ELEKTRİK KAYNAKLI YANGINLAR VE KORUNMA YÖNTEMLERİ · İmalat ve kullanım yöntemlerine göre YAĞLI ve KURU trafo olmak üzere iki tür trafo vardır. Kullanılan trafolar 2001

ELEKTRİKKAYNAKLIYANGINLARVEKORUNMAYÖNTEMLERİ

FikretKIR,YangınGüvenlikUzmanıNecmiÖzdemir,DoçDr.ElektrikMüh.YusufSüreyyaTopgaç,ElektrikMüh

ElektrikKaynaklıYangınlar

Elektrikkaynaklıyangınlarülkemizdevedünyadaensıkgörülenyangınbaşlama

sebeplerindendir.Ülkemizdeyangınlarınanasebeplerinden

ilkiyadaikincisielektrikkaynaklıdır.

Yangıngüvenliğiveyangındankorunmakiçinöncelikleelektrikkaynaklıyangınlarıiyianlamakveöğrenmeksonrasındadaen

uygunönlemevekorunmatdbirlerinialmakönemlidir.

Elektrikkaynaklıyangınlarbirçoksebeptendolayıoluşuyorancakbilmemizgerekenasılşeyelektrikkaynaklıyangınlarınçokanibir

şekildeoluştuğudur.Panoyangınlarıinanılmazbirhızlagelişirveinanılmazbirsıcaklığaanidenulaşabilenyangınlarolup,müdahaleetmekdiyebirşeysözkonusu

bileolamaz.

Anlıkçokyükseksıcaklıklarüreterekortayaçıkanelektrikyangınlarınıönceden

kestirmekneredeyseimkasızdır;Yangındaoluşanısı2.000°Cbileulaşarak,kabiniçindekibakırıbileanındaeritebiliyor.

Biliyoruzkiherzaman;yangınıönlemekyangınısöndürmektendahaönemlidir.Dolayısıylaelektrikkaynaklıyangınlarınoluşmasını,başlamasınıengelleyecek

tedbirleralmakilkişimizolmalıdırvebununiçindeelektrikkaynaklıyangınlarınana

sebeplerinibilmemizgerekir.

4TemelSebep

Akım–AşırıYük:Aşırıyüklenenelektrikekipmanıaşırıakımçeker.Kablo,akımınkaresiiledoğruorantılışekildeaşırıısınır.Kabloizolasyonuaşırısıcaklıktandeformeolabilir.Bunedenleizolasyon,özelliğinikaybederekkısadevreyeyolaçabiliryadaelektrikpanoiçerisindekibirekipmanhasarauğrayarakpatlaryadayanmayabaşlar.Hattabuaşırıyüklenmeanatrafolarınvedağıtımtrafolarınınyanmasınasebepolur.

İzolasyon:İzolasyonhasarıkısadevreyesebepolabilirvebunedenlesüreklibirarkmeydanagelebilir.Elektrikarkısıcaklığıaşırıderecedeyüksektirveeğerbirkaçsaniyeiçerisindesöndürülmezse,etrafındakimalzemelerdeyanmayabaşlayacaktır.Gerektesisatlardaki,gereksemotorlardaki,panovetrafolardakiizolasyondüşüklükleriyangınasebebiyetverebilmektedir.

PlanlıBakımEksikliği:Elektrikpanovesistemlerindekibakımsızlıkyadazamanındayenilemeyapılmamasısonucuekipmankontaklarınınbozulmasıkıvılcımlaroluşturabilir.Böyledurumlardaarkoluşmada,ısınınkendisiyangınıbaşlatmayayetecektir.

MetalYorgunluğuveMetalikArızalar:Akımtaşıyanelemanlarınmekanikbaskıyadauzamayapmasınedeniilemeydanagetirdiğikırılmayadaçatlaklartambunoktadaarkbaşlatır.

4TEMELİLKE

Yangıngüvenliğiveyangındankorunmaileilgilioluşturmamızgerekentemelilkeleryangınınçıkışsebeplerinibilerekyangınınçıkmasınıönleyicitedbirleri,bakımlarıveişleriyapmaktır.Yanihiçyangınçıkmasınistiyoruz.

İkinciadımdaise;yangınçıkarsaçokhızlıhaberalalım,yaniyangınıbizehaberverecekyangınihbarsistemlerinindoğrubiçimdekurulmasıveişletilmesibunoktadaciddibirönemtaşır.

Üçüncüadımise;yangınadahabaşlangıçaşamasındamüdahaleetmektir.Yangınıbaşlangıçaşamasındasöndürmekyaotomatiksöndürmesistemleriileoluryadakişilertarafındantaşınabilensöndürücülerileyapılır.

