Elektrik İşleri Etüt İdaresi Genel Müdürlüğü 1 / 89deneysan.com/Content/images/documents/ey-04_63702254.pdf · etmeksizin ve üretimi azaltmaksızın enerjinin verimli kullanımı

Elektrik İşleri Etüt İdaresi Genel Müdürlüğü 1 / 89


İÇERİK Giriş Enerji Yönetimi Tanımı

Enerji Tasarrufunun Önemi

Enerji Tüketimi İle Maliyet Analizi Arasındaki İlişki

Enerji Yönetim Programının Başlatılması

Üst Yönetimin Katkı ve Desteği

Enerji Komitesi

Enerji Yöneticisinin Görevleri


İzleme ve Hedef Oluşturma

Enerji Muhasebe Sisteminin Oluşturulması

İzleme ve Hedef Oluşturmanın Aşamaları

Veri Toplama

Sayaç Okuma

Üretim İzleme

Enerji Tüketim Standardının Tayini

Standart Denklem Tipleri

Hedef Belirleme

Spesifik Enerji Tüketimi

Kümülatif Toplam Değerler

Rapor Yazma


Enerji Yönetimi

Enerji Yönetimi kavramı ilk defa ikinci dünya savaşı sonrası bir İngiliz bilim adamı tarafından kullanılmıştır. Genelde binalar için kullanılmıştır. 1973 petrol krizinden sonra bu kavram sanayide de kullanılmaya başlamıştır.

Enerji yönetimi ;

Planlama, koordinasyon ve kontrol gibi birbirinden bağımsız olduklarında etkisiz kalabilecek işlevlerin bir araya gelerek oluşturdukları bir bütündür.


Sanayide Enerji yönetimi ise;

Ürün kalitesinden, güvenlikten veya çevresel tüm koşullardan fedakarlık etmeksizin ve üretimi azaltmaksızın enerjinin verimli kullanımı doğrultusunda yapılandırılmış ve organize edilmiş

disiplinli bir çalışmadır.


Sanayinin Enerjiyi Verimli Kullanma Gereksinimi 3 Zaman Diliminde İncelenebilir.

1973 Petrol Krizi Sonrası

1980’lerde yaşanan Teknolojik Gelişmeler

1990’larda Gelişen Enerji ve Çevre Bilinci


Enerji Yönetim Sistemi oluşturulurken Enerji

Tasarrufu odak noktası olmak üzere enerji

tasarrufuna katkıda bulunan 8 önemli

çalışma alanı vardır.


Enerji Muhasebesi

İzleme ve Hedef Belirleme

Detaylı Enerji Etüdü

Eğitim

Sermaye Temini

Uygulama Enerji

Tasarrufu

Üst Yönetimin Katkı ve Desteği

Ön Enerji Etüdü


ENERJİ TASARRUFU

Enerji atıklarının değerlendirilmesi, enerji verimliliğinin artırılması ve mevcut enerji kayıplarının önlenmesi yoluyla tüketilen enerji miktarının ekonomik kalkınmayı ve sosyal refahı engellemeden, kalite ve performansı düşürmeden en aza indirilmesi olarak tanımlanmaktadır.


Enerji tasarrufu makinaları kapatmakla prosesi engellemekle veya durdurmakla yapılamayacağına göre, asıl amacı üretim olan sanayi tesislerinde enerji yönetim sistemi oluşturulmalıdır.

Çünkü enerji, en düşük tüketim ile son ürünü gerçekleştirmek için iyi yönetilmeyi bekler.


Bir fabrikadaki üretim maliyetleri, ham madde, işçilik, işletme ve enerji maliyetlerinin toplamını içerir. Bazı fabrikalarda enerji, basit bir şekilde toplam üretim maliyetlerine dahil edilir ve ayrı bir kalem olarak dikkate alınmaz.


Enerji maliyetleri sanayi sektörünün tipine, kullanılan proseslere, ham maddelere ve imal edilen son ürüne bağlı olarak toplam üretim maliyetlerinin % 50' sinin üzerine çıkabilir.


0,0 10,0 20,0 30,0 40,0 50,0 60,0

Çimento

Amonyak

Alüminyum

Çelik

Cam

Gübre

Kağıt

Seramik

Metalurji

Tekstil

Gıda

Rafineri

55,0

50,0

30,0

30,0

30,0

25,0

25,0

20,0

15,0

12,5

10,0

7,5

BAZI SANAYİ KOLLARINDA TOPLAM ÜRETİM İÇİNDEKİ ENERJİNİN YAKLAŞIK MALİYETİ

Enerji Maliyetinin % dağılımı


ENERJİ TASARRUFU PROJELERİ

Birçok enerji tasarrufu projesinin çok az bir masrafla veya hiç masrafsız uygulanması mümkündür. Bazı projeleri uygulamak için ise büyük miktarda sermayeye gereksinim olabilir

Enerji tasarrufu için yapılabilecek yatırımlar fabrikada yapılmış olan gerekli diğer yatırımlar gibi (kapasite artırımı, proses ekipmanının modernizasyonu, yeni binalar v.s.) aynı esasa göre değerlendirilmelidir.


Enerji Tasarrufu Projeleri

Tüm kaçakların onarımı

Optimum yanma veriminin sağlanması ve sürdürülmesi

Boruların bakımı ve ekipmanların yalıtımı

Buhar kapanlarının bakımı ve onarımı

Sık sık buhar kondensat geri dönüşü kontrolu

Enerji tüketiminin üretimle birlikte izlenmesi

Basit İşletme Önlemleri:

Çok az bir masrafla veya hiç masrafsız olarak uygulanabilecek ve geri ödeme süresi kısa olan uygulamalardır.


