Endocrine system and Hormones - vcharkarn.com · เกี่ยวข้องกบันาฬิกาชีวิต (Biological clock)

Biology by Peeranat Jatoorathaweechot หนา 1

Endocrine system and Hormones

1. ตอมไรทอและฮอรโมน (Endocrine system and Hormones) ฮอรโมน หมายถง สารเคมจากเซลลหนงหรอกลม

ของเซลลไปยงเซลลอนๆโดยผานทางระบบเลอดออกฤทธเฉพาะเซลลทมหนวยรบทจ าเพาะกบฮอรโมน

การตดตอสอสารระหวางเซลลเกดขนไดหลายรปแบบ

1.1 ระหวางเซลลโดยตรง (Direct cell communication)

ตวอยาง การแพรของสารผาน Gap junction ในเซลลสตว

1.2 ผานทางสารสอประสาท (Neurotransmitter)

ตวอยาง สารทสรางขนจากเซลลประสาทแลวสงตอไปยงเซลลอนผานทาง Synaptic cleft

1.3 ผานทางฮอรโมน

ตวอยาง สารทสรางขนจาก Endocrine gland ไปยงอวยวะเปาหมาย (Target cell) ผานทางระบบเลอด

1.4 ผานทางฮอรโมนประสาท (Neurohormone)

ตวอยาง สารทสรางขนจากเซลลประสาทแลวสงไปยงอวยวะเปาหมาย (Target cell) ผานทางระบบเลอด

2. ตอมแบงเปนได 2 ชนด

2.1 ตอมมทอ (Exocrine gland) : สารทสรางและล าเลยงผานทอ (Duct)

สารทสรางจะกระจายตวเฉพาะท

Ex. ตอมเหงอ , ตอมไขมน , ตอมลกหมาก , ตบออน , กระเพาะอาหาร

2.2 ตอมไรทอ (Endocrine gland) : สารทสรางล าเลยงผานระบบเลอด

สารทสรางจะกระจายตวทวรางกาย

Ex. ตอมไทรอยด , ตอมไพเนยล , ตอมใตสมอง , ตอมหมวกไต

http://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B9%80%E0%B8%8B%E0%B8%A5%E0%B8%A5%E0%B9%8C


3. ตอมไรทอในรางกายสามารถแบงออกเปน 2 กลมคอ

3.1 ตอมไรทอทจ าเปน (Essential Endocrine gland )

- รางกายขาดไมได ขาดแลวตาย

Ex. Parathyroid gland , Adrenal cortex , Pancreas

3.2 ตอมไรทอทไมจ าเปน (Non - essential Endocrine gland )

- รางกายขาดจะยงไมเสยชวตทนท อาจจะมอาการผดปกต

Ex. Adrenal medulla , Thyroid

4. ฮอรโมนสามารถแบงออกเปน 3 กลมหลกตามโครงสรางทางชวเคม

4.1 ฮอรโมนทเปนอนพนธของกรดอะมโน

Ex. Thyroid gland , Epinephrine , Nor epinephrine

4.2 ฮอรโมนทเปน Peptide

Ex. ADH , Oxytocin , Insulin , Glucagon

4.3 ฮอรโมนทเปน Steroid

Ex. Hormones จาก Adrenal cortex , Sex hormones

5. ตารางความแตกตางตามกลมของ Hormones

ประเภท Peptide / Amine Steriod Thyroid สารตงตน - Cholesterol Thyroglobulin สรางดวย RER SER/Mitochondria SER/Mitochondria หลงโดย Golgi body/Exocytosis Simple diffusion Simple diffusion

ต าแหนงรบ Cell membrane บนผว Nucleus บนผว Nucleus กลไกการออกฤทธ เหนยวน าปฏกรยาเคมภายในเซลล เหนยวน าให DNA เกดการ

สงเคราะหโปรตน เหนยวน าให DNA เกดการ

สงเคราะหโปรตน


6. กลไกการออกฤทธของฮอรโมน

6.1 Hormones ออกฤทธโดยการจบกบตวรบ Hormones

6.2 Hormones กระตนใหเกด Transcription และ Translation

6.3 Cell ตวรบจะม Free ribosome จ านวนมาก

6.4 ชนดของกลม Hormones

- Amine / Peptide : ตวรบอยบน Cell membrane จะตองผาน Secondary messeger

- Steroid : ตวรบอยบนผว Nucleus ออกฤทธโดยตรงตอ Cell

ภาพแสดง Mechanism ของ Steroid hormones

ภาพแสดง Mechanism ของ Protein / Amine Hormones


7. ความผดปกตของฮอรโมนสามารถเกดได 3 สาเหต

7.1 การหลงฮอรโมนจากตอมไรทอนอยกวาปกต (Hyposecretion)

