67
ELEKTRİKLE ÇALIŞMALARDA ISG Yrd.Doç.Dr. H. Murat ÜNVER Elk.-Eltr. Yük. Müh

ELEKTRİKLE ÇALIŞMALARDA ISG

  • Upload
    ham

  • View
    94

  • Download
    2

Embed Size (px)

DESCRIPTION

ELEKTRİKLE ÇALIŞMALARDA ISG. Yrd.Doç.Dr. H. Murat ÜNVER Elk.-Eltr. Yük. Müh. Sunum Planı. Elektriğin tarihçesi Elektriğin tanımı Statik elektrik Topraklama Elektrik akımının insan üzerine etkisi Elektrik kazalarının nedenleri Elektriğin güvenli kullanımı. ELEKTRİĞİN TANIMI. - PowerPoint PPT Presentation

Citation preview

Page 1: ELEKTRİKLE ÇALIŞMALARDA ISG

ELEKTRİKLE ÇALIŞMALARDA ISG

Yrd.Doç.Dr. H. Murat ÜNVER Elk.-Eltr. Yük. Müh

Page 2: ELEKTRİKLE ÇALIŞMALARDA ISG

ÜNVER Elektrikle Çalışmalarda ISG 2

Sunum Planı

Elektriğin tarihçesi

Elektriğin tanımı

Statik elektrik

Topraklama

Elektrik akımının insan üzerine etkisi

Elektrik kazalarının nedenleri

Elektriğin güvenli kullanımı

Page 3: ELEKTRİKLE ÇALIŞMALARDA ISG

ÜNVER Elektrikle Çalışmalarda ISG 3

ELEKTRİĞİN TANIMI

Elektrik TarihiAntik Yunan'da kehribarın (Yunanca ήλεκτρον-ilektron) sürtünmesi ile diğer nesneleri çektiğini gözlemlemiş ve bu güce elektrik adını vermişlerdir.

Yüzyıllar sonra, 1752'de, Benjamin Franklin elektrik üzerine deneyler gerçekleştirmiş ve yıldırım ile statik elektrik arasındaki bağı tanınmış uçurtma deneyi ile incelemiştir. Luigi Galvani (1737-1798), Alessandro Volta (1745-1827), Michael Faraday (1791-1867), André-Marie Ampère (1775-1836), ve Georg Simon Ohm (1789-1854) çalışmaları ile elektriğin anlaşılmasında önemli katkıda bulunmuşlardır.

20 yüzyılların başlarnda ise, elektrik mühendisliği tarihinin en önemli isimlerinden bazıları belirmiştir: Nikola Tesla (floresan lamba, hız ölçer, otomobillerdeki ateşleme sistemini, radarın

temellerini, elektron mikroskobu, mikrodalga fırın, 700 patent) , Samuel Morse, Thomas Edison, George Westinghouse, Werner von Siemens, ve Alexander Graham Bell.

Page 4: ELEKTRİKLE ÇALIŞMALARDA ISG

ÜNVER Elektrikle Çalışmalarda ISG 4

ELEKTRİĞİN TANIMI

Madde Yapısı

Maddenin yapı taşları olan atomlar, çekirdekte nötron ve proton ile bunların çevresinde dönen elektronlardan oluşur

Bir elektron yükü é= -1.6x10-19 Coulomb’dur.

Proton ise bunun pozitif değerlisidir.

Page 5: ELEKTRİKLE ÇALIŞMALARDA ISG

ÜNVER Elektrikle Çalışmalarda ISG 5

ELEKTRİĞİN TANIMI

Madde Yapısı

Atomların kendi aralarında birleşip molekülleri oluşturmaları, elektriksel çekim kuvveti sayesinde gerçekleşir.

Örneğin tuzlarda atomları elektriksel çekim kuvveti (iyonik bağ) bir arada tutar.

Page 6: ELEKTRİKLE ÇALIŞMALARDA ISG

ÜNVER Elektrikle Çalışmalarda ISG 6

ELEKTRİĞİN TANIMI

Madde Yapısı

Ayrıca gezegenimizin de çevresindeki manyetik alan da, çekirdeğinde yer alan elektrik akımlarından doğar.

Page 7: ELEKTRİKLE ÇALIŞMALARDA ISG

ÜNVER Elektrikle Çalışmalarda ISG 7

ELEKTRİĞİN TANIMI

Elektriksel Yük

Elektrik ayırt edici bir özellik olup, fizikçiler tarafından maddenin davranışlarını tanımlamak için kullanılır.

Hiç kimse doğrudan bir elektriksel yük görmemiştir, ancak bazı parçacıkları inceleyerek, benzerliklerden varlığı saptanmıştır.

Biri diğerinin tersi davranışlar sergileyen iki tür elektriksel yükten söz edilir, bunlar artı (veya pozitif) yük ve eksi (veya negatif) yük diye adlandırılırlar.

Page 8: ELEKTRİKLE ÇALIŞMALARDA ISG

ÜNVER Elektrikle Çalışmalarda ISG 8

ELEKTRİĞİN TANIMI

Elektriksel Yük

Farklı türden iki yük ise birbirini çeker aynı türden iki yük ise birbirini iter.

