Energie, verandering, stelsles en beheer Gr:4 Onderwerp 10: Energie en energie oordrag bl.109-116 Eenheid 1: Energie vir lewe ___________________________________________________________________

Wat is energy?

Energie is nie iets wat jy kan raak of sien nie. Energie is 'n woord wat wetenskaplikes gebruik wanneer dinge iets doen of dat dinge iets kan doen.

Vorms van energie.

Potentiële energie: Iets wat werk kan doen.

Kinetiese energie: Iets wat werk doen deur om te beweeg.

_____________________________________________________________________________

Aktiwiteit:

Kom ons probeer die verskillende vorms van energie uit te ken:.

Hout wat nie brand nie het: ________________________________

___

‘n Man wat ‘n bal gooi. Die bal het: ______________________________

Warm pizza op ‘n bord het: ____________________________________

‘n Oulike katjie wat speel het: ___________________________________

Boeke wat enige oomblik kan val het: _____________________________

‘n Lig wat jy gebruik om te kan sien het: _____________________________

Benaming van energievorme:

Mense kan beweeg: so ons sê

mense het bewegingsenergie.

Iets wat kan val: het potentiële

energie.

Kos kan nie loop nie, maar jou

liggaam verbrand kos om te

leef: so ons sê kos het

potentiële energie.

Hout, petrol en paraffien kan

nie geëet word nie, maar hulle

kan steeds gebruik word om

dinge te doen: ons sê hierdie

produkte het potentiële energie.

Energie van ons kos af.

Ons kos is ‘n bron van energie.

‘n Bron is die ding waarvan energie vandaan gekry word.

Dit beteken dat kos ons die vermoë gee om sekere take

te doen. Hoe doen kos dit?

Alle kosse bestaan uit deeltjies.

Hierdie deeltjies kan nie veel doen totdat ons hulle eet nie.

Die oomblik as jy kos eet gaan dit na jou maag toe.

In jou maag word die kos opgebreek in klein deeltjies en dan deur jou lyf opgeneem

om nuwe bloedselle of spiere te maak.

_____________________________________________________________________________

Waar kry kos sy energie vandaan?

Vir kos om energie vir ons te gee, moet dit energie iewers kry.

Plante maak hul eie energie uit sonlig.

Hulle gebruik hierdie ligenergie om

vrugte of groente en nuwe blare te groei.

Mense kan dit nie doen nie.

Ons moet die vrugte of groente eet om bloed en spiere te kan maak.

_________________________________________________________________________

Aktiwiteit

Taak 1: Vind die betekenis van die woorde:

1. Bron van energie

2. Voedingstowwe

Taak 2: Verbeel jou dat jou beste vriende sukkel om te verstaan

wat energie is. Hulle dink energie is 'n spesiale poeier wat dinge

laat werk, maar jy weet beter. Verduidelik aan hulle wat energie

is deur die volgende stappe te gebruik:

1. Vertel hul wat energie is.

2. Vertel vir hulle hoekom ons die woord gebruik.

3. Verduidelik vir hulle wat potentiële energie is.

4. Verduidelik vir hulle wat jou liggaam met kos doen.

Wees versigitg:

Taak 2 is 'n moeilike taak. Jy sal

moet dink voordat jy die vraag

beantwoord.

Om jou te help, maak eers 'n

breinkaart van wat jy aan jou

vriende sal skryf voordat jy begin

skryf.

Toe ek in graad 4 was,

het ek gedink dat kos

klein mense binne-in

hulle het. Hulle het in

ons liggame in gegaan

en so energie gegee...

maar shhh ...ons vertel

niemand nie ...

Hoe om oor plante te dink:

Plante is soos natuurlike sonpanele. 'N Sonpaneel neem sonlig in, en dra dit oor na elektriese energie.

Plante gebruik sonlig om te groei en energie te stoor. Wanneer plante energiebronne soos vrugte en groente maak, eet ons dit om die energie te ontvang sodat ons dinge kan doen.

Energie, verandering, stelsles en beheer Gr:4 Onderwerp 10: Energie en energie oordrag bl.109-116 Unit 2: Energie van die Son. ___________________________________________________________________

Meer vorms van energie

Die son is ons hoof bron van energie. Die Son is 'n ster wat groot ontploffings gee (so groot dat jy die ontploffing na die aarde voel). Ons voel hierdie ontploffing in die vorm van hitte en lig.

Dit is as gevolg van hierdie hitte en lig energie dat alles op aarde lewendig is. _________________________________________________________________________

Die oordrag van energie

Soos jy weet, word energie op aarde vanaf die son oorgedra.

