40
TEİAŞ - YTDB - Elektrik Kalite Hizmetleri Müdürlüğü Elektrik Piyasası Yan Hizmetler Yönetmeliği Uygulamaları 19.07.2012 – Ankara sheraton Otel Elektrik Üreticiler Derneği Mehmet ALKAN, Yük Tevzi Dairesi Başkanlığı, Elektrik Kalite Hizmetleri Müdürü, TEİAŞ [email protected] [email protected] YAN HİZMETLER PİYASASI

Elektrik Piyasası Yan Hizmetler Yönetmeliği Uygulamaları

  • Upload
    lise

  • View
    105

  • Download
    1

Embed Size (px)

DESCRIPTION

YAN HİZMETLER PİYASASI. Elektrik Piyasası Yan Hizmetler Yönetmeliği Uygulamaları. Mehmet ALKAN, Yük Tevzi Dairesi Başkanlığı, Elektrik Kalite Hizmetleri Müdürü, TEİAŞ [email protected] [email protected]. 19.07.2012 – Ankara sheraton Otel Elektrik Üreticiler Derneği. Gündem. - PowerPoint PPT Presentation

Citation preview

TEİAŞ - YTDB - Elektrik Kalite Hizmetleri Müdürlüğü

Elektrik Piyasası Yan Hizmetler Yönetmeliği Uygulamaları

19.07.2012 – Ankara sheraton OtelElektrik Üreticiler Derneği

Mehmet ALKAN,

Yük Tevzi Dairesi Başkanlığı, Elektrik Kalite Hizmetleri Müdürü, TEİAŞ [email protected]@gmail.com

YAN HİZMETLER PİYASASI

TEİAŞ - YTDB - Elektrik Kalite Hizmetleri Müdürlüğü

Yan Hizmetlerin Tedarik Edilmesine İlişkin Genel Esaslar

Uygulanmakta Olan Yan Hizmetler

Primer Frekans Kontrol Hizmeti

Sekonder Frekans Kontrol Hizmeti

Reaktif Güç Kontrolü Hizmeti

Uygulamada Karşılaşılan Güçlükler

Hedeflenen Yan Hizmet Yapısı

Gündem

2

TEİAŞ - YTDB - Elektrik Kalite Hizmetleri Müdürlüğü

Yan Hizmetlerin Tedarik Edilmesine İlişkin Genel Esaslar

Uygulanmakta Olan Yan Hizmetler

Primer Frekans Kontrol Hizmeti

Sekonder Frekans Kontrol Hizmeti

Reaktif Güç Kontrolü Hizmeti

Uygulamada Karşılaşılan Güçlükler

Hedeflenen Yan Hizmet Yapısı

Gündem

3

TEİAŞ - YTDB - Elektrik Kalite Hizmetleri Müdürlüğü

4

• Dünya uygulamaları, yabancı uzman görüşleri ve TEİAŞ’ın içinde bulunduğu koşullar değerlendirilerek tedarik metodolojisi geliştirilmiştir;

TEİAŞ’ın Mevcut Durumu• Üretimde yüksek kamu payı

• Arz-talep dengesi• Sistem güvenliği

• Altyapı gereksinimleri• UCTE hedefi

• Mevzuattan gelen kısıtlar

Dünya Uygulamaları• İspanya (RED Electrica)

• Fransa (RTE)• Nordpool

• California (Amerika)• PJM (Amerika)

Yabancı Uzman Görüşleri• Ödeme yapılmaması

• Sabit fiyat• Fırsat maliyeti

• Yan hizmet ihaleleri

Yan Hizmetler Tedarik Yöntemi

Mevcut durum ve ENTSO-E hedefleri göz önünde bulundurularak Kısa ve Orta vadede TEIAS’ın ihtiyaçlarını karsılayabilecek bir yöntem benimsenmistir.

TEİAŞ - YTDB - Elektrik Kalite Hizmetleri Müdürlüğü

TEİAŞ - YTDB - Elektrik Kalite Hizmetleri Müdürlüğü

Elektrik Piyasası Yan Hizmetler Yönetmeliği kapsamında 7 adet hizmet tanımlanmaktadır

Yönetmelik kapsamında aşağıdaki hizmetler yer almaktadır; ‒ Primer Frekans Kontrolü

‒ Sekonder Frekans Kontrolü

‒ Bekleme Yedekleri

‒ Anlık Talep Kontrolü

‒ Reaktif Güç Kontrolü

‒ Oturan Sistemin Toparlanması

‒ Bölgesel Kapasite Kiralama

Yönetmelikte tanımlanan bu hizmetlerin halihazırda üç tanesi ödemeye esas olarak uygulanmaktadır;‒ Primer Frekans Kontrolü