Isı Eşanjörleri

Ekonomizer

Kondensat dönüş sistemleri

Güç faktörü düzeltilmesi

Otomatik yanma kontrol sistemleri

Yüksek verimli aydınlatma sistemleri

Yüksek verimli motorlar

Değişken hız sürücüler

Soft starter uygulamaları


Proses İyileştirme Projeleri

Genellikle geri ödeme süreleri 1-3 yıl arasında olan projelerdir.


Yeni kazan alınması

Bileşik ısı güç santralı (kojenerasyon sistemi) kurulması


Büyük İkame Projeleri

Geri ödeme süreleri 3 yıldan fazla olan projelerdir.

18 / 89

ENERJİ YÖNETİMİ SİSTEMİNDE ENERJİ BİLGİ AKIŞ ŞEMASI

Fabrika Müdürü

Kısım Müdürleri

Mühendisler

Teknisyen ve İşçiler

Stratejik

Planlama

Önlemler ve

Projeler

Yürütme ve

Değerlendirme

İşletme ve

Kontrol

Fiili

Bilgiler

Günlük

Raporlar

Aylık

Raporlar

Yıllık

Raporlar

Proses

Kontrol

Ekipman

Enerji Yönetimi

19 / 89

ENERJİ YÖNETİM PROGRAMININ BAŞLATILMASI

Bir enerji yönetimi programı uygulanmaya başlanırken bir şirketin göz önüne alması gereken bazı noktalar vardır.

Şirkette tüketilen enerjinin parasal değeri nedir?

Enerji maliyeti toplam üretim maliyetinin yüzde kaçıdır?

Şirketin enerji tüketimini ve maliyetini devamlı olarak kim gözden geçirir veya kaydeder veya değerlendirir?

Şirketin büyüklüğü ne kadardır? (işçilerin sayısı, bölümler, fiziksel alanı nedir)

Kaç tane değişik ürün üretilir?

Kaç tane farklı enerji tüketim ekipmanı vardır?


Şirketin organizasyon yapısı ve üretim işlemleri nasıldır, şirketin alt birimleri veya farklı sahalarındaki enerji tüketimini izlemek için ne gibi güçlükler mevcuttur?

Gerek duyulan enstrümantasyon ve ilave ekipmanların maliyeti ne olabilir?

Şirketteki enerjiyi izleme ve enerji verimliliğini iyileştirmede rol oynayacak en iyi pozisyonda olan kişi kimdir?

Enerji tasarruf miktarı ne olabilir?

ENERJİ YÖNETİM PROGRAMININ BAŞLATILMASI


ÜST YÖNETİMİN KATKI VE DESTEĞİ

Bir kuruluşta enerji tasarrufunun üst yönetim düzeyinde başlaması şarttır. Eğer kuruluşun en üst düzeydeki yetkilileri konuya gereken önemi vermezlerse, alt kademelerde yapılan çalışmaların önemi kalmaz.

Üst yönetim enerji tasarrufu konusunda yönlendirici olmasa bile teşvik edici, denetleyici, zamanında ve doğru kararlar verici organ olduğundan kuruluştaki enerji sorununun temel sorumlusu durumundadır.


ÜST YÖNETİMİN KATKI VE DESTEĞİ

Üst yönetimin sorumluluğu, özellikle daha önce, enerji yönetimi organizasyonu başlatılmamış olan kuruluşlar için çok önemlidir.

Bu gibi durumlarda enerji yönetimi ve denetimini başlatmak, işlerliğini, kalıcılığını, başarısını ve tüm çalışanların katkısını sağlamak gerekmektedir.


ENERJİ KOMİTESİ

Etkin bir enerji yönetimi programı için fabrikadaki üretim, bakım ve muhasebe bölümlerinden oluşan bir enerji komitesi oluşturulmalıdır.

Enerji komitesinin niteliği, mevcut yönetim yapısına, kullanılan enerjinin tip ve miktarına ve fabrikanın diğer özel faktörlerine bağlı olarak fabrikadan fabrikaya değişir.


ENERJİ KOMİTESİ

Enerji tüketim ve üretim verileri daimi olarak komite tarafından her ay gözden geçirilmelidir.

Önceki aylarla yapılan karşılaştırmaların yanı sıra önceden oluşturulan hedefler ve kabul edilen standartların karşılaştırılmaları yapılmalı,

başlanmış enerji tasarrufu projeleri veya planlanan yatırımlar gözden geçirilmelidir.

Son olarak, daha sonraki toplantı için amaç ve hedefler oluşturulmalıdır.

25 / 89

TEKSTİL FABRİKASI

Makina Şef

Mühendisi

Elektrik Şef

Mühendisi

Boyama

Basma

Dokuma

Eğirme

Enerji

Koordinatörü Mali İşler Yöneticisi Üretim Yöneticisi

Bakım Onarım

Yöneticisi

Fabrika Yöneticisi

26 / 89

ENERJİ YÖNETİM ORGANİZASYONU

Komite Başkanı

İşletmeler Genel Müdür

Yardımcısı

Enerji Direktörü

Yardımcı İşletmeler Baş

Müdürü

Enerji Kontrol

Baş Mühendisliği

Enerji Komisyonu Üyeleri

(Üniteler)

k

Daimi Üye

Çelik İmalat

Başmüdürü

Daimi Üye

Haddehaneler

Başmüdürü

Daimi Üye

Kuvvet Sant Gaz

Dağ. Fab Müd.

Daimi Üye

Üretim Planlama

Müdürü

Destek Üye

Laboratuvar

Müdürü

Destek Üye

Refrakter

Müdürü

Destek Üye

AR-GE Müdürü

Daimi Üye

Kok Fabrikası

Müdürü

Daimi Üye

Çelikhane ve Sürekli

Döküm Md.