7.2 การหลงฮอรโมนจากตอมไรทอมากกวาปกต (Hypersecretion)

7.3 การหลงฮอรโมนจากตอมไรทอปกต แตเกดความผดปกตทตวรบบนอวยวะเปาหมาย Ex. โรคเบาหวาน

ภาพแสดง Endocrine gland สวนตางๆของรางกาย

(Diabetes mellitus)


8. สวนทสรางฮอรโมนไดในรางกายไดแก 3 สวนดวยกนคอ ตอมไรทอสราง Glandular hormone

เนอเยอสราง Tissue hormone , เซลลประสาทสวน Neurosecretory cell สราง Neurohormone

8.1 Hypothalamus

ตอมไรทอและฮอรโมน อวยวะเปาหมาย บทบาทและหนาท Releasing hormone Inhibiting hormone

Anterior pituitary gland ควบคมการหลงฮอรโมนของ Anterior pituitary gland

Neurohormone

Hypothalamus

Glandular hormone

Pituitary gland

Posterior pituitary gland

Anterior pituitary gland

Parathyroid

Thyroid

Islets of Langerhans l Pineal gland

l Thymus l

Tissue hormone

Gonad l

Ovary

Testis

Placenta

l Stomach

l Small intestine

l Kidney

l


8.2 Anterior pituitary gland

ตอมไรทอและฮอรโมน อวยวะเปาหมาย บทบาทและหนาท

Growth hormone or Somatotrophin สวนตางๆของรางกาย กระตนการเจรญเตบโตของรางกาย กระตนการเจรญเตบโตของกระดก กระตนการเพมระดบน าตาลในเลอด

Prolactin (PRL) ตอมน านม กระตนการผลตน านม (Lactation) กระตนการเจรญของเตานม

Thyroid stimulating hormone (TSH) Thyroid gland กระตนการหลงฮอรโมนจาก Thyroid gland กระตนการเพมขนาดของ Thyroid gland

Adrenocorticotropic hormone (ACTH) Adrenal gland กระตนการหลงฮอรโมนพวก Cortisol จาก Adrenal cortex

Gonadotropic hormone - FSH (Follicle stimulating hormone)

- LH (Luteinizing hormone)

เพศชาย : Seminiferous tubule เพศหญง : Ovary เพศชาย : Leydig cell เพศหญง : Ovary

กระตนการสรางอสจ (Spermatogenesis) กระตนการเจรญของ Follicle กระตนการหลง Estrogen จาก Ovary กระตนการหลง Testosterone กระตน Ovulation กระตนการเจรญของ Corpus luteum กระตนการหลง Estrogen , Progesterone

Melanocyte stimulating hormone (MSH) Pineal gland กระตนเมดสในผวหนง

ภาพแสดงความแตกตางระหวางการสรางฮอรโมนของ An pituitary และ Post pituitary


ความผดปกตของฮอรโมนจาก Anterior pituitary gland

Growth hormone

Dwarfism

Simmon’s disease

GH ต าในเดก ขนาดตวสมสวน

GH ต าในผใหญ

ม Metabolism ผดปกตสรางโปรตนไดนอย น าตาลต า

Gigantism

GH สงในเดกขนาด ตวและความสงมากผดปกต

Acromegaly

GH สงในผใหญ

กราม หนา นว ใหญผดปกต


8.3 Posterior pituitary gland


*Hypothalamus ผลตฮอรโมน Posterior pituitary gland ฮอรโมนประสาท (Neurohomone) จากกลม Neurosecretory cell

Oxytocin มดลก (Uterus) ตอมน านม

กระตนการบบตวของมดลดขณะคลอด กระตนการหลงน านมเขาสทอน านมและหลงน านมออกภายนอก

ADH (Antidiuretic hormone) ไต (Distal convoluted tubule) กระตนการดดกลบน ากลบเพอรกษาความเขมขนของเกลอใหคงท ลดแรง Osmotic pressure ในเสนเลอด

