por provincia), tal

elDomingo 13

saludDOMINGO, 2 DE ABRIL DE 2006

L os datos pueden asustar;pero la realidad indicaque la hipertensiónes responsable decasi la mitad de

las muertes por procesoscardiovasculares y de unade cada cuatro muertes to-tales. Estas son las cifras:el 20% de la población eshipertensa, porcentaje quese eleva hasta el 40 cuan-do se sobrepasan los 60años. Además, el 95% delas hipertensiones son delas llamadas de origenesencial o primario, loque supone que para uncontrol adecuado se pre-cisa un tratamiento “paratoda la vida”.

EL DECÁLOGO

Los especialistas hanelaborado una serie de nor-mas que ayuden al enfermoa cumplir su tratamiento.En síntesis, dicen:

1.- Un conocimientoadecuado sobre la hiper-tensión y el tratamientoprescrito contribuirán alcumplimiento. Es útil tener unatarjeta donde se apunten lascifras de la tensión.

2.- Si tiene dificultades pararecordar el momento de la medi-cación, relacione el acto de tomarlas pastillas con una actividadmuy concreta de la vida diaria(lavado de dientes, el momentode apagar el despertador o antesde desayunar).

3.- Tener en casa un aparato demedición de la presión arterialmejora el grado de cumplimientoy motiva al paciente a continuarlo.

4.- Se aconseja tomar la medi-cación inmediatamente despuésde levantarse, aunque sea en ayu-nas, excepto si su médico le indi-ca otro horario y puede tomar elmedicamento con comidas.

5.- Si el paciente olvida algunapastilla y se da cuenta antes definalizar el día, se la puede tomary al día siguiente se la tomará a lahora habitual.

6.- Tener pastillas en casaantes de que se le acaben evitaráque se salte alguna dosis.

7.- La aparición de algún efec-to molesto debe consultarse conel médico. También, si el pacientecree que el tratamiento es inútil ole surge alguna duda. Bajo ningúnconcepto debe cambiar de trata-miento por su cuenta. Lo que hafuncionado con un amigo o fami-liar no tiene porque funcionar conusted. No debe automedicarse.

8.- Es muy fácil saber si ha olvi-dado alguna dosis cada mes. Sim-plemente cuente las pastillas quetiene y los días que han pasado.

9.- Los fármacos no sustitu-yen a los hábitos de vida saluda-

bles. No abandone la dieta aun-que tome la medicación, niaumente la dosis si va a haceruna comida copiosa.

10.- Aunque hayan pasadovarias semanas desde quecomenzó con el tratamiento, laimportancia del cumplimientoterapéutico continúa siendo lamisma. Aunque las cifras de ten-sión mejoren, no debe abandonarel tratamiento.

Tanto la Sociedad Española deHipertensión, como la LigaEspañola para la HipertensiónArterial han comunicado impor-tantes conclusiones que el granpúblico debe conocer:

• Se puede hablar de hiperten-sión cuando la presión sistólica,la máxima, es igual o superior a14 (140 mm) y la mínima igual osuperior a 9 (90 mm)

• La hipertensión es una pato-logía muy bien conocida por losmédicos españoles y que resultafamiliar a la población general,por lo que los ciudadanos tienencada vez mas conciencia de losriesgos y están mas sensibiliza-dos para consultar.

• Se estima que de los ochomillones de españoles que pue-den ser hipertensos en torno al80% está diagnosticado. De eseporcentaje, la mitad al menosesta tratado y de ese resto, tam-

bién la mitad esta bien controla-do. (Es decir, hay un 20 % dehipertensos bien controladoscuando hace unos años apenasera el 5%).

• La población deberíatomarse la tensión al menosuna vez al año, especialmen-te los varones mayores de 40años y las mujeres en edadmenopáusica.

• Se estima que almenos la cuarta parte delas muertes por accidentecerebrovascular son atri-buibles a la hipertensiónarterial, si bien en los

últimos 20años hay unclaro des-

censo de estascifras debido

al mayornúmero de

hipertensos con-trolados.

• En el paciente hiper-tenso se produce un dete-rioro clínico con afectación

de órganos como cerebro,corazón o riñones. Sin embar-

go, las investigaciones másrecientes indican que la

hipertensión arterial tambiénprovoca lesiones vasculares quealcanzan incluso a las arteriasmás pequeñas, las venas y loscapilares, y que supone una alte-ración de la estructura de la paredde los vasos y su función.