Doğrutavsiyeotomatiksöndürmesistemleridir.Çünküyangınlarınhangizamanlardavenasılbaşlayacağıhiçbellideğildir,dolayısıylakimseninolmadığızamanlardaoluşabilecekyangınlarancakotomatiksöndürmesistemleriilesöndürülebilir.

CanlıElektrikYangınlarınınTemelSebepleri

o  Ülkemizdeyangınlarınentemelbaşlagıçsebebininelektrikolduğunubelirttik,ancakneyazıkkiişletmelerinbüyükbirçoğunluğundakielektrikpanolarındavetrafolarındaneyangınalgılamasisteminedeotomatikyangınsöndürmesistemlerikuruludeğildir.

o  Yangınlarınentemelsebepleriniengelleyemediğimizvegereklitedbirlerialmadığımızsürece;dahaçokelektrikkontağındankaynaklıyangınlarıyaşayıpgöreceğizdemektir.

o  Yanmasürecienbasitveanlaşılırşekliyle;oksijen,yakıtvealevkaynağındanoluşanyanmaüçgenindenoluşmaktadır.Bütünaktif,pasifveyangınlamücadeleönlemleri,buüçetkeninenazbiriveyaikisinibertarafetme,limitleme,sınırlandırmaveyakontolaltınaalınmasıileilgilidir.

ÖNLEMEKAMAÇVEKAPSAMü  İnsanyaşamınınkorunması,ü  Hayvanyaşamınınkorunması,ü  Kurumsalimajvemarkadeğerininkorunması,ü  Operasyonelkayıplarınazaltılması,ü  Çevreninvedoğanınkorunması,ü  Ulusalkaynaklarvemilliservetinkorunması,ü  Atmosferinkorunması,o  Doğrubiryangınfelsefesindeyapısal,donanımsalveopersayonelmücadelebileşenlerininbirbütün

olarakgörülmesigereklidir.Bütünbugereklibileşenlerbirbirinietkilemektedir.Başarılıbirsonuçancak,tümbileşenlerineşzamanlıolarakuygulanmasıvesürekliliğininsağlanmasıilemümkündür.

o  Yangınmühendisliği,ulusalsınırlarıbulunmayanvesüreklikendinigeliştirenbirbilimdalıdır.BusebeplekonusadeceTürkiye’degeçerliyönetmeliklerçerçevesindedeğil,ulusalyasaveyönetmeliklerinsağlanmasıkoşuluylauluslararasıgüvenilirvekabulgörmüştümteknikstandartlarvebilimselgerçeklerçerçevesindedeğerlendirilmeldir.

2-ElektrikKaynaklıYangınNedir?•  Elektrik kaynaklı yangınları anlamak ve tanımlamak için öncelikle yangın

tanımlamalarıçerçevesindeTSEN-2standardınagöreyangınsınıflarınabakalım:1.  ASınıfı Yangınlar:Normalolarakkor şeklindeyanangenellikleorganikyapıdaki

katımaddeyangınlarını,2.  BSınıfıYangınlar:Sıvıveyasıvılaşabilenkatımaddeyangınlarını,3.  CSınıfıYangınlar:Gazyangınlarını,4.  DSınıfıYangınlar:Metalyangınlarını,5.  FSınıfıYangınlar:Yağyangılarınıifadeeder.o  GörüleceğiüzereülkemizdedekabulgörmüşolanENstandardınagöreElektrik

Yangını diye bir yangın sınıfı yoktur. Yangın mühendisliği uygulamalarıtanımlamalarında Elektrik Yangını bir yangın sınıflandırması değildir. Fakatuluslar arası uygulamalarda Amerika’da NFPA kurallarında C Sınıfı LIVEELECTRİCAL EQUIPMENT, uzakdoğu ve kısmi olarak Avrupa’da E SınıfıENERGISED ELECTRİCAL EQUIPMENT yani ‘’Üzerinde Halen Elektrik OlanEkipmalrada’’çıkanyangınlarolarakdeğerlendirilir.

ElektrikKaynaklıYangınNedir?

NFPA10-5.5maddesinde‘’CSınıfıyangınlarıncanlıelektrikihtivaedenekipmanlardabaşlayanyangınlar’’olduğunuancak,başladıktansonrayangının‘’ClassAveClassByangınadönüşeceğiniyangınsöndürücüseçilirkenAveBsınıfıyangınsöndürücülerbazalınarakseçilmesigerektiğinisöyler.’’

