ELEKTRK PROJES YAPIMINA AT TEKNK ARTNAME

1 GENEL ESASLAR: 1.1 Elektrik projeleri, yrrlkte bulunan Kanun, Ynetmelik, artnameler ve EMO proje standartlarna uygun olarak hazrlanr. 1.2 hale dokmanlar arasnda verilmese dahi aadaki Ynetmelik, artname ve Uygulama Esaslar bu artnamenin eki olarak verilmi kabul edilir. Elektrik Tesisleri Ynetmelii, Elektrik Enerji Tesisleri Proje Ynetmelii, Elektrik Tesisleri Proje Hazrlama Ynetmelii, Elektrik Kuvvetli Akm Tesisleri Ynetmelii, Elektrik Tesislerinde Topraklamalar Ynetmelii, Elektrik Tesisleri Kabul Ynetmelii, Elektrik Tesislerinde Emniyet Ynetmelii, Elektrik Enerjisi mdat Gruplar ve Otoprodktr Tesisleri Ruhsat Ynetmelii, Anma Gerilimleri 1 kV.'un zerinde Olan Kuvvetli Akm Tesislerinin Kurulmas iin Ynetmelik, Paratoner Ynetmelii, Yangn Ynetmelii, EMO Yksek Yaplar Ynetmelii, EMO Ortak Anten TV / R ve Kablo TV / R Datm Tesisat Ynetmelii, Asansr Ynetmelii, Bayndrlk ve skan Bakanl Mimarlk ve Mhendislik Hizmetleri artnamesi, Elektrik Datm Tesisleri Genel Teknik artnamesi, Bayndrlk ve skan Bakanl Tesisat Teknik artnamesi,

ller Bankas mesuyu Katodik Koruma Proje ve Tesisin naatna ait zel ve Teknik artnamesi, Trk Telekom A.. Bina i Telefon Tesisat Teknik artnamesi, Bayndrlk ve skan Bakanl Elektrik Mhendislii Proje Dzenleme Esaslar, EMO Transformatr Merkezleri Yapmnda Dikkat Edilecek Esaslar, TEDA Teknik artnameleri ve Proje Uygulama Usulleri: -TEDA Elektrik Datm Tesisleri Teklif Birim Fiyat Tarifleri Kitab -TEDA Elektrik Datm ebekeleri Enerji Kablolar Montaj (Uygulama) Usul ve Esaslar -TEDA Krsal Datm Tesisleri YG (OG) Datm Hatlar Teknik artnameleri -TEDA YG Datm Hatlar Proje Teknik artnamesi -TEDA YG Datm Hatlar ve Datm Merkezleri Etd-Aplikasyon Teknik artnamesi -TEDA Kamulatrma Haritas ve Plan Tadilat Teknik artnamesi Elektrik Mhendisleri Odas Elektrik, Elektronik ve Bilgisayar Projeleri Uygulama Standartlar, dier ulusal ve uluslararas standartlar. 1.3 Tesis yapmnda kullanlacak tm ekipman ve malzemeler ilgili standartlara uygun olarak projelendirilir. 1.4 Projeler, imar ynetmeliine uygun ve mimari proje leklerinde hazrlanr. lek proje dzenlemesine uygun deilse bytlr veya aklayc detaylar verilir. 1.5 Proje lekleri, mimari planlara uygun olarak hazrlanr ve vaziyet planlar 1/1000, kat planlar 1/50, ayrntlar ise 1/20 leinde verilir. Projelerde kullanlan sembol, yaz ve izgiler standartlara uygun ve okunakl olmaldr. 1.6 Projelerde ulusal semboller kullanlr. Liste d sembol kullanldnda mutlaka aklama verilmelidir. 1.7 Projelerde mimari planlar 0.2 mm, kuvvetli akm kolon hatlar 0.6 mm, linyeler 0.4 - 0.5 mm, zayf akm hatlar 0.2 - 0.3 mm kalnlkta izgi ile izilir. Projeler CAD ortamnda yaplmamsa btn yazlarda ablon kullanlacaktr. Planlarda elektrik projesi dndaki detaylar elektrik planlarnn grnmesine engel olmamaldr. 1.8 Projeler hazrlanrken, i mimari tasarma ve mekanik tesisat yerleimine dikkat edilir. 1.9 Projelerdeki tm pano ve datm kutular zel harf ve yazlarla kodlanr.

