Η ψυχοθεραπευτική δράση Η ψυχοθεραπευτική δράση της Επικούρειας φιλοσοφίαςτης Επικούρειας φιλοσοφίας

ΧρήστοςΧρήστος Γιαπιτζάκης Γιαπιτζάκης

• Δρ. Ιατρικός Γενετιστής, Βιολόγος-ΟδοντίατροςΔρ. Ιατρικός Γενετιστής, Βιολόγος-Οδοντίατρος

• Μέλος της Μέλος της Ομάδας Φίλων Επικούρειας Φιλοσοφίας Ομάδας Φίλων Επικούρειας Φιλοσοφίας «Κήπος των Αθηνών»«Κήπος των Αθηνών»

ΕΠΙΚΟΥΡΟΣ «Προς Μενοικέα» (ΕΠΙΚΟΥΡΟΣ «Προς Μενοικέα» (Δ.Λ. Χ 122) «Ούτε όταν είναι κάποιος νέος δεν πρέπει να αμελεί να «Ούτε όταν είναι κάποιος νέος δεν πρέπει να αμελεί να

φιλοσοφεί, ούτε όταν είναι γέρος δεν πρέπει να κουράζεται να φιλοσοφεί, ούτε όταν είναι γέρος δεν πρέπει να κουράζεται να φιλοσοφεί. Διότι ούτε ανώριμος είναι κανείς ούτε υπερβολικά φιλοσοφεί. Διότι ούτε ανώριμος είναι κανείς ούτε υπερβολικά ώριμος για την υγεία της ψυχής. Εκείνος μάλιστα που λέει ότι ώριμος για την υγεία της ψυχής. Εκείνος μάλιστα που λέει ότι δεν έχει χρόνο να φιλοσοφήσει ή ότι έχει περάσει ο χρόνος δεν έχει χρόνο να φιλοσοφήσει ή ότι έχει περάσει ο χρόνος για φιλοσοφία είναι όμοιος με εκείνον που λέει ότι δεν έχει για φιλοσοφία είναι όμοιος με εκείνον που λέει ότι δεν έχει χρόνο να ευτυχήσει ή ότι έχει περάσει η ώρα της ευτυχίας. χρόνο να ευτυχήσει ή ότι έχει περάσει η ώρα της ευτυχίας.

Κατά συνέπεια, πρέπει να φιλοσοφούν και ο γέρος και ο νέος. Ο Κατά συνέπεια, πρέπει να φιλοσοφούν και ο γέρος και ο νέος. Ο πρώτος, ενώ γερνάει, για να χαίρεται τα αγαθά σαν νέος με πρώτος, ενώ γερνάει, για να χαίρεται τα αγαθά σαν νέος με την ευχάριστη ανάμνηση του παρελθόντος, και ο δεύτερος, αν την ευχάριστη ανάμνηση του παρελθόντος, και ο δεύτερος, αν και νέος, να είναι συγχρόνως ώριμος αφού δεν θα φοβάται το και νέος, να είναι συγχρόνως ώριμος αφού δεν θα φοβάται το μέλλον. Πρέπει λοιπόν να μελετάμε εκείνα που φέρνουν την μέλλον. Πρέπει λοιπόν να μελετάμε εκείνα που φέρνουν την ευτυχία, διότι όταν είναι αυτή παρούσα έχουμε τα πάντα, ενώ ευτυχία, διότι όταν είναι αυτή παρούσα έχουμε τα πάντα, ενώ όταν λείπει η ευτυχία κάνουμε τα πάντα για να την όταν λείπει η ευτυχία κάνουμε τα πάντα για να την αποκτήσουμε».αποκτήσουμε».

Η ψυχοθεραπευτική δράση Η ψυχοθεραπευτική δράση της Επικούρειας φιλοσοφίαςτης Επικούρειας φιλοσοφίας

Μέρη ομιλίαςΜέρη ομιλίας

Τρόποι κατανόησης της φύσης / αλήθειαςΤρόποι κατανόησης της φύσης / αλήθειας• Μέθοδος Επίκουρου / ΕπιστήμηςΜέθοδος Επίκουρου / Επιστήμης• Επικούρεια θεραπεία της ψυχήςΕπικούρεια θεραπεία της ψυχής• Ψυχοθεραπευτική διδασκαλία στον ΚήποΨυχοθεραπευτική διδασκαλία στον Κήπο• Σύγχρονες απόψεις ΝευροβιολογίαςΣύγχρονες απόψεις Νευροβιολογίας

και Ψυχολογίαςκαι Ψυχολογίας ((Βιολογικής-Γνωσιακής)Βιολογικής-Γνωσιακής)

Η ψυχοθεραπευτική δράση Η ψυχοθεραπευτική δράση της Επικούρειας φιλοσοφίαςτης Επικούρειας φιλοσοφίας

1.1. Τρόποι κατανόησης της φύσης / αλήθειαςΤρόποι κατανόησης της φύσης / αλήθειας(Σκοπός)(Σκοπός)

• Αποκάλυψη θεϊκή Μάντεις/Προφήτες και Πίστη (Αιώνια Ζωή ) Ιερείς/Ποιητές

Ορφικοί / Ιουδαιο-Χριστιανο-Ισλαμ

• Νόηση (Γνώση) Ίωνες φιλόσοφοι / Δημόκριτος

• Ανάμνηση (Αρετή) Πυθαγόρας / Πλάτων

• Παρατήρηση Αριστοτέλης και Λογική Τελεολογία

(Ευτυχία)

• Λογική Τελεολογία (Αρετή) Στωικοί / Πανθεϊστές

• Παρατήρηση Επίκουρος και Αναλογικός συλλογισμός / Επιστήμη (Ευτυχία)

Ο Ο ΠλατωνισμόςΠλατωνισμός αποτελεί το αποτελεί το βασικό φορέα βασικό φορέα εκείνης της φιλοσοφικής πορείας, εκείνης της φιλοσοφικής πορείας, που οδήγησε στη που οδήγησε στη ΘεολογίαΘεολογία του Δυτικού κόσμουτου Δυτικού κόσμου

Η Η Επικούρεια φιλοσοφίαΕπικούρεια φιλοσοφία είναι το είναι το απόγειο απόγειο εκείνης της φιλοσοφικής πορείας, εκείνης της φιλοσοφικής πορείας, που οδήγησε στην που οδήγησε στην ΕπιστήμηΕπιστήμη του Δυτικού Κόσμου.του Δυτικού Κόσμου.