Temelyangınsınıflandırılmasında;elektrikbiryangınsınıfıdeğilancakbiryangınıbaşlatmaçeşidi,yangınsebebi,yangınıbaşlatmakaynağıolarakkabuledilir.DoğrutanımlamaELEKTRİKKAYNAKLIYANGINLARolarakihtivaetmektedir.

Elektrikkaynaklıyangınlar;elektriklicihaz,ekipmanvealetlereçeşitlisebeplerileortayaçıkanyangınlardır.Kısadevreler,aşırıakımlar,aşırıyüklenmedenkaynaklıısınmalar,izolasyonkaçaklarıvedahabirçoktekniksebepyüzündenelektrikenerjisiuygunortamoluştuğundaYANGINBAŞLATANATEŞLEYİCİolarakhareketetmektedir.


Yangınriskanalizitanımlaması

yapılırkenCsınıfyadaEsınıfıCANLIELEKTRİKYANGINIolarakbirtanımlamayapılabilir.Ancakgereksabitgenel-hacimsöndürmesistemihesabı,

gereksetaşınabilirsöndürücü

seçimindeCsınıfıyadaEsınıfıdiyebiryangıntanımlamasıyapılmazvehiçbirstandarttaböylebirhesaplamakriteri

tanımlanmışdeğildir.

Elektrikenerjisininyangınıbaşlatan

tarafolduğunu,yaniateşleyicitaraf

olduğunudahaöncebelirtmiştik!

Dolayısıylaelektrikakımınınyangına

sebebiyetverebilmesiiçinen60wgüce,enaz0,3Ampakımaveenaz5j(5w)enerjiyeihtiyaçvardır.

220v’lukbirşebekede,sözü

geçenenküçükgücegöreveenküçükenerjiyegöre,enkısatesirsüresi

olarak83ms.olarakhesaplanır.

Görüldüğüüzerehatalıbirsistemdeelekrikenerjisininyangınıbaşlatmasüresiçokkısavegerekenenerjideaslındaoldukçaazbirenerjimiktarıdır.

Kaçakakımröleleriveyangınkoruma

rölesidiyeisimlendirilentoprakkaçakakımrölelerigerekinsangereksetesisatlarıyangınakarşıkorumaküzereelektrikdevrelerindekullanılmaktadırlar.

Kaçakakımrölesiningörevi;yalıtımhatasından

kaynaklananhataakımınıalgılamakvealgılanankaçakakım

değerinininbelirlenendeğerlerin

üzerineçıkmasıdurumudabağlı

bulunduğudevreyikesmektir.30mA‘da

Hayat(İnsanKoruma),300mA‘daTesisat(Yangın

Koruma)fonksiyonunugerçekleştirir.


Yapılandeneylersonucu300mA’likbirtoprakkaçakakımınınkısabirsüreiçerisindeçevresindekimalzemeleritutuşmasıcaklığınagetirerekyangınasebebiyetverdiğigözlenmiştir.Buyüzdenyangınkorumakaçakakımröledeğerleri300mA’dir.

Normalolarakhataakımıkorumaanahtarlarınınaçmaakımı300mA’denküçüktür.Belkideeniyisinominalakımı40A’ekadaranahtarlariçinaçmaakımı100mA’denbüyükseçmemektir.Böylecehatayerindekigüçyaklaşık20Wilesınırlandırılmışolur.Genellikle20Wgüçtehatayeribirazısınır,kururvenihayethataakımınınkesilmesineyolaçar.Eğerhataakımıaçmaakımındanbüyükse,zatenanahtardevreyikısasüredekeserekkorumasağlar.

ElektrikakımınınyangınıbaşlatantarafolmasındaHarmoniklerindeciddibirkatkısıvardır.Elektrikşebekesindelineerbiryükiçinsistemdekullanılangerilimveoluşanakımındalgaşeklisinusşeklindedir.Günümüzdekullanılanmakinelerdekisistemlerin(hızkontrolcihazları,kesintisizgüçkaynaklarıvb.)yükkarakteristiğilineerdeğildir.Busebeplesisteminkullandığıakımşeklibozulmaktadır.Sadeceendüstridedeğilevlerdekullanılancihazlarda(Bilgisayaralr,UPSler,LEDlambasürücüleriv.b)ciddibirharmonikkaynağıoluşturmaktadır.Harmoniklerbeslemesistemlerindevecihazlarüzerindeproblemlermeydanagetirirbuproblemleryangınasebebiyetverecekdüzeydeulaşabilirveyangınlaroluşur.