Dit word oorgedra van een vorm na 'n ander.

Oordrag van energie is wanneer een vorm van energie wat 'n spesifieke taak doen, verander

na 'n ander vorm om 'n ander taak te doen.

________________________________________________________________________

Energiekettings

So energie (om dinge te doen) word oorgedra (verskuif) van een vorm na 'n ander. Ons

gaan nou kyk na ‘n energyketting.

Energieketting: Wanneer energie van ‘n bron na ander dinge oorgedra word.

Kom ons kyk na 'n baie basiese energieketting.

Kom ons skryf 'n bietjie oor die energieoordragte in die prent hierbo:

_________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________

Verstaan energie-oordrag:

Verstaan energie-oordrag: Kos gee jou die vermoë om dinge te doen. Voordat jy dit eet, is die kos nutteloos. Die kos op jou bord het chemiese energie omdat dit verbrand moet word voor jy die energie kan gebruik. Die oomblik wanneer jy die kos eet, word die chemiese energie oorgedra na kinetiese energie, want nou kan jy weer beweeg en rondloop.

Aktiwiteit:

Taak 1: Sit hierdie prente in die korrekte volgorde deur die naam van die dinge in die korrekte volgorde te skryf.

Taak 2: Voltooi die volgende sinne:.

Lig energie kom vanaf die 2.1_____ en word oorgedra na ‘n appel. Die appel het 2.2 _____

energie want dit is nog nie geëet nie. Sodra die appel geëet word 2.3____ die energie oor

vanaf 2.4 ______ na ‘n ander. Energie verander 2.5 _____ . Die woord “energie” beteken

dat dinge iets kan 2.6 ______. Die enigste ding wat 2.7 _____ is wat gedoen word.

Taak 3: Verbeel jou dat die son eweskielik nie meer ontplof nie en alles word donker!

3.1 Watter forms energie kry ons van die son?

3.2 Sal plante kan groei?

3.3 Wat is die rede vir jou antwoord in 3.2?

3.4 Wat sal jy doen om te oorleef?

1.1 1.2 1.3 1.4 1.5

Smeer Prit hier vir antwoordblad

Energie, verandering, stelsles en beheer Gr:4 Onderwerp 10: Energie en energie oordrag bl.109-116 Eenheid 2: Energie van die Son ___________________________________________________________________

Eksperiment: Oordrag van energie

Gebruik "space cases" en boeke om die volgende struktuur te bou. Gebruik 'n balletjie en rol

dit af. Skryf neer die oordrag van energie wanneer die bal rol.

Navorsingsvraag:

Wat is die vorms van energie wat die bal oorplaas wanneer dit in die struktuur rol?

Wat ons sal benodig:

Een balletjie

Boeke

“Space cases” of skryfbehoeftes

Stappe om te volg:

1. Bou die struktuur

2. Stoot die bal

Bevindings:

Wanneer die bal: Energieoordrag

Stil staan in die begin

Rol by die struktuur af

Val by die struktuur af

Wat het ons geleer?

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

Energie, verandering, stelsles en beheer Gr:4 Onderwerp 11: Energie om ons bl.117-126 Eenheid 1: Energie kan gestoor en oorgedra word ___________________________________________________________________

Is energie regtig rondom ons?

Energie is nie ‘n poeier of stof in dinge nie. Dit is 'n woord wat wetenskaplikes gebruik

om te verduidelik wat iets doen of kan doen.

Energie is orals rondom ons. Enige iets wat werk doen het energie. Al lyk dinge dood,

soos ‘n klip, het dit ook energie, ons sê dit het potentiële energie want dit KAN werk

doen.

_________________________________________________________________________

Aktiwiteit

Taak 1: Waarneming

Kyk om jou vir dinge wat energie kan hê, maar dit het nie nou nie. Skryf 3 voorwerpe neer.

1. _____________________________________________

2. _____________________________________________

3. _____________________________________________

Taak 2: Aksie

Gaan en dra energie oor na die voorwerpe. Wat het jy gedoen om energie aan hulle oor te dra?

Voorwerp 1:

_________________________________________________________________________

Voorwerp 2:

_________________________________________________________________________

Voorwerp 3:

_________________________________________________________________________

Task 4: Opsoming

Watter energie het die voorwerp gehad toe jy energie aan hulle oorgedra het?

Voorwerp 1: _________________________________________________________________________

Voorwerp 2:

_________________________________________________________________________

Voorwerp 3:

_________________________________________________________________________

Bronne van potentiële energie

Jy gaan nou leer van inset energie in ‘n stelsel.