Parçacıklar arasındaki bu kuvvetin nicel değerlendirilmesi ise Coulomb yasası ile hesaplanmaktadır. F=kq1q2/r2

Eşit miktarda artı ve eksi yüke sahip parçacıklar ise, biri diğerini

bastırdığından, yüksüz veya nötr olarak adlandırılırlar.

Page 9: ELEKTRİKLE ÇALIŞMALARDA ISG

ÜNVER Elektrikle Çalışmalarda ISG 9

ELEKTRİĞİN TANIMI

Elektriksel Gerilim (gerilim = potansiyel farkı = voltaj )

İki konum arasındaki elektriksel gerilim, artı yüklü bir noktasal yükü bu iki konum arasında ilerletmek için üretilen iş olarak tanımlanır.

(1 volt = 1 joule/coulomb).

Elektriksel gerilimin ölçüm birimi volt'tur, voltmetre ile ölçülür.

Page 10: ELEKTRİKLE ÇALIŞMALARDA ISG

ÜNVER Elektrikle Çalışmalarda ISG 10

ELEKTRİĞİN TANIMI

Elektriksel Gerilim(gerilim = potansiyel farkı = voltaj )

Bu kavram, sıcaklığa benzetilebilir. Uzayın her hangi bir konumu için bir sıcaklık değeri söz konusudur ve iki konum arasındaki fark ısının hangi yön ve miktarda değişeceğini gösterir.

Benzer biçimde, uzayın her konumu elektriksel gerilim değerine sahiptir ve iki konum arasındaki gerilim farkı, bu iki nokta arasındaki elektron hareketinin yönünü ve miktarını ifade eder.

Page 11: ELEKTRİKLE ÇALIŞMALARDA ISG

ÜNVER Elektrikle Çalışmalarda ISG 11

ELEKTRİĞİN TANIMI

Elektrik Akımı Elektrik akımı, elektriksel yükün akışı olup, birimi amperdir, ampermetre ile ölçülür.

Herkes tarafından bilinen akım tanımı, elektronların metal tel gibi bir iletken içerisinde hareketidir.

Bir diğer örnek, elektrolizdir. Burada yüklü atomlar (iyonlar) sıvının içerisinde hareket ederler.

Page 12: ELEKTRİKLE ÇALIŞMALARDA ISG

ÜNVER Elektrikle Çalışmalarda ISG 12

ELEKTRİĞİN TANIMI

Elektrik Akımı

Elektrik akımı kavramlarından

doğru akım (DC), yüklerin tek yönlü hareketini tanımlarken,

alternatif akım (AC) düzenli olarak akış yönünün tersine çevrildiği akımı tanımlar.

Page 13: ELEKTRİKLE ÇALIŞMALARDA ISG

ÜNVER Elektrikle Çalışmalarda ISG 13

ELEKTRİĞİN TANIMI

Elektrik Akımı

Alternatif akım

Page 14: ELEKTRİKLE ÇALIŞMALARDA ISG

ÜNVER Elektrikle Çalışmalarda ISG 14

ELEKTRİĞİN TANIMI

Elektrik Akımı

Ohm yasası elektrik akımı ile gerilimi bağlayan önemli bir bağıntıdır.

I [A]= U[V] / R[ ile ifade edilir.

Burada görüldüğü gibi akım gerilim ne kadar yükselirse, direnç ne kadar düşerse akım o denli fazla olur.

Page 15: ELEKTRİKLE ÇALIŞMALARDA ISG

ÜNVER Elektrikle Çalışmalarda ISG 15

ELEKTRİĞİN TANIMI

Statik Elektrik;Elektronların atomlar arasındaatomlar arasında hareket etmesiyle ortaya çıkan enerji olarak düşünülebilir.

Buradaki hareket, elektronların çekirdek etrafındaki hareketi değil, farklı atomlar arasındaki hareketidiratomlar arasındaki hareketidir.

Statik elektrik deşarjı için en iyi örnek

yıldırımyıldırım düşmesi’dir

Page 16: ELEKTRİKLE ÇALIŞMALARDA ISG

ÜNVER Elektrikle Çalışmalarda ISG 16

ELEKTRİĞİN TANIMI

Statik Elektrik;

Kısaca statik elektrik; sürtünme sonucu oluşan, genel olarak bir işe yaramayan ve zaman zaman arklar şeklinde boşalan bir elektrik enerjisidir.

Bu boşalma genelde kontrol altına alınamazgenelde kontrol altına alınamaz dolayısıyla çok çok önemli bir yangın çıkış ve patlama sebebidir. önemli bir yangın çıkış ve patlama sebebidir.

Ayrıca birkaç uygulama dışında statik elektrikten faydalanılamazstatik elektrikten faydalanılamaz..

Page 17: ELEKTRİKLE ÇALIŞMALARDA ISG

ÜNVER Elektrikle Çalışmalarda ISG 17

ELEKTRİĞİN TANIMI

Statik Elektrik;Unutulmamalıdır ki: Herhangi bir madde statik elektrik ile yüklenmişse, ortamda her zaman buna eşit miktar ama zıt işaretli her zaman buna eşit miktar ama zıt işaretli yükler bulunur. yükler bulunur.