YÖNETMELİKLERİMİZElektrikİçTesisleriProjeHazırlamaYönetmeliği

ElektrikİçTesisatYönetmeliği

ElektrikTesislerindeTopraklamalarYönetmeliği

ElektrikKuvvetliAkımTesisleriYönetmeliği

BinalarınYangındanKorunmasıHakkındaYönetmelik

YangınistatistiklerinebakıldığındaelektrikkaynaklıyangınlarınçokbüyükbiroranolmasınarağmenBYKHY–Yangınyönetmeliğimizdeelektrikkaynaklıyangınlariçinçokfazlamaddeyoktur.

•  MADDE 24-(1) Yangın kompartıman, duvar ve döşemelerinin yangına en az direnç

sürelerineEk-3/B’deyerverilmiştir.

•  MADDE 24-(2) İki veya daha çok bina tarafından ortak kullanılan duvarlar, kazandairesi, otopark, ana elektrik dağıtım odaları, yapı içerisindeki trafo möerkezleri,jeneratör grubu odaları ve benzeri yangın tehlikesi olan kapalı alanların duvarları vedöşemelerikompartımanduvarıözelliğindeolur.

•  MADDE65-(1)Transformatörünkurulacağıodanınbütünduvarları,tabanıvetavanıenaz120dakikasüreyleyangınadayanabilecekşekildeyapılır.

•  MADDE65-(2)Yağlıtransformatörkullanılmasıdurumunda;•  a)Yağtoplamaçukurununyapılmasıgerekir.•  b) Transformatörün içinde bulunacağı odanın bina içinde konumlandırılması

hâlinde; bir yangın hâlinde transformatörden çıkan dumanların ve sıcaklığın binadakikaçışyollarınasirayetetmemesiveserbesthareketiengellememesigerekir.

•  c)Uyguntipteotomatikyangınalgılamavesöndürmesistemiyapılır.

•  MADDE65-(3)Anaelektrikodalarındanvetransformatörmerkezlerindentemizsu,pissu,patlayıcıveyanıcısıvıvegaztesisatıdonanımıveekipmanlarıgeçirilemezveüstkatmahallerindeıslakhacimdüzenlenemez.

BYKHY2015

MADDE 68-(1)Her türlu binada elektrik iç tesisatı, koruma teçhizatı,kısadevrehesapları,yalıtımmalzemeleri,bağlantıvetespitelemanları,uzatma kabloları, elektrik tesisat projeleri ve kuvvetli akım tesisatı;4/11/1984tarihlive18565sayılıResmiGazetedeyayımlananElektrikİç Tesisleri Yönetmeliğine, 21/8/2001 tarihli ve 24500 sayılı ResmiGazetede yayımlanan Elektrik Tesislerinde TopraklamalarYönetmeliğine, 30/11/2000 tarihli ve 24246 sayılı Resmi GazetedeyayımlananElektrikKuvvetliAkımTesisleriYönetmeliğineveilgilidiğeryönetmeliklereve standartlarauygunolarak tesisedilirdiyerekbahsigeçenyönetmeliklereatıftabulunmaktadır.Ancakyönetmeliklergenelanlamdaönlemevekorunma–yaniyangınçıkmasın ile ilgili kurallarıkoymaktadır.Fakatyangınçıkarsanetürönlemleralınmalınetüraktifsöndürmeönlemlerialınmalıkonusuileilgilikurallarıiçermemektedir.

İÇTESİSATYÖNETMELİĞİ

4-ELEKTRİKKAYNAKLIYANGINLARINOLUŞTUĞUEKİPMANLAR

Trafolar:Muhtemelveenfazlaortayaçıkanelektrikkaynaklıekipmanyangınlarıtrafolardaoluşur.İmalatvekullanımyöntemlerinegöreYAĞLIveKURUtrafoolmaküzereikitürtrafovardır.Kullanılantrafolar2001senesindensonrakurutipolmazorunluluğugetirilmiştir.AncakdahaeskimontajyapılmışolanvebinaaltlarındabulunanüstelikmeskenolarakkullanılanpekçokTrafopostasıvardır.TrafolardaelektriksebebiilebaşlayanbiryangıneğertrafoyağlıbirtrafoiseBsınıfıileFsınıfıbiryangınadönüşür.Eğerkurubirtrafoisehafifmetal(Bakır,Aluminyumv.b.)imalatmalzemeleriveizolasyonmalzemeleridedikkatealınarakBsınıfıilebirazdaolsaDsınıfıbiryangınadönüşürdiyebiliriz.

Panolar:GerekyüksekgerilimveortagerilimLSC2BPMveLSC‘BPItipihücrelerdegeneltabiriileMetalCladveModülerHücreler,gereksedüşükgerilimpanolarıolsunelektrikkaynaklıyangınlarınsıkçagörüldüğüelektrikliekipmanlardır.


