Enw/Name - ysgoldyffrynconwy.orgysgoldyffrynconwy.org/archif/downloads/060915-termiadur-2016.pdf · pencil pensil perspective persbectif pottery crochenwaith proportion ... frequency

Enw/Name: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Dosbarth / Class: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Tiwtor / Tutor: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Ysgol Dyffryn ConwyFfordd Nebo, Llanrwst, Conwy LL26 OSD

Rhif Ffôn / Telephone: 01492 642800 Rhif Ffacs / Fax: 01492 642801

Gwefan / Website: www.ysgoldyffrynconwy.orgE-bost/ Email: [email protected]

CONTENTS / CYNNWYSSchool LanguageGeirfa Ysgol . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1-2Art and DesignCelf a Dylunio . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .6-7BusinessBusnes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .8Design and TechnologyDylunio a Thechnoleg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .9TechnologyThechnoleg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .9-10Food TechnologyThechnoleg Bwyd . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .11-12TextilesTecstiliau . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .13-14DramaDrama . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .15-16FrenchFfrangeg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .17GeographyDaearyddiaeth . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .18-20HistoryHanes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .21Information TechnologyThechnoleg Gwybodaeth . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .22LanguageIaith . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .23MathematicsMathemateg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .28-31MusicCerddoriaeth . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .32-35Physical EducationAddysg Gorfforol . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .36-37PsychologySeicoleg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .38-39Religious StudiesAddysg Grefyddol . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .40-42ScienceGwyddoniaeth . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .43-50SociologyCymdeithaseg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .51My personal corrections Fy nghywiriadau personol . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .56

3Termiadur / Terminology Book

1Termiadur / Terminology Book

SCHOOL LANGUAGEGEIRFA YSGOL

to announce cyhoeddi

to compare cymharu

to copy copïo

to correct cywiro

to describe disgrifio

to discuss trafod

to evaluate gwerthuso

to explain esbonio/egluro

to express an opinion mynegi barn

to forget anghofio

to imagine dychmygu

to learn dysgu

to lose colli

to photocopy llungopïo

to prepare paratoi

to print argraffu

to redo ail-wneud

to redraft ailddrafftio

to register cofrestru

to remember cofio

2 Termiadur / Terminology Book 3Termiadur / Terminology Book

to revise adolygu

to spell sillafu

to think meddwl

announcement cyhoeddiad

assembly gwasanaeth

bell cloch

break egwyl

canteen ffreutur

choir côr

classroom ystafell ddosbarth

classwork gwaith dosbarth

computer cyfrifiadur

essay traethawd

homework gwaith cartref

lunch hour awr ginio

office swyddfa

to practice i ymarfer

subject pwnc

tannoy uchelseinydd

test prawf

timetable amserlen

PEOPLEPOBL

(computer) technician technegydd (cyfrifiaduron)

assistant head pennaeth cynorthwyol

canteen staff staff y gegin

careers officer swyddog gyrfaoedd

caretaker gofalwr

cleaner (female) glanhawraig

cleaner (male) glanhawr

cook cogyddes

deputy dirprwy

form teacher athro dosbarth

headteacher pennaeth

nurse nyrs

progress leader arweinydd cynnydd

office staff staff y swyddfa

secretary ysgrifenyddes

subject leader arweinydd pwnc

subject teacher athro pwnc

4 Termiadur / Terminology Book 5Termiadur / Terminology Book

PENCIL CASECAS PENSILIAU

SUBJECTSPYNCIAU

biro beiro

colouring pencils pensiliau lliw

fountain pen ysgrifbin

highlighter uwch-oleuwr

pencil pensil

protractor onglydd

rubber rhwbiwr

ruler pren mesur

sharpener miniwr

Art Celf

Drama Drama

English Saesneg

French Ffrangeg

Geography Daearyddiaeth

History Hanes

Information Technology Technoleg Gwybodaeth

Mathematics Mathemateg

Music Cerddoriaeth

Physical Education Addysg Gorfforol

PSE ABCh

Religious Education Addysg Grefyddol

Science Gwyddoniaeth

Technology Technoleg

Welsh Cymraeg

7Termiadur / Terminology Book6 Termiadur / Terminology Book

ART AND DESIGNCELF A DYLUNIO

abstract haniaethol

colour lliw

composition cyfansoddiad

exhibitions arddangosfeydd

form ffurf

figurative ffigurol

kiln odyn

line llinell

media cyfryngau

medium cyfrwng

paint paent

pastels pasteli

pattern patrwm

pencil pensil

perspective persbectif

pottery crochenwaith

proportion cyfrannedd

shade arlliw

shape siâp

space gofod

still life bywyd llonydd

style arddull

texture gwead

to print argraffu

to sketch braslunio

tone tôn


BUSINESSBUSNES

DESIGN AND TECHNOLOGYDYLUNIO A THECHNOLEG

TECHNOLOGYTECHNOLEG

balance sheet(s) mantolen(ni)