Stelsel: ‘n Groep dele wat saam werk om ‘n werk te doen.

Inset energie: Energie wat in ‘n stelsel in kom sodat die stelsel aan die gang kan kom.

Soms lyk energiebronne soos 'n battery, kos, gas vir 'n stoof, hout en steenkool nie asof

hulle baie kan doen nie.

Hulle benodig 'n soort inset energie om hulle te laat werk.

Inset energie is energie wat jy oordra na 'n stelsel van buite sodat die stelsel begin werk.

Inset en uitset energie

Alle stelsels word gemaak om sekere dinge te doen. Hulle het iets nodig om energie aan hulle

oor te dra. Dit word die inset energie genoem. Die stelsel sal begin om iets te doen en dan kry

ons 'n eindresultaat, wat ons die uitset energie noem.

Kom ons doen 'n praktiese eksperiment om te sien hoe inset energie werk.

Eksperiment: Inset energie

Jy gaan ‘n kers aan die brand probeer steek.

Ondersoek vraag:

Kane k die potentiële energie laat oordra sodat die kers ‘n werk kan verrig?

Wat jy gaan benodig:

‘n Kers

Stappe om te voltooi:

3. Stel die potentiële energie vry.

Bevindings:

Wat het jy gedoen om die energie vanaf die bron vry te stel?

_____________________________________________________________

_____________________________________________________________

Wanneer jy 'n kers inset energie in die vorm van hitte-energie gee, word die potensiële energie vrygestel, die kers begin werk (brand) en word oorgedra na lig energie.

Baie belangrik: Die eindresultaat word die uitset energie genoem.

Uitset energie is die energie wat deur die stelsel vrygestel word.

Hoe om dit te onthou:

As dit 'n koue wintermôre is en jy moet skool toe gaan weet ons dit gaan nooit gebeur as jou ma jou nie wakker maak nie. Dieselfde met inset energie. Die voorwerp is soos jy ... aan die slaap ... en die inset energie is jou ma wat jou wakker maak.

Dink bietjie

na:

Bronne van energie sal altyd energie benodig om te begin. Iets sal in die stelsel gebeur. Uitset energie sal gegee word.

Aktiwiteit

Taak 1: Wat beteken die volgende woorde?

1.1 Stelsel

1.2 Inset energie

1.3 Uitset energie

Taak 2: Skryf neer wat die inset en uitset energie van die volgende prente is deur ‘n

vloeidiagram te gebruik.

Taak 3: Kyk na die prent hieronder en beantwoorde die vrae wat volg.

3.1 Wat is die inset energie?

3.2 Wat is die uitset energie?

3.3 Is daar meer as een uitset energie? Verduidelik jou antwoord.

3.4 Waar het die inset energie die energie vandaan gekry?

Energie, verandering, stelsles en beheer Gr:4 Onderwerp 12: Die beweging van energie in ‘n stelsel bl.127-136 Eenheid 1: Beweging van musiek instrumente ___________________________________________________________________

Musiekinstrumente as stelsels.

'N Stelsel is twee of meer dele wat 'n sekere taak verrig. Dit is hoekom musikale instrumente

ook stelsels is.

Aktiwiteit

Mnr. Tiaan sal sy kitaar skool toe bring. Kom ons ondersoek die verskillende dele van die

kitaar om te sien of dit werklik 'n stelsel is.

Taak 1: Teken ‘n paar dele van die kitaar om te bewys dat dit ‘n stelsel is.

Part 1 Part 2 Part 3

Taak 2: Ondersoek die kitaar deur die volgende vrae te beantwoord.

2.1 Het die kitaar potentiële energie? _________________________

2.2 Hoe weet jy dat dit potentiële energie het?

_________________________________________________________________________

2.3 Watter inset energie het jy gebruik om die kitaar te laat werk?

_________________________________________________________________________

2.4 Watter uitset energie sal die kitaar hê?

_________________________________________________________________________

Maak instrumente werk.

Instrumente werk op verskillende maniere. Ons gaan na 3 verskillende tipes instrumente

kyk.

1. Slaginstrumente.

a. Slaan, skraap of skud dit om te laat vibreer. Voorbeelde hiervan is dromme en ratels.

2. Stringinstrumente.

a. Jy moet snare trek en los om dit te laat vibreer. Dit word tokkel genoem.

b. 'N Voorbeeld hiervan is 'n kitaar of harp.

3. Blaasinstrumente.

a. Jy blaas wind in of oor hulle om dit te laat vibreer.

b. Tuba, fluitjie ens.

