Elektrik Üretim A.Ş. Genel Müdürlüğü

PUANT GÜÇ

TALEBİ (MW)

ARTIŞ (%)

ENERJİ TALEBİ

(GWh)ARTIŞ

(%)

1998 17799 5,2 114023 8,1

1999 18938 6,4 118485 3,9

2000 19390 2,4 128276 8,3

2001 19612 1,1 126871 -1,1

2002 21006 7,1 132553 4,5

2003 21729 3,4 141151 6,5

2004 23485 8,1 150018 6,3

2005 25174 7,2 160794 7,2

2006 27594 9,6 174637 8,6

2007 29249 6,0 190000 8,8

1998 – 2007 Yılları Türkiye Elektrik Sistemi Gerçekleşen Puant ve Enerji Talebi

Talep Tahmini (“Baz” Senaryo)

YIL

PUANT TALEP ENERJİ TALEBİ

MW Artış (%) GWh Artış (%)

2008 32478 204000

2009 35053 7,9 219013 7,4

2010 37832 7,9 236182 7,8

2011 40716 7,6 253837 7,5

2012 43819 7,6 272812 7,5

2013 47159 7,6 293205 7,5

2014 50753 7,6 315123 7,5

2015 54622 7,6 338679 7,5

2016 58560 7,2 363695 7,4

2017 62782 7,2 390559 7,4

Talep Tahmini (“Baz” Senaryo)

YIL

PUANT TALEP ENERJİ TALEBİ

MW Artış (%) GWh Artış (%)

2008 30517 4,3 198015 4,2

2009 29870 -2,1 193323 -2,4

2010

2011 40716 7,6 253837 7,5

2012 43819 7,6 272812 7,5

2013 47159 7,6 293205 7,5

2014 50753 7,6 315123 7,5

2015 54622 7,6 338679 7,5

2016 58560 7,2 363695 7,4

2017 62782 7,2 390559 7,4

Mevcut Santralların 2010 Yılı Kurulu Güç Dağılımı

KURULU GÜÇ MW

TOPLAM GÜÇ MW

EÜAŞ SANTRALLARI TERMİK 8.690,9

20.369 HİDROLİK 11.677.9

EÜAŞ'A BAĞLI ORTAKLIK SANTRALLARI TERMİK 3.834,0

3.834

İŞLETME HAKKI DEVREDİLEN SANTRALLAR

TERMİK 620,0 650

HİDROLİK 30,1 MOBİL SANTRALLAR TERMİK 262,7 263 YAP İŞLET SANTRALLARI TERMİK 6.101,8 6.102

YAP İŞLET DEVRET SANTRALLARI TERMİK 1.449,6

2.439 RÜZGAR 17,4 HİDROLİK 982,0

SERBEST ÜRETİM ŞİRKET SANTRALLARI

TERMİK 7.470.6 10.772 RÜZGAR 1.184.0

HİDROLİK 2.023.4

OTOPRODÜKTÖR SANTRALLAR TERMİK 2.598.8

3.144 RÜZGAR 1,2 HİDROLİK 544.2

TÜRKİYE TOPLAM KURULU GÜÇ TERMİK 31.028.4

47.573 RÜZGAR 1.202.6 HİDROLİK 15.248.0

SONUÇ VE ÖNERİLER

• 2010 yılı sonunda işletmede olan üretim tesislerinden oluşan mevcut elektrik enerjisi üretim sistemimize ilaveten yapılacak olan Lisans almış projeler ve İnşa halindeki projeler olmak üzere yeni üretim tesislerinin ilave edilmesi ile proje üretim kapasitelerine göre 2018 yılından, güvenilir üretim kapasitelerine göre ise 2014 yılından itibaren öngörülen elektrik enerjisi talebinin karşılanamayacağı hesaplanmıştır.

Kapasite projeksiyon çalışmasında belirtilen kabullerden herhangi birinin farklı gerçekleşmesi bu raporda hesaplanan sonuçları etkileyecektir ve bu durumda talebin karşılanamayan yılları değişebilecektir.