cash flow llif arian

currency rate cyfradd arian cyfred

economics economeg

franchise masnachfraint

inflation chwyddiant

interest rates cyfradd

liabilities atebolrwydd

loss colled

marketing marchnata

partnership partneriaeth

primary sector sector cynradd

private limited company (ltd.) cwmni cyfyngedig preifat

profit elw

profit and loss account cyfrif elw a cholled

public limited company cwmni cyfyngedig cyhoeddus

secondary sector sector uwchradd

sole trader unig fasnachwr

supply and demand cyflenwad a galw

tertiary sector sector trydyddol

vat (value added tax) taw (treth ar werth)

brief briff

equipment offer

evaluation gwerthusiad

ideas syniadau

practical work gwaith ymarferol

research ymchwil

shape siâp

situation sefyllfa

task tasg

to design cynllunio

to evaluate gwerthuso

to measure mesur

aluminium alwminiwm

apron ffedog

battery batri

bradawl mynawyd

brief briff

centre punch pwns canoli

chisel cŷn


circuit cylchedd

diode deuod

drill ebill


fuse ffiws

glue glud

goggles sbectol ddiogelwch

guillotine gilotin

hammer morthwyl

handles dolennau

marking gauge medrydd marcio

metal metel

mild steel dur meddal

nails hoelion

pillar drill dril piler

polystyrene polystyren

research ymchwil

resistor gwrthydd

saw llif fwa fach

tenon saw llif dyno

situation sefyllfa

template patrymlun

to coat with plastic araenu â phlastig

to drill drilio

to file ffeilio

to rivet rhybedu

to solder sodro

to weld weldio

try square sgwâr brofi

vacuum forming ffurfio gwactod

vice feis

wires gwifrau

apple corer creiddell afal

balanced diet diet cytbwys

base gwaelod

calcium calsiwm

carbohydrate carbohydrad

chopping board bwrdd torri

dough toes

equipment offer

fat braster

flour blawd

flour dredger sgeintiwr blawd

flours blodiau

freezer rhewgell

hob hob

FOOD TECHNOLOGYTECHNOLEG BWYD


hygiene hylendid

ingredients cynhwysion

method dull

mixing bowl bowlen gymysgu

nutrients maetholion

nutrition maetheg

nutritional maethol

nutritive value gwerth maethol

oven popty

peeler piliwr/pliciwr

recipe rysait

refrigerator oergell

rolling pin rholbren

self-rising flour blawd codi

sensory evaluation gwerthusiad synhwyraidd

sieve rhidyll

spatula sbatula

tasty, delicious blasus

temperature tymheredd

texture ansawdd

to bake crasu

to beat curo

to spread taenu

topping topin

weigh pwyso

wholemeal flour blawd gwenith cyflawn

yeast burum

TEXTILESTECSTILIAU

cotton cotwm

bobbin bobbin

eyelet llygaden

fabric ffabrig

fashion ffasiwn

fastening dull cau

iron haearn smwddio

linen lliain

machine embroidery brodwaith peiriant

machine stitch pwyth peiriant

needle nodwydd

over locker peiriant trosgloi

pins pinnau

presser foot gwasgell

scissors siswrn

sewing machine peiriant gwnïo

silk sidan

stitch pwyth

take up lever codell

texture gwead


thread edau

to bleach cannu

to decorate addurno

to iron smwddio

to tack tacio

unpicker datodwr

wool gwlân

DRAMADRAMA

accent acen

audience cynulleidfa

character cymeriad

concentration canolbwyntio

designer dylunydd

directing cyfarwyddo

discuss trafod

evaluating gwerthuso

facial expression mynegiant wynebol

gesture ystum

hot seating ymarfer y gadair goch

improvisation byrfyfyrio

lights goleuadau

mime meim

perform perfformio

pitch traw

planning cynllunio

posture osgo

proscenium arch stage llwyfan bwa proseniwn

script sgript

sound effects effeithiau sain

stage llwyfan


still image llun llonydd

tempo tempo

theatre in the round llwyfan gylch

thought tracking tracio’r meddwl

thrust stage llwyfan gwth

tone tôn

traverse stage llwyfan traws

volume cryfder

walk cerddediad

work together cydweithio

FRENCHFFRANGEG

accent acen

adjectival agreement cytundeb ansoddeiriol

adjective ansoddair

consonant cytsain

feminine benywaidd

infinitive berfenw

language iaith

masculine gwrywaidd

noun enw

plural lluosog

pronoun rhagenw

singular unigol

verb berf

verb tense amser y ferf

vowel llafariad


GEOGRAPHYDAEARYDDIAETH

beach replenishment ailgyflenwi

brown field site safle tir llwyd/brown

cliff clogwyn

climate hinsawdd

coast arfordir

confluence cydlifiad

contour line cyfuchlin

convectional rainfall glaw darfudol

crust cramen

dam argae

development datblygiad

earthquake daeargryn

environment amgylchedd

environmental amgylcheddol

erosion erydu

EU (European Union) UE (Undeb Ewropeaidd)

