ELEŞTİRİDORUK ZAİMOĞLU

Eleştiri

• Bence eleştiri, yorumlamaktır. Bir eserin (şiir, tiyatro, roman, deneme...) güçlü ve zayıf yönlerini açığa çıkarmaktır.

Eleştiri Özellikleri

• Eleştirilen sanat eseri kimin tarafından, hangi zaman, çevre ve şartlar altında yazıldığı dikkate alınır.

• Eserin konusu, dili, üslubu, tekniği ve kahramanları incelenir.

• Eleştirilen eserin sanatçısının orijinal görüş ve duyuşları saptanır. Eserin sanat dünyasına ne gibi bir katkı yaptığı ortaya konur.

Eleştiri Özellikleri

• Bir sanatçı eleştiriliyorsa onun hataları, orijinal yanları belirtilir, sanatını geliştirmesi için yapması gerekenler açıklanır.

• Eleştiriye konu olan eser, yalın bir dille tanıtılır.

• Eleştirmen, eserin gerçek değerini, güçlü ve zayıf yönlerini, özünü ve önemini belirtir; yeni eserler için sanatçılara kılavuzluk eder.

• Bir şiirin eleştirisini yapan kişi şair olmayabilir ama bu türün bütün özelliklerini çok iyi bilmeli, başka örneklerle karşılaştırarak şiirin gerçek değerini taraf tutmadan belirleyebilmelidir.

Eleştiri Türleri• İzlenimsel (empresyonist) eleştiri: Edebî eserlerin okuyucu

üzerinde bıraktığı etkilerden, izlenimlerden yola çıkılarak yapılan eleştirilere “izlenimci eleştiri” denir.

• Nesnel (bilimsel) eleştiri: Edebî eserlerin içerik, yapı ve üslûpları üzerinde tarafsız olarak yapılan eleştirilere de “bilimsel eleştiri” denir.

Nerede ve Nasıl Doğmuştur

• Modern Avrupa’da yapilan elestiri, saltikci devlete

karsi verile savasimdan dogmustur. On yedince ve

on sekizinci yuzyilda bu baski rejimi altindaki

Avrupa burjuvazisi kendine, icinde yetkeci bir

siyasetin merhametsiz fermanlarindan cok ussal

yargiya ve bilgiye dayali elestirinin bulunduğu

gidimmi ayrı bir uzam açmaya baslamıştı.

(Eagleton 11)

Avrupa’da Eleştiri

• Eleştiri uzun zaman, “kusur bulmak” gibi algılanmıştır. Eleştiriyi

kişiden kişiye değişen bir zevkin sonucu olmaktan kurtarmak,

onu belli prensiplere göre değerlendirmek gerektiği fikri 19.

yüzyıldan itibaren yaygınlaşmaya başlamıştır

• Boieleau: Dissertation sur Jönde

• Sainte Beuve: Portreler

• Hippolyte Taine: Yeni Eleştiri ve Tarih Denemeleri

Türkiye Edebiyatında Eleştiri

• Tanzimat Dönemi ile geldi.

• İlk eleştiri yazısı Namık Kemal’in “Lisan-ı

Osmanînin Edebiyatı Hakkında Bazı Mülahazâtı

Şâmildir” adlı yazısıdır.

• İlk eleştiri eseri: Namık Kemal, Tahribi – Harabay

• Başlarda dil ile ilgili eleştiriler yazıldı daha

sonraları eleştiri sınırları gelişti.

Türkiye Edebiyatında Eleştiri

• Servet-i Fünun döneminde batı tarzında eleştiriler ortaya çıkmıştır.

• Recaizade Mahmut Ekrem: Takdir-i Elhan• Hüseyin Cahit: Kavgalarım• Ali Canip: Milli Edebiyat Meselesi ve Cenab Beyle

Münakaşalarım

• İncelenen metin: Makinalaşmak, Nazım Hikmet

• Yararlanılan kaynağın adı: Mehmet Kaplan, Şiir Tahlilleri

Nazım Hikmet• (15 Ocak 1902 – 3 Haziran

1963)• Şair, oyun yazarı, romancı, anı

yazarı• Komünist• Sürgün ve hapis• Uzunca bir süre Rusya’da

yaşadı.• Vatandaşlıktan çıkarıldı.• Savaş ve emperyalizm karşıtı.