•  Motorlar–Alternatörler:Motorvealternatörlerdebirçoksebeptedolayıyangınlarortayaçıkarlar.Motorvealternatörlerhafifmetallarden(Aluminyum,bakır)imaledilirler,vernik,boya,yağgibipetroltürevlimaddeleriçokçaihtivaederler.


Kablolar:Elektriktaşıyıcıkablolardasıklıklayangınlaroluşmaktadır.Elektrikkablolarıhafifmetallarden(Aluminyum,bakır)imaledilirlerveizolasyonmaddesiolaraktapetroltürevlikaplamamalzemesikullanılır.Yeniyönetmelikleriledışkılıfıyazmazadıaltındakablolarkullanılmasızorunluluğugetirilmiştir.Uygunsıcaklığaulaştığındahermaddeyanar,yanmayadevameder.Kablonundışkılıfınınkısadevresonucututuşmasısonradakısasüredesönümlenmesibaşkabirolaydırortamdaartansıcaklıkileiçerisindebulunanbakıryadaalüminyumiletkeninyanmasıbaşkabirolaydır.

Diğerelektriklialetlerveekipmanlar:Hayatınhernoktasındakullandığımızelektrikliekipmanlaryangınlarınentemelsebebiolarakçokçakarşımızaçıkmaktadır.Ahşap,deri,plastik,hafifmetal,petroltürevlimalzemelergibibirçokmalzemedenoluşankompozitekipmanlardır.


Görüldüğüüzereelektrikbaşlangıçlıyangınlarınsıklıklaoluştuğutrafolar,panolar,

motorlar–alternatörler,kablolarvediğerelektrikliekipmanlardayangınbaşlangıçta,elektrik

kaynaklıolmaklaberaberilerleyensafhalarda,ekipmanlarınüretildiğimalzemelerebağlıolarak;azlıklaAveD,sıklıklavegenellikleBveFsınıfıbiryangınadönüşmektedir.Genelolarakyangınbaşlamasında

kısabirsüresonraelektrikotomatikolarakveyaellekesilir.

Yanigenellikleyangınbaşlangıcındansonraekipmanda

canlıelektrikyoktur.Bazıtasarımcılaryadauzmanlar

elektrikbaşlangıçlıyangınlardaCtipiyaniGAZyangınlarınauygunsöndürücütavsiyeetselerde

elektriktrafolarında,Pano-metalCladodalarındaLPG-LNGgibigazbulunmadığıiçinCtipiyaniGAZ

yangınıoluşmamaktadır.

ButüryerlerdesadeceCtipiYangınsöndürücüseçilmesiçok

doğrugözükmemektedir.

TasarımcılarınyadauzmanlarınCtipisöndürücüseçmesininsebebibelkiyanmateoreminegöretümmaddeleringazfazındayanıyorolmasıdaolabilir.Tümmaddelergazfazındayanarlar.Katımaddeöncepirolizolursıvılaşırsonrasızıhaldengazfazınageçerveuygunhavayanıcıgazkarışıoluştuğundauygunenerjiileyanar.Ancakbu

temelbirteoremdirGAZyangınlarıdışındakiyangıntürleriiçinCtipisöndürücüseçilmesinetemelteşkiletmezgörüşüyaygındır

5-ElektrikKaynaklıYangınlarınBilinenSebeplerio  YönetmeliklerDışındaProjelendirme,o  KullanılanelektrikmalzemelerininTSEstandartlarına–UluslararasıStandarlarauygunolmaması,o  AydınlatmaArmatürTipininKullanımYerineUygunSeçilmemesi,o  BuşonluSigortaKullanılması,o  KaçakAkımRölesiKullanılmaması,o  KontrolveTestlerinPlanlıOlarakYapılmaması,o  KabloEklerininİyiYapılmamasıKablolarınSarkıkOlarakBırakılması,o  UzatmaKablolarınınKalıcıKullanılması,o  BirPrizeBirdenFazlaElektrikliCihazTakılarakYüksekAkımÇekilmesi,o  Kabloların Kapalı Muhafaza İçerisine Alınmaması ve Yatay ve Düşey Geçişlerde Yangını Durdurucu

ÖnlemlerinOlmaması,o  Yanıcı, Parlayıcı, PatlayıcıMalzeme ve Yapı Elemanı KullanımıDurumunaUygunOlarak Tesisatın Etanj

veyaEx-proofOlarakYapılmaması,o  YıldırımaKarşıParatonerve/veyaParafudurKullanılmaması,o  İşletmelerdeDoğrubiçimdeTopraklamayapılmaması,o  TopraklamaDirencininYüksekOlmasıveKurulduktanSonraPeriyodikOlarakÖlçümlerininYapılmaması,o  Pano Kapaklarının Açık Bırakılması Pano Önlerinde, Üzerinde veya Yakınında Yanıcı Malzemeler

