4.GAIAENERGIA

ENERGIA MOTAK

Energia mekanikoa: mogitzen dagoan objetuek daukien energia da. Adibidez (olatuak eta haizeak).

Argi energia: hainbatgorputzek argi moduanIgorten dabena da. Argi naturala adibidez (eguzkia) eta artifisiala adibidez (bombila).

Bero energia: gorputzak bere moduan igorten dauna da, gorputz batek zembat eta temperatura altuagoa izan orduan eta energia termiko gehiago.

Energia kimikoa: hainbat substantzia batuta sortzen da; adibidez (petrolioa).

Energia nuklearra: hainbat substantziatik lortzen da, adibidez (uraniotik, erradiotik eta poloniotik).

Energia elektrikoa: etxeetan Gehien erabilten den energia da. Errez lotzen da ur jausien, eguzkiaren argiaren nahiz airearen higidureari esker.

ENERGIA ALDATU EGITEN DA

Energia ez da sortzen, ezta suntzitzen ere; aldatu egiten da. Energia elektrikoa errez lortu daiteke eta beste hainbat motatako bihurtu daiteke, adibidez (energia mekanikoa, argi energia edo bero energia).

ITURRRI BARRIZTAGARRIAK

Eguzki panelak: eguzki energia aprobetxatu eta bero energia edo energia elektrikoa bihurtu daikegu.

Aerosorgailuak: haize energia edo energia eolikoa ustiatzen dogu, eta energia mekanikoa energia elektriko bihurtzen da.

Presak eta urtegiak: ura batzen dabe; garaiera jakin batetik isurten da, uraren mogimendua aprobetxatzeko. Energia hidraulikua zentral hidroel ektikoetan ustiatzen da.

Instalazino maremotriza: itsasgora eta itsasbehera ur mazen mogimendua eta itsasoko olatuena erabili daiteke.

Materia organikoa: adibidez (landara hondakinak edo zaborrak) errez edo tratatuz, energia lortzen da, eta energia hori energia termiko edo elektriko bihurtu daiteke. Energia iturri horri biomasa deitzen jako.

ENERGIA ITURRI EZ BARRIZTAGARRIAK

Petrolioa: mundo osoan gehien erabilten da energi iturria da, eta 50 urte barru amaitu egingo da.

Ikatza: zentral termikoak energia elektrikoaak lortzen dabe.

Gas naturala: etxeetako sukaldeetan eta berokuntzan erabilten da.

Zentral nuklearrak: sentral erradioaktibotik abiatuta; energia nuklearra da eta; eta energia elektriko bihurtzen da.

Lurraren barrualdeko energia: energia geotermikoa lortzen da, eta energia elektrikoa sortu daiteke.

GAUR EGUNGO ENERGIA ETA ENERGIA ITURRIAK

Herrialde garatuek eta garapen bidean dagozan herrialdeek energía asko kontsumitzen dabe.Energia hori iturri ez- barriztagarriak lortua dago, modu nagusian eta hori dala eta, energía kombentsional deitako energía iturri horreei.

Energia barriztagarrien kontsumoa sustatzeko neurriak artzen dabils, adibidez (eguzkia eta haizea).Mota horretako energiei energía alternatibo deitzen jake .

ENERGIAK INGURUMENAN

SORTZEN DAUZAN ONDORIOAK

Gaza, petrolioa edo ikatza lortzeko , horretarako paisaia hondatu behar da.

Energia barriztagarriek lortzeko instalasioak ere paisaia eraldatzen dabe.

Energia lortzeko instalasinoek arriskuan jarri daikiez inguru horretako animali espesieak.

Erregaiak erreten: substantzia kutsagarri asko eta asko igorten dira atmosferara eta horreek ingurumna kutsatzen dabe.Karbono dióxidos aparte erregaiak erreten atmosferako ura kutsasen daben beste gas batzuk dira, kutsatutako ur horri euri azido deitzen jako.

Zentral nuklearrek: karbono dióxido oso gitxi igorten dabe; baina ondakin nuklearra botatzen dabe. Hondakin horreek lurperatzean inguruko lurzorua, ura eta airea kutsatu daikiez.

EKINTZA KOLEKTIBOAK

Energia garbia: lortzeko energía alternatiboan erabilera bultzatzen dabe, diru laguntza publikoen bidez eguzki plakak etaaerosorgailuak instalatzea sustatuz.

Energia eraginkortasuna: hobetzen ahalegintzen dira: energía hobeto aprobetxatzeko neurriak hartzen dabez.

Energia aurreztea: sustatzen daben, informasio kanpainen bidez, halan ere kontsumoa murristen daben enpresak saritzen dabez, eta energía gehiegi erabilten dabenei izuna jartzen deutze.

BANAKAKO EKINTZAK

Kontzumo gitxiko bombilak erabiltea, ohiko bonbilek kontsumitzen daben energiaren laurena erabilten dabelako.

Argiak eta makinak, erabilten ez dogunean amatatzea.

Berokuntza eta aire girotua beharrezkoa denean bakarrik erabiltea.

Garbigailua beteta dagoanean bakarrik jartea.

Bide laburrak egiteko kotxea ez erabiltea.

Gure udalak edo herriko alkarteek sustatutako energía aurreztutako kanpainetan partea artzea.