floodplain gorlifdir

floods llifogydd

forest coedwig

fossil fuel tanwydd ffosil

gorge ceunant

greenfield site safle tir glas

hard engineering peirianneg galed

honey pot sile safle pot mêl

industry diwydiant

internet rhyngrwyd

infrastructure tanadeiledd

landforms tirffurfiau

local lleol

longshore drift drift y glannau

mass tourism twristiaeth dorfol

meander ystum afon

multiplier effect effaith lluosogydd

non-renewable resource adnodd anadnewyddadwy

oxbow lake ystumllyn

permeable athraidd

plan cynllun

pollution llygredd

population poblogaeth

precipitation dyodiad

rain glaw

refugees ffoaduriaid

relief tirwedd

renewable resource adnodd adnewyddadwy

residential area ardal breswyl

river afon


rural gwledig

scale graddfa

sea/ocean môr/cefnfor

sediment gwaddod

service gwasanaeth

settlement anheddiad

site safle

soft engineering peiriranneg feddal

storm surge ymchwydd storm

sustainability cynaladwyedd


to deposit dyddodi

to evaporate anweddu

to migrate mudo

the Welsh people y Cymry

tributary llednant

urban trefol

valley dyffryn

volcano llosgfynydd

vegetation llystyfiant

Wales Cymru

water vapour anwedd dŵr

waterfall rhaeadr

weather tywydd

HISTORYHANES

attack ymosod

century/centuries canrif/canrifoedd

chronology cronoleg

crown coron

cultural diwylliannol

economic economaidd

enemy/enemies gelyn/gelynion

evidence tystiolaeth

government llywodraeth

industrial revolution chwyldro diwydiannol

king/kings brenin/brenhinoedd

political gwleidyddol

prince/princes tywysog/tywysogion

religion crefydd

slave/slaves caethwas/caethweision

social cymdeithasol

source/sources ffynhonnell/ffynonellau

the middle ages yr oesoedd canol

war/wars rhyfel/rhyfeloedd

working/living conditions amodau gwaith/byw


INFORMATION TECHNOLOGYTECHNOLEG GWYBODAETH

LANGUAGEIAITH

SOCIAL NETWORKSRHWYDWEITHIAU CYMDEITHASOL

GRAMMATICAL TERMSTERMAU GRAMADEG

chat rooms ‘stafelloedd sgwrsio

cyberbullying seibrfwlio

digital footprint ôl troed digidol

e-mail e-bost

eSafety eDdiogelwch

internet rhyngrwyd

password cyfrinair

username enw defnyddiwr

adjective ansoddair

article y fannod

collective noun enw torfol

common noun enw cyffredin

infinitive berfenw

mutation treiglad

object gwrthrych

preposition arddodiad

pronoun rhagenw

proper noun enw priod

subject goddrych

to mutate treiglo

Verb berf

capital letter prif lythyren

comma coma

exclamation mark ebychnod

full stop atalnod llawn

question mark marc cwestiwn/gofynnod

quotation marks dyfynodau

HARDWARECALEDWEDD

central processing unit uned brosesu ganolog

keyboard bysellfwrdd

mouse llygoden

SOFTWAREMEDDALWEDD

database cronfa ddata

desktop publishing cyhoeddi bwrdd gwaith

presentation cyflwyniad

spreadsheet taenlen

word processor prosesydd geiriau

PUNCTUATIONATALNODI


article erthygl

dialogue deialog

diary dyddiadur

e-mail e-bost

factsheet/leaflet pamffled/taflen wybodaeth

formal letter llythyr ffurfiol

newspaper report adroddiad papur newydd

personal letter llythyr personol

portrait portread

report adroddiad

soliloquy/monologue ymson

speech araith

story stori

verse/verses pennill/ penillion

contrast cyferbyniad

description disgrifiad

discussion trafod

explanation esbonio

fact ffaith

form ffurf

headline pennawd

humour hiwmor

instructive cyfarwyddiadol

line llinell

metaphor trosiad

narrative naratif

opinion barn

originality gwreiddioldeb

personification personoliad

persuasion perswâd

repetition ailadrodd

rhetorical question cwestiwn rhethregol

simile cymhariaeth/cyffelybiaeth

subtitle is-deitl alliteration cyflythreniad

atmosphere awyrgylch

audience cynulleidfa

climax uchafbwynt

columns colofnau

WRITING FORMSFFURFIAU YSGRIFENNU

TERMS RELATING TO STYLETERMAU ARDDULL


author awdur

authors awduron

ballad baled

couplet cwpled

* canu caeth

* canu penrhydd

* canu rhydd

* cywydd

* englyn

lyric telyneg

poem cerdd

