Embriologia – prowadzący prof. dr Embriologia – prowadzący prof. dr hab. Jan Kuryszkohab. Jan Kuryszko

Literatura podstawowa:Literatura podstawowa: C. Jura, J. Klag - „Podstawy embriologii zwierząt C. Jura, J. Klag - „Podstawy embriologii zwierząt

i człowieka.” Wyd. Nauk. PWN, t. I, II, W-wa 2005i człowieka.” Wyd. Nauk. PWN, t. I, II, W-wa 2005 Z. Bielańska – Osuchowska – „Zarys Z. Bielańska – Osuchowska – „Zarys

organogenezy. Różnicowanie się komórek w organogenezy. Różnicowanie się komórek w narządach.” Wyd. Nauk. PWN W-wa 2004narządach.” Wyd. Nauk. PWN W-wa 2004

C. Jura, H. Krzanowska, K. Rzehak – „Podstawy C. Jura, H. Krzanowska, K. Rzehak – „Podstawy embriologii zwierząt.” PWN Warszawa, 1983embriologii zwierząt.” PWN Warszawa, 1983

Z. Bielańska – Osuchowska – „Embriologia” Z. Bielańska – Osuchowska – „Embriologia” PWRiL 1977 i 1978PWRiL 1977 i 1978

Embriologia – prowadzący prof. dr Embriologia – prowadzący prof. dr hab. Jan Kuryszkohab. Jan Kuryszko

Literatura uzupełniająca:Literatura uzupełniająca: H. Bartel – „Embriologia” PZWL, H. Bartel – „Embriologia” PZWL,

Warszawa 1995 i 1999 (wyd. I i II).Warszawa 1995 i 1999 (wyd. I i II). D. Starck – „Embryologie” G. Thieme D. Starck – „Embryologie” G. Thieme

Verlag Stuttgart, 1965Verlag Stuttgart, 1965 Scott F. Gilbert – „Developmental Scott F. Gilbert – „Developmental

biology” seventh edition, Sinauer biology” seventh edition, Sinauer Associates, Inc. 2003Associates, Inc. 2003

Podstawowe procesy Podstawowe procesy rozmnażania i rozwoju rozmnażania i rozwoju

osobniczegoosobniczego

Cel rozmnażaniaCel rozmnażania

zapewnienie ciągłości istnienia zapewnienie ciągłości istnienia gatunkugatunku

przekazywanie z pokolenia na przekazywanie z pokolenia na pokolenie informacji genetycznej, pokolenie informacji genetycznej, zgodnie z którą nowe osobniki będą zgodnie z którą nowe osobniki będą funkcjonować w środowisku.funkcjonować w środowisku.

RozmnażanieRozmnażanie

bezpłciowe (agamiczne, aseksualne, wegetatywne) płciowe (gamogoniczne,

generatywne, seksualne)

Rozmnażanie bezpłcioweRozmnażanie bezpłciowe bierze udział jeden organizm bierze udział jeden organizm

rodzicielskirodzicielski powstaje potomstwo jednakowe pod powstaje potomstwo jednakowe pod

względem genetycznym z względem genetycznym z organizmem rodzicielskimorganizmem rodzicielskim

występuje u niższych systematycznie występuje u niższych systematycznie grup bezkręgowcówgrup bezkręgowców

Rozmnażanie bezpłcioweRozmnażanie bezpłciowe

podział (podłużny i podział (podłużny i poprzeczny)poprzeczny)

pączkowaniepączkowaniewytwarzanie przetrwalnikówwytwarzanie przetrwalnikówpoliembrioniapoliembrionia

Podział podłużnyPodział podłużny

Podziały mitotyczne komórek Podziały mitotyczne komórek zachodzą wzdłuż głównej osi ciała zachodzą wzdłuż głównej osi ciała organizmu macierzystego, który organizmu macierzystego, który dzieli się na dwie równe części dzieli się na dwie równe części (gąbki, meduzy, stułbiopławy, (gąbki, meduzy, stułbiopławy, koralowce, rozgwiazdy, larwy koralowce, rozgwiazdy, larwy niektórych tasiemców).niektórych tasiemców).

Podział poprzecznyPodział poprzeczny Zachodzi poprzecznie do głównej osi ciała i Zachodzi poprzecznie do głównej osi ciała i

dzieli ciało na dwie nierównowartościowe dzieli ciało na dwie nierównowartościowe części:części:

górną – morfologicznie bardziej górną – morfologicznie bardziej zróżnicowanązróżnicowaną

dolną – morfologicznie mniej dolną – morfologicznie mniej zróżnicowanązróżnicowaną

Występuje u nielicznych meduz Występuje u nielicznych meduz stułbiopławów, koralowców, wirków, stułbiopławów, koralowców, wirków, wieloszczetów, skąposzczetów.wieloszczetów, skąposzczetów.

PączkowaniePączkowanie Mitotyczne dzielenie się komórek w Mitotyczne dzielenie się komórek w

określonej okolicy organizmu określonej okolicy organizmu macierzystego, ich skupianie się w postaci macierzystego, ich skupianie się w postaci pączka, oddzielenie i przekształcenie w pączka, oddzielenie i przekształcenie w organizm potomny (gąbki, parzydełkowce, organizm potomny (gąbki, parzydełkowce, wieloszczety, mszywioły, larwy niektórych wieloszczety, mszywioły, larwy niektórych tasiemców). tasiemców).