1.10 Projelerde ierik olarak ayn olan sistemler iin ayr ayr planlar verilir. (rnek: Birbirinin ayn iki depo iin iki ayr plan verilir.) 1.11 Elektrik tesisinde kullanlacak ekipmanlar bulunduklar mahallin zelliine uygun bir koruma snfnda projelendirilir. 1.12 Projelerde iletken renk kodlar ; fazl sistemlerde; Koruma iletkeni yeil bantl - sar, ntr iletkeni ak mavi, faz iletkenleri TSE Standartlarna uygun olarak R - gri, S siyah, T - kahverengi seilir. fazl sistemin devam durumundaki bir fazl sistemde, faz iletkeni gri veya kahverengi seilir.zel durumlarda ise, kullanlan iletken renkleri tanmlanmaldr. 1.13 Ortak atl ve birden fazla girii olan binalar bir noktadan beslenecek ekilde projelendirilir. 1.14 Yap balant hatt kesiti; gerilim dm ve akm younluu kontrol yaplarak tespit edilir. Konutlar iin bu kesit bakr iletken olmas durumunda en az 6 mm, alminyum iletken olmas durumunda ise en az 10 mm dir. 1.15 Tablolarn giri ve klarnda yk ak ynne gre nce alter, sonra sigorta kullanlmaldr. alterlerin hareketli kontaklar ak durumda ve enerjisiz olmaldr. Binalarda kat tablolar ana kesicisi faz - ntr kesmeli olacak ekilde projelendirilir. 1.16 Elektrik tesislerine ilikin etd-neri raporu, n proje, kesin proje, uygulama projesi ile varsa son durum projeleri ELEKTRK MHENDS veya ELEKTRK ELEKTRONK MHENDS tarafndan hazrlanr ve tm proje sayfalar ( aklama yazlar, keif zetleri, metraj listeleri, raporlar, emalar, resimler, planlar ve hesaplar dahil) imzalanr. Projeyi hazrlayan mhendisler, imzaladklar yerlere adlarn, mhendislik odas kayt numaralarn ve diploma numaralarn yazar ve SMM belgesini projeye ekler. 1.17 Projeler mahallinde yaplan incelemelere gre hazrlanr. Projenin amaca ve teknik kurallara uygun olmamasndan veya projeye esas alnan bilgilerin yanl olmasndan projeyi yapan mhendisler sorumludur. 1.18 Elektrik projeleri dier (mimari, statik, mekanik vb.) projelerden bamsz klasrlenir. Enerji temin projeleri ise bu klasrn iinde enerji veren kurum tarafndan istenildiinde verilebilmek zere ayrca dosyalanr. 1.19 Projeler idarece belirtilen takm says kadar hazrlanr. Bir takm da elektronik ortamda AutoCAD, Excel, Word gibi dzenleme yapmaya msait formatta verilir. Ayrca tasdik edilmi (imzal) proje PDF formatnda verilir. 1.20 Tesisin zelliine gre hazrlanacak projeler; iindekiler, aklama raporu ve hesaplamalar, planlar, keifler ve ekler blmlerini ihtiva eder. Aklama raporu ve hesaplamalar ksmnda; projenin amac, panolara gre dzenlenmi ekipman g listeleri, kablo, kompanzasyon, topraklama, aydnlatma, trafo, jeneratr seim hesaplar, ksa devre, akm ve gerilim dm hesaplar, enstrman grevleri, bilgi fyleri ve loop diyagramlar bulunur.

Planlar ksmnda; O.G.- A.G tek hat emalar, enerji temin, datm, kuvvet, aydnlatma, kumanda, otomasyon, i tesisat, topraklama, paratoner, zayf akm (telefon, yangn ihbar, data vs), evre aydnlatma ile ilgili projeler, PLC/RTU prensip emalar, bina kablo galerisi, pano ayrntlar, akm emalar, kesit detay projeleri, mimik diyagram (1/1 lekli) verilir. Ekler ksmnda; Elektrik Tesisleri Genel Teknik artnamesi, SMM belgesi, Enerji Msaade Yazs, Topraklama lm Raporu, enerji temini ile ilgili tip projeler, direk seim hesaplar, ENH Gzergah Seimi ve Yer Tetkik Tutana vb. verilir. Keifler ksmnda; malzeme listesi, yapld yla ait keifler, birim fiyat ve malzeme tarifleri verilir. 1.21 Elektrik projeleri yaplrken projelerin mimari, statik, betonarme ve mekanik projelerle uyumlu olmas zorunluluu olduundan meslek disiplinine gre enerji temin planlarnda kullanlacak topogrofik harita zerinde Harita Mhendisi ve/veya Topograf imzas aranr. 1.22 Projenin etaplar halinde verilmesi durumunda, iin durumuna gre Elektrik n Projesi verilmelidir. n proje, tesisin hangi ekipmanla ve nasl yaplacan gsteren aklama, ema, plan ve resimler ile bunlarn dzenlenmesine dayanak olan hesap ve raporlardan oluan projeyi ierir. n proje kapsamnda asgari olarak; tesisin yaklak g ihtiyac hesaplanr ve elektrik n proje raporu hazrlanr. Elektrik panolarnn ve kablo kanallarnn saha ve nite iindeki yerleri tespit edilir, trafo ve jeneratr binalarnn yaplmas olasl dikkate alnarak genel yerleim plan zerinde yerleri belirlenir. Tesisin yapm ile ilgili genel hesaplamalar ve planlamalar verilir.Bu aamada yklenici yaklak g ihtiyacna gre enerji temin eden kurulua enerji msaade yazs iin bavurur. Enerji msaade yazsn temin ettikten sonra yazyla dareye bildirir. 1.23 Proje birim fiyat tariflerinde "Tm malzemeler, en az TSE Belgesine sahip olacaktr." ifadesi yazlr. 1.24 mar Yasas, Fikir ve Sanat Eserleri Yasas, Mhendislik ve Mimarlk Hakkndaki Yasalara uyulur. 1.25 Projeler (BLM-2) deki ierikte hazrlanmal ve gerekirse bununla snrl kalmayp ilave proje, hesaplama ve dokmanlar da verilmelidir. 1.26 lgi gsterilen artname, ynetmelik, standart ve uygulama esaslarnn en son yrrlkte olanlar geerlidir. Bu artname ve ekler arasnda ihtilaf olmas halinde iin yaplmas iin en yksek standartlar salayan kabul edilir.

