Univerzitet u Sarajevu

Fakultet za saobraćaj i komunikacije

Sarajevo

Seminarski rad iz predmeta: Vertikalni transport

Tema: Osnovni elementi Trebevićke žičare

SADRŽAJ

UVOD.............................................................................................................................................. 3

1.Osnovni elementi žičare...............................................................................................................4

1.1.Kabina žičare.........................................................................................................................5

1.2.Transportno uže.....................................................................................................................6

1.4.Koturovi za vođenje žičare....................................................................................................9

1.5. Stanice.................................................................................................................................. 9

1.6. Kočioni sistem....................................................................................................................10

2.Pogon žičare...........................................................................................................................11

3.Noseća konstrukcija................................................................................................................13

ZAKLJUČAK:..............................................................................................................................14

LITERATURA:............................................................................................................................ 15

UVOD

Trebevićka žičara simbol je grada Sarajeva. Puštena je u rad još davne 1959. godine, a

do 1992. godine žičarom se godišnje vozilo više od 130.000 ljudi. Puštanjem žičare u rad,

javili su se brojni problemi koji su dovodili do prekida saobraćaja, zbog čega je donešena

odluka o sanaciji žičare kako bi se otklonili nedostaci.

Žičara je aktivno radila 33 godine, ali je dolazilo do brojnih problema tokom njenog

rada. Naime, sama konstrukcija žičare nije bila obavljena od strane obučenih ljudi i desile su se

mnoge greške prilikom njene izrade. Nadležne institucije donijele su odluku o prekidu rada

žičare na određeni period dok se svi problemi ne prevaziđu i žičara ponovo vrati u formu u

kakvoj je i bila prije nego su se počeli javljati svi problemi.

U toku rata žičara je uništena u velikoj mjeri tako da su za njenu opravku neophodna

ogromna sredstva koja država ne može priuštiti. Tokom Zimskih olimpijskih igara u Sarajevu,

na Trebeviću su se održavala brojna natjecanja, te su njene staze za bob i sankanje bile

korištene u punom kapacitetu. Žičara je radila neprestano i prevozila stanovnike grada i turiste

u raznim prilikama.

Životni nijek žičare od 30 godina je takođe istekao. Žičara je kružna, sa dva užeta.

Namijenjena je za prijevoz ljudi i njihovog prtljaga na Trebević i sa Trebevića, kada god im je

to potrebno.

1.Osnovni elementi žičare

Kabinska žičara je transportno sredstvo koje služi za transport osoba i njihovih prtljaga.

To su tehnološki vrlo složene konstrukcije koje služe svojoj svrsi u izuzetno nepovoljnim

vremenskim uslovima. Konstrukcija žičare je takva da čelično uže služi kao element pruge i

kao element za vuču tj. uže ima ulogu nosivog vučnog užeta, pa ga zato nazivamo i transportno

uže.

Dakle, transportno uže je vrlo važan element sa stanovišta sigurnosti rada kabinske žičare.

Primjenjuju se dvije vrste nosećih užadi, i to:

- Otvoreno uže

- Zatvoreno uže

Otvoreno uže je spiralno uže sastavljeno od upletenih žica kojih može biti 19 ili 37, odnosno 3

ili 4 sloja. Uže sa 3 sloja ima 19 upletenih žica, dok uže sa 4 sloja ima 37 žica.

Zatvorena užad imaju spoljnu sstranu od žica specijalnog profila i ona se odlikuje time što

vlaga ne može lako prodrijeti u njihovu unutrašnjost i time su mnogo zaštićenija od otvorenih

užadi.

Sistem vuče sastavljen je od:

- glavnog električnog motora

- zupčanika za reduciranje

- sigurnosnog motora

- servisne kočnice

- kočnica u slučaju opasnosti

Kabinska žičara se pokreće električnim motorima koji su smješteni u stanici koja se nalazi

na planini Trebević, na 1150 m N.V., zatezni sistemi su smješteni u donjoj stanici.

1.1.Kabina žičare

Putnici ulaze u kabinu sa platformi koje se nalaze u stanicama. Brzina kretanja kabine

kroz stanicu je oko 0,3 m/s, tako da je omogućen lagan ulazak i izlazak putnika u kabine.

Nakon što su se putnici smjestili u kabinu, kabina pomoću sistema točkova ubrzava do brzine

užeta koja iznosi 6 m/s i napušta konstrukciju stanice kačeći se pomoću hvataljke za vučno

uže. Sam prelazak sa šina na transport užetom treba biti izveden tako da ga putnici ne osjete.

Putnici ne mogu otvoriti kabinu za vrijeme vožnje. Materijali od kojih je kabina

izgraženamoraju biti otporni na vlagu, koroziju te sredstva za čišćenje i odmrzavanje.