Τρόποι κατανόησης της φύσης / αλήθειαςΤρόποι κατανόησης της φύσης / αλήθειας

2.2. Μέθοδος Επίκουρου / ΕπιστήμηςΜέθοδος Επίκουρου / Επιστήμης

ΠαρατήρησηΠαρατήρηση Αισθήσεις – Έννοιες Αισθήσεις – Έννοιες (Προλήψεις)(Προλήψεις) – – Συναισθήματα Συναισθήματα (Πάθη)(Πάθη) – Ενόραση – Ενόραση (Φανταστική επιβολή της διανοίας)(Φανταστική επιβολή της διανοίας)

Κατανόηση ΦύσηςΚατανόηση Φύσης Άτομα & Κενό – Τυχαίο – ΕξέλιξηΆτομα & Κενό – Τυχαίο – Εξέλιξη

Ελεύθερη βούληση με ΦρόνησηΕλεύθερη βούληση με Φρόνηση Ελευθερία – Γνώση - ΥπευθυνότηταΕλευθερία – Γνώση - Υπευθυνότητα

Επιλογή Επιλογή ΗδονήςΗδονής-Αποφυγή -Αποφυγή ΠόνουΠόνου Επιθυμίες Φυσικές και Αναγκαίες Επιθυμίες Φυσικές και Αναγκαίες Επιθυμίες Φυσικές και Μη Επιθυμίες Φυσικές και Μη

Αναγκαίες Αναγκαίες Επιθυμίες Μη Φυσικές Επιθυμίες Μη Φυσικές και Μη Αναγκαίεςκαι Μη Αναγκαίες Επιλογή Επιλογή ΗρεμίαςΗρεμίας-Αποφυγή -Αποφυγή ΦόβουΦόβου Αναγνώριση Παράλογων ΦόβωνΑναγνώριση Παράλογων Φόβων

ΕυδαιμονίαΕυδαιμονία Απονία και ΑταραξίαΑπονία και Αταραξία

Κανών - Φυσική – ΗθικήΚανών - Φυσική – Ηθική είναι είναι αλληλένδετααλληλένδετα

στη φιλοσοφία του Επίκουρουστη φιλοσοφία του Επίκουρου«Δεν είναι δυνατόν «Δεν είναι δυνατόν να απαλλαγεί από τους να απαλλαγεί από τους φόβους για τα σημαντικότερα ζητήματαφόβους για τα σημαντικότερα ζητήματα κάποιος που δεν γνωρίζει τη φύση του κάποιος που δεν γνωρίζει τη φύση του σύμπαντος, αλλά πιστεύει σε αυτά που σύμπαντος, αλλά πιστεύει σε αυτά που αναφέρουν οι μύθοι. αναφέρουν οι μύθοι. Κατά συνέπεια, δεν είναι δυνατόν Κατά συνέπεια, δεν είναι δυνατόν να να απολαμβάνουμε ολοκληρωμένες τις ηδονές απολαμβάνουμε ολοκληρωμένες τις ηδονές χωρίς τη Φυσιολογία χωρίς τη Φυσιολογία (τη μελέτη της Φύσης και (τη μελέτη της Φύσης και την επιστημονική γνώση)». την επιστημονική γνώση)». Επίκουρος Επίκουρος (Κύρια Δόξα (Κύρια Δόξα XIIXII))  

Η Επιστήμη (Φυσιολογία) Η Επιστήμη (Φυσιολογία) είναι μέσο για την ευδαιμονία είναι μέσο για την ευδαιμονία

των ανθρώπωντων ανθρώπωνΜε στόχο τη βέβαιη γνώσηΜε στόχο τη βέβαιη γνώση

ο Επίκουρος θέτει ο Επίκουρος θέτει τις βάσεις της τις βάσεις της Πειραματικής ΕπιστήμηςΠειραματικής Επιστήμης

που βασίζεται στη που βασίζεται στη διατύπωση πολλών θεωριών διατύπωση πολλών θεωριών και και αποδοχής της θεωρίας αποδοχής της θεωρίας που υποστηρίζεται από τα που υποστηρίζεται από τα

πειραματικά δεδομένα πειραματικά δεδομένα παρατήρησηςπαρατήρησης των φαινομένων των φαινομένων

«Δεν πρέπει να μελετούμε τη Φύση με αξιώματα «Δεν πρέπει να μελετούμε τη Φύση με αξιώματα κενά περιεχομένουκενά περιεχομένου και και αυθαίρετους νόμουςαυθαίρετους νόμους, αλλά , αλλά όπως απαιτούν τα φαινόμεναόπως απαιτούν τα φαινόμενα. Διότι η Ζωή μας δεν . Διότι η Ζωή μας δεν έχει ανάγκη από έχει ανάγκη από παραλογισμό παραλογισμό και και ανόητες ανόητες δοξασίεςδοξασίες, αλλά από , αλλά από ηρεμίαηρεμία». ». Επίκουρος (Προς Επίκουρος (Προς Πυθοκλέα)Πυθοκλέα)

Η Επιστήμη (Φυσιολογία) Η Επιστήμη (Φυσιολογία) είναι μέσο για την ευδαιμονία είναι μέσο για την ευδαιμονία