Maak instrumente vibreer

Alle instrumente maak klanke deur om te vibreer. Die rede vir hierdie is dat klank

eintlik vibrasies is wat die materie rondom ons laat bewe.

Eksperiment: Ondersoek vibrasies

Ons gaan 'n eenvoudige eksperiment uitvoer om te leer wat vibrasies is. Ons gaan vibrasies

in water maak om te sien hoe dit lyk.

Ondersoek vrae

Wat is vibrasies?

Soos wat lyk golwe?

Wat jy gaan benodig:

Bak met water

‘n Vinger (as jy ‘n problem het daarmee moet jy bekommerd wees)

Stappe om te voltooi:

1. Gooi die water in die bak.

2. Sit jou vinger in die water.

3. Beweeg jou vinger in en uit die water.

4. Kyk na wat die water doen.

Bevindings:

_________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________

Teken soos wat die golf gelyk het.

Neem die eksperiment verder.

Noudat jy gesien het hoe golwe lyk gaan ons eksperimenteer met die spoed van vibrasies.

Beweeg jou vinger stadiger en vinniger om te sien wat met die golwe in die bak gebeur.

Bevindings:

Golwe as vinger vining beweeg.

Golwe as vinger

middelmatig beweeg.

Golwe as vinger baie vining

beweeg.

Energie, verandering, stelsles en beheer Gr:4 Onderwerp 13: Energie en klank bl.137-150 Eenheid 1: Vibrasies en klank ___________________________________________________________________

Verstaan klank golwe

Jy het geleer van vibrasies en dat klank word gemaak van vibrasies, maar hoe werk dit?

Alles is gemaak van deeltjies. Selfs in die lug het ons suurstof, waterdamp en ander

deeltjies. As jy praat, beweeg hierdie deeltjies op en af. Ons noem dit vibreer (soos jou

vinger in die water).

Die suurstof, waterdamp en ander deeltjies vibreer in jou oor. Hierdie deeltjies vibreer teen

jou oordrom om jou oordrom te laat vibreer. So hoor jy dinge.

Aktiwiteit

Dit is nogals 'n moeilike ding om te verstaan, so ons gaan 'n demonstrasie op die rugbyveld doen oor hoe partikels die oordrom tref om on te maak dinge hoor. Ons gaan partikels wees en mnr. Tiaan sal die trommel wees. ('n pakpak) 'n Klank word gemaak totdat 'n deeltjie die trombos (mnr. Tiaan) tref. Om die werk beter te onthou en verstaan wil ek hê jy moet die aktiwiteit hier teken

Klankgolwe beweeg uitwaarts van die bron af.

Het jy al ooit opgemerk dat wanneer jy om die draai staan, dit baie moeilik is om iemand te

hoor praat, maar as jy in lyn is met die persoon, is dit makliker om dit te hoor?

Dit is omdat die golwe jou mis as jy om die draai is. As jy die bron is, beweeg

die klankgolwe uit jou mond uit en word groter en groter.

Eksperiment: Klank beweeg van die bron af

Ons gaan buite toe gaan om te luister na hoe klankgolwe trek en hoe hulle van dinge af bots.

Ondersoek vraag

Hoekom hoor ons klankgolwe anders om ‘n draai?

Wat jy gaan benodig:

‘n Groot mond (ons het baie daarvan)

Stappe om te voltooi:

1. 1 persoon sal om die draai staan en begin praat.

2. Die res van die klas sal om die draai staan en probeer luister.

3. Na dit sal ons voor die person staan om te hoor wat die person sê.

Bevindings:

Waar het jy gestaan? Hoe goed het jy die person gehoor

Om die draai Goed / Redelik / Sleg

Voor die persoon Goed / Redelik / Sleg

Teken die klank golwe:

Energie, verandering, stelsles en beheer Gr:4 Onderwerp 13: Energie en klank bl.137-150 Eenheid 1: Vibrasies en klank ___________________________________________________________________

Vir die wat vinnig werk

Het jy al ooit na 'n ambulans met sy sirenes geluister? As jy het, sou jy opgemerk het dat die klank verander soos die ambulans verby ry. Die geluid begin hard en vinnig en word sagter en langer wanneer die ambulans verby is. Kom ons ondersoek dit! In hierdie foto staan die ambulans stil sodat die klankgolwe almal dieselfde lengte van mekaar is.

Terwyl die ambulans ry, begin die klankgolwe so lyk ...