Slika 1. Kabina

žičare

Slika 2. Nove kabine za Trebevićku žičaru

1.2.Transportno uže

Transportno uže se duž linije vodi preko koturnih baterija, a u stanicama preko

koturova i pogonske odnosno povratne užetnjače. Koturi baterija za vođenje transportnog užeta

na stupovima kao i užetnjače imaju elastičnu oblogu sa žlijebom što omogućava manje bučan

rad i manje trošenje užeta. Koturne baterije, kao i užetnjače posjeduju „hvatače“ za

prihvaćanje užeta prilikom eventualnog iskliznuća istog. Zatezanje transportnog užeta vrši se u

zateznoj stanici preko pokretne platforme (na kojoj se nalazi povratna užetnjača) hidraulikom.

Ovo se može riješiti direktnom vezom ili preko zateznog užeta i koturova, zavisno od

konstruktivnog rješenja proizvođača.

Zatezni sistem mora imati „slobodan hod“ pri svim radnim i klimatskim uslovima.

Posebnu pažnju treba posvetiti prečnicima savijanja transportnog užeta, a u skladu sa

„Pravilnikom o tehničkim normativima za putničke žičare“. Transport putnika vrši se

kabinama za 8 (osam) osoba kod kojih se hvataljka razdvaja od transportnog užeta u pogonskoj

i povratnoj stanici. Kabina treba da ima takvo konstruktivno rješenje koje obezbjeđuju

potrebno njihanje (zakretanje) u pravcu transportnog užeta i poprečno na njega.

Zatvaranje kabine poslije ulaska putnika je automatsko – dešava se prije početka

kretanja kabine prema transportnom užetu. Također, otvaranje kabine pred izlazak putnika je

automatsko i dešava se kada kabina dostigne određenu brzinu, npr. 0,3 m/s, zavisno od

proizvođača.

Slika 3. Transportno uže i kabina

Otvaranje kabine za vrijeme vožnje, od strane putnika, nije moguće. Materijali i zaštita

materijala koji se ugrađuju u kabine moraju biti otporni na koroziju i sredstva za čišćenje i

odmrzavanje. Hvataljke moraju biti konstruirane tako da se u pogonu ne mogu otvoriti niti

iskliznuti.

Konstrukcija čeljusti kvačila treba da garantuje dovoljnu sigurnost od proklizavanja

i pri smanjenju prečnika transportnog užeta od 15 %. Za kontrolu uklapanja odvojivih kvačila

hvataljke na transportno uže postoje uređaji za kontrolu položaja užeta u vertikalnom i

poprečnom pravcu, kontrolu pozicije bitnih elemenata hvataljke, kontrole upleta transportnog

užeta i privremenog zaustavljanje pogona za dodavanje kabine. Aktiviranje bilo kojeg od

nabrojanih kontrolnih uređaja izaziva akustični i svjetlosni signal uz zaustavljanje pogona

žičare.

1.3.Hvataljke

Hvataljke se sastoje od osnovnog tijela od kojeg je nekoliko dijelova povezano za:

- fiksnu hvataljku: koja dozvoljava kretanje poluge, i napravljena je od dva dijela koji su povezani jedan sa drugim i sa osnovnim tijelom i to šarafima,

- pokretna poluga: povezano je sa dvije opruge koje silom zahvataju hvataljku

- prednji klizeći točkovi: kotrljaju se staničnim tračnicama

- zadnji klizeći točkovi: kotrljaju se dugim tračnicama, u cilju stabilizacije gondola u stanici.

Točak je postavljen na kraj pokretne poluge, kreće se po tračnicama otvarajući hvataljke.

Na gornjoj strani glavnog tijela nalazi se kontaktna drljača, koja prenosi kretanje između

staničnih točkova i gondole.

Otpor hvataljke je dovoljno širok za ulazak slijega i leda. Mehanizam hvataljke, također

omogućava i redukciju dijametra užeta. Poluge su oblikovane tako da i samo jedna poluga

obezbjeđuje zaustavnu silu.

Iz sigurnosnih razloga, koriste se dvije hvataljke za jednu gondolu.

Slika 4,5. hvataljke

1.4.Koturovi za vođenje žičare

Diametar kotura iznosi 5200mm kako stoji pod stavkom «početni proračun». Oblik žljeba je, takav da omogućava klizanje užeta. Dno žljeba je dublje od dijametra užeta, i prekriveno je polimeričnim materijalima koji povećavaju trenje.

Pokretni kotur je montiran na dupli sistem oslanjanja:

• Fiksni otvori dozvoljavaju strujanje vazduha

• Rotacioni čvrsti element prenosi samo obrtaje

1.5. Stanice

U stanicama vozila se odvajaju od užeta i kreću se lagano, dozvoljavajući ljudima

ulazak i izlazak. Ulaskom vozila u stanicu ono se automatski odvaja od užeta i prelazi na šine,

usporava, a potom se kreće na točkovima, dok se ljudi spuštaju i iskrcavaju, a nakon toga se

ubrzava i ponovo hvata za uže. U staničnim zgradama, postoje sobe za pribor i kontrolna ploča. Na

gornjem kraju stanice, nalazi se prostorija za motore, a u donjem kraju stanice, nalazi se sistem

za zatezanje.