Bulundurulması,o  Kompanzasyonpanolarınıniçindekikondansatörlerinperiyodikkontroledilmemesi,o  Transformatörleriniçindekiyağınperiyodikolaraknemölçümününyaptırılmaması,o  Transformatörlerin üzerindeki Buchholz ve Termik rölelerin ayarlarının iyi yapılmaması ve sekonder

korumarölelerininzayıfakımdevresinibesleyenakülerinçalışırdurumdaolmaması,o  Kemirgenlerilemücadeleedilmemesiçalışanpersonelinbilgisizliği,

6-ElektrikKaynaklıYangınlarıÖnlemeveKoruma

Tümyangınlardaolduğugibielektrikkaynaklıyangınlarınıönlemekvekorunmakiçinbirtasarımınaihtiyaçvardır.Temeldebutasarımyangıngüvenlikuzmanlarıveyangınkonusundayeterlieğitimalmıştasarımcımühendisler

tarafındanyapılır.

Yangınönlemevekorunmatasarımıyangınbiliminevemühendislikbilimlerinedayalıolarakyapılanciddibirçalışmadır.Bilimselmühendislik;Standartlar,UlusalveUluslararasıkurallarvetecrübelerilebirlikteiçiçedir.

Tasarımcılarınıneğitimliveyangınkonusundatamyeterliolmasıgerekir.TasarımcımühendislerYangınGüvenlik

Uzmanlarındandanışmanlıkalaraktasarımyapmaktanimtinaetmemelidir.


•  Tasarım;performansadayalıbirtemelüzerinde,imalat,devreyealmaveyangıngüvenliksistemininişletilmesinindevamettirilmesiprosesiçerçevesindeyapılır.

•  ÖnDizaynAşaması:Dizayndanöncebiröndizayn

çalışmasıgerekliliğielzemdir.Dahaenbaşındanbirönçalışmayaparakdoğruyönvedoğrukriterbelirlemekhemdahaucuzvehemdekurallaradahauygunolacaktır.Dizaynkonseptdökümanıhazırlanırken,BYKHY,TSE,TSEN,NFPA,FM,ULgibikuralvestandartlaragözönünealınmalıdır.

•  Dizaynkonseptdokümanınıniçeriğininbağımsızakredite

birdenetlemekuruluşuncakontroledilmesi;Yinedahaenbaşındanbağımsızbirdenetçikurum–kuruluşileanlaşmaktafaydavar.Çünküdoğruişyapmakaçısındanherzamanbağımsızbir3.Gözünişleriincelemesindevedenetlemesindefaydavardır.

•  Dizaynkonseptdokümanınınyerelyetkililerce

onaylanması;Yapısahibiveyangıngüvenlikuzmanıtarafındanhazırlanmışsonrasındadenetçitarafındandenetlenmişbirdökümanınyapıkullanmaruhsatıverecekolanidaretarafındanonaylatılmasıiledoğrubirbaşlangıçyapılmışolacaktır.


•  DizaynAşaması:Dizaynçizimlerinin,hesaplamalarınyapılmasıvemüteahhit-uygulamacıtaşeronlartarafındankullanılacakmalzemelerinseçilmesi;Dizaynaşamasındaakrediteveonaylıbirmühendislikfirmasıyadamühendisileçalışılmasıgereklidir.


Dizaynvehesaplamaiçinbilgisayarprogramlarıkullanılıyorise;Buprogramlarındadoğruprogramlarolduğuvesonuçlarınındoğruolduğukontroledilmelidir.Ayrıcabusıradasizinyerinizedanışmanınızulusalve

uluslararasıstandartlarauygundoğrutasarımyapıldığınaveöncedenbelirlediğiniztasarımkriterlerinizeuygunolarakprojelendirme

yapıldığınınkontrolünüyapmalıdır.Hesaplamavetasarımileberabersistemlerdekullanılacakmakinaveekipmanlarındaseçilmesigerekir.

Dizayndokümanınındahaöncedenonaylanmıştasarımkriteridokümanınagörebağımsızakreditebirdenetlemekuruluşuncaonaylanması;Hazırlananhesap,projeveuygulamadosyasınınakreditedenetim

kurumuncaonaylanmasıileberaberdizaynaşamasıtamamlanmışdemektir.