• Elektrik sistem işletmeciliğinde ;

• Talebin tahmin edildiği gibi gerçekleşmemesi,• Hidrolik santrallara gelen su miktarının tahmin edildiği gibi gelmemesi,• Yakıt arzında ve kalitesinde kısıtlarla karşılaşılabileceği,• Santrallarda uzun süreli arızaların olabileceği,

tesis halindeki ve lisans almış santralların öngörülen tarihlerde işletmeye giremeyeceği dikkate alındığında, güvenilir elektrik enerjisi sistemlerinde birincil kaynak türlerine göre belirli oranlarda güç ve enerji yedeği bulundurulması bir zorunluluktur. Bu nedenle arz ve talep başa baş olmadan önce üretim sisteminin yedekli olarak işletilmesi için yatırım tesislerinin inşaat süreleri de göz önüne alınarak gerekli önlemlerin alınması sağlanmalıdır.

Birincil kaynak dağılımında, ilave yeni kapasite miktarının termik santrallarla yoğunlaşması ile sisteme ilave edilecek kapasite miktarı azalmakta, hidrolik ve rüzgar santrallarının yoğunlaşması ile ise sisteme ilave edilecek kapasite miktarı artmaktadır. Sisteme ilave edilecek yeni kapasite miktarı hususunda bir karar ve politika belirlenirken bu özelliğin dikkate alınması göz ardı edilmemelidir.

Üretim tesislerinin yakıt cinsi ve işletmeye giriş yılı itibariyle yatırım kararlarının yatırımcı tarafından verildiği bir piyasa yapısında özellikle elektrik enerjisi talebinin ortalama %8 gibi önemli bir artış oranı ile artmasının beklendiği bir elektrik sisteminde ülke talebinin güvenilir bir yedekle karşılanması için gerekli üretimin birincil kaynak dağılım politikaları açısından uygunluğunun takip edilmesi arz güvenliği açısından önemli bir husustur.

Ayrıca talebin önemli bir artış oranı ile gelişmesinin beklendiği bir piyasada lisans alan, lisans almak için başvuruda bulunan üretim tesislerinin taahhüt ettikleri tarihte gerçekleşmelerini sağlamak için gerekli önlemlerin alınması yine arz güvenliği açısından önemlidir.

Santrallara üretim önceliği ya da imtiyazlı haklar verilirken toplam elektrik enerjisi talebi miktarı ile yıl içinde elektrik tüketim seviyelerini gösteren yük profili göz önünde bulundurulmalıdır. En azından öncelik verilmiş toplam kurulu kapasite miktarının baz yük seviyesinden daha yüksek olmamasına dikkat edilmelidir.

Özellikle son yıllarda yaz puantının yıllık puanttan daha hızlı arttığı ve aralarındaki farkın kapanmaya başladığı göz önüne alınırsa, bu durumun sebep ve etkilerinin Talep Tarafı Yönetimi çalışmalarında ihmal edilmemesi gereken temel unsurlardan biri olabileceği unutulmamalıdır.

• YEDEK İHTİYACI– TALEBİN BEKLENDİĞİ GİBİ GERÇEKLEŞMEMESİ

– SU GELİRLERİNİN BEKLENDİĞİ GİBİ GERÇEKLEŞMEMESİ

– YAKIT ARZI VE KALİTESİNDE KISITLAR

– UZUN SÜRELİ SANTRAL ARIZALARI

– OTOPRODÜKTÖR VE MOBİL SANTRALLARIN ÇALIŞMA DURUMLARI

• YENİ İLAVE KAPASİTESİNDE, ETKB POLİTİKA VE PRENSİPLERİNİN YANSITILDIĞI ÜRETİM PLANLAMA ÇALIŞMASI SONUÇLARI DİKKATE ALINMIŞTIR.

• YENİ KAPASİTE İLAVESİNDE TERMİK-HİDROLİK DAĞILIM ÖNEMLİDİR.– TERMİK SANTRALLAR YILDA 6500-7000 SAAT

– HİDROELEKTRİK SANTRALLARDA YILLIK 3500-4000 SAAT

– RÜZGAR SANTRALLARINDA YILLIK 1500-2000 SAAT

TAM KAPASİTE EŞDEĞERİ ÇALIŞMA SÜRELERİ.