Daimi Üye Yüksek

Fırın ve Sinter

Müdürü

Daimi Üye

Sıcak Haddehane

Müdürü

Destek Üye

Hadde Atelyeleri

Müdürü Daimi Üye

Soğuk

Haddehaneler ve

İkl. Tesisler Müd.

Destek Üye

Yardımcı

İşletmeler Müdürü

Destek Üye

Elektronik ve

Hassas Aletler

Bakım Md.

Destek Üye

Etüt Planlama

Müdürü

Destek Üye

Bakım ve Genel

Hizmetler Md.


Enerji Yöneticisi

Enerji Komitesinin doğru kararlar almasında yararlı olabilecek verileri sağlamak ve komitenin direktiflerini yerine getirmek için bir kişi veya kişilere ihtiyaç vardır.

Başarılı bir enerji yönetimi programı için programı yönlendirecek yetkili bir enerji yöneticisinin atanması gerekir.


Enerji Yöneticisi

Enerji yöneticiliğinde temel nitelik olarak teknik yeterliliğe bakılır.

Genel meslek ve yönetici becerilerinin yararlı olduğu kabul edilmekle beraber enerji yöneticisi pozisyonundaki kişiler mühendis seviyesinde olmalıdır. Bu durum özellikle enerji için daha küçük bütçenin ayrıldığı ve enerji yöneticisine çok iş düştüğü küçük ve orta büyüklükteki şirketler için önemlidir.

Büyük şirketlerde enerji yöneticisi yöneticilik işlerinin yanı sıra mühendislerin ve mali planlayıcıların, enerji planlama, satınalma ve kullanımı konularında çalışanların desteğini alır ve bunların çalışmalarını da koordine eder.

29 / 89

İdeal enerji yöneticisinde bulunması gerekli özellikler:

Fabrikanın üretim prosesleri ve son ürün kalitesi hakkında bilgiye,

Veri toplama, analiz ve bu verileri fabrika yönetiminin gözden geçirmesi için kısa ve öz şekilde yorumlama konusunda yeteneğe,

Kazanlar, fırınlar, ısı eşanjörleri, buhar sistemi ekipmanı ve soğutma sistemleri gibi enerji tüketim ekipmanlarının teknik özellikleri ve onların verimlilikleri hakkında bilgiye,

Mühendislik yetenekleri; örneğin ekipman seçimi, sistemi denetleme, bakım gereklerini yerine getirme gibi özelliklere,

Fabrika yönetiminden, bölüm şeflerine, bakım işçilerine kadar çeşitli seviyeler arasında iletişim kurma ve yönetimin direktiflerinin uygulanabilmesine yardımcı olabilme yeteneğine sahip olmak.



Fabrikadaki tüm enerji ve su tüketim kayıtlarını tutar.

Sistematik olarak şirketteki tüm sayaç okumalarını denetler.

Ek izleme imkanları için gerek duyulan ilave sayaçları ve ölçüm aletlerini belirler.

Üretimle ilgili spesifik enerji tüketimi için endeksleri geliştirir ve bu endeksleri tüm önemli üretim sahaları için aylık bazda devam ettirir.

I. Enerji verileri toplama ve analiz


EnerjiYöneticisinin Görevleri

Tüm aylık yakıt faturalarını gözden geçirir ve bu

faturaların birbirleriyle uygunluğunu kontrol eder ve her

durumda optimum tarifeyi uygular.

Şirket için mali avantaj elde etmenin mümkün olduğu

yerlerde yakıt değiştirme olanaklarını araştırır ve

tavsiye eder.

İkmal yetersizliğinde veya ikmal kesintisi halinde

uygulanmak üzere muhtemel planlar geliştirir.

Yıllık enerji maliyet bütçelerini hazırlamak için ilgili

bölümlerle çalışır

II.Enerji Satınalımının Denetlenmesi

32 / 89


Fabrika personeli, ekipman satıcıları ve dış danışmanlarla çalışarak enerji tasarrufu potansiyel alanları belirler ve bu

alanlar için projeler geliştirir.

Şirketin mali imkanları içinde karşılanması mümkün olan enerji tasarrufu projelerini değerlendirir, yönetimin de projeyi değerlendirebilmesi için gerekli mali analizleri yapar.

Tasarruf projelerini uygulamak için yönetimden para desteği alır.

Fabrikanın proses değişikliği veya geliştirilmesi ile ilgili olarak mümkün projeleri tekrar değerlendirir; mevcut binaların enerji verimliliğini inceler, binanın genişletilmesi veya yeni ekipman satınalımları sırasında enerji verimliliği ile ilgili hususları gözönünde bulundurur.

Makina ve tesislerin verimli olarak işletilmesi için performans standartları oluşturur.

III. Enerji Tasarrufu İmkanlarını Değerlendirme



İşletme iyileştirmeleri ile sağlanacak enerji tasarrufu için ekipman bakım-onarım, operatör eğitim programı gibi bazı programları başlatır.

Yatırım gerektiren enerji tasarrufu projelerinin ekipman şartnameleri, ihale duyurusu, tekliflerin değerlenlendirilmesi, malzemelerin siparişi, montajı dahil olmak üzere tüm projelerinin yürütülmesini denetler.

IV.Enerji Tasarrufu Projelerinin Denetlenmesi

34 / 89


Spesifik enerji tüketiminin yanı sıra enerji maliyeti ve tüketimini özetleyen aylık raporları yönetime vermek üzere hazırlar.

Enerji yönetimi programına katılan tüm üretim ve destek bölümleriyle iletişim kurar.

Programa katılan tüm işçileri teşvik etmek için şirket içerisinde bir bilinçlendirme programı geliştirir. Çalışmalarla elde edilen tasarruflar ve parasal karşılıkları konusunda çalışanları haberdar eder.