2

ELEKTRK PROJES HAZIRLAMA ESASLARI

Proje hazrlama esaslar proje raporu, hesaplamalar, planlar, keifler ve ekler alt balklar altnda gruplandrlarak verilir. 2.1 PROJE RAPORU 2.1.1 Aklamalar Tesisin yapm ile ilgili genel aklayc bilgiler ihtiva eder. Genel tantm Elektrik projesi yaplan tesisle ilgili tantc bilgiler verilir. Projenin amac Elektrik tesisinin yaplmasnn gerekesi yazlr. Enerji temini ve g tesisat Enerji verecek kurulutan yklenici tarafndan alnan Enerji Msaade Yazsna gre: OG veya AGden enerjinin alm yeri, enerji nakil hattnn tipi (kablo/ havai hat), OG modler hcre, trafo, ana pano ve datm panolarnn beslemeleri hakknda bilgiler verilir. Enerji lm sistemi Enerji lmnn AG den mi, OG den mi yaplaca ve/veya elektrik sayalarnn nerelere konaca ile ilgili bilgiler verilir. Yedek g kayna (Dizel jeneratr) Jeneratr seimi yaplp yaplmad, seim kriterlerinin ne olduu, hangi tip jeneratr seildii (harici/dahili/ ses yaltml/seyyar vb), nereye yerletirilecei ile ilgili bilgiler verilir. Kuvvet kontrol sistemleri Tesiste kullanlan her trl kumanda ve kontrol sisteminin alma prensipleri hakknda zet bilgiler ierir. rnein: Depolar, terfi merkezleri, ebeke ve bunlara bal enstrman cihazlar ile uzaktan kontrol ve otomasyon, gvenlik otomasyonu, PLC/RTU, SCADA uygulamalar, akll bina sistemleri, uzaktan kontrol ve otomasyon iin Telsiz/GSM/ internet haberlemesi, yapm kriterleri ile ilgili bilgiler verilir. Acil durum aydnlatmas ve ynlendirmesi Elektrik kesilmeleri annda acil durum aydnlatmasnn yaplp yaplmayaca, yaplacaksa zellikleri, acil durum aydnlatma ve/veya ynlendirme aydnlatmalarnn yaplaca yerler ile ilgili bilgiler verilir.