SONUÇ

• TERMİK-HİDROLİK DAĞILIMA GÖRE İLAVE KAPASİTE MİKTARI DEĞİŞMEKTEDİR– YENİ KAPASİTE İLAVESİ TERMİK OLMASI DURUMUNDA HES VEYA RÜZGARA GÖRE DAHA AZ OLACAKTIR

• BU ÇALIŞMA İÇİN BELİRLENEN KABULLERİN GERÇEKLEŞİP GERÇEKLEŞMEMESİ ARZ GÜVENLİĞİNİN YERİNE GETİRİLMESİNİ DOĞRUDAN ETKİLEYECEKTİR.– OTOPRODÜKTÖR SANTRALLARI KENDİ İHTİYAÇLARI VEYA KENDİ MÜŞTERİLERİ İÇİN ÜRETİM

YAPTIĞINDAN ÜRETİM MİKTARLARI YILLARA GÖRE DEĞİŞEBİLECEKTİR. ÜRETİMLERİNİN AZALMASI DURUMUNDA ARZ AÇIĞININ ÖNE GELMESİNE NEDEN OLABİLECEKLERDİR.

– DOĞAL GAZ YAKITLI MEVCUT SANTRALLARIN ÜRETİM KAPASİTESİ YAKLAŞIK 100 Milyar kWh OLUP DOĞAL GAZ ARZ İMKANLARI ARTIRILMADIĞI (ÖRNEĞİN DOĞAL GAZ DEPOLANMASI) TAKDİRDE ARZ AÇIĞI ÖNE GELEBİLECEKTİR.

– DSİ TARAFINDAN YAPIMI DEVAM EDEN HİDROELEKTRİK SANTRALLARIN ÖNGÖRÜLEN TARİHLERDEN SONRA İŞLETMEYE ALINMASI DURUMUNDA ARZ AÇIĞI ÖNE GELEBİLECEKTİR.

SONUÇ

• PUANT TALEBİN KARŞILANMASINDA KURULU GÜÇ DİKKATE ALINMAKTADIR. – HİDROELEKTRİK SANTRALLARDA BARAJDAKİ SU SEVİYESİ – TERMİK SANTRALLARIN YAKIT KALİTESİ– DOĞAL GAZ SANTRALLARININ ISO KOŞULLARINA UYGUN ÇALIŞMASI– BAZI OTOPRODÜKTÖR SANTRALLARININ MEVSİMLİK OLARAK ÇALIŞMALARI– KANAL TİPİ HES’LARIN SU GELİRLERİ

SANTRALLARIN ÇIKIŞ GÜÇLERİNİ ETKİLEDİĞİNDEN PUANT TALEBİN GERÇEKLEŞME ZAMANINDA ALINABİLİR GÜÇ DEĞİŞEBİLMEKTEDİR.

SONUÇ

15

Tüketim Tarafının Piyasaya Katılması Nedir?

• Piyasa fiyatlarında meydana gelen/gelebilecek değişikliğe tüketim tarafının karşılık/tepki verebilmesidir.

– Talep Azaltma (Yük atma),– Yük Kaydırma (Örneğin,

Puant’tan Gece’ye),– Kaynak Değiştirme

(Alternatif yakıt ve/veya kendi üretimi)

• Talebin, piyasa fiyatına tepkisi “elastisite” ile ölçülür.

0

200

400

600

800

1000

1200

1400

1600

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24

Saat (24 Saat))

MW

Normal Talep Yük Atma

0

200

400

600

800

1000

1200

1400

1600

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24

Saat(24 Saat)

MW

Normal Talep Yük Kaydırma

16

Potansiyel Tüketim Tarafı Katılımcıları:

– Elektriğin yoğun kullanıldığı sanayiler• Ark Ocakları• Kimya Endüstrileri

– Toptancılar– Otoprodüktör ve Otoprodüktör Grup Tüketim Tesisleri – Organize Sanayi Bölgeleri– Siteler ve Lojmanlar– Perakendeciler– Belediyeler

Tüketim Tarafından Kimler Piyasaya Katılabilir?

17

$/ MWh

MW

20

200

5

25

35

40

10

15

55

60

30

45

50

2.000 2.200 2.400 2.6001.200 1.400 1.600 1.800400 600 800 1.000

Tüketim Tarafının Piyasaya Katılmasının Yararı

F1 – Elastik Olmayan Marjinal Fiyat

F2 - Elastik Marjinal Fiyat

D1 – Elastik Olmayan Tüketim

D2 – Elastik Tüketim

YTL/MWh

18


2002 yılında PJM, ABD piyasasında tüketim tarafı katılımı saatlik fiyatları %12’den fazla düşürmüştür.

Kaliforniya krizi esnasında tüketim tarafının zamanında %5 oranında tüketimini azaltarak piyasaya katılmış olsaydı en yüksek toptan satış fiyatını %50 oranında düşürebilirdi.