Dikkat:Dikkat: Yüklenmenin sona ermesi ile artık yükler birbirine yönelmeye artık yükler birbirine yönelmeye başlar. başlar.

Page 18: ELEKTRİKLE ÇALIŞMALARDA ISG

ÜNVER Elektrikle Çalışmalarda ISG 18

ELEKTRİĞİN TANIMIYük boşalması işlemi, yüklü maddenin direncine ve topraklama durumuna bağlıdır. Plastik malzemeler için bu yük boşalması saatler hatta günler alabilirken, gaz/buharlarda yük boşalması(deşarj) diğer sıvı ve katı maddelere göre daha süratli olur.

Bu nedenle, yanıcı gazlar ile işlem yapılırken çok dikkatli olmak gerekir.

Page 19: ELEKTRİKLE ÇALIŞMALARDA ISG

ÜNVER Elektrikle Çalışmalarda ISG 19

ELEKTRİĞİN TANIMIStatik Elektrik UygulamalarıEndüstriyel ve ticari işlemlerde statik elektrik ile; taşıma işlerinde, konveyör bantlarında, kaplama işlemlerinde, örtme ve doldurma işlemlerinde, basım ve matbaa işlemlerinde, karıştırma işlemlerinde ve sprey uygulamaları gibi birçok

yerde karşılaşılmaktadır.

Page 20: ELEKTRİKLE ÇALIŞMALARDA ISG

ÜNVER Elektrikle Çalışmalarda ISG 20

ELEKTRİĞİN TANIMIStatik Elektrik Uygulamaları

1 2 3

4 5

Laser yazıcı çalışma prensibi

*******

Page 21: ELEKTRİKLE ÇALIŞMALARDA ISG

ÜNVER Elektrikle Çalışmalarda ISG 21

TOPRAKLAMA

TOPRAKLAMA NEDİR?

Elektrik akımının insana zarar vermemesi amacıyla toprak toprak potansiyelininpotansiyelinin ihtiyaç duyulan noktaya taşınmasıdır.

Paratoner tesisatları da topraklama tesisatıdır.

Page 22: ELEKTRİKLE ÇALIŞMALARDA ISG

ÜNVER Elektrikle Çalışmalarda ISG 22

TOPRAKLAMA

TOPRAKLAMA NASIL YAPILIR?

Genelde topraklama tesisatları aşağıdaki türlerden biri ile yapılır.

Çubuk elektrot Kazayağı Levha elektrot (tercih edilmez)

Şerit elektrot Metal elektrot Metal yer altı su boruları Bina ihata elektrodu

Page 23: ELEKTRİKLE ÇALIŞMALARDA ISG

ÜNVER Elektrikle Çalışmalarda ISG 23

TOPRAKLAMATOPRAKLAMA NASIL YAPILIR?

Özellikle insanların ve hayvanların bulunduğu alanlarda toprağa geçiş direncinin mümkün olduğunca küçük tutulması önemli ve hayatidir.

Yıldırımdan korunma tesislerinde ise topraklama direncinin mümkün olduğu kadar küçük olması, yıldırım düşmesi halinde meydana gelecek yan atlamaları ve tehlikeleri azaltacağından bu hususa ayrıca önem verilmelidir.

Page 24: ELEKTRİKLE ÇALIŞMALARDA ISG

ÜNVER Elektrikle Çalışmalarda ISG 24

TOPRAKLAMA

TOPRAKLAMA NASIL YAPILIR?

Pratik nedenlerle, insanlar ve hayvanlar için tehlike bulunan yerlerde her bir toprak elektrodu sisteminin toprağa geçiş direncinin en çok 10 ohm değerinde olması istenir. Ancak bu değerin ne kadar altına inilebilinirse o kadar avantaj sağlanır.

Bu değerin altına inilemeyen zeminlerde (kum, çakıl, kuruluk vs) iletkenliği artırıcı tedbirler alınabilir. (özel iletken malzemeler, kömür tozu, tuz kullanımı, nemlendirme, et toprak taşınımı vs)

Page 25: ELEKTRİKLE ÇALIŞMALARDA ISG

ÜNVER Elektrikle Çalışmalarda ISG 25

TOPRAKLAMA

Binanın toprak tesisatı ile paratoner topraklamasının eş potansiyelde olması sağlanmalı ve her ikisi birbirine irtibatlandırılmalıdır. (???)

Eğer binanın genel topraklama tesisatına bilgisayar gibi hassas cihazlar bağlanmış ise; bu takdirde iki topraklamanın bağımsız olması düşünülebilir.

İki topraklama tesisatının birbirinden tam anlamıyla izole edilmesi için aralarındaki uzaklık en az 10 m olmalıdır.

Page 26: ELEKTRİKLE ÇALIŞMALARDA ISG

ÜNVER Elektrikle Çalışmalarda ISG 26

TOPRAKLAMAElektrik topraklama yönetmeliği Madde 18 e göre

Koruma düzeninin anma akımı Bakır iletkenin min.kesiti Amper . mm2 .