των ανθρώπωντων ανθρώπωνΜε στόχο τη βέβαιη γνώσηΜε στόχο τη βέβαιη γνώση

ο Επίκουρος θέτει ο Επίκουρος θέτει τις βάσεις της τις βάσεις της Πειραματικής ΕπιστήμηςΠειραματικής Επιστήμης

που βασίζεται στη που βασίζεται στη διατύπωση πολλών θεωριών διατύπωση πολλών θεωριών και και αποδοχής της θεωρίας αποδοχής της θεωρίας που υποστηρίζεται από τα που υποστηρίζεται από τα

πειραματικά δεδομένα πειραματικά δεδομένα παρατήρησηςπαρατήρησης των φαινομένων των φαινομένων

«Όταν «Όταν κάποιος δέχεται μία εξήγηση και κάποιος δέχεται μία εξήγηση και απορρίπτει μια άλληαπορρίπτει μια άλλη, ενώ και οι δύο , ενώ και οι δύο επεξηγούν επεξηγούν όμοια ένα φαινόμενοόμοια ένα φαινόμενο, είναι φανερό ότι και , είναι φανερό ότι και απομακρύνεται από την επιστημονική απομακρύνεται από την επιστημονική προσέγγιση και προσέγγιση και καταρρέει σε μύθουςκαταρρέει σε μύθους». ». Επίκουρος Επίκουρος (Προς Πυθοκλέα)(Προς Πυθοκλέα)

Κόσμοι στο Κόσμοι στο Σύμπαν Σύμπαν

• ΟΟ ΕπίκουροςΕπίκουρος συνδύασε συνδύασε την την ατομική ατομική ΦυσικήΦυσική του του

ΔημόκριτουΔημόκριτου και την και την αισθησιοκρατική αισθησιοκρατική ΒιολογίαΒιολογία

του του ΑριστοτέληΑριστοτέλη • διόρθωσε τις μεταξύ διόρθωσε τις μεταξύ

τους ασυμβατότητες καιτους ασυμβατότητες και• δημιούργησε μια δημιούργησε μια

εξαιρετικά συνεκτικήεξαιρετικά συνεκτική ΦυσιολογίαΦυσιολογία

που που αποδείχθηκε σωστή αποδείχθηκε σωστή

με τα δεδομένα με τα δεδομένα της σύγχρονης Επιστήμηςτης σύγχρονης Επιστήμης

Σφαιρική Γη Σφαιρική Γη

Άτομα Άτομα

Εξέλιξη Εξέλιξη ειδών ειδών

Η Επιστήμη (Φυσιολογία) Η Επιστήμη (Φυσιολογία) είναι μέσο για την ευδαιμονία είναι μέσο για την ευδαιμονία

των ανθρώπωντων ανθρώπων

«Η ευδαιμονία είναι ευχαρίστηση, η ευχαρίστηση, η οποία προκαλείται από την επίτευξη ενός οποία προκαλείται από την επίτευξη ενός

στόχουστόχου».». Αριστοτέλης (384-322 πΑριστοτέλης (384-322 πχχ))

• Με αυτό το σκεπτικό Με αυτό το σκεπτικό περιορίζονταιπεριορίζονται οι οι ευτυχισμένες στιγμέςευτυχισμένες στιγμές

• Οι ευτυχισμένες στιγμές ταυτίζονται με Οι ευτυχισμένες στιγμές ταυτίζονται με την την ικανοποίηση των πιοικανοποίηση των πιο δυσπρόσιτων δυσπρόσιτων επιθυμιώνεπιθυμιών• Οι άνθρωποι βιώνουν συχνά ως δυστυχία Οι άνθρωποι βιώνουν συχνά ως δυστυχία την την αδυναμία αδυναμία ή την ή την αποτυχία αποτυχία υλοποίησης υλοποίησης της της οποιασδήποτε οποιασδήποτε επιθυμίαςεπιθυμίας, ανεξάρτητα αν είναι αναγκαία , ανεξάρτητα αν είναι αναγκαία ή ανόητηή ανόητη

«Το «Το θέθέμα δεν είναι τι φέρνει την ευτυχία μα δεν είναι τι φέρνει την ευτυχία αλλά τι είναι ευτυχία»αλλά τι είναι ευτυχία»Επίκουρος Επίκουρος (341-270 π(341-270 πχχ))

• ««ΕυτυχίαΕυτυχία είναι η είναι η κατάστασηκατάσταση κατά την οποία δεν υπάρχει κατά την οποία δεν υπάρχει

πόνος του σώματος πόνος του σώματος καικαιταραχή της ψυχήςταραχή της ψυχής»»

(Παρατήρηση ανθρώπινης φύσης αντικειμενικά)(Παρατήρηση ανθρώπινης φύσης αντικειμενικά)

««Όπως ηΌπως η ΙατρικήΙατρική δεν ωφελεί καθόλου δεν ωφελεί καθόλου εάν δεν θεραπεύει τις αρρώστιες του σώματος, εάν δεν θεραπεύει τις αρρώστιες του σώματος,

έτσι καιέτσι και ηη ΦιλοσοφίαΦιλοσοφία δεν ωφελεί δεν ωφελεί εάν δεν θεραπεύει τα πάθη της ψυχής»εάν δεν θεραπεύει τα πάθη της ψυχής»

Ο Επίκουρος Ο Επίκουρος αντιλήφθηκε ότι αντιλήφθηκε ότι η ευτυχία η ευτυχία είναιείναι εφικτή εφικτή μέσω μέσω της αντικειμενικής της αντικειμενικής γνώσηςγνώσης και της και της φρόνησηςφρόνησης