1.6. Kočioni sistem

Zaustavljanje rada žičare može biti na dva međusobno nezavisna načina. Jedan kočioni

sistem djeluje direktno na pogonsku užetnjaču (hitna kočnica ), a drugi djeluje preko diska

kočnice na vratilo elektromotora (radna kočnica ).

Radna (pogonska) kočnica izvedena je kao automatska kočnica koja djeluje u slučaju

nestanka električne energije ili bilo koje greške koja se pojavi pri eksploataciji žičare tj.

uključenja sigurnosne grupe.

Hitna (glavna, odnosno sigurnosna) kočnica koči u slučaju prekoračenja brzine,

protukretanja kao i u slučaju kvara radne kočnice. Ova kočnica djeluje na pogonsku užetnjaču.

Žičaru nije moguće pustiti u pogon dok kočnice ne otpuste.

Najveće usporenje nesmije biti veće od 2 m/s2, pa slijedi da je minimalni kočioni put

smin=V2(2a)=62(2x2)=9,0 m,

a kada hitna ili radna kočnica djeluje samostalno sa minimalnim usporenjem a=0,5 m/s2,

tada je maksimalni kočioni put

smax=62(2x0,5)=36,0 m.

Slika 6. Radna i hitna kočnica

2.Pogon žičare

Kabinska žičara ima dva nezavisna pogona. Prenos obrtnog momenta od elektro DC

motora do pogonske užetnjače vrši se preko mjenjača. Drugi pogon je također električni i

koristi se samo u nuždi za pražnjenje linije u slučaju kvara glavnog pogona. Obrtni momenat

rezervnog pogona se do pogonske užetnjače prenosi preko zupčanika za rezervni pogon.

Pogonska oprema treba da sadrži i DISEL generator u slučaju nestanka električne energije.

Slika 7. DC motor

Izabrane su dvije serije DC motora. Izabrani model je SIEMENS 1HS7.

Slika 8. DC motor

Cjelokupno pogonsko postrojenje nalazi se pod krovom pogonske stanice čime je

motorima i ostaloj opremi obezbjeđen normalan rad. Također i donja, zatezna stanica je

pokrivena čime je zadovoljen i „Pravilnik o uslovima za rad kružnih žičara sa kabinama“.

Slika 9. DISEL generator

3.Noseća konstrukcija

Noseća konstrukcija

je, uglavnom, izrađena od

ugljeničnih konstrukcionih

čelika u zavarenoj izvedbi ili

spajanjem vijčanom robom.

S obzirom da je žičara

predviđena za rad na

planinskom lokalitetu, gdje

su eksploatacioni uslovi

relativno teški, izboru

materijala injegovom

spajanju treba posvetiti posebnu pažnju po pitanju mehaničkih osobina, a posebno udarnoj

žilavosti i koeficijentima sigurnosti. Vitalni dijelovi kao što su osovine koturnih baterija i

užetnjača, vratila, kardanske veze, hvataljke i ostale osovine trebaju biti izrađeni od

niskolegiranih čelika koji su termičkom obradom dovedeni u stanje potrebnih

eksploataciono – tehničkih karakteristika (zatezna čvrstoća, površinska tvrdoća, udarna

žilavost). Svi materijali koji su skloni koroziji trebaju biti zaštićeni na odgovarajući,

pouzdan način, bilo toplim cinčanjem, bilo bojenjem.

Slika 10, 11. Noseća konstrukcija

ZAKLJUČAK:

Simbol grada Sarajeva, Trebevićka žičara puštena je u rad 1959. godine i aktivno

prevozila ljude i njihove prtljage. Procjenjuje se da se do rata žičarom aktivno prevozilo

preko 130 000 ljudi. Smještena je na Olimpijskoj planini Trebević koji je uklopljen u

morfologiju koja je karakteristična po prelazu ravnice u guste izohipse.

Kada je žičara puštena u rad počeli su se javljati brojni problemi vezani za oštećenu

opremu, neobučenost osoblja, što je dovelo do prekida njenog rada. Period aktivnog rada

žičare smatra se 33 godine ali je propraćen brojnim problemima. Nastojalo se izaći na kraj

tim problemima i vratiti žičari njenu funkciju, ali su se stalno javljale nove poteškoće i

napori.

Ratni period takođe nije donio ništa dobro radu žičare. Njeno stanje se u sve većoj

mjeri pogoršavalo, tako da je danas za njenu obnovu potrebno uložiti puno više sredstava

nego što je država u mogućnosti uložiti.

Iako uništena, Trebevićka žičara je i dalje veoma bitan faktor, ne samo za turizam

nego i općenito za kulturu grada. Oni koji su imali priliku koristiti je, pričat će o njoj s

velikim divljenjem i uvijek će za njih predstavljati nešta veliko.

LITERATURA:

INTERNET:

http://www.eis.ba/site/images/publikacije/trebevicka%20zicara.pdf

www.wikipedia.org