25 A. e kadar 2,535 A. e kadar 4,050 A. e kadar 6,0 63 A. e kadar 10,0 125 A. e kadar 16,0 160 A. e kadar 25,0 224 A. e kadar 35,0 250 A. e kadar 50,0 630 A. e kadar 70,0 800 A. e kadar 95,0 1000 A. e kadar 120,0

Page 27: ELEKTRİKLE ÇALIŞMALARDA ISG

ÜNVER Elektrikle Çalışmalarda ISG 27

ELEKTRİK AKIMININ İNSAN ÜZERİNE ETKİSİ

Elektrik akımı ile meydana gelen kazalar, tesir bakımından üç ana gruba ayrılabilirler.

1) Elektrik akımının doğrudan doğruya sinirler, adaleler ve kalbin çalışması üzerine tesiri,

2) Elektrik akımının sebep olduğu ısınmadan kaynaklanan zararlar, mesela arkın sebep olduğu yanmalar.

3) İnsan için zararlı olmayan çok küçük akımlarda, korku sebebi ile mesela düşme, çarpma vb. gibi mekanik zararlar.

Bu tesirlerden en önemlisi, elektrik akımının sinirler ve adaleler üzerine direkt tesiridir.

Page 28: ELEKTRİKLE ÇALIŞMALARDA ISG

ÜNVER Elektrikle Çalışmalarda ISG 28

ELEKTRİK AKIMININ İNSAN ÜZERİNE ETKİSİ

DEVREYE UYGULANAN GERİLİM:

Çarpma akımı, birinci derecede devreye uygulanan gerilim değerine bağlıdır.

Her ne kadar akan akımın şiddeti, devreye uygulanan gerilime bağlı ise de, hayati tehlikeye yol açan sebep gerilim değil, insan vücudundan geçen akımdır.

Etkin değeri 50 V’un üstündeki gerilimler tehlikeli gerilimlerdir.

Page 29: ELEKTRİKLE ÇALIŞMALARDA ISG

ÜNVER Elektrikle Çalışmalarda ISG 29

ELEKTRİK AKIMININ İNSAN ÜZERİNE ETKİSİ

DEVREYE UYGULANAN GERİLİM:

1001 V ve üstü yüksek gerilim altı alçak gerilimdir.1001 V ve üstü yüksek gerilim altı alçak gerilimdir.

Eski Gerilim Tasnifi Küçük Gerilim: 0-50 V arası gerilimdir. Alçak Gerilim: 51-1000 V arası gerilimdir. Orta gerilim : 1.001 - 36.000 Volt arası Yüksek gerilim : 36.001-170.000 Volt arası Çok Yüksek gerilim : 170.001 Volt ve yukarısı

Yaklaşma mesafeleri

50 - 3.5 kV 30 cm

3.5 - 10 kV 60 cm

10 - 50 kV 90 cm

50 - 100 kV 150 cm

100 - 250 kV 300 cm

250 - 450 kV 400 cm

Page 30: ELEKTRİKLE ÇALIŞMALARDA ISG

ÜNVER Elektrikle Çalışmalarda ISG 30

ELEKTRİK AKIMININ İNSAN ÜZERİNE ETKİSİ

AKIMIN ETKİSİ

Elektrik akımı insan vücudu üzerinden geçtiğinde, sinir yolu ile adalelerin kasılmasına yol açar; bu, bilinen fizyolojik bir olaydır.

Arızalı bir elektrik cihazını tutan bir insan, vücudundan geçen belirli bir akım şiddetinden sonra, adalelerin kasılması sebebiyle artık bu cihazı elinden bırakamaz.

Elektrik akımının en zararlı belirtisi, kalp adaleleri üzerine olan tesirdir.

Page 31: ELEKTRİKLE ÇALIŞMALARDA ISG

ÜNVER Elektrikle Çalışmalarda ISG 31

ELEKTRİK AKIMININ İNSAN ÜZERİNE ETKİSİ

AKIMIN ETKİSİ

Kalbin, çarpma akımının yolu üzerinde bulunması halinde, vücudun diğer adaleleri gibi, kalp adaleleri de kasılırlar ve kalbin kumanda sistemi bozulur.

Kalp her ne kadar yine atmaya devam etse de bu artık düzenli değildir. Kalbin bu şartlar altındaki anlamsız atışlarına “ventriküler fibrilasyon” denir. Fibrilasyon halinde kalp artık normal çalışamaz ve kan pompalama görevini yapamaz.

En tehlikeli durum, akımın sol elden girip göğüsten çıkmasıdır.

Page 32: ELEKTRİKLE ÇALIŞMALARDA ISG

ÜNVER Elektrikle Çalışmalarda ISG 32

ELEKTRİK AKIMININ İNSAN ÜZERİNE ETKİSİ

1. Bölge

Akım sadece hissedilir, ölüm tehlikesi yoktur.

Bayanlarda 6 mA ve erkeklerde 9 mA adalelerinde kasılmaya sebep olur ve şahıs tuttuğu iletkeni artık kendiliğinden bırakamaz.

20 mA den büyük akımlarda nefes alma organlarında kramp başlar.