‒ Sekonder Frekans Kontrolü

‒ Reaktif Güç Kontrolü

6

TEİAŞ - YTDB - Elektrik Kalite Hizmetleri Müdürlüğü

Yan Hizmetlerin tedarikine ilişkin işlemler aşağıdaki genel esaslar çerçevesinde yürütülür

• Yan hizmetler, bu hizmetlerin etkin şekilde sağlanmasını temin eden, yan hizmetlerin sağlanmasına ilişkin maliyetleri en aza indiren, eşit taraflar arasında ayrım gözetmeyen ve yan hizmet sağlama yeteneğine sahip yeni üretim ve tüketim tesisi yatırımlarını teşvik edici yöntemler ile tedarik edilir,

• TEİAŞ, yan hizmet sağlayacak tesis ve/veya tüzel kişilerin belirlenmesi, gerektiği durumda yan hizmet anlaşmalarının imzalanması ve hizmetin sağlanması hususlarında, teknik gereklilikler, sistem şartları ve bölgesel gereklilikleri de dikkate alarak, eşit taraflar arasında ayrım gözetmeksizin hareket eder,

• TEİAŞ’ın, arz kalitesi ve işletme koşullarına ilişkin kriterler doğrultusunda iletim sisteminin işletimini sağlayacak yan hizmetleri, sistemin işletme güvenliği ve sistem bütünlüğü sağlanacak ve yan hizmetlerin tedarik edilmesine ilişkin maliyetleri en aza indirecek şekilde tedarik etmesi esastır.

• TEİAŞ, sağlanan yan hizmetleri izlemek ve kontrol etmekle yükümlüdür. Tüzel kişilerce sunulan yan hizmetlerin izlenmesi, hizmetin sunulduğu tesisin bağlı bulunduğu ilgili BYTM ve/veya Sistem İşletmecisi’nin sorumluluğundadır.

• Yan hizmet sağlayacak tesislerin izlenebilir olmaları esastır. Yan hizmet sunan tüzel kişiler, TEİAŞ’ın izleme sistemi ile veri alışverişi gerçekleştirmek üzere bağlantı kurulması için gerekli yazılım ve donanımı sağlamakla yükümlüdürler.

• TEİAŞ, yan hizmet sağlamakla yükümlü ya da yan hizmet sağlamak üzere TEİAŞ tarafından tespit edilmiş olan tesislerin yan hizmet sunabilme özelliklerini Elektrik Piyasası Şebeke Yönetmeliği’nde belirtilen yöntemler çerçevesinde herhangi bir zamanda test edebilir ve/veya test ettirebilir.

7

TEİAŞ - YTDB - Elektrik Kalite Hizmetleri Müdürlüğü

• Md.4-108, Performans testleri: Üretim ve tüketim tesislerinin yan hizmet sağlama kapasitelerinin tespiti amacıya uygulanan testleri,

• 115, Primer frekans kontrol rezerv kapasitesi: Primer frekans kontrol performans testleri neticesinde belirlenen ve primer frekans kontrol hizmet anlaşmalarında yer alan, sistem frekansında ±200 mHz’lik frekans sapması oluşması durumunda ilgili üretim tesisi tarafından etkinleştirilmesi gereken rezerv miktarının tamamını,

• Md.8-(4), primer frekans kontrol ve/veya sekonder frekans kontrol ve/veya reaktif güç kontrolüne katılımı zorunlu olan yeni bir üretim tesisinin ticari işletmeye geçebilmesi için, geçici kabul işlemlerinin tamamlanmasından önce TEİAŞ ile üretim faaliyeti gösterecek lisans sahibi tüzel kişi arasında ilgili yan hizmet anlaşmasının imzalanması esastır.

• Md.9-c, Kullanıcı; yan hizmetlere ilişkin olarak TEİAŞ tarafından belirlenen performans testlerinin akredite edilmiş yetkili bir kuruluşça gerçekleştirilmesini sağlar,

• Md.21-6 ( c), Hız regülatörü; primer frekans kontrol performans testleri ile belirlenen azami primer frekans kontrol rezerv kapasitesini sağlayacak şekilde 126 ncı Maddede belirtilen esaslar dahilinde bir hız eğimi ile çalışacak şekilde ayarlanır ,

• Md106-2, Yan hizmetlere ilişkin performans testlerinin ilgili yan hizmetin sunulmaya başlanmasından önce yapılması ve ilgili yan hizmet anlaşmasında belirlenecek periyotlarla tekrarlanması esastır. Yapılacak izleme ve kontroller neticesinde TEİAŞ’ın gerekli görmesi halinde, ilgili testler daha önce de tekrarlanabilir.