Neurosecretory cell

Anterior pituitary gland

Axon

Posterior pituitary gland

Posterior pituitary gland ไมไดสรางฮอรโมนไดเอง

ล าเลยงผาน Hypothlamus ผานทาง Axon

ท าหนาทเกบฮอรโมนทสรางจาก Neurosecretory cell ใน Hypothlamus


8.4 Thyroid

ตอมไรทอและฮอรโมน อวยวะเปาหมาย บทบาทและหนาท Thyroid

- Thyroxine T4

- Triiodothyronine T3

- Calcitonin

สวนตางๆของรางกาย กระดก ไต (ทอหนวยไต)

กระตน Metabolism ในรางกาย กระตนการเกด Metabolism ของ Carbohydrate Protein , Lipid เกยวของกบ Metabolism ของกบ ลดระดบ Ca2+ ในเลอดโดยการยบย งการสลาย Ca2+ จากกระดกลดระดบ Ca2+ ในเลอดโดยการยบย งการดดกลบ Ca2+ จากทอหนวยไต

8.5 Parathyroid gland


Parathyroid hormone กระดก ไต และล าไส

เพมระดบ Ca2+ ในเลอดโดยการกระตนการสลาย Ca2+ จากกระดก เพมระดบ Ca2+ ในเลอดโดยการกระตนการการดกกลบ Ca2+ ทหนวยไต เพมระดบ Ca2+ ในเลอดโดยการกระตนการการดกกลบ Ca2+ ทล าไสเลก


ความผดปกตของฮอรโมนจาก Thyroid gland และ Parathyroid

Thyroxine

PTH (Parathormone)

Cretinism

Thyroxine ต า ในเดก

โตชา ปญญาออน

Myxedema

Thyroxine ต าผใหญ

เฉอยชา ความจ าเสอม

Toxic goiter

Thyroid สงอาจจะพบทงในเดกและผใหญ เหงอออกมาก ไมอยนง อาจจะท าใหตาโปน

Hypothyroidism

Parathyroid ต า

ท าใหเกดความผดปกตของกระดก

Hyperthyroidism

Parathyroid สง

ท าใหเกดความผดปกตของกระดก มการพอก

Ca2+ ทกระดกท าใหมขนาดใหญขน


8.6 Islets of Langerhans


Insulin (สรางจาก β cell)

Glucagon (สรางจาก α cell)

สวนตางๆของรางกาย ตบ เนอเยอไขมน

ลดระดบน าตาลในเลอด โดยการเพมการดดซมกลโคสและการใชกลโคสภายในเซลล ลดระดบน าตาลในเลอด โดยการกระตนการผลต Glycogen ลดระดบน าตาลในเลอด โดนการยบย งการสลาย Glycogen กระตนการดดซมกรดอะมโนเขาสเซลล ส าหรบสงเคราะหโปรตน กระตนการสงเคราะหกรดไขมน (Fatty acid) กระตนการเกบไขมนในเนอเยอไขมน (Adipose tissue) เพมระดบน าตาลกลโคสไนเลอด กระตนการสลาย Glycogen และการเพมการเคลอนยายไขมน (Fat mobilization)


ความผดปกตของฮอรโมนจาก Islets of Langerhans

Insulin

Diabetes mellitus

Insulin ต า

น าตาลสงแตน าไปใชไมไดท าใหตอง

สลายโปรตนและไขมนไปใช

Hypoglycemia

Insulin สง

น าตาลในเลอดต าสงผลให Metabolism ผดปกต


8.7 Adrenal gland

ตอมไรทอและฮอรโมน อวยวะเปาหมาย บทบาทและหนาท Adrenal cortex

- Mineralocorticoid (Zona Glomerulosa)

- Glucocorticoid (Zona fasciculata)