Basın bildirileri, konferanslara konuşmacı olarak katılma, yarışmalara ve ödül programlarına katılma gibi çalışmalarla enerji tasarrufu konusunda fabrika yönetiminin ilgisini çekerek

desteğini sağlar.

V. İletişim ve Halkla İlişkiler


Enerji Muhasebesi

Enerji muhasebesi, kuruluşun toplam enerji tüketiminin

sistematik olarak kaydedilmesini içerir. Bu veriler aylık

elektrik faturalarından veya düzenli yakıt faturalarından

bulunabilir.Tüm tüketim verilerinin bir yerden organize

edilmesi için bir kişi veya kişiler görevlendirilmelidir.

Aylık tüketimlere paralel olarak aylık üretim verileri de

düzenli olarak takip edilmelidir. Enerji ve üretim verilerinin

yan yana getirilmesi izleme analiz prosesinin başlangıcıdır.


Enerji Muhasebesi

Enerji muhasebesi,

izleme ve hedef oluşturma ile başlar,

enerji izlemenin ayrıntılarının tanımlanması ve

enerji verimliliğinin değerlendirilmesi için enerji

tüketiminin ve enerji verilerinin analiz yöntemlerinin

belirlenmesi,

zamanla enerji verimliliğindeki değişimin izlenmesi ve

verimliliğin iyileştirilmesi için hedeflerin tayini çalışmaları

ile sürdürülür.



Bu sistem, bazı fabrikalarda yapıldığı gibi sadece enerji

tüketim bilgilerinin tablolanması işleminden farklı olarak,

fabrikanın enerji tüketim bilgilerinin üretim ve benzeri

bilgileri ile birlikte değerlendirilerek enerji tüketim

verimliliğinin izlenmesini kapsamaktadır.

Bu şekilde kuruluşun enerjiyi daha verimli şekilde

kullanması sağlanır. Yine bu sistem içinde, yöneticinin

enerji maliyetini kontrol edebilmesi için tesisin çeşitli

bölümlerindeki enerji performansı hakkında bilgiye ihtiyacı

vardır. Bu bilgiler ve gerekiyorsa ölçümler belirli

zamanlarda alınarak değerlendirilir.



Küçük bir fabrikada enerjiden sorumlu bir merkez yeterli

olabilir.

Ancak büyük işletmelerde birkaç enerji muhasebe merkezi

oluşturularak, her bir merkezin başına o alandaki işletmeden

sorumlu bir şahıs tayin edilmelidir.

Bu merkezler, kazan dairesinde veya fabrikanın üretimle ilgili

spesifik herhangi bir yerinde olabilir. Bu bölümlerin

belirlenmesinin en önemli nedeni, her bir bölümün enerji

verimliliklerinin tespit edilerek bazı bölümlerin gereksiz enerji

tüketimlerinin diğer bölümlere yansıtılmamasıdır.



Bütün bölümler tüketilen enerji ve gerçekleştirilen üretimle

ilgili bilgileri enerji yöneticisine gönderecektir. Enerji

Yöneticisi bu bölümlerde tüketilen enerjinin izlenmesinden

sorumludur.

Enerji tüketiminin o bölümden sorumlu olan kişilere

bağlanması izleme ve hedef oluşturma sisteminin

anahtarıdır.


İZLEME ve HEDEF OLUŞTURMANIN PRENSİPLERİ

ENERJİ MUHASEBE SİSTEMİ

ENERJİ VERİLER

ÜRETİM VERİLERİ

PERFORMANS DEĞERLENDİRME

MERKEZİ

YÖNETİCİ

DIŞ ETKİLER

PROJE LER

ESKİ VERİLER

STANDARD

HEDEF

RAPOR

ENERJİ ÜRÜN


ÖLÇME

Ölçmek bilmek, bilmek yönetmektir.

Sayılabilir olanı say, ölçülebilir olanı ölç,

Sayılamayanı sayılabilir hale getir,

ölçülemeyeni ölçülebilir hale getir

GALİLE


BİR ŞEYİ ÖLÇEBİLDİĞİNİZ VE ONU SAYILARLA İFADE EDEBİLDİĞİNİZ TAKTİRDE BU KONUDA BİRŞEYLER BİLİYORSUNUZ DEMEKTİR.

AMA BİRŞEYİ ÖLÇEMEZSENİZ VE ONU SAYILARLA İFADE EDEMEZSENİZ O ZAMAN BİLGİNİZ YETERSİZ DEMEKTİR.

LORD KELVİN


VERİ TOPLAMA

İzleme ve Hedef Oluşturma sistemine başlamadan önce veri toplama periyoduna ihtiyaç vardır. Burada amaç, standart ve hedeflerin belirleneceği verilerin toplanmasıdır. Bunun için, her bir bölümde istatistik analiz yapabilmek için 10-20 set veri alınmalıdır. Veri Toplamaya başlamadan önce aşağıdaki noktaları belirlemek gerekir.

Sayaç okumaları sırasında nelere dikkat edilecektir?

Sayaç okumalarından kim sorumlu olacaktır?

Sayaç okumaları ne zaman yapılacaktır?

İzleme periyodu esnasında hangi üretim verileri kaydedilmelidir?

Hangi diğer değişkenler ve nasıl izlenecektir?

Herhangi bir sayaç okuma veya üretim kayıt formu hazırlanacak mı, yoksa mevcut formlar mı kullanılacak veya adapte edilecektir?


SAYAÇ OKUMA

Sayaç okumaları hazırlanmış formlara kaydedilmelidir. Okuma zamanları standart üretim periyotları ile mevcut muhasebe usullerine uygun olmalıdır. Üretim ve tüketim verileri aynı zamanda alınmalıdır. Aynı zaman periyodunda alınmayan değerler grafik üzerinde sapmalara neden olur.