Yan Hizmet Performans Testleri, EPŞY göre;

8

TEİAŞ - YTDB - Elektrik Kalite Hizmetleri Müdürlüğü

Yan Hizmetlerin Tedarik Edilmesine İlişkin Genel Esaslar

Uygulanmakta Olan Yan Hizmetler

Primer Frekans Kontrol Hizmeti

Sekonder Frekans Kontrol Hizmeti

Reaktif Güç Kontrolü Hizmeti

Uygulamada Karşılaşılan Güçlükler

Hedeflenen Yan Hizmet Yapısı

Gündem

9

TEİAŞ - YTDB - Elektrik Kalite Hizmetleri Müdürlüğü

10

Sistem Frekansı

PrimerKontrol

SekonderKontrol

TersiyerKontrol

Aktive eder

Frekanstakideğişimisınırlar

Aktive eder Devreye girer

Primer rezervleriboşaltır

Devreye girer

Sekonder rezervleriboşaltır

Büyük bir yük kaybı sonrası primer rezervleri boşaltır

Entso-e’de yük-frekans kontrolu

TEİAŞ - YTDB - Elektrik Kalite Hizmetleri Müdürlüğü

Entso-e’de yük-frekans kontrolu

TEİAŞ - YTDB - Elektrik Kalite Hizmetleri Müdürlüğü

12

Yan Hizmetler ve Dengeleme Piyasası İlişkisi

30 sn. 15 dak.

PrimerKontrol

Primer Frekans Kontrolü

SekonderKontrol

Sekonder Frekans Kontrolü (AGC)

TersiyerKontrol

YAL/YAT Optimizasyonu

Tersiyer Kontrol(-İşletme Yedekleri)(Kapasite Kiralama)

Primer frekansın devrede olduğu fakat primer kontrolün sekonder kontrol ile yer değiştirdiği alan

Yan Hizmetler(sistem işletim önceliklerinin etkin olduğu alan)

Dengeleme Güç Piyasası(YAL/YAT optimizasyonunun etkin olduğu alan)

MWh Fiyat

Rezervler

Yan Hizmetlerin Tedarik Edilmesi• EPŞY Md. 125 gereği, Primer frekans kontrol, Sekonder frekans kontrol ve tersiyer kontrol

hizmetlerini bir arada sunan bir ünite için Primer frekans kontrol rezerv miktarının, Sekonder frekans kontrol rezerv miktarının ve Tersiyer kontrol rezerv miktarının dağılımı aşağıdaki şekilde gösterildiği gibidir.

RP

RT+

RS

RS

RT-

RP

RPA

RSA

PmaxPmaxRT

PmaxRS

PminRS

PminRTPmin

RPA

11 Nisan 2009, 24 Saatlik Şebeke Frekans Grafiği(Primer Frekans Kontrol Hizmet Anlaşmalarından Önce)

07 Temmuz 2009, 24 Saatlik Şebeke Frekans Grafiği(Primer Frekans Kontrol Hizmet Anlaşmalarından Sonra)

TEİAŞ - YTDB - Elektrik Kalite Hizmetleri Müdürlüğü

Primer Frekans Kontrol Hizmetinin Ücretlendirilmesi

• Primer frekans hizmeti sağlanmasına ilişkin temel maliyet bileşeni ayrılan rezerve ilişkin “tesis kapasite bedeli”dir.

• Primer frekans kontrol hizmeti, 3 aylık dönemler için Fiyat Tespit Komisyonu tarafından belirlenen sabit bir birim bedel üzerinden ücretlendirilir.

• İmzalanan primer frekans kontrol hizmet anlaşmaları uyarınca üretim faaliyeti gösteren tüzel kişilere primer frekans kontrol rezerv miktarını sağladıkları toplam süre ve miktar için, belirlenen Primer Frekans Kontrol Birim Hizmet Bedeli üzerinden ödeme yapılır.

16

8.34

1.75 0.84 1.07 0.13

12.6210.73

2.71

10.73

5.39

27.76

1.73

0

5

10

15

20

25

30

1. Ç

eyre

k

2. Ç

eyre

k

3. Ç

eyre

k

4. Ç

eyre

k

1. Ç

eyre

k

2. Ç

eyre

k

3. Ç

eyre

k

4. Ç

eyre

k

1. Ç

eyre

k

2. Ç

eyre

k

3. Ç

eyre

k

4. Ç

eyre

k

2009 2010 2011

TL/MWh

Primer Birim Hizmet Bedeli tamamen Dengeleme Güç

Piyasası kapsamında verilen teklif fiyatlarına ve ortaya

çıkan Saatlik Sistem Marjinal Fiyatlarına endeksli olarak

hesaplanmaktadır.