poems cerddi

poet bardd

poets beirdd

rhyme odl

sonnet soned

verse pennill

verses penillion

*Termau yn Gymraeg yn unig / Terms in Welsh only

** Termau yn Saesneg yn unig / Terms in English only

POETRYBARDDONIAETH

ellipsis **

haiku **

onomatopoeia **

rule of 3/tripling **

superlative **

ENGLISH LANGUAUGE AND LITERATURESAESNEG IAITH A LLENYDDIAETH


** Termau yn Saesneg yn unig / Terms in English only

cube number rhif ciwb

decimal degolyn

even number eilrif

factor ffactor

fraction ffracsiwn

multiple lluosrif

negative number rhif negatif/rhif negyddol

odd number odrif

percentage canran

prime number rhif cysefin

square number rhif sgwâr

to add adio

to divide rhannu

to estimate amcangyfrif

to multiply lluosi

to round talgrynnu

coordinates cyfesurynnau

equation hafaliad

formula fformiwla

graph graff

sequence dilyniant

solution datrysiad

to simplify symleiddio

to solve datrys

to substitute amnewid

trial and improvement cynnig a gwella

average cyfartaledd

bar graph siart bar

certain sicr

fair chance siawns teg

frequency diagram diagram amlder

frequency polygon polygon amlder

impossible amhosibl

likely tebygol

mean cymedr

median canolrif

MATHEMATICSMATHEMATEG

NUMBERRHIF

ALGEBRAALGEBRA

DATADATA


pictogram pictogram

pie chart siart gylch

probability tebygolrwydd

range amrediad

scatter graph diagram gwasgariad

unlikely annhebygol

right angle ongl sgwâr

rhombus rhombws

rotational symmetry cymesuredd cylchdro

scalene triangle triongl anghyfochrog

square sgwâr

trapezium trapesiwm

volume cyfaint

acute angle ongl lem

angle ongl

area arwynebedd

bearing cyfeiriant

degree gradd

direction cyfeiriad

drawing to scale llunio wrth raddfa

equilateral triangle triongl hafalochrog

isosceles triangle triongl isosgeles

kite barcud

obtuse angle ongl aflem

parallelogram paralelogram

perimeter perimedr

rectangle petryal

reflective symmetry cymesuredd adlewyrchiad

reflex angle ongl atblyg

SHAPESIÂP


accompaniment cyfeiliant

alto alto

arpeggio arpeggio

auxiliary note nodyn tonnog

bar bar

baroque baroc

bass bas

bass clef cleff y bas

beat curiad

binary form ffurf ddwyran

brass prês

call and response galw ac ateb

cerdd dant cerdd dant

choir côr

chord cord

chord progression dilyniant cordiau

chorus cytgan

chromatic cromatig

classical clasurol

clef cleff

coda coda

compound time amseriad cyfansawdd

concerto consierto

countermelody cyfalaw

crotchet crosiet

dominant llywydd

drone drôn

duration parhad

dynamics deinameg

flat fflat/meddalnod

glissando glissando

graphic score sgôr graffig

ground bass grwndfas

harmony harmoni

improvise improfeiddio/byrfyfyrio

key cywair

key signature arwydd cywair

legato legato

major mwyaf

melody alaw

metre mydr

minim minim

minor lleiaf

motive/motif motif

natural nodyn naturiol

MUSICCERDDORIAETH


octave wythfed

orchestra cerddorfa

ostinato ostinato

passing note nodyn camu

pentatonic pentatonig

percussion offerynnau taro

phrase brawddeg

pitch traw

pizzicato pizzicato

pulse curiad

quaver cwafer

rhythm rhythm

romantic rhamantaidd

rondo rondo

round tôn gron

scale graddfa

score sgôr

semibreve hanner brif

semiquaver hanner cwafer

semitone hanner tôn

sequence dilyniant

sharp siarp/llonnod

simple time amseriad syml

soprano soprano

staccato stacato

staff erwydd

strings llinynnau

symphony symffoni

syncopation trawsacennu

tempo tempo

tenor tenor

ternary form (aba) ffurf deiran

texture gwead

the blues melangan/y blŵs

the renaissance y dadeni

timbre ansawdd

time signature arwydd amser

tone tôn

tonic tonydd

treble clef cleff y trebl

triad triad

unison unsain

variation amrywiad

woodwind chwythbrennau


PHYSICAL EDUCATIONADDYSG GORFFOROL

circuit cylchdaith

cross country trawsgwlad

defence amddiffyn

discus disgen

equipment offer

field competitions cystadlaethau maes

forward blaenwr

fullback cefnwr