0

2.000

4.000

6.000

8.000

10.000

12.000

14.000

0

500

1.000

1.500

2.000

2.500

3.000

3.500

4.000

Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık

Tü

ke

tim

(G

Ca

l /

ay )

Üre

tim

( t

on

/ a

y )

Aylar

2003 Yılı Üretim - Toplam Enerji Tüketiminin Aylara Göre

Dağılımı

Seramik Toplam Enerji


İZLEME

Enerji tüketimi, bir çok faktöre bağlı olarak haftadan haftaya

veya aydan aya değişebilir. Bunlar,

Spesifik Değişkenler

Kontrol Edilebilir Değişkenler

olmak üzere ikiye ayrılır.

Spesifik Değişkenler; fabrikanın bir bölümünün üretim

miktarına göre enerji ihtiyacını belirler. Enerji ihtiyacını

hesaplamak için kullanılan standart denklemlerde bu

değişkenler kullanılır.

Kontrol edilebilir değişkenler ise; işletme uygulamaları, sistem

kontrolü, üretim planlaması ve bakım standardı gibi enerji

tüketimini en aza indirebilmek için yönetim tarafından

planlanan değişkenlerdir.


İZLEME

Her bir bölümün proses bilgilerini ayrıntılı olarak olarak

anlamak önemlidir. Bunun için zaman zaman ilgili üretim

personeli ile bilgi alışverişinde bulunulmalıdır.

Bir bölümün enerji tüketimini etkileyen parametreler aşağıda

liste halinde verilmiştir.

Ortam sıcaklığı

Çalışma sıcaklığı

Ürün tipi

Çalışma saatleri

Makina hızı

Üretim miktarı


ENERJİ TÜKETİM STANDARDININ TAYİNİ

Yeterli veriler toplandıktan sonra o bölümün enerji tüketimi ile igili standart doğrusu belirlenebilir. Daha sonra belirlenen standart uygun işletme koşulları altında enerji gereksinimini hesaplamakta kullanılabilir. Bu, enerji gereksimininin spesifik değişkenlere (üretim, hava koşulları vs.) bağlı olduğunu gösteren bir doğru denklemidir.

ENERJİ = a + bP Burada: a , b sabitler

P çalışma yapılan bölümün spesifik değişkenidir.

Standart denklem son verilere en iyi uyan doğru denklemidir. Bu, incelenen bölümün geçerli olan enerji tüketim performansıdır. İH sırasında amaç bu performansı tutturmak ve iyileştirmektir .


Bir çok işletmede enerji miktarı üretimle lineer olarak değişir.

Aylık üretime karşılık aylık bazda tüketilen enerjiyi gösteren

grafik çizilerek bu iki değer arasındaki lineer ilişki görülebilir.

Denklem = a + bP


TİP 1: E = a + bP

Enerji tüketimi bir tek spesifik değişkene P (üretim)'ye

bağlıdır. Bu doğru denkleminde a sabiti üretimle ilgili

olmayan enerji miktarıdır. Bina ısıtma, basınçlı hava,

aydınlatma gibi üretimin kesildiği zaman bile devrede

olacak sistemlerin harcadığı enerji üretimle ilgili olmayan

enerji tüketimidir. "b“ sabiti spesifik değişkenin herbir birim

artışına karşılık gelen enerji tüketim artışıdır, ve doğrunun

eğimidir.

1. tip denklem P' nin üretim miktarını gösterdiği haller için

geçerlidir.

STANDART DENKLEM TİPLERİ


0

0,2

0,4

0,6

0,8

1

1,2

1,4

0 50 100 150 200 250 300

En

erj

i T

üke

tim

i, G

ca

l

Üretim, ton/ay

Üretime bağlı olmayan enerji tüketimi

Üretime bağlı

enerji tüketimi


y = 1,2819x + 3016,9

R² = 0,8914

0

2.500

5.000

7.500

10.000

12.500

15.000

17.500

20.000

22.500

25.000

27.500

30.000

32.500

35.000

To

pla

m E

nerj

i T

üke

tim

i (

GC

al /

ay )

Üretim ( ton / ay )

2004 Yılı Üretim - Toplam Enerji Tüketimi Grafiği

Toplam Enerji Trend


y = 0.8309x + 8833.5 R2 = 0.6969

0

2.000

4.000

6.000

8.000

10.000

12.000

14.000

16.000

18.000

20.000

22.000

To

pla

m E

nerj

i T

üke

tim

i (

GC

al /

ay )



Toplam Enerji Trend Doğrusal (Toplam Enerji)

y = 0.8309x + 8833.5 R2 = 0.6969

0

2.000

4.000

6.000

8.000

10.000

12.000

14.000

16.000

18.000

20.000

22.000

To

pla

m E

nerj

i T

üke

tim

i (

GC

al /

ay )





y = 0.206x + 10489 R2 = 0.0103

0

2.000

4.000

6.000

8.000

10.000

12.000

14.000

To

pla

m E

nerj

i T

üketi

mi (

GC

al

/ ay )





TİP 2 : E=a+bP1+cP2+dP3+....

Bu denklemde enerji tüketimi birden fazla spesifik

değişkene bağlıdır. Bu spesifik değişkenler P1,P2,P3....

üretim miktarı,hava koşulları, çalışma saatleri vs gibi çeşitli

değişkenler veya aynı bölümde üretilen çeşitli tip ürünler

olabilir. a sabiti yine bütün spesifik değişkenlerin sıfır

olduğu koşullarda oluşan, üretime bağlı olmayan enerji

tüketimidir. b,c,d.... sabitlerinin değerleri, ilgili

değişkenlerin önemine bağlıdır.