TEİAŞ - YTDB - Elektrik Kalite Hizmetleri Müdürlüğü

Yan Hizmetlerin Tedarik Edilmesine İlişkin Genel Esaslar

Uygulanmakta Olan Yan Hizmetler

Primer Frekans Kontrol Hizmeti

Sekonder Frekans Kontrol Hizmeti

Reaktif Güç Kontrolü Hizmeti

Uygulamada Karşılaşılan Güçlükler

Hedeflenen Yan Hizmet Yapısı

Gündem

17

Sekonder Frekans Kontrol Performans Testleri Hazırlık Aşamaları:

1. Üretim Tesisi Sahibi Tüzel Kişi tarafından, Bağlantı anlaşmasını imzalamayı müteakip olarak; santralin tesis aşamasında üretim tesisinde Santral/Blok/Ünite bazında kurulacak Sekonder Frekans Kontrol Sisteminin/Arabiriminin Tasarım dokümanı hazırlanarak incelenmek ve onaylanmak üzere, TEİAŞ İletişim ve Bilgi Sistemleri (İBS) Dairesi Başkanlığına gönderilir.

2. İBS Dairesi Başkanlığı tarafından, Üretim Tesisi Sahibi Tüzel Kişilerce hazırlanarak gönderilen Santral/Blok/Ünite Sekonder Frekans Kontrol Sisteminin/Arabiriminin Tasarım dokümanı incelenerek düzeltilir/onaylanır.

3. Üretim Tesisi Sahibi Tüzel Kişi tarafından, TEİAŞ İBS Dairesi Başkanlığınca incelenerek onaylanan Santral/Blok/Ünite Sekonder Frekans Kontrol Sisteminin/Arabiriminin Tasarım dokümanına uygun olarak santralde gerekli sistem tesis edilir.

4. İBS Dairesi Başkanlığı tarafından, Söz konusu Santral/Blok/Ünite TEİAŞ SCADA/EMS Sistemi AGC veritabanına ve şemalarına ilave edilir.

5. İBS Dairesi Başkanlığı ve Üretim Tesisi Sahibi Tüzel Kişi tarafından, Elektrik Piyasası Şebeke Yönetmeliği (EPŞY) EK-4B’ye göre, Santral mahallinden AGC Kontrol Programı’nın benzetimi (Simülasyon) metoduyla veya Milli Yük Tevzi Merkezinde bulunan AGC Programı üzerinden set-point sinyalleri gönderilerek yapılacak Sekonder Frekans Kontrol Testleri öncesinde, santralde TEİAŞ SCADA Sistemi ile veri alış-verişi için tesis edilmesine ihtiyaç duyulan RTU ile santral ve TEİAŞ Yük Tevzi Merkezi arasındaki iletişim linklerinin kurularak servise alınmış olması ve bu santralin TEİAŞ SCADA Sistemine dahil edilmesi amacıyla SCADA Sistemi veritabanı ve şemalarına gerekli ilavelerin yapılması ve santral ile TEİAŞ Milli Yük Tevzi Merkezi (MYTM) arasında SCADA Point-to-Point Testlerinin başarı ile tamamlanmış olması gerekmektedir .

Sekonder Frekans Kontrol Performans Testlerinin yapılması ve Raporlanması:

1. Üretim Tesisi Sahibi Tüzel Kişi tarafından, Santral mahallindeki Sekonder Frekans Kontrolü Performans (SFKP) testleri, TEİAŞ-Yük Tevzi Dairesi Başkanlığınca (YTDB) görevlendirilen gözlemci nezaretinde, Akredite olmuş/ Akreditasyon sürecinde olan muayene kuruluşları aracılığı ile EPŞY EK-4B SFKP test prosedürü çerçevesinde, AGC Kontrol Programı’nın benzetimi metoduyla gerçekleştirilir.

2. Üretici ve Test ekibi tarafından, SFK Performans test sonucunda, TEİAŞ Web sitesinde yayınlanan format esas alınarak, “SFK Performans Test Tutanağı” düzenlenir. Santral mahallinde TEİAŞ gözlemcisi eşliğinde yapılan SFKP testlerine ilişkin veri kayıtları CD’si hazırlanan tutanak ekinde söz konusu TEİAŞ gözlemcisine verilir.

3. Üretim Tesisi Sahibi Tüzel Kişi tarafından, Santral mahallinde yapılan SFKP testleri sonucunda, Akredite firmalarca düzenlenen SFK Hizmeti Sertifikası ile TEİAŞ Web sitesinde yayınlanan format esas alınarak hazırlanan “SFKP Test Raporunu” veya Akreditasyon sürecinde olan firmalar tarafından TEİAŞ Web sitesinde yayınlanan format esas alınarak hazırlanan SFKP Test Raporunu, her sayfasına firma kaşesi basılarak ve firma yetkililerince imzalanarak, Yük Tevzi Dairesi Başkanlığına bir yazı ekinde gönderilir.

