Нээлттэй хичээл

Байгалийн ухааны багш М.Энхболд

Экологи гэдэг нэр томъёог анх шинжлэх ухаанд оруулсан эрдэмтэн

аль нь вэ?

• А.Ч.Дарвин

• Б. Э.Геккель

• Г. К.Линней

• Д. Ж.Б.Ламарк

• Хүн төрөлхтөн, байгаль орчны харилцааны хувьд хөгжлийн гурван хувилбарыг тайлбарла

• с>1.....................................................................................................

• с=1.....................................................................................................

• с<1.....................................................................................................

Экологийн хүчин зүйлийг нэрлэ

Сэдэв

Популяци

Зорилго

• Популяци, түүний бүтцийн тухай таниж

мэдэх

Зорилт

• Популяци гэж юу болохыг тайлбарлах

• Популяцийн үндсэн шинжүүдийг хооронд нь ялгах

• Тэдгээрийн учир шалтгааныг тайлбарлах

I алхам Өгөгдсөн үгнүүдийг зөв

нийлүүлж өгүүлбэр бүтээгээрэй

• Тодорхой дэвсгэр нутгийг эзлэн тархсан нэг зүйлийн организмын хэсэг бүлэг бодгаль биесийн нэгдлийг популяци гэнэ.

Популяци нь populus-хүн ам, оршин суугчид гэсэн утгатай латин үг бөгөөд Данийн биологич В.Л.Иогенсен 1903 онд экологийн шинжлэх ухаанд анх оруулжээ.

II алхам

• Өгөгдсөн тохируулах тестийг онолын материал-1 гэсэн материалыг уншиж зөв тохируулаарай.

Эгэл популяци

Экологийн популяци

Газарзүйн популяци

Амьдрах орчны адил төстэй нөхцөл бүхий нутгийн хүрээнд оршин амьдардаг

зүйлийн доторх орон зайн хязгаарлагдмал бүлэглэлийг хэлнэ

Бага хэмжээтэй нэг төрлийн талбайд оршин амьдрагч бүлэг бодгалиудыг

хэлнэ.

Байгаль цаг уурын нэг бүс нутгийн хүрээнд хамаарах өөр өөр газарт

оршин амьдарч буй хэсэг бодгалийг ингэж нэрлэнэ

Популяцийн бүтэц

• Эгэл популяци

• Экологийн популяци

• Газарзүйн популяци

• Бага хэмжээтэй нэг төрлийн талбайд оршин амьдрагч бүлэг бодгалиудыг эгэл популяци хэлнэ.

Амьдрах орчны адил төстэй нөхцөл бүхий нутгийн хүрээнд оршин амьдардаг зүйлийн доторх орон зайн хязгаарлагдмал бүлэглэлийг экологийн популяци гэнэ.

• Байгаль цаг уурын нэг бүс нутгийн хүрээнд хамаарах өөр өөр газарт оршин амьдарч буй хэсэг бодгалийг газарзүйн популяци гэнэ.

III алхам

• Популяцийн бүтцийг схем, бүдүүвч, зураглал ашиглан өгөгдсөн цаасан дээр зураарай

• Өгөгдсөн анаграммыг тайлаарай

Төрөлт

Тоо толгой

Үхэл хорогдол

Цэвэр өсөлт

Нягтшил

Популяцийн үндсэн шинжПопуляцийн үндсэн шинж

Популяцийн нягтшил. Нэгж талбай эсвэл нэгж эзэлхүүнд оршин амьдарч буй бодгалиудын тоо юмуу биомассын дундаж үзүүлэлтийг популяцийн нягтшил гэнэ. Тухайлбал 1 га талбайд дунджаар 150 ширхэг нарс ургасан байх, 1м3 усанд 0,5г циклоп амьдрах зэрэг нь тухайн зүйлийн популяцийн нягтшилыг зааж буй үзүүлэлт болно.

Популяцийн үхэл хорогдол. Тодорхой нэгж хугацаанд нэгэн биеийн хөгжилт нь зогсон мөхөж буй бодгалиудын тоо хэмжээг популяцийн үхэл гэнэ. Аливаа популяцийн тоо толгой, нягтшил нь түүний үхэл хорогдлын байдлаас үлэмж хамаарна. Хясааны авгалдай гарсан дороо олноороо мөхөж цөөн тоо нь бие гүйцсэн хясаа болдог. Загасны төрцний дөнгөж 1-2%, шавжийн өндөгний 0,3-0,5% тус тус бие гүйцдэг.

Төрөлт. Нэгж хугацаанд тухайн популяцид үржлээр нэмэгдэж буй бодгалийн тоог уг популяцийн төлөрхөг чанар гэнэ. Нян 20 минут тутамд хуваагддаг. Энэ хурдаар өсөлт тасралтгүй үргэлжилвэл нэг нян 36 цагийн дараа манай гаригийг нэлэнхүй бүрхэх бололцоотой. Бор гөрөөс 10-15 янзага, балт зөгий 50 мянган өндөг, сар загас, 3 тэрбум төрц. Зараа 3-8 бөөдий жилд гаргадаг.Нохой гүрвэл 5 хүртэлх зулзага

Популяцийн тоо толгой. Тухайн популяциудын нийт хэмжээг тоо толгой гэнэ. Популяцийн тоо толгой гадаад дотоод олон шалтгааны улмаас хэлбэлзэж байдаг. Үүнийг популяцийн тоо толгойн хөдлөл зүй гэнэ. Энэ нь популяци бүхэнд харилцан адилгүй байхаас гадна цаг хугацааны хүчин зүйл сар жилээр ч хэлбэлзэнэ. Популяцийн тоо толгойн өөрчлөлтийг тогтвортой, хэлбэлзэлтэй, тэсрэмтхий гэж хувааж үздэг.

Популяцийн цэвэр өсөлт. Ихэнх амьтдын үр төл олон янзын шалтгааны улмаас үхэж үрэгдэж байдаг. Тийм учраас организмын үржлийн эрчим, амьдрах чадвар хоёр харилцан адилгүй байдаг.Популяцийн төрөлт, үхэл хорогдлын ялгавраар цэвэр өсөлтийг тодорхойлдог. Организм бүрт харилцан адилгүй байдаг.

IV алхам

• Сонгогдсон сурагч асуултанд хариулах

V алхам

• Цэвэр өсөлтийг графикаар илэрхийл

V I алхам

• Багууд асуулт зохион асуултын хайрцагт хийж бусад багаасаа асууна

Дүгнэлт

Өнөөдөр би ....................................

Сурсан гэж дүгнэлт бичээрэй.

Анхаарал тавьсанд баярлалаа