• Para garantizar la protecciónorgánica y vascular del hiperten-so no basta reducir sus cifras detensión. Convendría un examenanual con pruebas mas amplias.

• El tratamiento debe ser indi-vidualizado en razón de edad,severidad de la hipertensión,patología asociada, tolerancia clí-nica etc, con cualquiera de losgrupos de fármacos aceptados.

• Todo paciente hipertenso,independientemente de sus cifrasde tensión debe iniciar un trata-miento no farmacológico que esimprescindible en todos loscasos. Dicho tratamiento se con-creta en las siguientes pautas:

–Eliminar exceso de peso.–Reducir la ingesta media de

grasa total. Las grasas animalesno deben superar el 10% de todaslas grasas consumidas. Las gra-sas vegetales y de pescado otro10%. El resto, y con prudencia,aceite de oliva.

–La dieta recomendable sebasa en el consumo de cereales,pasta, arroz, fruta, verduras, pata-tas, legumbres, aceite de oliva osemillas, y pescado blanco y azul.

–Moderar el consumo de sal(No debe superar 4-6 gramos dia-rios). De todos modos se señalaque el papel de la sal sigue sien-do motivo de discusión y debate.

–Debe reducirse el alcohol conun consumo sumamente modera-

do. También, reducir el consumode café y eliminar el tabaco.

–Practicar ejercicio físico. Lomás recomendable es andar entre30 y 45 minutos, por lo menoscuatro días a la semana y a unpaso rápido que no llegue a pro-ducir fatiga.

¿QUÉ ES LA HIPERTENSIÓN?

Cuando el corazón se contraey lanza la sangre, la presión queejerce sobre las paredes de losvasos es la máxima, ya que escuando más sangre circula porellas y sobre todo, con más fuer-za. Y cuando el corazón se rela-ja, y no ejerce fuerza sobre lasarterias es cuando tenemos lapresión mínima. Eso es la ten-sión: la fuerza ejercida por elvolumen de la sangre contra losvasos sanguíneos.

¿CUÁNDO SE ES HIPERTENSO?

Hasta hace poco tiempo seconsideraba hipertenso tratablequien tuviera una tensión de160/95 (En España seguimos conla costumbre de citarlo en centí-metros: 16 y 9,5); hoy se aplica elcriterio de que la tensión no debesobrepasar los 140 de máxima y90 de mínima. Con esas cifras sepuede calcular que la hiperten-sión afecta al 33% de la pobla-ción adulta y al 45% de los quetienen mas de 65 años.

¿POR QUÉ SÓLO LA MITAD DELOS DIAGNOSTICADOS ESTÁNBIEN TRATADOS?

Entre otras cosas, porque elpaciente como no tiene síntomasde ningún tipo, incumple el trata-miento. O al cabo del tiempo, loabandona. Recuerde que se la hallamado el enemigo silencioso,porque no avisa, no da síntomas ysin embargo alrededor de la mitadde las muertes que se achacan alaparato circulatorio pueden atri-buirse a la hipertensión arterial.

¿INFLUYE LA EDAD Y EL SEXO?

Hasta los 40-50 años hay máshipertensión en los varones;durante los diez años siguientesse mantienen unas curvas simila-res entre los dos sexos; pero apartir de los 50-55 aparece unaprevalencia mucho más elevadaentre las mujeres. Después de lamenopausia hay el doble dehipertensas que de hipertensos.

No parece que vivir en elcampo o en la ciudad tenga unainfluencia decisiva en la hiperten-sión. La estadística nos engañaporque nos dice que hay máscasos de hipertensión en las zonasrurales. Pero no se debe al sistemade vida, sino a que la poblaciónrural suele estar más envejecida.