javelin gwaywffon/picell

penalty kick cic gosb

position safle

relay race ras gyfnewid

shot put pwysau

skill sgil

space gwagle/gofod

to attack ymosod

to sprint gwibio

to stretch ymestyn

to strike ergydio

to time amseru

to warm up ymdwymo

track competitions cystadlaethau trac

triple jump naid driphlyg

wing asgell


PSYCHOLOGYSEICOLEG

approach ymagwedd

assumption tybiaeth

behaviourist ymddygiadol

biological biolegol

cognitive gwybyddol

determinism penderfyniaeth


free will ewyllys rydd

genes genynnau

holistic cyfannol

idiographic idiograffig

medical model model meddygol

nativist cynhenidydd

nature natur

nomothetic nomothetig

nurture magwraeth

physiological ffisiolegol

positive positif

psychodynamic seicodynamig

reductionism lleihadaeth


RELIGIOUS STUDIESADDYSG GREFYDDOL

altar allor

baptism/christening bedydd

Bible y Beibl

blessing bendith

Buddhism Bwdhaeth

cathedral eglwys gadeiriol

chapel capel

chapter pennod

charity elusen

Christianity Cristnogaeth

Christmas y Nadolig

congregation cynulleidfa

creator creawdwr

faith ffydd

festivals gwyliau

frankincense thus

God Duw

gold aur

Good Friday dydd Gwener y Groglith

Hinduism Hindwaeth

holy communion y cymun bendigaid

hymn emyn

Islam Islam/Mwslemiaeth

Judaism Iddewiaeth

lectern/reading desk darllenfa

lent y grawys

lord arglwydd

mass offeren

member aelod

minister gweinidog

miracle gwyrth

monk mynach

mosque mosg

myrrh myrr

parable dameg

pilgrimage pererindod

preacher pregethwr

priest offeiriad

prophet proffwyd

religion crefydd

ritual defod

scroll sgrol

sermon pregeth

sign/symbol arwydd


Sikhism Sikhiaeth

the advent yr adfent

the crucifixion y croeshoeliad

the lord’s supper swper yr arglwydd

the resurrection yr atgyfodiad

to celebrate dathlu

to fast ymprydio

to pray gweddїo to preach pregethu

to worship addoli

verse adnod

SCIENCEGWYDDONIAETH

conclusion casgliad

dependent dibynnol

explain egluro

fair test prawf teg

graph graff

independent annibynnol

input mewnbwn

interpret dadansoddi

linear llinol

output allbwn

predict rhagdybio

record cofnodi

reflect myfyrio

relationship perthynas

value gwerth

variable newidyn

INVESTIGATION VOCABULARY GEIRFA YMCHWILIAD


BIOLOGYBYWYDEG

amphibian amffibiad

birds adar

blood gwaed

bone asgwrn

carbohydrate carbohydrad

cell membrane cell bilen

cell wall cell fur

chlorophyll cloroffyl

chloroplast cloroplast

cytoplasm cytoplasm

digestion treuliad

environment amgylchedd

excretion ysgarthiad

fat braster

fibre ffibr

fish pysgod

heart calon

indigestion camdreuliad

intestine coluddyn

kidney aren

life circle cylchred bywyd

liver afu/iau

lungs ysgyfaint

mammals mamolion

microscope microsgop

muscle cyhyr

nucleus cnewyllyn

nutrition maethiad

oesophagus llwnc / oesoffagws / pibell fwyd

photosynthesis ffotosynthesis

protein protein

recycle ailgylchu

reproduce atgenhedlu

reptiles ymlusgiaid

respiration resbiradaeth

rib asen

root gwraidd

skull penglog

stem coesyn

stomach ‘stumog

to breathe anadlu

vacuole gwagolyn

virus firws

vitamins fitaminau


CHEMISTRYCEMEG

acid asid

attract atynnu

beaker bicer

boiling point berwbwynt

chromatography cromatograffaeth

compound cyfansoddyn

compress cywasgu

condense cyddwyso

conical flask fflasg gonigol

container cynhwysydd

contract cyfangu

crystal(s) crisial(au)

density dwysedd

diffusion trylediad

distillation distyllu

dye lliwur

element elfen

evaporate anweddu

evaporating dish dysgl anweddu

expand ehangu

filter/filtration hidlo

forceps gefel/gefeilau

freeze rhewi

funnel twmffat

gas nwy

gauze rhwyllen

liquid hylif

measuring cylinder silindr mesur

melt ymdoddi

melting point ymdoddbwynt

metal metel

molecule moleciwl

neutral niwtral

neutralisation niwtraliad

particle(s) gronyn(nau)

periodic table tabl cyfnodol

product(s) cynnyrch/cynhyrchion

properties priodweddau

reactant(s) adweithydd(ion)