Yldrmdan korunma tesisi Yldrmdan korunma ile ilgili nlem alnp alnmayaca, alnacak ise hesaplamalar, montaj yeri, paratoner tipi vb. ile ilgili bilgiler verilir. Yangndan korunma sistemi Yangndan korunma ile ilgili nlemler alnp alnmayaca, alnacak ise yangndan korunma tesisinin yapm kriterleri, santral tipi, alarm sensrleri, uyarlarn konaca yerler vb. ile ilgili bilgiler verilir. tesisat, zayf akm tesisi Tesiste telefon, data, TV, seslendirme, anons gibi zayf akm tesisatlar bulunacak ise yapm kriterleri ile ilgili bilgiler (rnein: Kullanlacak santral tipleri, kesintisiz g kaynaklar, kablo tip, kesit ve adetleri, konulaca yerler, alma prensipleri vb.) verilir. evre aydnlatmas evre aydnlatmas yaplacaksa hesaplamalar, armatr ve direk seimleri, topraklamalar, kumandasnn otomatik olup olmayaca, yapm kriterleri ile ilgili bilgiler verilir. 2.1.2 Hesaplamalar Elektrik g ihtiyac hesab Tesisin pano ykleme cetvelleri, kurulu gc, talep gc ve varsa trafo gc hesab yaplr. Trafo seimi iletmenin mr, talep gc ve gelecekteki (en az 10 yllk) g artlar da dikkate alnarak yaplr. Trafo kompanzasyon devrede deilken ekilen gce gre seilmelidir. Trafo ve ana panonun yeri seilirken kablo metrajnn ve gerilim dmlerinin en az olaca ekilde tketim merkezine yakn olmasna dikkat edilmelidir. Dizel Jeneratr (Yedek g kayna) g hesab darece aksi bildirilmedike tesisin ihtiyacn karlayacak gte jeneratr seilir. (Jeneratr seim hesabnn nasl yaplaca ile ilgili ayrntlar planlar ksmnda verilmitir.) Reaktif g kompanzasyonu hesab Kompanzasyon hesab tesisin Cos deerini 1,00 yapacak ve tam otomatik alacak ekilde yaplr. (Kompanzasyon hesabnn nasl yaplaca ile ilgili ayrntlar planlar ksmnda verilmitir.)

Gerilim dm ve g kayb hesaplar

G ve kolon tesisatlarnda kullanlan tm kablo ve baralarn, aydnlatma ve priz tesisatndaki kritik hatlarn gerilim dm hesaplar ve kablo ve baralarn akm tama hesaplar yaplarak tablolar halinde verilir. (Kablo seim ve hesap tablolar) Ksa devre hesaplar Ksa devre hesaplar yaplarak iletmede bulunan ve ksa devreden etkilenecek cihazlarn ksa devre akmna gre seimi yaplr. Kesici eleman seimleri iin malzeme seimine esas olan hesaplamalar yaplarak kesicilerin gvenle kesme yapp yapmad kontrol edilir. Ayrca kesici seimlerinde sellektif (seici) koruma salanmaldr. Aydnlatma hesaplar Tesiste aydnlatlacak ksmn zelliine uygun seilen armatrlere gre hesaplamalar yaplarak aydnlatmann uygunluu kontrol edilmelidir. Aydnlatma hesaplar yalnzca kapal alanlar deil evre aydnlatmas, otopark aydnlatmas ve proses niteleri ak alanda ise bunlarn aydnlatlmas ile ilgili hesaplamalar da iermelidir. Topraklama tesisat hesaplar Topraklama projelerine balamadan nce topraklama direnci llerek, llen topraklama direncine ve Topraklama Ynetmeliine gre hesaplamalar yaplmaldr. letme Topraklamas, Koruma Topraklamas, Parafudr Topraklamas gibi bamsz yaplan topraklamalarn hepsi ayr ayr hesaplanmaldr. Topraklama ve koruma iletken kesitleri de hesaplarda belirtilir. 2.1.3 Dokman ve Tablolar Elektrik tesisi altrma prensipleri Tesiste bulunacak nitelerin alma ekil ve prensipleri hakknda bilgiler verilir. Her nitenin ve nitede bulunan her ekipmann (Motor, vana, pompa, kapak vb.) birbirine bal alma prosesinin aklamas yaplr. Motor baznda, termik arza, susuz altrmama, faz kayplarnda almama gibi emniyetler ile limit anahtar, zaman rlesi, seviye alteri, bir nceki veya bir sonraki niteye gre alma durumlar da bir tablo halinde bu ksmda aklanmaldr. Kullanlacak cihazlarn kabul artlar ve testleri ile ilgili tanmlar Proje uygulama esnasnda yaplacak olan fabrika kabul testleri (FAT- Factory acceptance test) ve saha kontrol testlerinin (SAT - Site acceptance test) tanmlar verilir. Birim fiyat tarifleri haleye klmasna ynelik birim fiyat tarifleri ve kullanlacak malzemelerin teknik karakteristikleri tanmlanr. Yazlm ve donanma ait malzeme seim listeleri ve teknik artnameleri