Bu tür standart denklem grafik olarak gösterilemez ve

birçok değişken karıştığı için izahı da zordur. Bu nedenle

çok zorunlu hallerde kullanılması ve değişken sayısının

mümkünse üçten az sayıda olması önerilir.


. . .

. .

.

Üretim

En

erji

. .

. . .

. Üretim

En

erji

. . . . . .

Üretim

En

erji

. . . . . .

Üretim

En

erji

. . . .


. . .

. . .

. Üretim

En

erji

. .

. . .

Üretim

En

erji .

. . . .

.

Üretim

En

erji

. . . . . .

. .

. . .

Üretim

En

erji . .

.


Hedeflerin Amacı

Her bir bölüm için standart belirlenirken aynı anda hedefte

belirlenmelidir. Bu hedef standartla aynı formda bir

denklemdir. O bölümün performansındaki iyileştirmeyi

tanımlar. Hedef belirlemenin rolü verimliliğin iyileştirilmesi

için gerekli motivasyonu sağlamaktır.

Gerçekci hedefler dikkatlice seçilerek ve alınan sonuçlara

göre zaman zaman gözden geçirilerek, gelişme ve yeni

çalışmalar için motivasyon sağlanır. Her bir izleme

periyodu içinde gerçek üretim değerleri veya diğer spesifik

değişkenler kullanarak hedefler belirlendikçe , bu hedeften

sapan iyi ve kötü performans değerleri ortaya çıkar.

HEDEF BELİRLEME


1- En İyi Geçmiş Performansa Dayalı

Enerji tüketiminin üretime karşı grafiği belli bir alan içinde

dağılan bir takım noktaları oluşturacaktır. Bu değerlerin

incelenmesi ve aralarındaki ilişkinin bulunması sonucu elde

edilen doğru, standart doğru olarak isimlendirilir.

Bu standart doğrunun altında kalan alan ve değerler en iyi

verime sahip olan tüketimleri göstermektedir. Eğer standart

doğrunun altında kalan noktalar yeniden değerlendirmeye

alınıp aralarındaki ilişki bulunarak regresyon analizi ile yeni

bir doğru çizilirse bu bize hedef doğrusunu verir.

Grafikte bu çizim gösterilmiştir.

Şayet hedef denklemi elle hesap edilecekse teorik olarak

daha fazla regresyon analizi yapmak gerekecektir.

HEDEF BELİRLEME



2- Basit Yüzde İndirimi Hedef, hesaplanan standarta nazaran belirli bir indirim örneğin % 10 indirim yapılarak belirlenebilir. Bu sistem bir önceki metotla belirlenen hedefin uygun bulunmadığı hallerde geçerlidir.


3- Beklenen Performans

Bazen bölüm hakkında yeterli bilgilerin bulunması halinde hedef belirlemesi, elde edilmesi mümkün performansa göre yapılabilir. Bu bir bölüm için spesifik iyileştirme tedbirleri planlandığında veya proses hakkında ayrıntılı bilgi bulunduğu hallerde uygulanır. Bu halde hedef, standart metot kullanılarak hesap edilemez. Tecrübeye ve standart eşitliğin şekline göre belirlenmelidir.

HEDEF BELİRLEME


Örneğin, bir bölümdeki üretime bağlı olmayan enerji miktarının düşürülmesi için plan yapılmalıdır.

E= a+bP şeklindeki denklemde a'nın değeri düşürülmeye çalışılır. Burada a üretime bağlı olmayan enerji miktarıdır. Böylece spesifik değişkenin değeri ne olursa olsun hedef enerji tüketimi daima standarttan sabit bir miktar daha az olur. Bu da hedef için standart doğrusuna parelel bir doğru verir.


0

500

1000

1500

2000

2500

3000

3500

0 200 400 600 800

En

erj

i T

üke

tim

i, G

ca

l

HEDEF STANDART

Üretim, ton/ay


SPESİFİK ENERJİ TÜKETİMİ

Spesifik enerji tüketimi ( SET ), birim ürün başına

kullanılan enerji olarak tanımlanır. Örneğin bir

fabrikada spesifik değişken, (üretim) ton ile tarif

ediliyorsa

Spesifik Enerji Tüketimi = Enerji Tüketimi / Üretim

kCal / ton = kCal / ton


Performansın değerlendirilmesi, beklenen enerji

kullanımı ile gerçek enerji tüketim değerlerinin düzenli

olarak karşılaştırmakla yapılır. Bunu değerlendirmek için

SET değerlerini kullanabiliriz. Bunlar özellikle çeşitli

işletme koşullarının fabrika üretim performanslarına

etkisini izleme açısından önemlidir. SET değerinin

büyümesi kötü performansa enerji tüketiminin gereksiz

yere artmasına işaret eder.

Rapor Dökümanları üzerinde gerçek , standart ve hedef

SET'ler verilir. Bunlar sırasıyla gerçek, standart ve hedef

enerji alınarak ve bunlar spesifik değişkenin gerçek

değerine bölünerek hesap edilirler. Standart ve hedef

enerji tüketimleri her bir bölüm için bulunan denklemler

kullanılarak hesap edilirler. SET'ler için kullanılan

birimler anlamlı olmalı ve raporu okuyanlarca bilinen

cinsten olmalıdır.


Spesifik enerji tüketimleri üretim düzeyine bağlı olarak

önemli değişiklikler gösterirler.

Bu denklemde görüldüğü gibi üretim çok yüksek olduğunda

a/P çok küçük olur ve SET 'in değeri b'ye yaklaşır. Fakat

üretim düşük olursa P küçüleceği için üretime bağlı olmayan

enerji tüketimi "a" çok önemli olur ve SET hızla artar.