Αναγνώρισε τη σημασία των Αναγνώρισε τη σημασία των συναισθημάτωνσυναισθημάτων και των και των ενστίκτωνενστίκτων (μίλησε (μίλησε και για το και για το άλογον μέρος της ψυχήςάλογον μέρος της ψυχής, δηλαδή το , δηλαδή το υποσυνείδητουποσυνείδητο))

Η Η φρόνησηφρόνηση είναι ο ρυθμιστής των πάντων και βοηθά στην είναι ο ρυθμιστής των πάντων και βοηθά στην ικανοποίηση ικανοποίηση των ανθρώπινων φυσικών αναγκών, στην απελευθέρωση από τους των ανθρώπινων φυσικών αναγκών, στην απελευθέρωση από τους παράλογους φοβους παράλογους φοβους και στη και στη συναισθηματική ισορροπία συναισθηματική ισορροπία (με ελεύθερη βούληση)(με ελεύθερη βούληση)

Συναισθηματική ασφάλειαΣυναισθηματική ασφάλεια παρέχει η παρέχει η φιλίαφιλία, , που είναι αυτοσκοπός και που είναι αυτοσκοπός και βάση τηςβάση της ευτυχισμένης ζωήςευτυχισμένης ζωής (δίδαξε άνδρες ΚΑΙ γυναίκες όλων των τάξεων)(δίδαξε άνδρες ΚΑΙ γυναίκες όλων των τάξεων)

3.3. Επικούρεια θεραπεία της ψυχήςΕπικούρεια θεραπεία της ψυχής

Ο Κήπος ήταν μια αταξική κοινωνία φίλων Ο Κήπος ήταν μια αταξική κοινωνία φίλων που περιλάμβανε άνδρες και γυναίκες που περιλάμβανε άνδρες και γυναίκες

κάθε ηλικίας και τάξηςκάθε ηλικίας και τάξηςελεύθερους και δούλους ελεύθερους και δούλους

Φιλόδημος ο ΓαδαρηνόςΦιλόδημος ο Γαδαρηνός

““Περί ΠαρρησίαςΠερί Παρρησίας”” Περιγραφή της Περιγραφή της μεθόδου διδασκαλίας των Επικουρείωνμεθόδου διδασκαλίας των Επικουρείων

• ψυχοπαιδαγωγική ψυχοπαιδαγωγική • ψυχοθεραπευτικήψυχοθεραπευτική

4.4. Ψυχοθεραπευτική διδασκαλία στον ΚήποΨυχοθεραπευτική διδασκαλία στον Κήπο

Ψυχοθεραπευτική διδασκαλία στον ΚήποΨυχοθεραπευτική διδασκαλία στον Κήπο

• ““Περί ΠαρρησίαςΠερί Παρρησίας”” Φιλόδημος ο ΓαδαρηνόςΦιλόδημος ο Γαδαρηνός

Ρωμαϊκή Ρωμαϊκή Επικράτεια Επικράτεια 11οςος αιώνας π αιώνας πxx

““Περί ΠαρρησίαςΠερί Παρρησίας”” Φιλόδημος ο ΓαδαρηνόςΦιλόδημος ο Γαδαρηνός • Σημειώσεις από τις παραδόσεις του Σημειώσεις από τις παραδόσεις του Ζήνωνα του Σιδώνιου Ζήνωνα του Σιδώνιου διευθυντή του Κήπου της Αθήνας (περίπου 100-90 πδιευθυντή του Κήπου της Αθήνας (περίπου 100-90 πxx)) • Ο Φιλόδημος δίδαξε στο Ηράκλειο Ο Φιλόδημος δίδαξε στο Ηράκλειο ((Herculaneum)Herculaneum) επιφανείς Ρωμαίους όπως τον επιφανείς Ρωμαίους όπως τον ΟράτιοΟράτιο, , τον τον ΒιργίλιοΒιργίλιο και (ίσως) τον και (ίσως) τον ΛουκρήτιοΛουκρήτιο

Δυσκολία εγχειρήματος ανάγνωσης Δυσκολία εγχειρήματος ανάγνωσης

93 93 τμήματατμήματα 2424 στήλες α και β (λείπει το μεσαίο τμήμα) στήλες α και β (λείπει το μεσαίο τμήμα) 16 16 μικρά κομμάτια άγνωστης θέσηςμικρά κομμάτια άγνωστης θέσης

Διδασκαλία και Ψυχοθεραπεία στον ΚήποΔιδασκαλία και Ψυχοθεραπεία στον Κήπο

Πρόθεση ΕπικουρείωνΠρόθεση Επικουρείων

«Με πολλή πεποίθηση θα νουθετήσουμε τους «Με πολλή πεποίθηση θα νουθετήσουμε τους άλλους και τώρα και όταν διαπρέψουμε όσοι έτσι άλλους και τώρα και όταν διαπρέψουμε όσοι έτσι απότομα γεννηθούμε από τους καθηγητές. απότομα γεννηθούμε από τους καθηγητές. Αλλά το ενωτικό και το πιο σημαντικό είναι ότι Αλλά το ενωτικό και το πιο σημαντικό είναι ότι θα πειθαρχούμε στον Επίκουροθα πειθαρχούμε στον Επίκουρο, σύμφωνα με τον , σύμφωνα με τον οποίο επιλέξαμε να ζούμε, οποίο επιλέξαμε να ζούμε, καθώς και στην καθώς και στην παρρησίαπαρρησία, την ελεύθερη έκφραση γνώμης». , την ελεύθερη έκφραση γνώμης».