Tesiste kullanlan elektrik, enstrmantasyon ve PLC/RTU/SCADA sistemi iin yazlm ve donanma ait malzeme seim listeleri ve teknik artnameleri verilir. Tesislerin otomatik almas ve insan mdahalesinin en aza indirilmesi iin tesiste kullanlacak ekipmanlarn seimi ve kalitesi nemlidir. Bu nedenle uygulama artnamesi hazrlanrken, belli rekabet koullar oluturulmasna frsat verecek yeni teknolojilerin imkanlarndan yararlanacak, uluslararas standartlarda olacak ve tesis kalitesini ykseltecek malzemeler tanmlamaya zen gsterilmelidir. 2.1.4 Bilgi Fyleri Enstrman bilgi fyleri Tesiste kullanlacak enstrman cihazlarnn etiket deerleri, zellikleri verilir. Loop diyagramlar Kullanld devre ile ilgili kumanda ve kuvvet planlaryla uyumlu loop diyagramlar verilir. 2.2 PLANLAR 2.2.1 OG ve AG Tek Hat emalar Enerji alm noktasndan itibaren ana pano klarna kadar modler hcreler, sigorta, kesici, termik manyetik alter, lm cihazlar, kompanzasyon, jeneratr balantlar, otomatik devreye girme tertibat, kablo kesit ve metraj, bara cins ve kesitleri, tm gler bu emada gsterilir. Ayrca ana giri panosu detaylar ve ekipman yerletirmesi bu ksmda verilir. Tesis beslemesi iin direk tipi trafo seildiinde, ana pano direin yanna konacak ve panoya trafodan giri kablosu, boru iinde ve dardan grnecek ekilde projelendirilir. 2.2.2 Enerji Nakil Hatt Planlar Enerji nakil hatt (ENH) projesi yapm iin muhtemel g hesap edilerek enerji temin eden kurumdan, enerji alnma noktasnn ve artlarnn belirtildii enerji msaade yazs yklenici tarafndan temin edilir. Enerji msaade yazs alndktan sonra firma enerji msaade yazsnn alndn idareye bildirir. Yklenici dare ile mterek enerji nakil hattnn getii gzergah tespit etmek zere arazi almas yapar. Enerji msaade yazsndaki artlar da gz nne alnarak arazi almalaryla gzergah tespit edilir ve bir tutanakla kayt altna alnr. darece tasdik edilen arazi almalarndaki gzergahn her iki yannda asgari 50 metre olacak ekilde eritvari harita karlr. eritvari harita zerinde elektrik ve PTT hatlar, binalar, yollar, petrol boru hatlar, demir yollar, dere geileri, aalar ve bunlara ait kot ve ller bulunmaldr.

Kesinleen eritvari harita zerine enerji nakil hatt ilenir. ENH hat profili karlarak kamulatrma ve irtifak hakk kurulmas dahil dier plan ve hesaplamalar yaplr. Enerji nakil hattnn yaplaca haritalarda harita mhendisi ve/veya toporaf imzalar aranr. 2.2.2.1 Yeralt Kablolu Enerji Nakil Hatlar (mar plan olmayan arazilerde yeralt kablolu ENH yerine havai hatl ENH yaplr.) Enerji msaade yazs: Enerji msaade yazs alndktan sonra yklenici idareye msaade yazsn aldn bildirir. Etd: Msaade yazsndaki artlara gre yklenici idare ile birlikte mahallinde gzergah etd yapar. Vaziyet plan: mar planl toporafik harita zerine enerji nakil hatt vaziyet plan ilenir. Mevcut ve yaplmas planlanan imesuyu ve kanal ebekeleri gibi altyaplar projelerde gsterilmelidir. Detay planlar: Enerji nakil hatt gzergahnda olan telefon, imesuyu, atksu, yamur suyu, doalgaz gibi altyap tesisleri, demiryolu, dere ve kpr geileri detay planlar verilir. Kablo kanallar ve tavalar kullanlacak ise bunlarla ilgili detay kesit planlar da verilir. Hesaplamalar: Enerji nakil hattna ait kablolarn akm tama, gerilim dm, ksa devre hesaplar yaplr. 2.2.2.2 Havai Hatl Enerji Nakil Hatlar Enerji msaade yazs: Enerji msaade yazs alndktan sonra yklenici idareye msaade yazsn aldn bildirir. Etd: Msaade yazsndaki artlara gre yklenici idare ile birlikte mahallinde gzergah etd yapar. eritvari toporafik harita hazrlanmas: Tasdik edilen gzergah etdne gre ENH nn getii gzergahn sa ve solunda asgari 50 metrelik alan ihtiva eden eritvari harita karlr. eritvari harita zerinde elektrik proje yaplmasn etkileyecek elektrik ve PTT hatlar, binalar, yollar, petrol boru hatlar, dere ve yol geileri, aalar, tarla snrlar vb. ve bunlara ait kot ve ller bulunmaldr. Vaziyet plan: Seilen iletken, iletken tertibi, direk tipi, buz yk blgesi ve hesaplamalar dikkate alnarak toporafik harita zerine izilmi direklerin ve enerji nakil hattnn gsterildii enerji nakil hatt vaziyet plan verilir. (Vaziyet plan lei 1:1000 olmaldr.)Plan hazrlanrken toporaf ve/veya harita mhendislerinin imzalarnn bulunduu plan zerine enerji nakil hatt gzergh ilenir. OG ENH hat profili: Toporafik harita zerine ilenmi vaziyet planndan alnan kot ve mesafelere gre arazi ve imar durumu da gz nne alnarak hat profili hazrlanr. Profilde sehimlerin ve konsol mesafelerinin de dikkate alnd yan profilde