4. Yük Tevzi Dairesi Başkanlığı tarafından, Akredite firmalarca / Akreditasyon sürecinde olan firmalarca TEİAŞ Web sitesinde yayınlanan format esas alınarak düzenlenen SFKP Test Raporu, EPYHY gereği Yük Tevzi Dairesi Başkanlığı tarafından incelenerek, İBS Dairesi Başkanlığınca yapılacak işlemlerde yararlanmak üzere anılan Daire Başkanlığına gönderilir.

5. İBS Dairesi Başkanlığı tarafından, EPŞY EK - 4B uyarınca, MYTM’de bulunan AGC programından gönderilen set-point değerleri ile yapılan Sekonder Frekans Kontrolü Testi sonucunda hazırlanan test raporu, ilgili Üretim Tesisi Sahibi Tüzel Kişiye ve Yük Tevzi Dairesi Başkanlığına gönderilir.

6. Yük Tevzi Dairesi Başkanlığında EPYHY gereği kurulan, Yan Hizmetleri Değerlendirme komisyonu tarafından, Santral mahallinde Akredite firmalarca düzenlenen SFK Hizmeti Sertifikası ile SFKP Test Raporunu veya Akreditasyon sürecinde olan firmalar tarafından hazırlanan SFKP Test Raporu ile İBS Dairesi Başkanlığı tarafından düzenlenen Sekonder Frekans Kontrolü Test raporundan yararlanarak değerlendirme yapılır.

TEİAŞ - YTDB - Elektrik Kalite Hizmetleri Müdürlüğü

Reaktif Güç Kontrolü Hizmeti

Reaktif Güç Kontrol Hizmeti, ilgili tesisin bağlı bulunduğu baranın gerilimini regüle etmek amacıyla Elektrik Piyasası Yan Hizmetler Yönetmeliği hükümlerine göre Reaktif Güç Kontrolüne katılmaları zorunlu olan üretim tesislerinin ünitelerinin jeneratör veya

senkron kompansatör olarak çalışması sırasında sisteme reaktif güç vermesi veya sistemden reaktif güç çekmesi yolu ile sağlanır.

Reaktif Güç Kontrolü Hizmeti, Elektrik Piyasası Yan Hizmetler Yönetmeliği uyarınca üç şekilde tedarik edilir:

• Aşırı ve düşük ikazlı olarak EPŞY’de belirlenen güç faktörleri arasında,

• Aşırı ve düşük ikazlı olarak belirlenen güç faktörleri arasında nominal çıkış vermesini

sağlayan kapasitenin dışında ilave kapasite,

• Senkron Kompansatör olarak,

20

TEİAŞ - YTDB - Elektrik Kalite Hizmetleri Müdürlüğü

Yan Hizmetlerin Tedarik Edilmesine İlişkin Genel Esaslar

Uygulanmakta Olan Yan Hizmetler

Primer Frekans Kontrol Hizmeti

Sekonder Frekans Kontrol Hizmeti

Reaktif Güç Kontrolü Hizmeti

Elektrik Piyasası Yan Hizmetler Yönetmeliğinde Yapılan Yeni Düzenlemeler

Uygulamada Karşılaşılan Güçlükler

Hedeflenen Yan Hizmet Yapısı

Gündem

21

• YAN HİZMET ANLAŞMALARI ADIMLARI

Primer frekans kontrolü katılım

oranının belirlenmesi

TEİAŞ

Primer frekans

kontrol hizmet anlaşmaları

Primer frekans kontrolü birim

hizmet bedelinin

belirlenmesi

TEİAŞ

ÜFGTK* ile primer frekans kontrol hizmet

anlaşmalarıimzalanması

TEİAŞ

Yükümlülüğün transferi

anlaşmalarıyapılması

ÜFGTK

Sağlanacak primer frekans kontrol rezerv

miktarının bildirilmesi

ÜFGTK

Bildirimlerin kontrol edilmesi

TEİAŞ

Primer frekans kontrolü tepkisi

verilmesi

ÜFGTK

Yukarıda belirtilen 1.-5. adımların tamamlanması

veya Üretim tesisinin daha önce imzalanmış olan bir yan hizmet anlaşması kapsamına dahil edilmesi.