Pączkowanie dzieli się na zewnętrzne i Pączkowanie dzieli się na zewnętrzne i wewnętrzne.wewnętrzne.

Pączkowanie zewnętrznePączkowanie zewnętrzne Pączki powstają bezpośrednio na ciele Pączki powstają bezpośrednio na ciele

organizmu macierzystego lub na stolonach organizmu macierzystego lub na stolonach zewnętrznych. U gąbek pączki tworzą się zewnętrznych. U gąbek pączki tworzą się bezpośrednio na ciele. Oddzielenie niezupełne bezpośrednio na ciele. Oddzielenie niezupełne – kolonia. Koralowce – pączki na stolonach – kolonia. Koralowce – pączki na stolonach zewnętrznych, rzadziej na wewnętrznych.zewnętrznych, rzadziej na wewnętrznych.

STOLONY – uwypuklenia lub wpuklenia ściany STOLONY – uwypuklenia lub wpuklenia ściany ciała organizmu macierzystego (stolony ciała organizmu macierzystego (stolony zewnętrzne lub wewnętrzne).zewnętrzne lub wewnętrzne).

Pączkowanie stułbiPączkowanie stułbi

Pączkowanie wewnętrznePączkowanie wewnętrzne Pączki powstają na stolonach Pączki powstają na stolonach

wewnętrznych; po oderwaniu wypływają z wewnętrznych; po oderwaniu wypływają z jamy chłonąco – trawiącej do środowiska jamy chłonąco – trawiącej do środowiska zewnętrznego przez otwór gębowy. zewnętrznego przez otwór gębowy. Pączkowanie wewnętrzne cechuje Pączkowanie wewnętrzne cechuje lejkogębce (lejkogębce (CycliophoraCycliophora).).

Symbion pandora. (P. Funch and R. M. Kristensen)

PrzetrwalnikiPrzetrwalniki

Są wytwarzane przez organizmy Są wytwarzane przez organizmy rodzicielskie w niesprzyjających warunkach rodzicielskie w niesprzyjających warunkach środowiska. środowiska. mają krańcowo obniżony metabolizmmają krańcowo obniżony metabolizm charakteryzują się dużą odpornością na charakteryzują się dużą odpornością na

szkodliwe czynniki fizyczne i chemiczneszkodliwe czynniki fizyczne i chemiczne rozwijają się w sprzyjających warunkach rozwijają się w sprzyjających warunkach

w organizmy dojrzałe, aktywne w organizmy dojrzałe, aktywne metaboliczniemetabolicznie

Przetrwalniki wytwarzane przez Przetrwalniki wytwarzane przez gąbkigąbki

GemuleGemule SorytySoryty

Gemule – zbudowane z kilkudziesięciu Gemule – zbudowane z kilkudziesięciu niezróżnicowanych archeocytów oraz kilkudziesięciu niezróżnicowanych archeocytów oraz kilkudziesięciu amebocytów będących pokarmem dla archeocytów. amebocytów będących pokarmem dla archeocytów. Posiadają 3 osłonki. Gemule są wytwarzane przez Posiadają 3 osłonki. Gemule są wytwarzane przez gąbki słodkowodne.gąbki słodkowodne.

Soryty – zbudowane z jednego archeocytu i pojedynczej Soryty – zbudowane z jednego archeocytu i pojedynczej otoczki. Wytwarzane przez gąbki morskie.otoczki. Wytwarzane przez gąbki morskie.

Gąbki

Przetrwalniki wytwarzane przez Przetrwalniki wytwarzane przez mszywiołymszywioły

Statoblasty – mają kształt soczewkowaty, Statoblasty – mają kształt soczewkowaty, są zbudowane z komórek odżywczych są zbudowane z komórek odżywczych (mezodermalnych) i komórek (mezodermalnych) i komórek embrionalnych (ekto – i mezodermalnych), embrionalnych (ekto – i mezodermalnych), z których powstaje nowy organizm; całość z których powstaje nowy organizm; całość objęta jest grubą otoczką z komórek objęta jest grubą otoczką z komórek ektodermalnych.ektodermalnych.

Mszywioły

PoliembrioniaPoliembrionia Występuje u bezkręgowców i kręgowców, w tym u Występuje u bezkręgowców i kręgowców, w tym u

człowieka.człowieka. Jest odmianą podziału.Jest odmianą podziału. Polega na powstawaniu z jednego zarodka, w Polega na powstawaniu z jednego zarodka, w

wyniku podziału na dwa, podziału wielokrotnego wyniku podziału na dwa, podziału wielokrotnego lub pączkowania, dwu lub więcej zarodków lub pączkowania, dwu lub więcej zarodków potomnych, a z nich dojrzałych osobników. potomnych, a z nich dojrzałych osobników.

Potomstwo powstałe w wyniku poliembrionii jest Potomstwo powstałe w wyniku poliembrionii jest tej samej płci i jest jednakowe pod względem tej samej płci i jest jednakowe pod względem genetycznym z zarodkiem macierzystym.genetycznym z zarodkiem macierzystym.