Page 33: ELEKTRİKLE ÇALIŞMALARDA ISG

ÜNVER Elektrikle Çalışmalarda ISG 33

ELEKTRİK AKIMININ İNSAN ÜZERİNE ETKİSİ

2. Bölge

Tansiyon yükselir, teneffüs zorlaşır, kalp düzensiz çalışır.

Kısa süreli çarpmalar, korku ve şok tesiri yapar, fakat zararlı değildir.

Page 34: ELEKTRİKLE ÇALIŞMALARDA ISG

ÜNVER Elektrikle Çalışmalarda ISG 34

ELEKTRİK AKIMININ İNSAN ÜZERİNE ETKİSİ

2. Bölge

Kalpte baş gösteren fibrilasyon reverzibldir. Kısa süre içinde tesiri ortadan kalkarsa ve gerekirse suni teneffüs yaptırılarak, kazazede kısa zamanda normal durumuna döner

Eğer elektrik çarpmasının süresi uzun olursa, mesela otuz saniyeden sonra hasta şuurunu kaybeder ve bundan sonra ölüm baş gösterebilir.

Page 35: ELEKTRİKLE ÇALIŞMALARDA ISG

ÜNVER Elektrikle Çalışmalarda ISG 35

ELEKTRİK AKIMININ İNSAN ÜZERİNE ETKİSİ

2. Bölge

Eğer derhal suni teneffüs yaptırılmazsa, kalbin düzensiz çalışması sebebiyle beyin hücrelerinin temiz kanla beslenmesi mümkün olmayacağından, dört dakikadan sonra beyinde hayati merkezler felç olur:

kısmi felç, bitkisel hayat yahut kaza ölümle sonuçlanır.

Buna beyin ölümü denir.

Page 36: ELEKTRİKLE ÇALIŞMALARDA ISG

ÜNVER Elektrikle Çalışmalarda ISG 36

ELEKTRİK AKIMININ İNSAN ÜZERİNE ETKİSİ

3. Bölge

Tehlikeli bölgedir: Tehlikeli kalp fibrilasyonları bu bölgedeki akım değerlerinde meydana gelir.

Akımın belirli bir süre tesir etmesi halinde kalp bundan zarar görür ve ölüm baş gösterir:

Buna kalp ölümü denir.

Page 37: ELEKTRİKLE ÇALIŞMALARDA ISG

ÜNVER Elektrikle Çalışmalarda ISG 37

ELEKTRİK AKIMININ İNSAN ÜZERİNE ETKİSİ

3. Bölge

Çoğu zaman bu olay reverzibl değildir: Kazazedeyi suni teneffüsle kurtarmak mümkün olamaz.

Ancak bu bölgelerin sınırları kesin olmadığından ve akımın tesiri şahıslara göre çok büyük farklar gösterdiğinden, kazazedelere mutlaka kurtarma tedbirleri uygulanmalıdır.

Page 38: ELEKTRİKLE ÇALIŞMALARDA ISG

ÜNVER Elektrikle Çalışmalarda ISG 38

ELEKTRİK AKIMININ İNSAN ÜZERİNE ETKİSİ

3. Bölge

İnsan vücudunun direncinin en az 1000 ohm olduğu kabul edilirse, 220 V şebeke geriliminde insan vücudundan 220 mA gibi bir akım geçer ki, bu da üçüncü bölgeye isabet eder. 0,3 saniyeden daha uzun bir süre tesir ettiği takdirde bu akım, ölümle sonuçlanan kalp fibrilasyonlarına yol açar.

Page 39: ELEKTRİKLE ÇALIŞMALARDA ISG

ÜNVER Elektrikle Çalışmalarda ISG 39

ELEKTRİK AKIMININ İNSAN ÜZERİNE ETKİSİ

4. Bölge

Daha ziyade yüksek gerilim kazalarında söz konusu olur.

İncelenen çok sayıdaki olayda gözlenmiştir ki; tehlikeli fibrilasyon üçüncü bölgede baş gösterdiği halde dördüncü bölgede buna her zaman rastlanmamıştır:

Page 40: ELEKTRİKLE ÇALIŞMALARDA ISG

ÜNVER Elektrikle Çalışmalarda ISG 40

ELEKTRİK AKIMININ İNSAN ÜZERİNE ETKİSİ

4. Bölge

Bu çok enteresan bir sonuçtur. 6 kV luk bir yüksek gerilim tesisinde baş gösteren bir kazada insan vücudundan 6 A gibi büyük bir akım geçer: Bu değer dördüncü akım bölgesine girer. Bu akımın sebep olacağı yanma ve benzeri zararların dışında, reverzibl kalp durması sebebiyle, bu kazazedenin kurtulma şansı daha büyüktür.

Page 41: ELEKTRİKLE ÇALIŞMALARDA ISG

ÜNVER Elektrikle Çalışmalarda ISG 41

ELEKTRİK AKIMININ İNSAN ÜZERİNE ETKİSİ

Page 42: ELEKTRİKLE ÇALIŞMALARDA ISG

ÜNVER Elektrikle Çalışmalarda ISG 42

ELEKTRİK AKIMININ İNSAN ÜZERİNE ETKİSİ

Hata süresi Vücut akımı

s” mA . 0,05 9000,10 7500,20 6000,50 2001,00 802,00 605,00 51

10,00 50

Hata süresi Temas Gerilimi

s” V .