RAMÓN SÁNCHEZ-OCAÑA

El 20% de la población eshipertensa, porcentaje queaumenta al 40%cuando se sobrepasanlos 65 años

Peligro: hipertensiónA pesar de que la hipertensión provoca una de cada cuatro muertes,sólo dos de cada cien enfermos sigue adecuadamente su tratamiento

Page 14: elDomingo · adicciones relacionadas con la tecnología Dezaseis persoas de sete partidos xuntáronse en dezasete ocasións ao longo de tres ... UCD, ían dous por provincia), tal

elDomingo 14

pasatiemposDOMINGO, 2 DE ABRIL DE 2006

DE ESTAMANERAARBUSTOROSÁCEO

TIMONES EN LAS

ALAS DELAVIÓN

POSADAS,VENTAS

QUE VIVENERRANTES

NOTA MUSICAL

CUBIERTOSDE LANA

MONEDANACIONALEN ARGEN-

TINA

NÍQUEL

CLAVAR LOSDIENTESURDE,

MAQUINA

AVE DEMÉXICOLIENZOS

PARA BEBÉS

AMERICIONOMBRE DE MUJER

CONTAGIARMATERIASÓLIDA

CANDENTE

PERCIBIR EL SONIDOETERNOS

VOCALES DE CABOMUESTRA

UNA COSA

ANTIGUASUMISIÓN

EN FILIPINASBERILIO

HERMANA,MONJA

PTELILLA DEALGUNOSFRUTOS

PERROHAGA

MOLDURAS

EXPUESTOAL VIENTO

ERBIOAULA

ARRASARAUN LUGAR

ATMÓSFERA

FINAL DEFRACCIÓNPROVECHO

DAR ACONOCER

EN PÚBLICO

ESPOSA DE OSIRISPLOMO

ALLANÓCOLOR DELARCO IRIS

ATREVERSEENSOR-DECEN

MODO DEANDAR DELCABALLOPREMURA

HOGUERAPARA LOS

SACRIFICIOSSEXTOS

MUJER QUE HATENIDOHIJOS

SANDALIASBOLIVIANAS

PLANTAUMBELÍFERA

BROMOFORMADADE HUESO

AJUSTARUNA COSA

A OTRAALITER

GORDAS,GRUESASLECHUZASGRANDES

JEFE ÁRABE

OSMIOMUY

SECAS

NOMBRE DE MUJER

CUADRO DEHORTALIZAS

LÓBREGO,SOMBRÍOLLENA DERACIMOS

QUE SUENAMAL

PUERTOS DE MAR

SULFURO DE PLOMONATURALYODAR

UTILIZAPARTE

MATERIALDEL CUERPO

RESIDENTES,HABITANTES

CORTEZA DE CANELO

PROPIA DELA PETICIÓN

DEJAR ENHERENCIA

CRUSTÁCEOMARINO

MEMORIAESACRUM

ISLEÑOUNO DE

LOS MESES

LITIOCONTAR,NARRAR

NITRÓGENOADIVINOS

MÁQUINAPARA

MOLERGRITOS

REFERIRÁSCETÁCEOS

DELFÍNIDOS

BRINCARGRACIA,CHISTE

CUBRÍ CON ORONÚMERO

NEPERIANO

LIGEROINSTITUTONACIONAL

DE INDUSTRIA

PIEDRASSAGRADAS

AVES DEEUROPA

LANTANOFALSIFICAR,COMETERFRAUDE

OBEDECÍAUNA ORDEN

GORDAS

ÁRBOLES DEARGENTINA

JEFE ROMANO

MANGO DE HERRA-

MIENTAALERO

ACUSADADE DELITODESAFÍO,

RETO

DEBILITATRIÁNGULO

INSÍPIDABATRACIOSANUROS

ARROPARREGIÓN DEL ASIA

MERIDIONAL

DESCREÍDOCOCINÉ

UN MANJARAL FUEGO

PARAÍSOTERRENALBOLSOS

AL RIÑÓN

UNIDAD DE MASAHOMBRE

CRUEL

NOTA MUSICAL

AMISTOSAS

AFEITÉEDUARDOPISTORIUS

TABLEROSCONTADO-

RESTENUE

BEBIESE ALA SALUDDE OTRO

ESTE

PREDECÍAAYUDA AL

ESTUDIANTE

CAMPEO-NES

NOMBRA-MIENTO

PASÉ LALENGUA

INSTRUMEN-TO MÚSICO

MEZCLA DEARCILLA YARENISCA

LOAN

PEÑASCOSOCLARAS