gsterilmelidir. Profilde yol, demiryolu geileri, krk alar, balangca mesafeler, direk no ve tipleri vb. bilgiler de olmaldr. Direk travers seim hesaplar: Direk ve traversler ag-aw, tek tarafl aklk, direk burulma kontrol vb. hesaplar yaplarak belirlenir ve bu hesaplar ile seim listeleri dosyaya konur. Sehim hesaplar: ENH tesis edilirken ne kadar sehim verilmesi gerektiinin tespiti iin 5Clk scaklk aralklarna gre sehim hesaplar yaplr. stimlak alanlarnn tespiti, irtifak sahalar plan ve hesaplar: ENH nin getii gzergahta kamulatrma almalarna esas olacak direk istimlak alanlar ile iletkenlerin getii arazinin irtifak hakk hesaplar tablo halinde verilir. Tip projeler: Seilen iletkene, iletken tertibine, direk tipine ve buz yk blgesine gre yaplm tip projeleri, direk seim ve yapm planlar ve hesaplar verilmelidir. Hem OGli hatlarda hem de Mterek direkli hatlarda tip projeler ve hesaplar dosyada olmaldr. 2.2.3 Genel Elektrik Datm Planlar Tesis yerleim planlar zerine ilenmi elektrik datm planlar verilir. Planlarda enerji besleme noktas, trafo, jeneratr, ana giri panosu, panolar, panolar aras balantlar, kablo ekilen gzergh, kablo kesit ve metrajlar, kablo kanallar, kablo tavas planlar ve kesitlerinin olduu kablo yollar gsterilir. 2.2.4 Trafo Planlar Enerji msaade yazsnda veya idare tarafndan aksi belirtilmemise 400 kVA (dahil) gce kadar direk tipi trafo, 400 kVA zerindeki glerde de bina tipi trafo kullanlr. Trafo direi Direk tipi trafo kullanlm ise trafo direi planlar verilir.

Trafo binas Trafolar ve modler hcreler iin modler binalar kullanlr. Ancak yer msaitse tesiste bir binann iine de konabilir. Bu durumda bina yerleimi, kesit ve detay planlar verilmelidir. Trafo iin ayrlan bina (veya bina ksm) OG modler hcre blm, Trafo blm ve AG pano blm olarak 3 ayr blmden olumal ve 3 ayr blme ait giri kaplar olmaldr. Detay planlar

Trafo binasnda kablo kanallar, trafo, modler hcre, AG pano, trafo ya ukuru, kablo ve bara geileri, trafo raylar, havalandrma pencereleri, kap vb. detay plan ve kesitleri verilir. 2.2.5 Jeneratr Planlar Hazrlanacak jeneratr projelerinde yerleim plan, kutuplu ema, jeneratre ait imalat firma tarafndan verilen dokmanlar, artnameler (Sabit Tip Dizel Alternatr Grubu Malzeme ve Montaj Teknik artnamesi) verilir. Jeneratr panosu, davlumbaz, egzost k havalandrma, kap ve pencere detaylar vs. planlarda gsterilir Jeneratr aksi belirtilmedike tesisin tm ihtiyacn karlayacak kapasitede seilmeli ve byk gl motorlarn devreye alnmasnda ektii yksek akmlar dikkate alnmaldr. Byk gl motorlarn devreye alnmasnda alma akm/kalk akm orann 1 e yaklatracak yumuak yol verici (softstarter) veya frekans konvertr gibi elemanlar kullanlr. 2.2.6 Kuvvet Tesisat Planlar Vaziyet planlar Makine ve tehizat yerleimlerinin en son halinin zerinde bulunduu yerleim planlar zerine izilen kuvvet tesisat planlar verilir. Planlarda, nitelerdeki motor, vana vb. cihazlarn yerleimleri, kablo gzerghlar, kablo kanal ve raflar, kanal kesitleri, raf detaylar, pano ve kablo isimleri, gleri, besledii panolar ve kablo metrajlar verilir. Kablo kanal ve raf yerleimleri seiminde kanal ve raflarn insanlarn rahata alaca aralk ve boyutlarda olmasna dikkat edilmelidir. Panolar Pano tek hat emalar, pano ebatlar ve ierisinde kullanlacak donanmn gsterildii pano planlar verilir. 2.2.7 Kompanzasyon Planlar Kompanzasyon hesaplarna gre sabit ve otomatik kompanzasyon yaplr. Kompanzasyon mnferit panoda yaplmayacaksa AG tek hat planlarnn iinde de gsterilebilir. Panosu, tek hat emas ve kompanzasyon niteleri (kondansatr, pano vs) yerleim plan, kesit ve grnleri verilir. Byk gl motorlara (11kW ve zeri) sabit kompanzasyon yaplmaldr. Sabit kompanzasyon yaplsa bile enerji giriine yine mutlaka ilave otomatik kompanzasyon yaplmaldr. Otomatik kompanzasyon gc; sabit kompanzasyon yapldktan sonra kalan gce sabit kompanzasyon gcnn %50si ilave edilerek bulunan g olacaktr. lk kademede devreye girecek kondansatr byk gl motorlarn gcnn %15 inden byk seilmemelidir. (Tek motor alrken reaktif / aktif enerji orannn tek kademe kompanzasyonla salanmas iin)