- Sex hormones Adrenal medulla

- Epinephrine and Norepinephrine

ทอไต

สวนตางๆของรางกาย


กลามเนอลาย กลามเนอหวใจ หลอดเลอด ตบ เนอเยอสะสมไขมน

รกษาสมดลความขนของโซเดยมและโพแทสเซยม กระตนการดดกลบ Na+ กลบทหนวยไต กระตนการขบ K+ ออกจากรางกายททอหนวยไต เพมระดบน าตาลกลโคสในเลอด โดยกระตนกระบวนการ Gluconeogenesis กระตนการสลายไขมน (Lipolysis) การเคลอนยายไขมน (Mobilize fat) กระตนการสลายโปรตนเพอสรางพลงงานและการน ากรดอะมโนไปใชภายในเซลล ถกกระตนดวย Sympathetic อยางเดยว ควบคมการท างานของระบบสบพนธ เพมระดบน าตาลกลโคสในเลอด กระตนการสลายไกลโคเจน และเพมการเคลอนยายไขมน (Fat mobilzation)


ความผดปกตของฮอรโมนจาก Adrenal gland

Cortisol

8.8 Pineal gland


Melatonin Hypothalamus

เกยวของกบนาฬกาชวต (Biological clock) ยบย งการเจรญเตบโตของระบบสบพนธนะมนษย ควบคมการเขาสชวงวยรน เกยวของกบการเปลยนสผวในสตวมกระดกสนหลงบางชนด

Addison’s disease

Cortisol ต า

Simmon’s disease

Cortisol สง

น าตาลในเลอดสง บวมน า ออนแรง หนากลม


8.9 Thymus gland


Thymosin T – cell Lymphocyte เปลยน Lymphocyte ทสรางมาจากไขกระดกใหเปน T – cell Lymphocyte ท าหนาทในการกระตนการเจรญของ T – cell Lymphocyte

8.10 Gonad

ตอมไรทอและฮอรโมน อวยวะเปาหมาย บทบาทและหนาท Ovary

- Estrogen (estradiol)

- Progesterone Testis

- Testosterone


และมดลก

มดลก

สวนตางๆของรางกายสวนของระบบสบพนธ

ท าใหเกดการเจรญและพฒนา Sex characteristic ในเพศหญง กระตนการสรางตวของเนอเยอในมดลกส าหรบการตงครรภ กระตนการเจรญของเตานม (Breast development) กระตนการเขาสวยสาว (female puberty) กระตนการสรางตวของเนอเยอในมดลกส าหรบการตงครรภ ท าใหเกดการเจรญและพฒนา Sex characteristic ในเพศชาย กระตนการสรางเซลลสบพนธเพศผ (Spermatogenesis) กระตนการเขาสวยหนม (Male puberty)

8.11 placenta

ตอมไรทอและฮอรโมน อวยวะเปาหมาย บทบาทและหนาท Estrogen

Human Chorionic Gonadotropin

โครงสรางระบบสบพนธเพศหญง

รก (Placenta)

กระตนการสรางเนอเยอในผนงมดลกเพอรกษาสภาพใหเหมาะสมกบการตงครรภ รกษาโครงสรางของคอรปสลเทยม (Corpus luteum) ขณะตงครรภ


8.12 Stomach

ตอมไรทอและฮอรโมน อวยวะเปาหมาย บทบาทและหนาท Gastrin Stomach กระตนการหลง Gastric juice ภายในกระเพาะอาหาร

8.13 Small intestine

ตอมไรทอและฮอรโมน อวยวะเปาหมาย บทบาทและหนาท Secretin Cholecystokinin Gastrin inhibitor peptide (GIP)

ตบออน ตบ กระเพาะอาหาร

ตบออน ถงน าด กระเพาะอาหาร

กระตนการหลง NaHCO3 จากตบออนเพอปรบสภาพ pH ภายในล าไส กระตนการหลงน าด (Bile) จากตบเขาไปเกบในถงน าด ยบย งการหลงฮอรโมนแกสตรนจากกระเพาะอาหาร กระตนการหลงเอนไซมจากตบออน (Pancreatic juice) กระตนการหลงน าด (Bile) จากถงน าดเขาสล าไสเลก ยบย งการยอยอาหารในกระเพาะอาหารทงการยอยเชงกลและเคม กระตนการหลงฮอรโมนอนซลนจากตบออน

8.14 Kidney

ตอมไรทอและฮอรโมน อวยวะเปาหมาย บทบาทและหนาท Erythropoietin Spinal cord กระตนการสรางเมดเลอดแดง