PROYECTILDE ARTI-LLERÍA

ASEMEJAR

ABREVIATU-RA DE DOC-

TORASREX

REPITIERAUNIDAD DEINTENSIDAD

SONORA

EXISTARECOBRARFUERZAS

FORMARCOSTRACIERRES

DENTADOS

CORTÉ POR EL PIEJUEGO DEBOTONES

DIMINUTIVODE RAFAEL

COLECCIÓNDE MAPAS

PLANTÍ-GRADO

FALTOS DEMORAL

PLANTALEGUMINO-SA DE ASIALABRADOR

NOMBRE DE MUJER

INDIO

ESCASOSJUEGO

JAPONÉS DE MESA

M, M, M, MOXÍGENO

LEVANTAUNA COSA

CAÍDALITRO

ÓXIDO DEL HIERRO

ARROBA

NUEVAREAL DECRE-

TO

PLURAL DEARTÍCULOANDARDEPRISA

INVENTADFALTO

DE BRILLO

OBRAS POÉTICASPRONOM-

BRE

ARTÍCULOCONTRACTOCARCAJADA

JUICIOSOTERRENOS

ELEVADOS YEN DECLIVE

NEWTONPIEDRASPLANAS

MORTÍFEROPERRO DEACTEÓN

CORTADO,DIVIDIDOALARMES

REAL SOCIEDAD

CUBOS CONNÚMEROS

NOMBRE DE VARÓNTELA FINA Y LIGERA

TRAERHACIA SÍ

UNA COSAME ATREVÍ

OLFATEARDÁDIVA,REGALO

SOMBREROSPERSAS

INDIO DEAMÉRICA

CAMPEÓNONDAMEDIA

NACIDOSEN EL IRÁNANTIGUOHARTURA

APÓCOPEDE TONO

ROENTGEN

LADRÓNQUE VIGILASITIOS PARAPISAR UVA

VOZ DELARRIEROAZÚCARCOMÚN

ADONDEUNIDADSOCIAL

CUARZOSLISTADOS

MALTRATA,DESLUCE

ESPECIE DE OSTRA

PORTUGUÉS

ENSALZARCUBIERTA DEANDRAJOS

COMIDANOCTURNARESISTENCIAELÉCTRICA

ENREDA-DERA

JUEGO DE MESA

DÓCILES,OBEDIENTESPRIVADA DELA RAZÓN

ALCEN, ELEVEN

IGUALDADDE NIVEL

ESCON-DERÁN

PARTE DE LAFILOSOFÍA

ÍDOLOMOABITAAMPERIO

SESENTASEGUNDOSNEGRITOS

DE FILIPINAS

HACER PLIEGUES

EN LA ROPADUEÑA

BORDE DELA ENTENAATONTAR

MORAR,HABITARPICO DE

LOS ALPES

AVE ZANCUDA

PARTEDEL OJO

METROQUITASENLO AJENO

CITARA,INVOCARAFIBRA TEXTILSINTÉTICA

Page 15: elDomingo · adicciones relacionadas con la tecnología Dezaseis persoas de sete partidos xuntáronse en dezasete ocasións ao longo de tres ... UCD, ían dous por provincia), tal

elDomingo 15DOMINGO, 2 DE ABRIL DE 2006

R

R

COLOQUE DENTRO DEL DIAGRAMALAS PALABRAS QUE FACILITAMOS

D E S A T R A N C A RE M B A R R A D U R A

11 LETRAS

A B U E L A S T R OB I T U M I N O S OC A L A B A C E R AC A R M E N A D O RC O R O N A C I O N

10 LETRAS

A B I E T A C E OA L T I M E T R OD E G L U C I O NE L E V A C I O NG U I R N A L D AI N T E R N A D AL L A M A R A D AO J I M O R E N AR A R E F A C T A

9 LETRAS

A L B A R D I N O R I G I N A RD I S U A D I R O R I O L A N OE S T U C U R U P E C I L G A RG A R L O C H I R E G A Ñ A D AG U A I C U R U R E S I G N A RI C N E U M O N R O D E L E J AJ E S U S E A R T E R U T E R UL A C A Y U N A U L A G U I Ñ OL I C N O B I A U L F I L A N AL I G N A R I O U N I F I C A RL U C I F E R O V A R A P A L OM A L O J E R O V E J I G O S OM U S U L M A N Z A P A T U D O