MontajAşaması:Montajaşamasındabağımsızakreditedenetimkuruluşutarafındanyapılandenetimlerinarasındataşeronve/veyadanışmantarafındangerekligörülmesihalindearadenetimleryapılır;Tasarımveprojelendirmedensonrakienönemliadımimalat–uygulamadır.Doğruveyetkilikişilertarafındanyapılantasarımlarındoğruveyetkilikişilertarafındanimalat-uygulamayapılmasıgerekmektedir.TesisatvemekanikuygulamalarıyapanustaveişçilerinMeslekiyeterlilikvediğergereklisertifikalarınınolmasınadikkatedilmelidir.

Diyelimki;sabitsprinklersöndürmesistemiyapılıyorozamanimalatçıfirmanınNFPA13ve/veyaTSEN12845standartlarınauygunişyapabilmesertifikalarınınolmasıgerekliliğiaranmalıdır.Herbiriş(mekaniktesisat,elektrikalgılamasistemleri,otomatiksistemler,aktifvepasifyangınsistemlerinintamamı)yetkiliTSE‘livebelgelifirmalarayaptırılmalıdır.Tasarımlarıdoğruyapılmışancakuygulamalarıbelgesiz–ehliyetsizkişilertarafındanyapılmışolansistemlerinhatalıçalışmasımuhtemeldir.


OtomatikSöndürmeSistemiTasarlanmışEnerjiDağıtımBinası


DevreyeAlmaAşaması:Uygulamasonrasısistemlerintasarımauygunveekipmanlarınüreticifirmalarındirektiflerineuygunolarakdevreyealınmasıişlemlerinindoğrubirbiçimdeyapılmasıgereklidir.Sistemlerintasarımauygunçalıştığınıntestedilerekgörülmesiönemlibirdetaydır.

Devreyealmatestindensonrabağımsızakreditedenetimkuruluşutarafındanbulgularıanlatanbirdenetimraporuyazılır.Sistemişletimdeykenonaylıdizaynkonseptdokümanınagöreyıllıkolarakgeçerlisertifikaverilir.Sürelisertifikaolmasıdenetiminveuygulamanınciddiyealınmasıvekontrolaltındatutulmasıaçısındanönemlidir.


RuhsatlandırmaAşaması:Montaj/uygulamabittiktensonratestlerdeyapılıpsisteminçalıştığıgörülmesinemüteakip.TümyapılanlarileberaberhazırlanmışolangüncelYangınDosyasıileberaberyapınınyangınauygunluğuiçinruhsatvermeyeyetkiliidareyesunulur.

Yangındosyasıhemprojeveuygulamanındetaylarınıhemde;yerleşim,acildurumplanları,yangınriskanaliziveyangınyönergesigibidetaylarıdaiçermelidir.

Tümbusüreçsonrasındaruhsatvermeyeyetkiliidaredosyayıincelerveherşeykurallarauygunsaruhsatverir.Zatenbusürecekadarherşeyakreditevebelgeliolduğuiçinruhsatvermeyeyetkiliidareninişioldukçakolaybirhalegelmişolur.


Bakım–İşletmeAşaması:Bağımsızdenetimkuruluşuenazyıllıkolarakperiyodikdenetimgerçekleştirmelidir.Budenetim,sistemlerintesti,bakımprogramınınincelenmesi,pasiftedbirler,aktifyangınkorumatedbirleriveorganizasyoneltedbirleringörselolarakincelenmesiniiçerir.Yangınkorumasistemihaladizaynkonseptdokümanışartlarınısağlıyorsabiryılgeçerliolandenetimraporuilebirlikteyenisertifikaverilir.

Bakımaşamasındayine,belgesiolanakreditekurumvekişilertarafındanbakımyapılmasışartıaranmalıdır.MeselasabitsistemlerintestvebakımlarıTS13345YangınSöndürmeSistemleriveDonanımlarıİçinhizmetyeterlilikbelgesialmışYetkiliServisler-Firmalartarafındanyapılır.TaşınabiliryangınsöndürmecihazlarınıntestvebakımlarıiseTSE11827hizmetyeterlilikbelgesialmışYetkiliServislerFirmalartarafındanyapılır.


•  Sistemleriişletirkenişletmebusistemlerinişletilmesiiçingerekliteknikelemansağlamalıdır,yinebuteknikekipbukonudaeğitimlivesertifikalıolmalıdır.Yangıngüvenliksistemlerininişgörürolmasıiçinsüreklibirbiçimdeçalışmayahazırolmasıentemelgerekliliktir.Yapılmışancakbakımıtutumuyapılmamışkullanımaamadeolmayansistemlerinyangınıönlemevesöndürmedebaşarılıolmasıbeklenemez.