Yeni Bir Üretim Tesisinin Ticari İşletmeye Geçmesi Aşamasında Geçici Kabul İşlemlerinin Tamamlanmasından Önce

1. Adım

2. Adım

3. Adım

4. Adım

5. Adım

Anlaşma imzalamak üzere TEİAŞ’a başvuruda bulunulması

Primer frekans kontrol performans testleri sertifikalandırılmalı.

Mahalli kayıt ekipmanının kurulması ve TEİAŞ-SCADA Sistemine bağlanması

Taahhütnamenin imzalanması

TEİAŞ’ın belirleyeceği zaman planı doğrultusunda anlaşmanın imzalanması ve yürütümü

TÜRKAK VE AKREDİTASYONUN HUKUKİ YAPISI VE GEREKLİLİĞİ

- Türk Akreditasyon Kurumu (TÜRKAK), ürün ve hizmetlerin kalite ve güvenlik kıstaslarına uygunluğunu tescil etmekle görevli kamu kurumu olarak 4 Kasım 1999'da 4457 sayılı Kanunla kuruldu.

- Kuruluş amacı: Madde 1- Bu Kanun ile, laboratuvar, belgelendirme ve muayene ve hizmetlerini yürütecek yurt içi ve yurt dışındaki kuruluşları akredite etmek, bu kuruluşların belirlenen ulusal (TS EN ISO IEC 17020/Nisan 2005) ve uluslararası standartlara göre faaliyetlerde bulunmalarını ve bu suretle ürün/hizmet, sistem, personel ve laboratuvar belgelerinin ulusal ve uluslararası alanda kabulünü temin etmek amacıyla, merkezi Ankara`da olmak üzere Başbakanlıkla ilgili, özel hukuk hükümlerine tabi, tüzel kişiliği haiz, idari ve mali özerkliğe sahip, Türk Akreditasyon Kurumu, kısa adı TÜRKAK kurulmuştur.

EA AKREDİTASYON SİSTEMİ

TÜRKAK 23866 SAYI VE 04.11.1999 TARİHLİ RESMİ GAZETEDE YAYIMLANARAK 4457 SAYILI KANUN İLE KURULMUŞ, 27-28 KASIM 2002 TARİHİNDE ‘’AVRUPA AKREDİTASYON BİRLİĞİ’’ ‘NE (EA) TAM ÜYE OLMUŞTUR

TEİAŞ YÜK TEVZİ DAİRESİ BAŞKANLIĞI ELEKTRİK KALİTE HİZMETLERİ MÜDÜRLÜĞÜ25

TEİAŞ YÜK TEVZİ DAİRESİ BAŞKANLIĞI ELEKTRİK KALİTE HİZMETLERİ MÜDÜRLÜĞÜ

Alman mevzuatında Sertifikasyon

(Yenilenebilir enerji)

1. Rüzgar Türbinlerinin (WECs) Üretim Tesisleri gibi sahada HER ÜNİTE İÇİN (Şebeke Yönetmeliği Uygunluk Testi) GEREKLİDİR.2. Simülasyon modelleri testler ile doğrulanması gerekir.3. TSO / DSO POC ilgili elektrik verileri sağlar4.Bütün Santralda, bağlantı çalışması ve modellemesertifikasyon kuruluşu tarafından denetlenir. (örneğin FGH)5.. TSO / DSO raporu alır.6. Rüzgar Enerji Santrali, planlandığı gibi inşa edilmeli.uygunluk Beyanı" nda ONAY belirtilir.

26

TEİAŞ YÜK TEVZİ DAİRESİ BAŞKANLIĞI ELEKTRİK KALİTE HİZMETLERİ MÜDÜRLÜĞÜ

Çek Cumhuriyeti'nde Sertifikasyon ölçümleri ve gerçekleştirilen Testler; Sertifikasyon Süreçleri

27

TEİAŞ - YTDB - Elektrik Kalite Hizmetleri Müdürlüğü

Primer Frekans Kontrol Bildirimleri – Ondalıklı Miktarlar

• Üretim lisansı sahibi tüzel kişi ile TEİAŞ arasında imzalanan Primer Frekans Kontrol Hizmet Anlaşmasının 4.3. Bölümü uyarınca Üretici, takip eden güne ilişkin, Anlaşma kapsamında yer alan her bir üretim tesisinden sağlayacağı Primer frekans kontrol rezerv miktarını 1 MW ve katları cinsinden, her gün Elektrik Piyasası Dengeleme ve Uzlaştırma Yönetmeliğinde belirtilen GÜP bildirim zamanının sonuna kadar PYS aracılığıyla Sistem İşletmecisi’ne bildirecektir.

• Ondalıklı miktarlar, mevcut durumda manüel olarak yapılan izleme ve kontroller açısından sorun yarattığı için, bildirimlerin 1 MW ve katları cinsinden yapılması ve PFK hizmetinin de bu değerler üzerinden sağlanması gerekmektedir.