Seilecek reaktif g kontrol rlesi fazn akmna gre kumanda etmelidir. Reaktif g kontrol rlesinin dengesiz ykleri kompanze edebilmesi iin hem fazl hemde tek fazl kompanzasyon yapabilme zellii olmaldr. Tek fazda alan ve reaktif g eken motor, lamba vb. cihazlar iin ferdi kompanzasyonlar yaplarak dengesiz ykler nlenmelidir. Kullanlacak elektronik cihazlarn harmonikleri iin nlemler alnr. (harmonik filtreleri vb.) Kompanzasyon yaplmayan tesislerde, gaz dearjl lambalarn (floresan, sodyum ve civa buharl vb.) kullanlmas durumunda, ampul bana gerekli kapasitede kondansatr paralel balanr veya kondansatrl balast kullanlr. 2.2.8 Elektrik Kumanda ve Otomasyon Planlar (Tesiste pompa, motorlu vana vb. cihazlar olmas halinde verilir. Tesis otomasyonunda kullanlacak PLC/RTU ve/veya SCADA iin uygulamaya dnk yazlm program istenmemektedir.) Gelien teknolojiden faydalanlarak, tesislerin mahallinde elle (manuel), mahallinde otomatik, PLC / RTU / SCADAdan altrlmas; zamandan, iiden, bakmdan, enerjiden tasarruf edilmesi ve esnek alma sistemi yaplmas salanmaldr. lm cihazlarnn kayd ve izlenmesi, elektrikli cihazlarn yerel ve uzaktan kumandas ve izlenmesi gerektiinde tesis kapasitesine gre ekranl operatr terminali olan WEB tabanl PLC/RTU ve/veya SCADAl otomasyon yaplr. Tesislerde SCADA yaplmayacak ise operatr terminali kullanlarak arza ve alarm bilgilerinin operatr terminalinde tutulmas ve tesisin tam otomatik almas salanr. PLC veya SCADAl projelerde; PLC/RTU lar arzalansa dahi tesis sorunsuz altrlacak ekilde tasarlanarak zaman rlesi, seviye, limit alter ve enstrman cihazlar devrede kalacak ekilde tesis otomatik almaya devam etmelidir. Mahallinde grlerek altrlmas gereken yerlere (cihazlarn arzalarnn giderilmesi ve bakmnn yaplmas gibi durumlarda test yapmak iin) mahal kumanda panolar ve acil durdurma butonlar konarak, mahallinde motorlar altrlp durdurulabilmelidir. Mahallinden motor ve pompalar kumanda ederken termik, susuz almay nleyen seviye anahtarlar veya limit anahtarlar gibi koruma elemanlar devrede olmaldr. Motorlar (pompa motorlar vb.) birden fazla ve yedekli almas gerekiyor ise motorlarn eit sre almas salanr. (Bir motor srekli devrede dieri devaml yedek beklemeyecektir.) Enerji kalitesini artran, enerji ve malzeme tasarrufuna olanak salayan teknolojilerin kullanlmasna ncelik verilmelidir. Bu amaca binaen darenin de gr alnarak 5,522kW aras motorlara yumuak yol verici ile 22kW ve zeri motorlara ise frekans konvertr ile yol verilir. Frekans konvertrleri dk distorsiyonlu ve harmonik filtreli seilmelidir.