Φιλόδημος ο ΓαδαρηνόςΦιλόδημος ο Γαδαρηνός (Περί Παρρησίας 45)(Περί Παρρησίας 45)

Διδασκαλία και Ψυχοθεραπεία στον ΚήποΔιδασκαλία και Ψυχοθεραπεία στον Κήπο “Περί Παρρησίας” Φιλόδημος

Αναφορά στις μεθόδους που χρησιμοποιούσαν οι καθηγητές και οι διαφορετικές αντιδράσεις

των διαφόρων μαθητών στην κριτική με παρρησία

(της ψυχής θεραπεία)Μεγάλη έμφαση στη συμμετοχή όλων σε μια διαδικασία κοινής εκτίμησης και Μεγάλη έμφαση στη συμμετοχή όλων σε μια διαδικασία κοινής εκτίμησης και

αλληλοδιόρθωσης (συνεχής αυτοκριτική και κριτική σε φιλικό περιβάλλον)αλληλοδιόρθωσης (συνεχής αυτοκριτική και κριτική σε φιλικό περιβάλλον)

Τέσσερα σημεία διορθωτικής πρακτικής:Τέσσερα σημεία διορθωτικής πρακτικής:1.1. ΑυτοδιόρθωσηΑυτοδιόρθωση2.2. Διόρθωση από άλλους Διόρθωση από άλλους 3.3. Οι μαθητές αναφέρουν σφάλματά τους σε καθηγητές για να Οι μαθητές αναφέρουν σφάλματά τους σε καθηγητές για να

διορθωθούνδιορθωθούν4.4. Οι καθηγητές διορθώνουν ο ένας τον άλλο Οι καθηγητές διορθώνουν ο ένας τον άλλο

Διδασκαλία και Ψυχοθεραπεία στον Διδασκαλία και Ψυχοθεραπεία στον ΚήποΚήπο

“Περί Παρρησίας” Φιλόδημος

Κεφάλαια με υπογραμμισμένους τίτλους Κεφάλαια με υπογραμμισμένους τίτλους 1.1. Εάν οι καθηγητές θα ανακοινώνουν δικά τους προσωπικά θέματα στους μαθητές Εάν οι καθηγητές θα ανακοινώνουν δικά τους προσωπικά θέματα στους μαθητές

τουςτους2.2. Εάν θεωρούμε ότι κάποιος θα κάνει λάθος ακόμη και αν χρησιμοποιήσει Εάν θεωρούμε ότι κάποιος θα κάνει λάθος ακόμη και αν χρησιμοποιήσει

τέλειο συλλογισμότέλειο συλλογισμό3.3. Εάν θα μιλάμε με παρρησία και σε εκείνους που δεν υποφέρουν την Εάν θα μιλάμε με παρρησία και σε εκείνους που δεν υποφέρουν την

ειλικρινή κριτική και σε εκείνους που οργίζονται εύκολα ειλικρινή κριτική και σε εκείνους που οργίζονται εύκολα 4.4. Πώς θα χειριστούμε εκείνους που οργίστηκαν μαζί μας λόγω της παρρησίας Πώς θα χειριστούμε εκείνους που οργίστηκαν μαζί μας λόγω της παρρησίας

μαςμας5.5. Εάν κάποιος είναι ευνοϊκά διατεθειμένος απέναντί μας – Εάν κάποιος έχει Εάν κάποιος είναι ευνοϊκά διατεθειμένος απέναντί μας – Εάν κάποιος έχει

υπερβολικά καλή θέληση υπερβολικά καλή θέληση 6.6. Εάν κάποιος διορθώσει τα σφάλματα που παρατηρήσαμε ακόμη και αν δεν Εάν κάποιος διορθώσει τα σφάλματα που παρατηρήσαμε ακόμη και αν δεν

έχει τελειοποιηθεί σε όλα – Εάν θα εκτιμήσει και θα ευχαριστήσει εμάς και έχει τελειοποιηθεί σε όλα – Εάν θα εκτιμήσει και θα ευχαριστήσει εμάς και άλλους για τη βοήθειά μας άλλους για τη βοήθειά μας

7.7. Εάν ένας καθηγητής θα αναφέρει τα σφάλματά του στους φίλους του με Εάν ένας καθηγητής θα αναφέρει τα σφάλματά του στους φίλους του με ειλικρίνεια ειλικρίνεια

Διδασκαλία και Ψυχοθεραπεία στον Διδασκαλία και Ψυχοθεραπεία στον ΚήποΚήπο

“Περί Παρρησίας” Φιλόδημος

Κεφάλαια με υπογραμμισμένους τίτλους Κεφάλαια με υπογραμμισμένους τίτλους 8.8. Πώς θα αναγνωρίσουμε εκείνον που έχει δεχθεί την κριτική της Πώς θα αναγνωρίσουμε εκείνον που έχει δεχθεί την κριτική της

παρρησίας με ευχαρίστηση από εκείνον που υποκρίνεταιπαρρησίας με ευχαρίστηση από εκείνον που υποκρίνεται

9.9. Πώς θα ξεχωρίσουμε την ειλικρίνεια που προέρχεται από έναν Πώς θα ξεχωρίσουμε την ειλικρίνεια που προέρχεται από έναν ευγενικό χαρακτήρα και εκείνη που προέρχεται από ένα χυδαίο ευγενικό χαρακτήρα και εκείνη που προέρχεται από ένα χυδαίο χαρακτήραχαρακτήρα

10.10. Πώς γίνεται ότι, ενώ αναγνωρίζουν οι μαθητές ότι κάποιοι ανάμεσά Πώς γίνεται ότι, ενώ αναγνωρίζουν οι μαθητές ότι κάποιοι ανάμεσά τους είναι πιο ευφυείς και ειδικότερα κάποιοι είναι καθηγητές, αλλά τους είναι πιο ευφυείς και ειδικότερα κάποιοι είναι καθηγητές, αλλά παρόλα αυτά δεν δέχονται την κριτική με παρρησίαπαρόλα αυτά δεν δέχονται την κριτική με παρρησία

11.11. Γιατί οι γυναίκες δεν δέχονται ευχάριστα την παρρησία;Γιατί οι γυναίκες δεν δέχονται ευχάριστα την παρρησία;