10,05 801,10 1000,72 1250,64 1500,49 2200,39 3000,29 400

0,20 500

Topraklama yönetmeliği Ek - C

Page 43: ELEKTRİKLE ÇALIŞMALARDA ISG

ÜNVER Elektrikle Çalışmalarda ISG 43

ELEKTRİK AKIMININ İNSAN ÜZERİNE ETKİSİ

UNUTMAYALIM!!!

Bir elektrik çarpması olayında mutlaka acil olarak kazazedeye ilk yardım uygulanmalıdır.

Kalp ve beyin ölümünün maksimum süresi 4 dakikadır.

Elektrik çarpmalarında tesir süresinin önemi çok büyüktür. Süre uzadıkça tehlike büyür.

Page 44: ELEKTRİKLE ÇALIŞMALARDA ISG

ÜNVER Elektrikle Çalışmalarda ISG 44

ELEKTRİK AKIMININ İNSAN ÜZERİNE ETKİSİ

UNUTMAYALIM!!!

Vücudun elektrik şokuna dayanımı şahıstan şahısa göre büyük farklar gösterir.

Kalp üzerinden 0,3 sn’den daha uzun süre 80 mA ve daha üstünde akım geçerse kalp adaleleri kasılarak tehlikeli fibrilasyon başlar ve olay çoğu zaman ölümle sonuçlanır.

Kalbin normal çalışma periyodu 750 ms‘dir. 750 ms ‘den daha uzun süre tesir eden akımlar özellikle tehlikelidir.

Page 45: ELEKTRİKLE ÇALIŞMALARDA ISG

ÜNVER Elektrikle Çalışmalarda ISG 45

ELEKTRİK ÇARPILMASI SIRASINDA YAPILACAKLAR

1-) Acilen girişten elektrik akımı kesilmeli (sigorta, şalter vs)

2-) Fiş çekilerek, acil durdurma kullanarak vs. elektrik kesilmeli

3-) Çarpılmaya maruz kalan kişi kuru zemindeyse uzun bir cisimle itilerek veya çekilerek kurtarılmalı

4-) Kişi -üstünde kuru elbiseler varsa, arkadan yaklaşılarak- elbisesinden çekilmek suretiyle elektrikten uzaklaştırılmalı

5-) Bunların hiçbiri yapılamazsa kesinlikle kendinizi tehlikeye atmayınız

Page 46: ELEKTRİKLE ÇALIŞMALARDA ISG

ÜNVER Elektrikle Çalışmalarda ISG 46

ELEKTRİK AKIMININ İNSAN ÜZERİNE ETKİSİ

ELEKTRİĞE ÇARPILAN KİMSEYE YAPILACAK İLK YARDIM

Üzerinden elektrik akımı geçerek elektriğe çarpılan bir kimseye uygulanacak ilk yardım tedbirleri şunlardır:

· Kazazedenin maruz kaldığı hatalı akım devresi derhal kesilir; bunun için mesela anahtar açılır, fiş prizden çekilir, sigorta çıkarılır. Bunlar mümkün olmazsa kazazede yalıtkan cisimler yardımı ile (kuru elbise, kuru tahta vb.) veya elbisesinden çekerek gerilim altında bulunan kısımlardan uzaklaştırılır.

· Yardımcıların da hayatı tehlikeye düşmeyecek şekilde kazazede tehlike alanından uzaklaştırılır.

· Suni teneffüs yaptırılır. Son yıllarda ağızdan ağıza veya ağızdan buruna nefes verme metodu tercih edilmektedir. Nefes verme olayı dakikada yaklaşık 12 defa tekrarlanır. Kalbin durması halinde suni teneffüsle birlikte ayrıca derhal dışardan kalp masajı yapılmalıdır;bunun için göğüs üzerine basılıp bırakılır. Gerekli hallerde suni teneffüs uzun zaman uygulanmalıdır.· Bu arada kazazedeyi bir hastaneye nakletmek için ambulans çağırılır; hastanın nakli esnasında da suni teneffüse devam olunur, eğer varsa oksijen verilir.· Kalp normal çalışmaya başlayıp kazazede kendiliğinden normal nefes alıp verirse, suni teneffüs başarıyla sonuçlanmış sayılır.· Yangın başlangıcı varsa, kazazede yere yatırılır ve ilkin yaygın söndürülür.· Yanık yaraları mikropsuz, temiz bezle örtülür. Yaraya pudra, yağ veya merhem sürülmez. · Kazazede derhal hastaneye kaldırılmalıdır.