Perakende tarafındaki 10%’luk yük azalması 1998/99’da ABD Midwest’te yaşanan aşırı fiyat yükselmesini %60 oranında önleyebilirdi.Kaynak: IEA (Uluslarası Enerji Ajansı)

$/ MWh

MW

20

200

5

25

35

40

10

15

55

60

30

45

50

2.000 2.200 2.400 2.6001.200 1.400 1.600 1.800400 600 800 1.000

F1 – Elastik Olmayan Marjinal Fiyat

F2 - Elastik Marjinal Fiyat

D1 – Elastik Olmayan TüketimD1 – Elastik Olmayan Tüketim

D2 – Elastik TüketimD2 – Elastik Tüketim

19


Incentives for

new investmentsEfficiency

Balance supply & demand in

markets

Piyasadaki arz ve talebin dengelenmesi

Verimlilik Yeni Yatırım

Teşvikleri

Platform of flexibility from International

Trade

Sınır Ticaretinin Getirdiği Esneklikler

Platform of flexibility from Demand Response

Platform of flexibility from International

Trade

Sınır Ticaretinin Getirdiği Esneklikler

Tüketim Tarafının Katılımının Getirdiği Esneklikler

20

Zaman

Gerçek zaman

dayahead

Dakikalar öncesi

Saatler öncesi

• Gerçek zaman için fizikselplanlamanın optimizasyonu

• Fiyata bağlı planlama yapılır

Gün öncesi

• optimizasyon tamamlandı• arta kalanlar satılır• yüksek fiyat volatilite

• çok yüksek fiyat volatilite

• ticari işlem yok

Piyasa katılımcısının fiyatlara tepkisi için zamanlama önemlidir

Talep Elastisitesi (Esnekliği) Nasıl Sağlanır?

Gün Öncesi Piyasası talep esnekliğini sağlamak için önemli bir araçtır.

21

Tüketim Tarafını Piyasaya Nasıl Katabiliriz?

Piyasaya Katılım Şekli Nasıl?

1. Fiyata Bağlı Yük Yönetimi Tüketiciler elektrik fiyat sinyaline göre hareket eder: Tüketimlerini fiyatın yüksek olduğu saatlerden (puant) fiyatın düşük olduğu saatlere (gece) kaydırabilir.

2. Zorunlu Kesilebilir Yük Acil durumlarda tüketiciler zorunlu olarak tüketimlerini azaltır veya tamamen keser. Karşılığında ucuz tarifeden yararlanır.

3. Ticari Kesilebilir Yük Sistem İşletmecisinden gelen talimatlar doğrultusunda ticari olarak katılmak isteyen tüketiciler tüketimlerini azaltır veya tamamen keser. Karşılığında ucuz, ama zorunlu hizmetten daha pahalı olan tarifeden yararlanır.

4. Tüketim Tarafının Gün Öncesi Piyasasına Katılımı

Tüketiciler kendi belirledikleri bir fiyata karşılık tüketimlerini azaltabileceklerini Piyasa İşletmecine veya tedarikçisine teklif olarak sunarlar.

5. Talep Kontrol (Doğrudan Yük Kontrol)

Sistem İşletmecisi veya tedarikçi, tüketicinin elektrik tedariğini doğrudan kontrol eder. Tüketici, elektrik kesintileri karşılığında ucuz tarifeden yararlanır.

22

Tüketim Tarafı Piyasaya Nasıl Katabiliriz?









23










24










25










26










27










28

Sonuç olarak ...• Arz sıkışması durumunda tüketim tarafının piyasaya

katılması piyasa verimliliğini arttıracaktır.

• Altyapının daha verimli kullanımı, son tüketici fiyatlarının düşmesi, arz güvenliğinin artması ve daha az kısıtlı piyasalar için tüketim tarafının piyasaya katılımı önemli bir kaynaktır.

• Tüketim tarafının eşit ve verimli bir şekilde piyasaya katılması için piyasa tasarımı ve düzenleme politikaları önem arz etmektedir.

• Teknik ve teknolojik altıyapının (sayaç, uzaktan okuma vs.) yeterli bir seviyede olması tüketim tarafının piyasaya katılması için ön koşuldur.

TEŞEKKÜRLER

Documents

Elektrik Üretim A.Ş. Genel Müdürlüğü