มบทบาทมากในผทอาศยอยบนภเขาสงเนองจากม O2 ต า ผปวยไตวายอาจจะมภาวะโลหตจางได


9. ตารางสรปความผดปกตของรางกายทเกดจากการหลงฮอรโมนผดปกต

Hormone การหลงฮอรโมนนอยเกนไป การหลงฮอรโมนมากเกนไป

Growth hormone (Anterior pituitary gland ) Dwarfism : เดก Gigantism : เดก

Simmon’s disease : ผใหญ Acromegaly : ผใหญ

Cortisol (Adrenal cortex) Addison’s disease Cushing’s syndrome

Thyroxine (Thyroid gland) Cretinism : เดก

Toxic goiter Myxedema : ผใหญ

Insulin (Pancrease) Diabetes mellitus Hypoglycemia

PTH : Parathormone (Parathyroid) Hypoparathyriod Hyperparathyriod

ADH : Vasopressin (Posterior pituitary gland) Diabetes mellitus -


10. ตารางพฒนาการของตอมไรทอบางชนด

ตอมไรทอ เนอเนอ แหลงก าเนด อายเอมบรโอ (สปดาห)

ตอมเรมเกด ตอมเจรญเตมท

Pituitary gland

Pineal gland

Adrenal medulla

Ectoderm เพดานปากกบสวนสมอง

กานสมอง Neural crest

4

7

5

16

11

7

Testis and Ovary

Adrenal cortex Mesoderm

ในชองเชงกราน

ชองล าตวดานหลง

6

5

8

7

Thyroid gland

Parathyroid gland

Islets of Langerhans

Endoderm

พนทคอหอย

คอหอย

ทางเดนอาหารสวนหนา

3.5

7

12

12

9

14

11. ฮอรโมนกบการรกษาภาวะสมดล (Hormones and Homeostasis)

ฮอรโมนสวนใหญมการควบคมแบบยอนกลบ (Negative feedback mechanism) โดยถามฮอรโมนทเปน

ผลตภณฑปรมาณมากจะสงผลยบย งการสรางฮอรโมนทมาจากแหลงสราง

10. Negative feedback mechanism กบการหลง Thyroxine hormone


10.2 การรกษาสภาวะธ ารงดลของ Ca2+ ในรางกายมนษย ผาน thyroid และ Parathyroid

10.3 การรกษาสมดลกลโคสในรางกายโดยการหลงฮอรโมนจากตบออน


12. กลไกควบคมยอนกลบแบบบวก (Positive feedback mechanism)

เชน การหลง Oxytocin hormone จาก Posterior pituitary gland ขณะคลอดบตรโดยฮอรโมนชนดนจะ

กระตนใหมดลกบบตว ยงมดลกบบตวมากผนงมดลกจะสงสญญาณให Posterior pituitary gland หลง Oxytocin

hormone ออกมาเรอยๆ

13. ฮอรโมนของสตวไมมกระดกสนหลง

พบไดในพวก Mollusk , Annelid , Arthropod และ Echinoderm

ฮอรโมนทพบในสตวพวกนจะท าหนาทในการควบคมการเจรญเตบโดและพฒนาการ การศกษาฮอรโมนในแมลง

นนจะพบไดมากกวาสตวชนดอน ในแมลงม 3 ชนด

1. Ecdysone เปนฮอรโมนทกระตนใหมการลอกคราบ (Molting) เกดขน Ecdysone ถกควบคมโดย

Brian Hormone

2. Juvenile hormone เปนฮอรโมนทท าหนาทเกยวกบการรกษาสภาพของระยะทอยในดกแด (Larval

3. Brain hormone กระตนการพฒนาโดยกระตนให Ecdysone หลง

stage)


14. Pheromone

- Sex attractant : ดงดดเพศตรงขาม ตวอยาง ผเสอกลางคน , ชะมด , กวาง

- Alarm substance : เตอนภย ตวอยาง มด , สนข

- Primer Pheromone : ท าใหสรระรางกายเปลยนไป ตวอยาง ผง , มด , ปลวก

Pheromone สรางขนจากตอมมทอ

Pheromone เปนสารเคมทสรางขนแลวไปมผลตอสตวอนทอยใน species เดยวกน

ชนดของ Pheromone

Documents

Endocrine system and Hormones - vcharkarn.com · เกี่ยวข้องกบันาฬิกาชีวิต (Biological clock)