• Üretim lisansı sahibi tüzel kişi katılım oranına karşılık gelen ondalıklı miktarı diğer üretim tesislerinden sağlayabilir. Aynı şekilde bu ondalıklı miktara ilişkin yükümlülüğünü, bir diğer üretim lisansı sahibi tüzel kişiye devredebilir.

Üretici 1 Üretici 2

Katılım Oranına Karşılık Gelen PFK Rezerv

Miktarı8.05 MW 10.85 MW

PYS’ye Bildirilen PFK Rezerv Miktarı 9 MW 11 MW

8 10.90

8

0.05 MW

28

TEİAŞ - YTDB - Elektrik Kalite Hizmetleri Müdürlüğü

Yükümlülüğün Transferi

Primer Birim Hizmet Bedeli (PBHB): 10 TL/MW/hSistem Marjinal Fiyatı (SMF): 150 TL/MWh

Esaslar• Üretim faaliyeti gösteren tüzel

kişiler sağlamakla yükümlü oldukları primer frekans kontrol rezerv miktarının tamamını ya da bir kısmını primer frekans kontrol hizmet anlaşması imzalamış olan başka bir tüzel kişiden sağlayabilirler.

• Yükümlü olan tüzel kişinin ve yükümlülüğün transfer edildiği tüzel kişinin bir gün öncesinde saat 16:00’a kadar Sistem İşletmecisi’ne PYS aracılığıyla bildirimde bulunması esastır.

• Primer frekans kontrolü yükümlülüğünün transferi Sistem İşletmecisi’nin onayı ile birlikte geçerlilik kazanır.

29

Üretici 1 Üretici 2 Üretici 3

Değişken Maliyet 90 105 160

Fırsat Maliyeti 60 45 0

Primer Rezerv Yükümlülüğü 5 10 5

Kayıp Gelir / Elde Edilen Gelir 300/50 450/100 0/50

Yükümlülüğün Transferi ile Elde

Edilen Gelir

75(300-225) 100 325

(100+225)

0 10

45 TL/MW/h

TEİAŞ - YTDB - Elektrik Kalite Hizmetleri Müdürlüğü

Elektrik Piyasası Yan Hizmetler Yönetmeliğinde Yapılan Yeni Düzenlemeler

30

• Elektrik Piyasası Yan Hizmetler Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik, 17.12.2012 tarih, 28145 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanmıştır.

• Bu kapsamda Yönetmelik’te aşağıdaki konularda değişiklik yapılmıştır:

• Primer Frekans Kontrolü

o Arıza / Devre Harici durumları

o Primer Frekans Kontrol Rezerv Miktarına ilişkin bildirimler

• Senkron Kompanzasyon Hizmet Bedeli

• Ödeme Bildirimleri

• Faturalama

• Ödeme, Tahsilat ve İtirazlar

TEİAŞ - YTDB - Elektrik Kalite Hizmetleri Müdürlüğü

Yan Hizmetlerin Tedarik Edilmesine İlişkin Genel Esaslar

Uygulanmakta Olan Yan Hizmetler

Primer Frekans Kontrol Hizmeti

Sekonder Frekans Kontrol Hizmeti

Reaktif Güç Kontrolü Hizmeti

Elektrik Piyasası Yan Hizmetler Yönetmeliğinde Yapılan Yeni Düzenlemeler

Uygulamada Karşılaşılan Güçlükler

Hedeflenen Yan Hizmet Yapısı

Gündem

31

TEİAŞ - YTDB - Elektrik Kalite Hizmetleri Müdürlüğü

Frekans Kontrolünde üretim ve tüketim taraflarının ortak çalışması hedeflenmektedir

Hiy

erar

şi

Zaman30 sn. 15 dak. 1 saat

Anlık Talep Kontrolü

Primer Frekans Kontrolü

Sekonder Frekans Kontrolü

Tersiyer Frekans Kontrolü (Dengeleme Güç Piyasası)

32

- Oturan Sistemin Toparlanması (Black start) Hizmeti, - Anlık Talep Kontrolü Hizmeti

• 2012 yılı sonuna kadar uygulamaya konulacak Yan hizmetlerdir.

• Ünite Toparlanma Performans Testi, Üretim Tesisi Toparlanma Performans Testi olmak üzere iki aşamadan oluşmaktadır. amacı, test edilen ünitenin veya tesisin toparlanma yeteneğinin ve ilgili ünitenin acil durum generatörü vasıtasıyla devreye girebilmesinin doğrulanmasıdır.