Makinalaşmak, Nazım Hikmet

trrrrum,trrrrum,trrrrum!trak tiki tak!makinalaşmak istiyorum!beynimden, etimden, iskeletimden geliyor bu!her dinamoyualtıma almak için çıldırıyorum!tükrüklü dilim bakır telleri yalıyor,damarlarımda kovalıyoroto-direzinler lokomotifleri!

trrrrum,trrrrum,trak tiki takmakinalaşmak istiyorum!mutlak buna bir çare bulacağımve ben ancak bahtiyar olacağımkarnıma bir türbin oturtupkuyruğuma çift uskuru taktığım gün!trrrrumtrrrrumtrak tiki tak!makinalaşmak istiyorum!

Metin İncelemesi

• Mehmet Kaplan, Nazım Hikmet’in komunist, Moskova’ya bağlı ve onun emrinde çalışan, Türkiye’nin bir Sovyet peyki olmasını isteyen bir ihtilalci olduğunu savunur. Metnin ötesinde Nazım’ın Polonya’da yaşadıkları gibi çeşitli biyografik saptamalarda bulunur.

• Yazara göre şiirin üslubu ile tekniği makinalaşma ihtiyacını hissettiriyor. Dil vasıtasıyla makina sesleri taklit ediliyor.

Metin Incelemesi

• Yazar şair olmamasına rağmen bu tür hakkında geniş bir bilgi birikimine sahiptir.

• Nazım’ın inandığı ideoloji marksizm ve meteryalizm olduğundan Nazım’ın insanlığın makina sayesinde refah ve saadete ulaşabileceğine inandığını söyler.

• 342. sayfada

Anlatım Yöntemleri

• Örneklendirme:Kimse adını anmak istemez olmuştu. Behçet Necatıgil bile 1960 ve 1964 yıllarında neşrettiği Edebiyatımızda İsimler Sözlüğü adlı kitabında onun ismini zikretmez.

• Karşılaştırma:Makinalaşmak ile Yalnayak şiirleri karşılaştırıldı.

Anlatım Yöntemleri• Açıklayıcı Anlatım:332. sayfada şiirin anlamı ve ritmi hakkında bir açıklamaya yer verilmiştir.“mısralarında k,r,t konsonları büyük bir kefaret teşkil ediyor. Yalnız şiirde bu sesler gelişi güzel sıralanmamıştır. Kendilerine has ritim şemaları vardır.”

Yazarın Amacı ve Tutumu

• Bence yazarın Nazım Hikmet’i eleştirmesinde asıl amacı

Nazım’a olan ilginin doğru olmadığını düşünmesidir. Yazısının

başında Nazım Hikmet’in Türkiye ile olan bağlarını koparmak

istediğini söyler. Yazısı boyunca sert bir tavır izler ve şairi

suçlar. Pek olumlu bir tutum izlediğini söylemek dürüstçe

olmaz. Son zamanlarda Nazım Hikmete olan saygının aslında

hak edilir olup olmadığını sorgular. Nazım’ın Türklüğünü inkar

ettiğini açıklar.

Yazarın Amacı ve Tutumu

• “ Türkiye’de doğan Nazım’ın tıpkı Türkiye’de doğan, sonra

vatana ihanetlerinden dolayı Türkiye dışına cıkarılan Rumlar ve

Ermeniler gibi Türkiye topraklarını hatta Türk halkını sevmes,

onun Moskova emrinde, Türkçeyi çok iyi kullanan, kökü

Polonyalı bir şair olduğu gerçegini yok edemez.”

• Eagleton, Terry. Elestirinin Gorevi. 1. Baskı, Ankara, 1998• Kaplan, Mehmet. Şiir Tahlilleri. 3. Baskı, Istanbul, 1990• http

://www.bilgicik.com/yazi/turk-edebiyatinda-elestiri-turu-tarihi-gelisimi-ve-onemli-temsilcileri/

• http://www.edebiyatogretmeni.org/elestiri-tenkit/• http://www.elestiri.org/elestiri-nedir/• http://frmsinsi.net/showthread.php?p=917741• http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_gts&keli

me=ELEŞTİRİ

• http://tr.wikipedia.org/wiki/Eleştiri