12.12. Γιατί οι αξιωματούχοι και οι πλούσιοι δέχονται λιγότερο εύκολα την Γιατί οι αξιωματούχοι και οι πλούσιοι δέχονται λιγότερο εύκολα την παρρησία;παρρησία;

13.13. Γιατί οι γέροντες ενοχλούνται περισσότερο από την παρρησία;Γιατί οι γέροντες ενοχλούνται περισσότερο από την παρρησία;

“Περί Παρρησίας” Φιλόδημος

Αλλοπρόσαλλη συμπεριφοράΑλλοπρόσαλλη συμπεριφορά«Ο Τιμοκράτης έλεγε ότι και αγαπά τον αδελφό του όσο κανείς και τον μισεί όσο κανείς. Διότι πολλά από τα αντίθετα πάσχουν και πράττουν οι ψυχές, που δεν μπορούν να αντιληφθούν το ωφέλιμο» (ΧΧb).

ΒοήθειαΒοήθεια«Λόγω των καλών (ιδιοτήτων μας) θα συμβάλλουμε στην αλλαγή του χαρακτήρα των φίλων με τη συζήτηση» (43).

ΣωτηρίαΣωτηρία«Μπορούμε να σωθούμε μέσω των άλλων» (36).

“Περί Παρρησίας” Φιλόδημος

Διδασκαλία με φρόνησηΔιδασκαλία με φρόνηση«Ο σοφός δεν συμπεριφέρεται με οργή προς τους μαθητές» (2). ΚατανόησηΚατανόηση«Πώς θα μισήσει (ο σοφός) εκείνον που κάνει λάθη χωρίς να βρίσκεται σε απόγνωση, γνωρίζοντας ότι και ο ίδιος δεν είναι τέλειος και θυμίζοντας στον εαυτό του ότι όλοι συνήθως κάνουν λάθη;» (46) ΝουθεσίαΝουθεσία«Δεν θα θεωρηθεί ότι ο σοφός μιλά σε ανίατο ασθενή. Και δεν θα επικοινωνήσει με όλους αλλά με μερικούς (δηλαδή με όσους εκούσια αποδεχθούν τα λόγια του)» (84Ν). Αξιέπαινη στάσηΑξιέπαινη στάση«Αλλά ας αποφύγουμε και τη σεμνοτυφία. Διότι δεν θα θεωρηθεί συκοφάντης κάποιος που επιθυμεί να διορθωθεί ο φίλος του, όταν δεν είναι τέτοιος αλλά αληθινός φίλος για το φίλο του» (50).

“Περί Παρρησίας” Φιλόδημος

Πειθώ με παράδειγμαΠειθώ με παράδειγμα«Να πείθουμε και με τις πράξεις και όχι μόνο με τα λόγια» (16).

Διαφορά Επικούρειων με ΚυνικούςΔιαφορά Επικούρειων με Κυνικούς«Είναι δυνατόν να ξεχωρίσουμε τη φύση κάποιου που μιλά με παρρησία λόγω ευγενικού χαρακτήρα από κάποιον με μοχθηρό χαρακτήρα. Ευγενικός είναι καθένας που πάντα έχει καλή πρόθεση, φιλοσοφεί Ευγενικός είναι καθένας που πάντα έχει καλή πρόθεση, φιλοσοφεί συνετά και διαρκώς, είναι μεγαλόψυχος, αδιάφορος για τη δόξα, συνετά και διαρκώς, είναι μεγαλόψυχος, αδιάφορος για τη δόξα, καθόλου πολιτικάντης, απαλλαγμένος από φθόνο, αναφέρεται μόνο στο καθόλου πολιτικάντης, απαλλαγμένος από φθόνο, αναφέρεται μόνο στο θέμα συζήτησης και δεν ξεφεύγει από αυτό για να προσβάλλει ή να θέμα συζήτησης και δεν ξεφεύγει από αυτό για να προσβάλλει ή να διαπομπεύσει ή να περιφρονήσει ή να βλάψει, ούτε χρησιμοποιεί διαπομπεύσει ή να περιφρονήσει ή να βλάψει, ούτε χρησιμοποιεί ασελγείς εκφράσεις ή κολακείες.ασελγείς εκφράσεις ή κολακείες. Ούτε είναι ασυγκράτητος στη γλώσσα, ούτε μεμψίμοιρος, διότι δεν είναι ανόητος ώστε να θυμώσει ακόμη και αν κάποιος τον βλάψει ελάχιστα, ούτε είναι ευερέθιστος, ούτε τραχύς, ούτε πικρόχολος. Αλλά αυτός που έχει τα αντίθετα χαρακτηριστικά είναι λόγω μοχθηρίας (που μιλά με παρρησία)» (Ιa,Ib,IIa).

“Περί Παρρησίας” Φιλόδημος

Αρνητικότητα Αρνητικότητα «Πώς (ορισμένοι άνθρωποι), ενώ αναγνωρίζουν ότι κάποιοι είναι πιο συνετοί από τους ίδιους και μάλιστα (είναι) και καθηγητές, δεν υποφέρουν την ειλικρινή κριτική από αυτούς;» (ΧΧa)

«Διότι συμβαίνει και αυτό: όταν μερικοί ούτε αντιλαμβάνονται τα σφάλματά τους ούτε αναγνωρίζουν αυτό που τους ωφελεί, αυτό τους κάνει να μην εμπιστεύονται (τον σοφό)» (1).

Οι Ηθικά τυφλοί είναι παράλογοι (όπως ο Ξέρξης που διέταξε να μαστιγώσουν τη...θάλασσα) και δεν αισθάνονται την ανάγκη να θεραπευτούν και να γίνουν καλύτεροι άνθρωποι (δηλαδή ατάραχοι και ευτυχείς μεταξύ φίλων).