*******

Page 47: ELEKTRİKLE ÇALIŞMALARDA ISG

ÜNVER Elektrikle Çalışmalarda ISG 47

ELEKTRİK KAZALARININ NEDENLERİ

Elektrik bağlantılarındaki kötü temas

Elektrik izolasyonunun bozulması

Elektrik kısa devresinin meydana gelmesi

Statik elektrik oluşmasının önlenmemesi

Statik elektrik topraklaması yapılmaması

Manyetik alan koruması yapılmaması

Page 48: ELEKTRİKLE ÇALIŞMALARDA ISG

ÜNVER Elektrikle Çalışmalarda ISG 48

ELEKTRİK KAZALARININ NEDENLERİ

Elektrik tesisatının, cins ve hacmine göre yetkili ehliyete sahip kişilerce yapılmaması,

Makina veya aletlerin çıplak metal kısımlarının topraklanmamış ya da gerekli yalıtımın yapılmamış olması,

Topraklamanın muayene edilmemesi sonucu, topraklaması yapılmış olduğu sanılan alet veya makinaların, zaman bağlı olarak veya dış etkenler sonucu topraklamasının bozulmuş olması,

Çalışanlara yeterli kişisel koruyucu, yeterli güvenlik malzemesi verilmemesi veya çalışanların bunları kullanmamaları,

Page 49: ELEKTRİKLE ÇALIŞMALARDA ISG

ÜNVER Elektrikle Çalışmalarda ISG 49

ELEKTRİK KAZALARININ NEDENLERİ

Çalışanların gerekli talimatları almadan veya görevleri dışında arızaya müdahale etmeleri,

Çalışanların elektrik enerjisi hakkında gerekli eğitim, bilgi ve deneyime sahip olmamaları

Çalışanların veya çalıştıranların işlerini benimsememeleri

İş disiplinine uymamak (şakalaşmak,verilen emre uymamak vs.)

Kendine aşırı güvenmek.

Page 50: ELEKTRİKLE ÇALIŞMALARDA ISG

ÜNVER Elektrikle Çalışmalarda ISG 50

ELEKTRİK KAZALARININ NEDENLERİ

Yetersiz veya hatalı araç gereç, makineler kullanmak.

Yer altı kablolarının alçak gerilimde yüzeyden 60 cm aşağıda, yüksek gerilimde ise yüzeyden 1,5-2 m aşağıda döşenmemiş olması.

Çalışanlara iş sağlığı ve güvenliği konularında gerekli bilgilerin verilmemesi ve bu konuda sürekli olarak uyarılmamaları

Page 51: ELEKTRİKLE ÇALIŞMALARDA ISG

ÜNVER Elektrikle Çalışmalarda ISG 51

Makine yakınındaki elektrik kaçağı ile madeni kısımları’nın elektriklenmesi sonucu oluşan kazalar %26

İzolasyon hatalarından oluşan kazalar %23

Enerji iletim hatlarıyla temas sonucunda oluşan kazalar %20

Elektrik direkleri üzerinde veya yakınında oluşan kazalar %12

Gerilim yakınındaki işlerde oluşan kazalar %5,5

Patlama sonucu oluşan kazalar %5,9

Elektrik kısa devreler sonucu yangın %7,6

ELEKTRİK KAZALARININ NEDENLERİ

Page 52: ELEKTRİKLE ÇALIŞMALARDA ISG

ÜNVER Elektrikle Çalışmalarda ISG 52

ELEKTRİĞİN GÜVENLİ KULLANIMI

Elektrik en önemli enerji kaynaklarımızdan biridir. Aydınlatma, ısıtma, soğutma ve çok çeşitli makinaların çalıştırılması gibi yüzlerce şeyi yapmada ona bağımlıyız.

Elektrik yaptığı bütün iyi şeylere karşın tehlikeli de olabilmekte, hatta insanları öldürebilmektedir.

A.B.D.'de yapılan her yıl yarım milyondan fazla elektriksel nedenli yangın meydana gelmektedir, buna bağlı milyonlarca dolarlık mal-mülk hasarı olmaktadır ve yaklaşık 1100 kişi elektrik çarpmalarından ölmektedir.

Page 53: ELEKTRİKLE ÇALIŞMALARDA ISG

ÜNVER Elektrikle Çalışmalarda ISG 53

ELEKTRİĞİN GÜVENLİ KULLANIMI

Bazı insanlar 110 volt'luk elektriğin şok tehlikesi/riski yaratmadığını sanmaktadır. Bu inanış doğru değildir. 50 Volt'dan yukarısı daima risklidir.

Elektrik akımı en az dirençli yolu tercih ederek bir yerden başka bir yere akar

Eğer insan vücudu bu yolu sağlarsa, bir elektrik şokuna maruz kalınabilir.

Nemlilik ise etkiyi artırıcı bir rol oynar.

Page 54: ELEKTRİKLE ÇALIŞMALARDA ISG

ÜNVER Elektrikle Çalışmalarda ISG 54

ELEKTRİĞİN GÜVENLİ KULLANIMI

Elektriğin güvenli kullanımı için şu hususlara dikkat etmek gereklidir.

1-) Elektrik tesisatında TSE standartlarına uygun malzemelerin kullanılmasına özen gösterilmelidir.

2-) Atölyelerde bulunan makina ve tezgahların ayrı ayrı durdurma tertibatından başka, atölyedeki veya kısımdaki tezgahları tamamen durduracak bir ana şalter bulunmalıdır.