• Anlık Talep Kontrol Hizmeti Performans Testlerinin amacı, test edilen tüketim tesislerinde yer alan ve bu hizmete katılacak tüketim noktalarının talebinin, sistem frekansının TEİAŞ tarafından belirlenen frekans seviyesine (49,4 Hz) düşmesi durumunda anlık talep kontrol röleleri vasıtasıyla otomatik olarak kesilebildiğinin doğrulanmasıdır.

Oturan Sistemin Toparlanması (Black start) Hizmeti

TEİAŞ - YTDB - Elektrik Kalite Hizmetleri Müdürlüğü

Bu kapsamda Anlık Talep Kontrol Hizmeti’nin 2012 yılında devreye alınması planlanmaktadır• Anlık Talep Kontrol Hizmeti, sistem frekansının düşük frekans rölelerinin çalıştığı frekans seviyesine düşmesini

engelleyen bir hizmettir. Sistem frekansının Anlık Talep Kontrol Hizmeti için belirlenen frekans seviyesine düşmesi durumunda, bu hizmeti sağlamaya gönüllü tüketim tesislerinin tüketiminin anlık talep kontrol röleleri vasıtasıyla kesilmesi ile sağlanır.

• Anlık talep kontrol röleleri, primer frekans kontrolünden daha hızlı hareket ettiği için, bu hizmet özellikle ana üretim veya iletim tesislerindeki ani kesintilere dayanmak için kullanışlıdır.

• Çimento ve demir-çelik sanayisi üreticileri, su pompa istasyonları gibi büyük tüketiciler bu hizmeti sağlamaya elverişlidir.

35

- Anlık Talep Kontrolü Hizmeti

Özet – Yan Hizmetleri Karşılaştırma Tablosu

Fiyatlandırma Mekanizması Alım Yöntemi Anlaşma Esasları Cezai Yaptırım

Primer Frekans Kontrolü Sabit Fiyat Zorunlu Rezerv Ayırma

Süresiz YH Anlaşması

Cezai Şart / EPK 11. madde

Sekonder Frekans Kontrolü Formül Bazlı (Fırsat Maliyeti)

Dengeleme Güç Piyasası Teklifleri

Süresiz YH Anlaşması EPK 11. madde

Bekleme Yedekleri Yan Hizmetler Teklifleri İhale Mekanizması -- EPK 11. madde

Anlık Talep Kontrolü Yan Hizmetler Teklifleri İhale Mekanizması En az 1 Yıl Süreli

YH Anlaşması Cezai Şart

Reaktif Güç Kontrolü

Sınırlar Arasında Ödeme Yapılmaması

Zorunlu Rezerv Ayırma

Süreli YH Anlaşması EPK 11. madde

Sınırlar Dışında Fırsat Maliyeti Dengeleme Güç Piyasası Teklifleri

Süreli YH Anlaşması EPK 11. madde

Senkron Kompanzasyon Müzakere Edilen Fiyat Müzakereler Süreli YH

Anlaşması EPK 11. madde

Oturan Sistemin Toparlanması

Müzakere Edilen Fiyat Müzakereler En az 5 Yıl Süreli

YH AnlaşmasıCezai Şart / EPK 11. madde

- 37 -

TEİAŞ - YTDB - Elektrik Kalite Hizmetleri Müdürlüğü

Yan Hizmetler Merkezi İzleme ve Kontrol Sisteminin (YHMİKS) İşleyişi

38

SCADA

Mahalli Kayıt

Sistemleri

Üretim Tesisi Teknik Bilgileri

DGPYS

Sertifika Bilgileri

Matematiksel Model

YH Uyum Hesaplama

Uzlaştırma ve Ceza

BildirimleriTeknik

Raporlar

Elektrik Kalite Hizmetleri Müdürlüğü Piyasa Katılımcısı

YHMİKS

Gerçek Zamanlı

VeriSonuçlar

TalimatlarHesaplanan Çıkış Gücü

Uygulama Sunucusu

Active Directory

Portal Sunucusu

Veri TabanıSunucusu

Disk Sistemi

EntegrasyonSunucusu

SCADA Sistemi

DGPYS

Yedekleme Sunucusu

Yan HizmetlerKullanıcıları

Yan Hizmetler Kapsamındaki

Üreticiler

ATK Kapsamındaki

TüketicilerCSV

CSV ErişimSunucusu

SCADA/EMSErişim Sunucusu

TEİAŞ - YTDB - Elektrik Kalite Hizmetleri Müdürlüğü

40

Sorular ve Cevaplar

Mehmet ALKANTEİAŞ-EKH Müdürü

[email protected]@gmail.com

Sabırla Dinlediğiniz için Teşekkür Ederim.