•  Yönetmeliklergereği;Tümyangınkorunum,yangıngüvenlikveyangınlamücadelesistemlerininperiyodikbakımlarınınyapılmasıgerekmektedir.Çünküilkkurulumdaçalışansisteminsüreklibirbiçimdeçalışırolmasıperiyodikbakımtutumilemümkünolacaktır.


DeğişimlerinYönetilmesi:Faaliyetlerdeğiştiğindeveyabinadadeğişiklik/eklentiyapılacağızaman,dizaynkonseptdokümanıgözdengeçirilmelivegerekliolmasıdurumdagüncellenmeliveyayenioperasyonlariçinyenibirdizaynkonseptdokümanıhazırlanmalıdır.

Dönemselolarakyangınriskanalizleriuzmanlartarafındanyapılır,gereklieklemeveçıkarmalardauzmanlarınraporlamalarısonucubelirlenir.

Yangıngüvenliğisistemininsertifikalandırılabilmesiiçindeğişikliklerin,yetkililervebağımsızakreditedenetimkuruluşutarafındanonaylanmasınıiçerentümsertifikasyonsüreciyenidenbaşlar.

Çünkübinadagerçekleştirilecekherhangibiryapısaldeğişiklikyadabinanınkullanımamacındakideğişikliktümyangınkorunmavegüvenliksisteminietkileyecektir.Hattaüretimyapmaamacıyadadepoamacıilekullanılanbinalardaüründeğişikliğidetümyangınkorunmavegüvenliksisteminietkileyecektir.


BinaiçiTrafolarOtomatikSöndürmeSistemi

Sonuçolarak;•  Elektrik kaynaklı yangınları önlemeve korunma sürekli ve sürdürülebilir

bir disiplin olarak ele alınmalıdır. Temel yangın disiplinleri çerçevesindeelektrikbilimineözelolaraküretilecekolançözümlertekniklerhersafhadabilimselolarakdeğerlendirilmeliveişletilmelidir.

•  Yangın tehlikesinin her zaman olabileceği bilinci ile hareket edilerek

oluşabilecekyangınriskleriminimizeedilmelidir.•  Yangın önleme ve yangından korunumun her aşamasında bilgi, tecrübe,

eğitim, kalifikasyon ve Ulusal/Uluslararası standartlara uygunluk,ciddiyetledikkatedilmesigerekenhususlardır.

•  Yangın güvenlik ve önleme felsefesinde her zaman zorunluluklar ile

berabergerekliliklerideğerlendirmekdoğrubiryaklaşımolacaktır.•  Yanmaveyangınyokedebileceğimizbirdurumdeğildir;kontrolaltınaalıp

birlikteyaşamayıöğrenebileceğimizbilimselbirdisiplindir.

•  Kaynaklar

•  [1]2015TürkiyeBinalarınYangındanKorunmasıHakkındakiYönetmelik•  [2]TSEN2YangınSınıfları•  [3]TSEN54YangınAlgılamaveUyarıSistemleri•  [4]TSEN671SabitYangınSöndürmeSistemleri•  [5]TEİAŞYangınŞartnamesi•  [6]TSEN15004–GazlıSöndürmeSistemleri•  [7]TSEN12101SmokeandHeatControlSystems•  [8]TSEN13501Fireclassificationofconstructionproductsandbuildingelements•  [9]TSEN1838LightingApplications-EmergencyLighting•  [10]ATEX94/9ECPatlayıcıortamlardakullanılanteçhizatvesistemlerdirektifi•  [11]NFPA1FireCode(YangınKodları)•  [12]NFPA10,11,13,17,17A,18,18A,20,25,30,60,70,72,80,90A,92,220,550,750,770,850,2001and5001Standarts.•  [13]NFPA101LifeSafetyCode(CanGüvenliğiStandardı)•  [14]NFPAFireProtectionHandbook•  [15]AlçakGerilimTesisatlarınınYangınGüvenliğiİleİlgili,İlişkiliStandartlar•  [16]AlçakGerilimTesisatlarınınYangınGüvenliğiİleİlgili,İlişkiliDirektifler•  [17]İnternetvekullanımaaçıkkaynakkodlubilgiler•  [18]İşler,A.,ElektrikEnerjisindenKaynaklıYangın,MakineKırılması,ElektronikCihazHasarNedenveÖnlemleri.

Documents

ELEKTRİK KAYNAKLI YANGINLAR VE KORUNMA YÖNTEMLERİ · İmalat ve kullanım yöntemlerine göre YAĞLI ve KURU trafo olmak üzere iki tür trafo vardır. Kullanılan trafolar 2001