8 LETRAS

A C H I O T E L L A R E T AA L E L E V I L U I C I O NB U G L O S A N O B L O T EC O J E D A D R A M A Z O NC O P A I N A R E G I D O RC O P I N A R R E M O L O ND O N A I R E S E M I E J EE N M O T A R U N I T I V AG A J O R R O V A R R A C OG L A U C I O V E E D O R AG U A S A S A V E R D I N OI L U S I O N V E R T I C EI N H U M A R V I G I L I A

7 LETRAS

A C I B A R J A R A Z OA D U N C O N U C L E OB A J E T E O L I V A RC O C U M A R A T O N AD E C E N A R E T A Z OF I J A D A S I N O C AH E R R A J T E L S O N

6 LETRAS

A L A J U J U D I O R I L A RA M B A S L A N I O R O N Z AA R O M A L I S O L T A R D OB U R L A M A G I N T I L M AC I F A C M I O M A T O C T EE D E M A N A N S A V A L U AE R A J E O R N A R V I S A LI N A N E O V E J A V I V A CI R A D O R A S P A Y E N T EI S L A M R E O J O Z A G A L

5 LETRAS

A L A R C E S E J U B A R A F EA L T O C R I A L E O N R A Z AA L U M C U R U L O A R R E I RA M A N D U O S L O T E R O P AA N U O F U R O M E O N S A I NA R A R G O N G M E R E S E D AA S A Z H E D A M I L I S O F IA S M A H U R I M U I R S O T EA T O L I O T A O B U S T A X IB A S E I P I L P R A O U G R EB R O A I Z A R Q U I D U N T O

4 LETRAS

A M A I T A O R I R O NC A Y M A N P R O T I OD E L N I N R E D T U ID U C N O E R E O U C EI R A O I R R O A U R A

3 LETRAS

Page 16: elDomingo · adicciones relacionadas con la tecnología Dezaseis persoas de sete partidos xuntáronse en dezasete ocasións ao longo de tres ... UCD, ían dous por provincia), tal

pasatiemposelDomingo 16 DOMINGO, 2 DE ABRIL DE 2006

Relle

nar

las

filas

, col

umna

s y

celd

as c

on t

odos

los

núm

eros

del

1 a

l 9 s

in re

petic

ione

s, p

ara

rem

atar

est

e pa

satie

mpo

de

solu

-ci

ón

ún

ica

form

ado

por o

cho

sudo

kus

enca

dena

dos.

Fila

es

la lí

nea

de n

ueve

s ca

silla

s qu

e va

de

dere

cha

a iz

quie

rda.

Col

um-

na e

s la

líne

a de

nue

ve c

asill

as q

ue v

a de

arr

iba

abaj

o. C

elda

es

cada

uno

de

los

nuev

e cu

adra

dos

de n

ueve

cas

illas

del

imita

-do

s po

r lín

eas

más

gru

esas

. Es

tá a

nte

el m

ayor

ret

o pu

blic

ado

en la

pre

nsa

espa

ñola

, as

í que

muc

ha p

acie

ncia

, bu

en lá

piz,

gom

a de

bor

rar

y tie

mpo

par

a no

des

espe

rar.

Recu

erde

que

tie

ne s

olu

ció

n ú

nic

a.

SOLU

CIO

NES

EN

LA

S PÁ

GIN

AS

DE

PASA

TIEM

POS

DIA

RIO

S

Sudo

ku H

arak

iri 4 3

2 1 6

8 6 5 2

8 6 5

5 9 7 1

9 5 2

5 7 1

9 3

6

5 6

5

1 7 9

1 5 8 3

7 9 5

3 1 4 6

4 3 2

4

8 3

8

3 6

2 3 4

6 7 2

9 1 5 4

1 9 8

8 6 2 4

6 4 3

3 6

3 5

1 3 8

6 7 9 1

2 1 7

6 5 3 2

8 4 6

2 8 9

5 4

1

8 5 3 7

4 7 8

7 2

2 9 8 4

5 6 9

6 2 5 3

9 6

1 5 3

5 7 9 1

8 6 9 3

3 4 5

1 8

6 2 1 4

5 8 1

1 7 3 5

3 6

2 6 3

5 3 2 9

4 9

5

8 9 7

2 9 5 7

6 1 5

5 3 6 4

7 8 9 5

9

1

5

7 4

6 2 8

2 3 9

8 5 1 3

5 2 8

7 2 5 3

1 8 9

3 6