SET = E

P =

a + bP

P =

a

P + b


0

5

10

15

20

25

30

35

40

Sp

esif

ik E

nerj

i T

üketi

mi (

GC

al / to

n )


2003 Yılı Spesifik Enerji Tüketimi Grafiği

Spesifik Enerji Tüketimi

Trend Eğrisi

70 / 89

Eğrinin altında kalan noktalar, enerji kullanımındaki verimliliğin iyileştirildiğini göstermektedir. Burada hedef bu eğriyi aşağıya çekmektir.


Bazen düzgün bir SET eğrisi çizmek zor olabilir. Bu

nedenle 1/SET 'i grafiğe geçirmek faydalı olabilir.


Üretime bağlı olmayan enerji tüketimi yüksek ise;üretim artışı ile spesifik enerji tüketimini düşürmek mümkündür. Ama üretime bağlı olmayan enerji miktarı kullanılan ekipmanların kapasitelerine, mevcut işletme koşullarına bağlı olduğundan bunlarda yapabileceğiniz fazla birşey yoksa sabit kalacaktır. Bu nedenle ancak üretimin artması ile spesifik enerji tüketimi azaltılabilir.

İkinci bir yolda enerji tasarrufu sağlayacak tedbirlerin alınması,izolasyonların tamamlanması,atık ısının değerlendirilmesi, yanma kontrolleri vb. gibi kısacası enerji kullanımındaki verimliliğin artırılması ile mümkündür.


SPESİFİK ENERJİ TÜKETİMİ KÜMÜLATİF TOPLAM DEĞERLER

Başka bir değerlendirme metodu olarak, Kümülatif Toplam Değerler (CUSUM) grafiğinin çizilmesi de bir tesisin durumunun görülebilmesi için uygun olmaktadır. Bu grafik incelendiğinde, eğimi negatif olan değerler ve negatif bölgede kalan alanlar tesisin iyi bir performansa sahip olduğu zamanları, pozitif olanlar ise kötüleşme olan zamanları göstermektedir.

74 / 89

Örnek bir fabrikadan alınan, 2005 ve 2006 yıllarına ait enerji tüketimi değerlerine

dayanılarak hazırlanan Kümülatif Toplam Değerler Grafiği incelendiğinde, 2005 yılı

Ocak-Mayıs ayları arası değerlerde eğimin pozitif, ayrıca bu değerlerin pozitif bölgede

oldukları görülmektedir ki bunlar verimin iyi olmadığı ayları göstermektedir. Mayıs

ayından sonra değerler ve eğim aşağıya dönmekte, verimde iyileşme görülmekte ve bu

durum Kasım ayına kadar devam etmektedir. Sonra eğimde yükselme ve verimde

kötüleşme başlamaktadır. 15 aya ait verilerin değerlendirilmesiyle elde edilen bu tür bir

grafiğin daha çok değer kullanılarak hazırlanması detaylı bir değerlendirme yapmaya

imkan vereceği için daha uygun olacaktır.

2005 2006


15 aya ait değerler kullanılarak hazırlanan bu tür bir grafiğin, örneğin haftalık değerler gibi daha çok değer kullanılarak hazırlanması, detaylı bir değerlendirme yapmaya imkan vereceği için daha uygun olacaktır. Örnek aldığımız bu fabrikada değerler haftalık alınıp değerlendirilmektedir. 104 haftalık değerler için hazırlanan grafik aşağıda verilmiştir.


SPESİFİK ENERJİ TÜKETİMİ RAPOR YAZMA

İzleme ve Hedef Oluşturma sisteminin en önemli görevi üst

yönetime güvenilir ve etkili bilgi sunma olmalıdır. Enerji

maliyetleri kontrol edilecekse sistemin çalışmasından

sorumlu olanlar nerede ve ne zaman müdahelenin gerekli

olduğunu bilmek zorundadırlar.

Yönetime verilen raporların kolayca anlaşılabilmesi için

bilgiler açık ve özet bir şekilde sunulmalıdır. Belirlenen

izleme periyodundan en iyi şekilde yararlanmak için, bu

bilgiler zamanında ve uygun aralıklarla verilmelidir. Bu

nedenle bir rapor yazma formatı belirlenmelidir. Bu format

ilk standartlar ve hedefler alındıktan hemen sonra

oluşturulmalıdır.

77 / 89

SPESİFİK ENERJİ TÜKETİMİ RAPOR YAZMANIN AMAÇLARI

Gerçek enerji tüketimi, üretim verileri ve ilgili değişkenler

hakkında bilgi sağlar. Bu da diğer muhasebe işlemleri için

de faydalı olabilir.

Enerji performansının "standart" tan daha iyi veya daha

kötü olduğunu gösterir.

Standart değerlerden sapmanın önemini enerji tüketim

veya maliyet rakamları ile göstererek müdahale

yerlerindeki öncelikleri saptar.

Enerji maliyetlerini kontrol edenlere bu bilgileri vererek

harekete geçmelerini sağlar.

Performansları direkt olarak göstermesi için raporlar tablo

veya grafiklerle sunulmalıdır. Sonuçlar öyle gösterilmelidir

ki müdahalenin gerektiği yerler derhal belli olmalıdır.


SPESİFİK ENERJİ TÜKETİMİ ENERJİ VERİMLİLİĞİ ETÜTLERİ

Enerji tasarrufu için bir şirketin enerji verimliliğini

değerlendirmesine, enerji tasarrufu odaklarının

belirlenmesine ve projeleri yürütmek için plan yapılmasına

yardım etmek üzere bazı teknik çalışmalar yapılmaktadır. Bu

çalışmalar Enerji Verimliliği Etüt Çalışmalarıdır.