reaction adwaith

safety spectacles sbectol ddiogelwch

saturated solution hydoddiant dirlawn

solubility hydoddedd

soluble hydawdd


solute hydoddyn

solution hydoddiant

solvent hydoddydd

sublimation sychdarthiad

substances sylweddau

sustainable cynaliadwy

test tube tiwb profi

tripod trybedd

vapour anwedd

volume cyfaint

degree gradd

drag llusgiad

elastic elastig

electrical trydanol

extension estyniad

float arnofio

friction ffrithiant

fuel tanwydd

gravity disgyrchiant

heat gwres

insulation ynysiad

insulator/lagging ynysydd

kinetic (movement) cinetig (symudiad)

light golau

load llwyth

magnetic magnetig

motion mudiant

nuclear niwclear

potential potensial

pressure gwasgedd

resources adnoddau

resultant force grym cydeffaith

sinking suddo

acceleration cyflymiad

air resistance gwrthiant aer

area arwynebedd

atomic atomig

balanced cytbwys

balanced forces grymoedd cytbwys

biomass biomas

chemical cemegol

compression cywasgiad

conservation of energy cadwraeth egni

convert trawsnewid

PHYSICSFFISEG


speed buanedd

spring balance clorian sbring

streamline llilin

surface arwyneb


tension tyniant

thermometer thermomedr

unbalanced forces grymoedd anghytbwys

up thrust brigwth

velocity cyflymder

weight pwysau

agency of socialisation cyfryngau cymdeithasoli

control rheolaeth

cultural transmission trosglwyddo diwylliant

culture and cultural diversity diwylliant a gwahaniaethu diwylliannol

identity adnabyddiaeth

norms and values normau a gwerthoedd

roles rolau

sanction sancsiynau

social change newid cymdeithasol

social inequality anghyfartaledd cymdeithasol

social structure strwythurau cymdeithasol

socialisation cymdeithasoli

status statws

sub-culture is-ddiwylliant

SOCIOLOGYCYMDEITHASEG


DEWIS Y DULL GORAU I DDYSGU SILLAFU:

Os mai drwy weld pethau yr ydychyn dysgu orau: Os mai drwy wneud pethau yr ydych yn dysgu orau:

Edrychwch ar y gair; dywedwch y gair ar lafar, ganynganu’r holl seiniau.

Edrychwch ar y gair; ‘ysgrifennwch’ y gair gyda’chmynegfys; dywedwch y llythrennau.

Caewch eich llygaid a’i ddychmygu. Rhowch flwch o gwmpas y gair sy’n dilyn siapiau’rllythrennau; sylwch o beth mae’r llun yn eich atgoffa.

Agorwch eich llygaid ac ysgrifennwch y gair. Ysgrifennwch y gair gyda hufen eillio, halen mewnbocs, paent bysedd, pwdin, ac ati.

Gwiriwch ei fod yn gywir; ysgrifennwch y gair eto. Dyrnwch y llythrennau yn yr awyr;dywedwch bob llythyren gyda phob dyrnod.

Edrychwch i fyny i’r chwith a dychmygwch y gair mewnlliw llachar.

Canwch, actiwch neu ddawnsiwch y gair y (yn eich pen).

Cuddiwch eich sampl ysgrifenedig;ysgrifennwch y gair eto; gwiriwch ei fod yn gywir.

Defnyddiwch lythrennau papur tywod i atgyfnerthu’rteimlad o gyffwrdd a dysgu; gwnewch siâp y geiriau

gyda’ch mynegfys wrth ddweud y geiriau ar lafar.

Cuddiwch y sampl; ysgrifennwch y gair eto ganddefnyddio pen neu bensil lliw llachar; gwiriwch.

Ysgrifennwch y gair yn yr awyr;ysgrifennwch y gair ar bapur a gwiriwch ei fod yn gywir.

Ailadroddwch y camau hyn gyda phob gair arall. Cuddiwch eich sampl ysgrifenedig; ysgrifennwch y gair eto; gwiriwch ei fod yn gywir.

Ysgrifennwch bob gair sawl gwaith; gwiriwch bob tro. Ailadroddwch y camau hyn gyda phob gair arall.

Os nad ydych yn siŵr sut i sillafu gair, ysgrifennwch ygair ac edrychwch i weld os yw’n edrych yn iawn – ‘rhoi

Ysgrifennwch bob gair sawl gwaith;gwiriwch bob tro.

Os mai trwy glywed yr ydych yn dysgu orau: Os ydych yn dysgu ym mhob un o’r tair ffordd:

Dywedwch y gair, gan sicrhau eich bod yn ei ynganu’ngywir.

Defnyddiwch strategaethau o’r tri blwch arall.Cyfuniadau a awgrymir:

Seiniwch y gair, gan ddweud bob llythyren neugymysgedd hyd yn oed pan fydd hyn yn swnio’n wirion, Edrychwch ar y gair; ynganwch yr holl seiniau.