Vrae: 1. Wat is die bron in prent 1 vir die klankenergie? 2. Kan jy aan 'n rede dink waarom die klankgolwe die manier verander wat hulle doen? (foto 1 teen foto 2) 3. Wanneer klankgolwe naby mekaar is, is hulle ... 4. Wanneer klankgolwe verder uitmekaar is, is hulle ... 5. Doen 'n bietjie navorsing om uit te vind wat hieride verskynsel genoem word.

Jy op jou foon.

Jy op jou foon.

Energie, verandering, stelsles en beheer Gr:4 Onderwerp 13: Energie en klank bl.137-150 Eenheid 2: Maak klanke + Eenheid 3: Geraasbesoedeling ___________________________________________________________________

Meet van volume

Ons gaan die volume van klanke ondersoek.

Volume is wanneer jy meet hoe hard of sag klankenergie is.

Eksperiment: Wat maak volume

Ons gaan die kitaar van Mr.Tiaan gebruik vir hierdie

eksperiment. Ons gaan verskillende tegnieke probeer om uit te

vind watter tegnieke die volume hard maak en watter tegnieke

die volume sag maak.

Ondersoek vraag:

Wat moet jy doen om die volume hard te maak?

Wat moet jy doen om die volume sag te maak?

Wat jy gaan benodig?

‘n Kitaar

‘n Kamera wat in “slow motion” kan afneem.

Stappe om te voltooi:

1. Sit die kamera naby die kitaar.

2. Tokkel die snaar baie hard.

3. Tokkel die snaar met gemiddelde krag.

4. Tokkel die snaar baie sag

5. Kyk na video om te sien wat die snare doen.

Findings:

Snare Inset Energie Uitset energie (volume) Golf

Tokkel hard

Tokkel

gemiddelde

krag

Tokkel sag

Wat het ons geleer?

_________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________

Wat is volume in

wetenskap:

Wanneer jy die volume van iets meet, meet jy hoe hard of sag die klank is. 'n Sagte klankgolf lyk so: 'n Harde klankgolf lyk so: Hierdie hoogte in die golf word die amplitude genoem. Jy hoef dit nie in graad 4 te ken nie, maar hoekom nie, leer is pret!

Ons het geleer dat hoe meer inset energie jy na 'n instrument oordra, hoe meer uitset

energie sal jy ontvang.

Hoë en lae klanke

Hoë klanke het 'n baie hoë toonhoogte (klink soos “eeee”), terwyl

lae klanke 'n baie lae toonhoogte het (klink soos “uuuu”).

Geraasbesoedeling

Wanneer skadelike ongewenste klanke vir 'n lang tyd aanhou,

noem ons dit geraasbesoedeling. Klanke word gemeet in desibels

(dB).

Hoe word desibels gemeet

Onthou jy ons het gesê dat die volume van iets hoe hard of sag dit is? Hoe lyk 'n golf wanneer 'n klank hard is?

Hoe lyk ‘n golf wanneer die klank sag is?

Desibels is die werklike meting van die hoogte van die golf. Hoe hoër die golf, hoe meer desibels

sal iets wees.

Aktiwiteite

Vul die tabel hieronder in om jou bewus te maak van die hoeveelheid desibel wat dinge gee.

Beskrywing dB-vlakke Bron van geraas

140

130

120

110

100

90

80

70

60

50

40

30

20

10

Wat is die toonhoogte in wetenskap:

Wanneer jy meet hoe hoog of laag 'n klank is, meet ons die toonhoogte. 'n Hoë toonhoogte lyk so:

'n Lae toonhoogte lyk so:

Hoe nader die golwe aan mekaar is, hoe hoër die geluid. Hoe verder die golwe is, hoe laer is die geluid.

Kwartaal 3 Energie verandering, stelsels en beheer Gr 4 Verstaan die simbole:

_________________________________________________________

Werk wat jy moet leer:

As jy hierdie simbool langs werk of op 'n bladsy sien, weet jy dit is werk wat geleer

moet word. Dit is die werk wat jy moet weet voordat jy enige taak kan voltooi.

Aktiwiteit:

As jy hierdie simbool sien, weet jy dit is 'n skryfaktiwiteit. Hierdie aktiwiteit kan gekombineer word met 'n eksperiment of dit kan net 'n skryf toets wees.

Experiment:

Dit is 'n simbool vir eksperimente. Hierdie simbool kan gekombineer word met die

skryf simbool as die eksperiment ook skryfaktiwiteite bevat.

.

Ekstra informasie/verduideliking

Soms kan jy 'n bietjie verlore voel as jy tuis leer. Die gloeilamp simbool sal die werk in

meer verduidelik of vir jou “cool” inligting gee wat interessant is om te weet.