Kullanlacak motorlarn veriminin %95 veya zeri (EFFR1 snf) seilmesine dikkat edilmelidir. Frekans konvertrleri ile alan motorlar H snf s korumasna sahip olmaldr. Bu hususlar projelerde belirtilmelidir. Birden fazla byk gl motorun birlikte almas gerekiyorsa ilk almada motorlar srayla devreye girmelidir. Terfi pompalarnda motor almaya balamadan nce vanalar kapal durumda olmal, motor altktan sonra vanalar almaldr. Motor durdurulmadan nce vanalar kapatlp daha sonra motorun durmas salanmaldr. Bu proses hem otomatik konumunda hem de PLC / RTU konumunda salanmaldr. Yumuak yol verici kullanlmas halinde, yumuak yol vericinin yumuak durdurma zelliinin ve by-pass kontaktrnn olmasna, kalk ve alma akmlar arasndaki orann 1 e yakn olmasna dikkat edilmelidir. Arza ve altrma kaytlar ve enstrman bilgileri deerleri PLC/RTU ve/veya bilgisayarlara kaydedilmelidir. Elektrik kumanda emalar Tesiste kullanlan cihaz ve makinelerin tek kutuplu ve kutuplu kumanda devre emalar verilir. emalarda termik, sigorta, alter, rle ve kontaktrler, klemens numaralar, kontaklarn isimleri gsterilir. Tesislerde PLC kullanlacak ise PLC kumanda ve balant emalar verilir. Panolarda klemenslerin giri ve k ularnn nereye gittii ve klemens numaralar tablolar halinde verilir. Uzaktan kontrol planlar Cihazlarn otomatik almas iin uzak mahalden bilgi alnmas gerekiyorsa (Terfi merkezlerinin su bast depolardan seviye bilgisi alarak almas gibi) tesisin uzak mahalle haberleerek otomatik almas salanr. Bu amala tesislerin durumuna gre Telli / Telsiz/ GSM/ GPRS haberleme kullanlr. Uzaktan kontrol yaplmas ile ilgili vaziyet ve detay planlar ile kumanda emalar verilir. SCADAl sistem planlar PLC/RTU devresinin elektrik kesilmelerinden etkilenmemesi iin kesintisiz g kayna tesis edilir. Tesislerde PLC/RTU ekipmanlar, gstergeler, haberleme cihazlar, lm yapan enstrmanlar kesintisiz g kaynandan beslenecek ekilde tasarlanr. Ariv bilgisayarlar, i istasyonlar, yazclar, bilgisayara bal grntleme cihazlar (projeksiyon), LAN (Yerel A balantlar) ekipmanlarna ait yerleim planlar ve balant emalar verilir. Otomasyon iin kullanlacak giri sinyalleri ve alnacak k sinyallerinin listeleri (I/O listeleri) tablolar halinde verilir. Uluslararas semboller kullanlarak (IEC61131.3, TSE 61131 programlama dillerinden birine ait diyagramda kullanlabilir.) k bilgilerinin hangi giri ve parametrelerden etkilendiini gsteren ak diyagramlar (algoritmalar) verilir.

SCADAya Motor PLC/RTUden altrlabilir, alyor, arza, vana ak, vana kapal, byk gl motor akmlar, elektrik tketimleri (Aktif/reaktif), Cos deeri, hrsz alarm, enstrman (debi, bakiye klor, seviye vb.) bilgileri girilmelidir. SCADA bilgisayar varsa; SCADA zerinden izleme ve kumanda edilebilme, PLC/RTU ye giren bilgilerin izlenmesi, ayarlanan limit deerleri dna taan Cos ve akm bilgilerinin incelenmesi ve gerektiinde alarm verilerek uyarma, ayarlanan enstrman cihazlarndan alnan bilgiye gre sistemin otomatik altrlmas ve ayarlanan limit amlarnda alarm vermesi ve ncelie gre sistemin durdurulmas, olaylarn (PLC/RTUnin yapt ilemler) izlenmesi ve kaytlarnn tutulmas, alarmlarn izlenmesi ve kayt altnda tutulmas, enstrman bilgilerinin kaytlarnn tutulmas ve ilgili ekipmanlarn enstrman bilgilerine bal olarak altrlp durdurulmas, operatr terminali kullanlyorsa, ekranl operatr terminali zerinden ve/veya uzaktan (remote) eriim salayarak izleme ve kumanda etmesi, imkanlar lsnde tesisin puant saatler haricinde altrlarak elektrik bedelinden tasarruf edilmesi artlarn salayacak ekilde proje dizayn edilir. 2.2.9 Topraklama Tesisat Planlar llen toprak direncine ve ynetmeliklere gre temel topraklamas, iletme topraklamas, ring topraklamas, koruma topraklamas potansiyel dengeleme planlar yaplr ve hesaplar paftalarda gsterilir. Topraklama Ynetmeliine gre: Temel topraklamas mecburidir. letme topraklamas