Sillafwch y gair ar lafar; ysgrifennwch y gair wrth i chiei sillafu ar lafar. Dychmygwch y gair gyda’ch llygaid ar gau.

Gwiriwch ei fod yn gywir; ysgrifennwch y gair eto;gwiriwch.

Ysgrifennwch y llythrennau gyda’ch bys; gwnewcheiriau papur tywod os oes angen.

Canwch y llythrennau i dôn cân neu rigwm rydych yn eigwybod. Rhowch flwch o gwmpas y gair.

Mynegwch bob llythyren yn eglur neugymysgwch nhw’n araf. Canwch, actiwch neu ddawnsiwch y gair.

Ailadroddwch y camau hyn gyda phob gair arall. Ysgrifennwch y gair gyda’ch bysedd ar gefn partner.

Ysgrifennwch bob gair sawl gwaith;gwiriwch bob tro.

Ysgrifennwch mewn sialc neu farcwyr lliw; cyfryngau eraill.

CHOOSING THE BEST WAY TO LEARN TO SPELL:

If you learn best by SEEING things: Os mai drwy wneud pethau yr ydych yn dysgu orau:

Look at the word; say it aloud, pronouncing all thesounds, even those that are normally silent.

Look at the word; trace it with your index finger; saythe letters.

Close your eyes and see it. Draw a box around the word that follows the lettershapes; notice what the drawing reminds you of.

Open your eyes and write the word. Write the word in shaving cream, salt in a box, fingerpaint, pudding, etc.

Check for accuracy; write again. Punch out the letters in the air; say each letter witheach punch.

Look up to the left and see the word in a bright colour. Sing, act, or dance the word (in your mind is okay).

Hide your written sample; write again; check foraccuracy.

Use sandpaper letters; trace words with your indexfinger while saying the letters aloud.

Hide sample; write again using a different bright colourpen or pencil; check.

Write the word in the air; write it on paper and checkaccuracy.

Repeat these steps with all other words. Hide your written sample; write again;check for accuracy

Write each word several times; check each time. Repeat these steps with all other words.

If unsure of a word, write it down and see if it looksright – as in a ‘have a go’ pad. Write each word several times; check each time.

If you learn best by hearing things: If you learn best by doing things:

Say the word, making sure you pronounce it correctly. Look at the word; pronounce all sounds.

Sound it out, saying each letter or blend even whenthis sounds ridiculous, e.g. immediately –

i/m/med/I/at/el/y.Visualise it with your eyes closed.

Spell it aloud; write it as you spell it aloud. Trace the letters with your finger; make sandpaperwords if needed.

Check for accuracy; write again; check. Draw a box around the word.

Sing the letters to the tune of a song or jingle youknow. Sing, act, or dance the word.

Pronounce each letter clearly or blend slowly Write the word with your fingers on apartner’s back.

Repeat these steps with all other words. Write in coloured chalk or markers, or other media.

Write each word several times; check each time. Repeat these steps with all other words.


RHEOLAU SILLAFU CYFFREDIN:

Rheolau sillafu sylfaenol

Rheolau sillafu yn y GymraegEr bod y Gymraeg yn iaith ffonetig, hynny yw, rydym yn sillafu geiriau fel yrynganwn nhw, mae rhai trafferthion yn codi wrth sillafu rhai geiriau amwahanol resymau. Byddai’n fuddiol, felly, i roi sylw i rai o’r elfennau canlynolwrth ddysgu a chywiro sillafu yng ngwaith dysgwyr, er enghraifft:

1. Gwahaniaethu rhwng geiriau sy’n cynnwys y llafariaid y/u/iYn aml mae sŵn y llafariaid hyn yn debyg iawn, a rhaid dysgu’r gwahaniaethrhyngddyn nhw, e.e. ‘fyny’, ‘rhywun’, ‘canu’, ‘ci’, ‘gwely’, ‘tŷ ’, ‘gweiddi’.

2. Gwahaniaethu rhwng ‘f’ ac ‘ff’Oherwydd dylanwad y Saesneg, yn aml bydd dysgwyr yn defnyddio un ‘f’ wrthysgrifennu rhai geiriau lle mae angen dwy, e.e. ‘fair/ffair, ‘Fion/Ffion’. Yn yr unmodd, gwahaniaethu rhwng ‘dd’ ac ‘th’.

3. Enwau unigol a lluosogMae sawl ffordd o ffurfio’r lluosog yn y Gymraeg:• Newid llafariad, e.e. llygad > llygaid.• Ychwanegu terfyniad, e.e. afal > afalau; esgid > esgidiau; cerdd > cerddi.

merch > merched; cath > cathod; creadur > creaduriaid.• Newid llafariad + ychwanegu terfyniad, e.e. mab > meibion.• Colli terfyniad unigol, e.e. mochyn > moch.• Newid llafariad + colli terfyniad unigol, e.e. deilen > dail.• Rhoi terfyniad lluosog yn lle terfyniad unigol, e.e. cerdyn > cardiau.