“Περί Παρρησίας” Φιλόδημος

Κρυψίνοια Κρυψίνοια «Αλλά και η κρυφή πράξη αναγκαστικά είναι εξαιρετικά εχθρική, οπωσδήποτε. Αυτός που δεν αναφέρει (πράγματα) είναι φανερό ότι τα αποκρύπτει και από τον καλύτερό του φίλο. Και δεν υπάρχει κανένα πλεονέκτημα για τον κρυψίνου. Διότι τίποτα δεν παραμένει κρυφό» (41).

«(Ο κρυψίνους δεν δέχεται την ειλικρίνεια), ακόμη και εάν αποδεικνύουμε με υπολογιστικό συλλογισμό ότι, μολονότι πολλά και καλά προέρχονται από τη φιλία, τίποτα δεν είναι τόσο σημαντικό όσο το να έχει κάποιος έναν (άνθρωπο) στον οποίο θα πει αυτά που κρύβει στην καρδιά του και εκείνος θα ακούσει τα λόγια του. Διότι η (ανθρώπινη) φύση επιθυμεί διακαώς να αποκαλύψει σε κάποιους αυτά που σκέπτεται» (28).

5.5. Σύγχρονες απόψεις ΕπιστήμηςΣύγχρονες απόψεις Επιστήμης

((Ψυχολογία – Ψυχολογία –

ΝευροβιολογίαΝευροβιολογία))

5.5. Σύγχρονες απόψεις Σύγχρονες απόψεις

ΕπιστήμηςΕπιστήμης ( (Ψυχολογία – Ψυχολογία –

ΝευροβιολογίαΝευροβιολογία))

American Journal of Psychotherapy 62:1-17, 2008

Proc. Nat. Acad. Sci. USA 107:4499-4504, 2010

Neurology 77(10):1000-1004, 2011

Depiction of the neuroscientific principles of human motion 2 millennia ago by Lucretius

Jonathan A. Hyam, David J. Paterson, Tipo Z. Aziz, Alexander L. Green

AbstractTitus Lucretius Carus was an ancient Roman philosopher of the Epicurean school whose epic poem On the Nature of Things described numerous aspects of the natural world. In fact, much contemporary scientific understanding is consistent with or inspired by his work. Among Lucretius's contributions to neurology were his descriptions of epileptic seizures, sleep, and his theory of vision. This report identifies how Lucretius's description of human motion recognized the fundamental principles understood by contemporary neurologists and neuroscientists, namely the importance of the mind and intelligence in determining whether to move, in the initiation of motion and its effect on the rest of the body; the importance of mental imagery and perception of the motor task's nature and workload in addition to the necessary systemic changes occurring in parallel with the muscle activity. Lucretius was the first commentator to introduce into Epicurean poetry the concept of such a mechanism consisting of a logical order of processes which are still consistent with modern concepts.

Μελέτες της σύγχρονης Μελέτες της σύγχρονης ΨυχολογίαςΨυχολογίας

επιβεβαιώνουν τον Επίκουροεπιβεβαιώνουν τον Επίκουρο

Οι άνθρωποι βιώνουν την ευτυχία Οι άνθρωποι βιώνουν την ευτυχία όταν:όταν:

• ΈχουνΈχουν καλύψεικαλύψει Βιοτικές ανάγκες Βιοτικές ανάγκες (τροφή, (τροφή, στέγη)στέγη)

• ΈχουνΈχουν Φρόνηση, Συναισθηματική Φρόνηση, Συναισθηματική ισορροπία ισορροπία

• ΈχουνΈχουν αίσθημα Ελευθερίας αίσθημα Ελευθερίας καικαι Ασφάλειας Ασφάλειας

• ΈχουνΈχουν Φίλους Φίλους και και Αγαπημένα πρόσωπαΑγαπημένα πρόσωπα

ΔΔΕΕΔΔΟΟΜΜΕΕΝΝΑΑ

Στο συγκεκριμένο παράδειγμα σημασία έχει η ηδονή του φιλικού και χαλαρού περιβάλλοντοςκαι όχι το διαφημιζόμενο ποτό...

Οι διαφημίσεις προβάλλουν ηδονικές καταστάσεις με φίλους, χαλάρωση, ασφάλεια κλπ. προσπαθώντας να τις συνδυάσουν με ένα καταναλωτικό προϊόν.

Ο Επίκουρος αναγνώρισε τηΟ Επίκουρος αναγνώρισε τη Φύση του Ανθρώπου Φύση του Ανθρώπου Νευροβιολογία- Βιολογική ΨυχολογίαΝευροβιολογία- Βιολογική Ψυχολογία

ΕγκέφαλοςΕγκέφαλος Συσχέτιση Συσχέτιση

Δομής και ΛειτουργίαςΔομής και Λειτουργίας

Εγκέφαλος του ανθρώπουΕγκέφαλος του ανθρώπουΠροϊόν της ΕξέλιξηςΠροϊόν της Εξέλιξης

ΕΝΣΤΙΚΤΑ

ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑ ΝΟΗΣ

Η

Εγκέφαλος Πρωτευόντων

Εγκέφαλος Θηλαστικών

Εγκέφαλος Ερπετών

Εγκέφαλος του ανθρώπουΕγκέφαλος του ανθρώπουΠροϊόν της ΕξέλιξηςΠροϊόν της Εξέλιξης

ΕΝΣΤΙΚΤΑ

ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑ ΝΟΗΣ

Η

Σύστημα ΕπιθυμιώνΣύστημα Επιθυμιών(ντοπαμίνη)(ντοπαμίνη)Εγκέφαλος ΕρπετώνΕγκέφαλος Ερπετών

Σύστημα Ηδονής Σύστημα Ηδονής (ενδορφίνη)(ενδορφίνη)Εγκέφαλος ΘηλαστικώνΕγκέφαλος Θηλαστικών