Bu çalışmalar Devlet kuruluşları, Enerji Verimliliği

danışmanlık Şirketleri veya detaylı olmamak koşulu ile kendi

personeli tarafından yapılabilir.

79 / 89


Enerji Verimliliği Etüt Çalışması

ön enerji etüdü,

detaylı enerji etüdü olmak üzere iki aşamada yapılabilir.

Ön enerji etüdü(ÖEE) esas olarak veri toplama işidir. Bu etüt

sırasında yalnızca fabrikadaki mevcut bilgiler kullanılır. ve

bazı basit ölçümler alınabilir. ÖEE sırasında açıkca

görülebilen, enerjinin boşa harcandığı kaynaklar, kötü yalıtım,

buhar, su, yakıt sızıntıları ve verimli çalışmayan ekipmanlar

belirlenir.

ÖEE sonunda enerji tasarrufuna katkıda bulunabilecek

bakımla ilgili tavsiyeler de yer alabilir. Detaylı Etüt

çalışmasına ihtiyaç olup olmadığına karar verilir.



Detaylı Enerji Etüdü fabrikalarda proseslerin ve büyük

enerji tüketen ekipmanların ölçümler alarak incelenmesidir.

Bu çalışmayı farklı sistemlerin detaylı enerji analizleri takip

eder. Genelde ÖEE den sonra yapıldığı gibi bağımsız

olarak da yapılabilir. Tasarruf potansiyelini tespit etmek ve

enerji tüketimini ölçmek için etüt yapacak kuruluşun yeterli

miktarda taşınabilir ölçüm cihazına sahip olması gerekir.

Bu cihazlar yönetmelik duyurumuzda bulunmaktadır.



Detaylı Enerji Etüdü 8 önemli adımı içermektedir Bunlar;

DEE çalışmasının zamanlanması ve etüt yapılcak

birimlerin belirlenmesi

Standart Veri toplama formları kullanılarak fabrikaya ait

temel enerji tüketim ve üretim verilerin toplanması

Enerji tüketimi ve verimliliği ile ilgili tüm verileri bulmak

için fabrikada test çalışması ve ölçümlerin yapılması

Fabrika içindeki önemli ekipman ve prosesler için enerji

dengesi ve verimliliklerin hesaplanması



Verimliliği iyileştirecek veya enerji tasarrufu sağlayacak

basit işletme tedbirlerinin ve periyodik bakımların

belirlenmesi, enerji tasarrufu olanaklarının tesbit edilmesi

Sermaye yatırımı gerektiren odakların belirlenmesi;

değiştirilecek, kalitesi yükseltilecek veya ilave edilecek

ekipmanların belirtilmesi. Ayrıca tasarruf edilecek

enerjinin parasal karşılığı ve yatırım masraflarının

hesaplanması

Önemlilik dereceleri, yöntemleri, maliyetleri ve çalışma

programlarını kapsayan açık bir uygulama planının

hazırlanması

Yönetime verilmek üzere DEE bulguları, tavsiyeleri ve

uygulama planının özetleyen bir rapor hazırlanması


SPESİFİK ENERJİ TÜKETİMİ UYGULAMA

Enerji etüdü tavsiyelerinin uygulaması etüde bizzat iştirak

eden ve uygulama faaliyet planı hazırlayan enerji

yöneticisinin sorumluğundadır. Bunun için önce düşük

maliyetli bakım ve basit işletme tedbirleri uygulanmalıdır.

Daha yüksek maliyetli yatırım isteyen önlemler , kesin

ekipman şartnamelerini tespit etmek ve mali cazibeyi

ayrıntılarıyla belirlemek için detaylı fizibilite çalışması

yapmak gerekmektedir.

Enerji yöneticisinin görevi, dış danışmanlarla birlikte

çalışarak projeleri değerlendirmek ve üst yönetimin

sürekli desteğini sağlamak için projeleri kontrol etmektir.


SPESİFİK ENERJİ TÜKETİMİ EĞİTİM

Personelin eğitimi enerji tasarrufu bilincinin oluşturulmasında

ve bilginin iletilmesinde de önemli bir vasıtadır.

Enerji Yönetiminin bir parçası olarak ve çalışanların eğitimi

ile ilgili olarak iki konuya önem verilmelidir.

Teknolojide yeni beceriler geliştirmek için eğitim

Enerji tüketiminin azaltılması hususunda yeni

davranışların benimsenmesi için eğitim


SPESİFİK ENERJİ TÜKETİMİ ÇALIŞANLARIN MOTİVASYONU VE

BİLİÇLENDİRME

Personelin enerji tasarrufu programlarının nedenlerini,

sorumluluklardaki ve yararlardaki kendi paylarını

anlamalıdır.

Bu konuların personele aktarılmasını sağlamak için işin

ilan edilmesi ve devam sırasında teşvik edilmesi önemlidir.

Posterler ve ilan tahtaları ile enerji tasarrufu çalışmaları

ilan edilmelidir.


Bir Üretim Prosesi ile karşılaştırıldığında oldukca basit uygulanabilir bir yöntem olması nedeniyle Enerji Yönetimi her işletme için kaçınılmaz bir fırsat olarak karşımıza çıkmaktadır.

Belli bir bir programa bağlı olmadan yürütülen çalışmalarda basit işletme tedbirleriyle bazı kuruluşlarda %10’a varan oranlarda enerji tasarrufu sağlanabilmektedir. Geniş kapsamlı Enerji yönetim programlarının uygulanması ile çalışmalara süreklilik kazandırıldığı gibi tasarruf oranı %25 i aşabilir.


Documents

Elektrik İşleri Etüt İdaresi Genel Müdürlüğü 1 / 89deneysan.com/Content/images/documents/ey-04_63702254.pdf · etmeksizin ve üretimi azaltmaksızın enerjinin verimli kullanımı