Mae rhai enwau gyda’r lluosog yn afreolaidd, e.e. llaw > dwylo; ac enwau efomwy nag un lluosog, e.e. sant > seintiau/saint; llythyr > llythyrau/llythyron. Mae rhai enwau efo dau luosog gydag ystyron gwahanol, e.e. pwys > pwysi/pwysau,pryd > prydau/prydiau.

COMMON SPELLING RULES:

Basic spelling rulesie/ei rule: the following rhyme works for most words, apart from a few such as ‘weird’and ‘seize’: ‘i before e except after c or when sounded like a as in neighbour and weigh’

Forming plurals (more than one)

• Most words just add ‘s’, e.g. ‘things’.• Words ending in ‘sh’, ‘ch’, ‘ss’, ‘s’, ‘x’ or ‘z’ add ‘es’, e.g. ‘churches’.• Words ending in ‘o’ generally just add ‘s’, e.g. ‘banjos’, ‘cellos’, but there are

exceptions which take ‘es’. These are: ‘tomatoes’, ‘potatoes’, ‘heroes’, ‘buffaloes’,‘dominoes’, ‘torpedoes’, ‘vetoes’, ‘volcanoes’, ‘cargoes’, ‘haloes’, ‘mangoes’,‘flamingoes’.

• Words ending in a consonant followed by ‘y’, change the ‘y’ to an ‘i’ and add ‘es’, e.g.‘hobbies’.

• Words ending in a vowel followed by a ‘y’ just add ‘s’, e.g. ‘monkeys’, ‘days’, ‘boys’.• Words ending in ‘is’ change the ‘is’ to ‘es’, e.g. ‘analyses’, ‘oases’.• Words ending in ‘f’ change the ‘f’ to a ‘v’ and add ‘es’, e.g. ‘calves’, ‘thieves’, but there

are exceptions including ‘roofs’, ‘briefs’, ‘chiefs’ and ‘beliefs’ (noun).• Words ending in ‘fe’ change the ‘fe’ to ‘ve’ and add ‘s’, e.g. ‘knives’, ‘believes’ (verb),

curves.• Words that retain the plural spelling of the original language, e.g. ‘antennae’,‘formulae’, ‘bacteria’, ‘criteria’, ‘fungi’, ‘phenomena’, ‘macaroni’, ‘ravioli’, ‘spaghetti’,‘strata’ (there used to be more but usage has changed and, for the majority of people,the ‘normal’ rules now apply to words such as ‘forums’).

• A few words are completely irregular, e.g. ‘men’, ‘women’, ‘children’, ‘geese’, ‘sheep’,‘mice’, ‘teeth’, ‘dice’. These have to be learned.

Adding suffixes that begin with a vowel such as ‘ing’, ‘ed’, ‘ion’ or ‘able’• Words with a short vowel and ending in a consonant, double the consonant before

adding ‘ing’ or ‘ed’, e.g. ‘hopping’,’ hopped’.• Words ending in ‘e’ (magic ‘e’) with a long vowel lose the ‘e’ and add ‘ing’ or ‘ed’ or

any other suffix beginning with a vowel, e.g. ‘deciding’, ‘decided’, ‘hoping’, ‘hoped’,‘evaluation’, ‘substitution’, ‘dilutable’.

• The final ‘e’ is kept in a few cases: to maintain the identity of the root word, e.g.‘shoeing’; to distinguish it from another word with a different meaning, e.g.‘dyeing’/‘dying’; to keep a ‘c’ or ‘g’ soft, e.g. ‘noticeable’.

Adding suffixes that begin with a consonant such as ‘ment’, ‘less’, ‘ly’ and ‘ful’

• Words ending in ‘e’ keep the ‘e’ before adding a suffix beginning with a consonant,e.g. ‘settlement’, ‘agreement’, ‘battleship’, ‘hopeless’, ‘hopeful’, ‘lovely’.

• Words ending in ‘y’ change the ‘y’ to ‘i’ before adding ‘ful’, e.g. ‘beautiful’, ‘plentiful’.• ‘Full’, ‘all’ and ‘till’ drop one ‘l’ when they are attached to other words, e.g. ‘until’,‘always’, ‘careful’.


FY NGHYWIRIADAU PERSONOL/ MY PERSONAL CORRECTIONS:

GAIR / Word: Rheol neu cymorth cofio/Rule or spelling


60 Termiadur / Terminology Book

Documents

Enw/Name - ysgoldyffrynconwy.orgysgoldyffrynconwy.org/archif/downloads/060915-termiadur-2016.pdf · pencil pensil perspective persbectif pottery crochenwaith proportion ... frequency