Εγκέφαλος Πρωτευόντων

Εγκέφαλος Θηλαστικών

Εγκέφαλος Ερπετών

Επιθυμίες Επιθυμίες κατά τον Επίκουροκατά τον Επίκουρο• Φυσικές και αναγκαίες (νερό)Φυσικές και αναγκαίες (νερό)• Φυσικές και μη αναγκαίες (σαμπάνια)Φυσικές και μη αναγκαίες (σαμπάνια)• Μη φυσικές και μη αναγκαίες Μη φυσικές και μη αναγκαίες (ματαιοδοξία)(ματαιοδοξία)

Ηδονή Ηδονή κατά τον κατά τον ΕπίκουροΕπίκουρο• Συγγενική στη φύση Συγγενική στη φύση μαςμας• Αντίθετη του πόνουΑντίθετη του πόνου

ΕπιθυμίαΕπιθυμία καικαι Ευχαρίστηση Ευχαρίστηση ΔΕΝ συνδέονταιΔΕΝ συνδέονται

Σύστημα ΝόησηςΣύστημα Νόησης(συνάψεις)(συνάψεις)Εγκέφαλος Εγκέφαλος ΠρωτευόντωνΠρωτευόντων

Σύστημα Φόβου-Άγχους Σύστημα Φόβου-Άγχους (σεροτονίνη)(σεροτονίνη)Εγκέφαλος ΘηλαστικώνΕγκέφαλος Θηλαστικών

Εγκέφαλος Πρωτευόντων

Εγκέφαλος Θηλαστικών

Εγκέφαλος Ερπετών

Φρόνηση Φρόνηση κατά τον Επίκουροκατά τον Επίκουρο• Μεγαλύτερη αρετήΜεγαλύτερη αρετή• Ικανοποιεί τις Φυσικές και αναγκαίες Ικανοποιεί τις Φυσικές και αναγκαίες επιθυμίες επιθυμίες • Αντιμετωπίζει ψυχοθεραπευτικά φόβους και Αντιμετωπίζει ψυχοθεραπευτικά φόβους και άγχοςάγχος

Φόβος Φόβος && αντίδοτα αντίδοτα ΕπίκουρουΕπίκουρου• Φόβος αγνώστου Φόβος αγνώστου (γνώση της φύσης)(γνώση της φύσης)• Φόβος θανάτου Φόβος θανάτου (κατάργηση αισθήσεων)(κατάργηση αισθήσεων)

ΝοητικήΝοητική καικαι Συναισθηματική Συναισθηματική Εκτίμηση της ΚατάστασηςΕκτίμηση της Κατάστασης

Η Διδασκαλία του Επίκουρου Η Διδασκαλία του Επίκουρου ήταν η πρώτη ψυχοθεραπεία ήταν η πρώτη ψυχοθεραπεία

Γνωσιακή Ψυχολογία Γνωσιακή Ψυχολογία Διαχείριση Πληροφοριών - Εσωτερική Νοητική ΚατάστασηΔιαχείριση Πληροφοριών - Εσωτερική Νοητική Κατάσταση

Επίκουρος:Επίκουρος: «Όπως η Ιατρική δεν ωφελεί καθόλου εάν δεν θεραπεύει τις αρρώστιες «Όπως η Ιατρική δεν ωφελεί καθόλου εάν δεν θεραπεύει τις αρρώστιες του σώματος, έτσι και η Φιλοσοφία δεν ωφελεί εάν δεν θεραπεύει τα του σώματος, έτσι και η Φιλοσοφία δεν ωφελεί εάν δεν θεραπεύει τα πάθη της ψυχής». πάθη της ψυχής».

Ίρβιν Γιάλομ: Ίρβιν Γιάλομ: «Όσο περισσότερα μαθαίνω για αυτόν τον «Όσο περισσότερα μαθαίνω για αυτόν τον εξαιρετικό Αθηναίο στοχαστή, τόσο πιο έντονα εξαιρετικό Αθηναίο στοχαστή, τόσο πιο έντονα αναγνωρίζω τον Επίκουρο ως τον πρώτο αναγνωρίζω τον Επίκουρο ως τον πρώτο υπαρξιακό ψυχοθεραπευτή»υπαρξιακό ψυχοθεραπευτή»

ΕΠΙΚΟΥΡΟΣ «Προς Μενοικέα» (ΕΠΙΚΟΥΡΟΣ «Προς Μενοικέα» (Δ.Λ. Χ 135) «Αυτές και παρόμοιες σκέψεις να κάνεις μέρα και νύχτα, μόνος «Αυτές και παρόμοιες σκέψεις να κάνεις μέρα και νύχτα, μόνος

σου και με τους ομοίους σου, και ποτέ δεν θα ταραχθείς ούτε σου και με τους ομοίους σου, και ποτέ δεν θα ταραχθείς ούτε όταν είσαι ξύπνιος ούτε στον ύπνο σου. όταν είσαι ξύπνιος ούτε στον ύπνο σου.

Και θα ζήσεις σαν θεός ανάμεσα στους ανθρώπους. Γιατί Και θα ζήσεις σαν θεός ανάμεσα στους ανθρώπους. Γιατί καθόλου δεν μοιάζει με θνητό ζώο ο άνθρωπος που ζει καθόλου δεν μοιάζει με θνητό ζώο ο άνθρωπος που ζει ανάμεσα σε αθάνατα αγαθά».ανάμεσα σε αθάνατα αγαθά».

Η ψυχοθεραπευτική δράση Η ψυχοθεραπευτική δράση της Επικούρειας φιλοσοφίαςτης Επικούρειας φιλοσοφίας

Ευχαριστώ Ευχαριστώ για για την προσοχή σας!την προσοχή σας!