Page 55: ELEKTRİKLE ÇALIŞMALARDA ISG

ÜNVER Elektrikle Çalışmalarda ISG 55

ELEKTRİĞİN GÜVENLİ KULLANIMI

3-) Elektrik panolarının ön kısımlarında geçişi güçleştirecek malzeme bırakılmamalıdır.

4-) Kazı yapan çalışanların yer altı kablolarından korunabilmesi için kullandıkları kazıcı aletlerin saplarının mutlaka izoleli olması ve çalışırken mutlaka izole eldiven giymeleri gerekir.

5-) Elektrik kabloları muntazaman döşenmiş olmalı, kırık fiş ve prizler onarılmalı, sigortalar kapalı dolap içerisinde bulundurulmalıdır ancak dolap kilitlenme(me)lidir

Page 56: ELEKTRİKLE ÇALIŞMALARDA ISG

ÜNVER Elektrikle Çalışmalarda ISG 56

ELEKTRİĞİN GÜVENLİ KULLANIMI

6-) Elektrikli teçhizatı kullanmaya başlamadan önce ellerin ve ayakların kuru olduğundan emin olunmalıdır.

Eğer nemli veya ıslak bir zeminde çalışma zorunluluğu doğarsa, bir kaçak akım rölesi kullanılmalıdır.

Ayrıca, giyilen ayakkabının yalıtkan olduğundan emin olunmalıdır veya kuru tahtalar ya da bir paspas üzerinde durulmalıdır.

Page 57: ELEKTRİKLE ÇALIŞMALARDA ISG

ÜNVER Elektrikle Çalışmalarda ISG 57

ELEKTRİĞİN GÜVENLİ KULLANIMI

7-) Çeşitli cihazların veya lambaların enerji kablolarının fişini prize takmadan önce bu teçhizat veya lambanın kapalı (off/0) olduğu kontrol edilmelidir.

Kabloların duy'a/prize veya el aletlerine giriş yerlerinde yıpranma olup olmadığını kontrol ederek güvenli bir şekilde bağlandığından emin olunmalıdır.

Page 58: ELEKTRİKLE ÇALIŞMALARDA ISG

ÜNVER Elektrikle Çalışmalarda ISG 58

ELEKTRİĞİN GÜVENLİ KULLANIMI

8-) Kullanırken kablonun korunmuş olduğundan emin olunmalıdır.

Kabloyu karşıdan karşıya geçirirken olabildiğince baş seviyesinin daha üstünden geçirilmesine dikkat edilmelidir.

Page 59: ELEKTRİKLE ÇALIŞMALARDA ISG

ÜNVER Elektrikle Çalışmalarda ISG 59

ELEKTRİĞİN GÜVENLİ KULLANIMI

9-) Prizlerin emniyet kapaklı olması tercih edilmelidir.

10-) Mutlaka topraklı priz kullanılmalıdır.

11-) Buşonlu sigortalara asla tel sararak onarım yapılmamalıdır. Mümkünse otomatik sigorta kullanılmalıdır.

Page 60: ELEKTRİKLE ÇALIŞMALARDA ISG

ÜNVER Elektrikle Çalışmalarda ISG 60

ELEKTRİĞİN GÜVENLİ KULLANIMI

12-) Kaçak akım röleleri kullanılmalı ve enaz ayda bir kez çalışması kontrol edilmelidir.

13-) Herhangi bir elektrikli teçhizatı onarmaya kalkışılmamalıdır. Elektrik işi bu konuda eğitilmiş ve deneyim kazanmış elektrikçiye bırakılmalıdır.

14-) Her türlü cihazın kullanım klavuzu mutlaka dikkatle incelenmeli ve mutlaka uygun şartlar altında kullanılmalıdır.

Page 61: ELEKTRİKLE ÇALIŞMALARDA ISG

ÜNVER Elektrikle Çalışmalarda ISG 61

ELEKTRİĞİN GÜVENLİ KULLANIMI

Sonuç olarak;

Elektrik kazaları ve yangınlarını önlemek hiç de zor değildir.

Elektrik hakkında bilgi edinilmeli, gerekli güvenlik önlemleri alınarak riskler kontrol altında tutulmalıdır.

Page 62: ELEKTRİKLE ÇALIŞMALARDA ISG

ÜNVER Elektrikle Çalışmalarda ISG 62

Page 63: ELEKTRİKLE ÇALIŞMALARDA ISG
Page 64: ELEKTRİKLE ÇALIŞMALARDA ISG

ÜNVER Elektrikle Çalışmalarda ISG 64

Page 65: ELEKTRİKLE ÇALIŞMALARDA ISG

ÜNVER Elektrikle Çalışmalarda ISG 65

Page 66: ELEKTRİKLE ÇALIŞMALARDA ISG

ÜNVER Elektrikle Çalışmalarda ISG 66

Page 67: ELEKTRİKLE ÇALIŞMALARDA ISG

ÜNVER Elektrikle Çalışmalarda ISG 67

ELEKTRİKLE ÇALIŞMALARDA İSG

Teşekkür ederim…

İletişim : Yrd. Doç.Dr. H. Murat ÜNVER 544 771 07 90

[email protected]