Erfgoed en identiteit

Zorgen voor ons erfgoed in de 21ste eeuw

Stichting Behoud Erfgoed OirschotOirschot, 19 september 2011Drs. J.P.C.A. HendriksHoofd Bureau Cultureel Erfgoed

Géén apart beleid voor:

- Archeologie- Architectuur- Bouwhistorie- Monumentenzorg- Cultuurhistorie

maar dwarsverbanden

Nota vastgesteld op 14 februari 2008

Door integrale opzet uniek in Nederland

Niet langer beleid per erfgoedonderdeel

Ingebed in het totale gemeentelijk beleid

Opzet lezing:

1. ErfgoedVisie Breda

2. Identiteit en erfgoed / culturele planologie- Wat is cultureel erfgoed?

3. Inventarisatie

4. Zorg en waardering- Erfgoedverordening- BBE-kaarten- Bestemmingsplannen- Erfgoedmeetlat

5. Publieksparticipatie

WAT IS CULTUREEL ERFGOED ?

Cultureel erfgoed omvat die materiële, immateriële, zichtbare en onzichtbare overblijfselen van onze maatschappelijke ontwikkeling, die wij waardevol vinden voor ons gemeenschappelijke geheugen en identiteit.

Visie van Stichting Behoud Erfgoed Oirschot: Ons cultureel erfgoed is waardevol voor onze samenleving. Het is een verbindend element. Iedereen wil graag wonen in een omgeving die sfeer uitstraalt en waarin wij ons thuis voelen, verbonden met ons verleden. Juist met het oog op behoud van karakter (identiteit, jh), bescherming van ons verleden en onze cultuur is het belangrijk dat waardevolle historische landschappelijke complexen en bouwwerken (overblijfselen, jh) niet te gemakkelijk worden afgeschreven en dat monumentale, vitale bomen behouden blijven.

Bron: www.sbeo.nl

VISIECultureel erfgoed is een integraal onderdeel van de identiteit en de stedelijke en landschappelijke ontwikkeling van Breda, waardoor ontmoetingen van heden en verleden gelden als uitdaging en inspiratiebron voor de toekomst.

Verleden verankeren in nieuwe ontwikkelingen = Culturele planologie = MoMo

Inventarisatie historische geografie, wederopbouwarchitectuur en industrieel erfgoed

Geel: indifferent

Groen: behoud wenselijk

Blauw: behoud noodzakelijk

Inventarisatie historische bebouwing en bouwhistorie

Inventarisatie d.m.v. proefsleuven, archeologisch onderzoek en non-destructief onderzoek

Zorg voor en waardering van het erfgoed

1. Monumentenwet 1988 2. Visie: ErfgoedVisie Breda

‘Erfgoed in context’ 3. Erfgoedverordening4. Beleidsadvieskaarten

Breda’s Erfgoed (BBE)1. Archeologie2. Gebouwd erfgoed3. Historische geografie

5. Bestemmingsplannen6. Erfgoedmeetlat

Breda heeft:

- 679 beschermde rijksmonumenten- 366 beschermde gemeentelijke monumenten- 23 potentiële gemeentelijke archeologische monumenten- 2 rijksbeschermde stads- en dorpsgezichten - 1 beschermd archeologisch rijksmonument

Voorstel tot uitbreiding van het rijksbeschermde stadsgezicht – december 2011

Erfgoedverordening 2011

Bevat regels voor:

Hfst 2: Aanwijzing tot gemeentelijk monument, inclusief voorbescherming, termijnen en weigeringsgronden.

Hfst 3: Instandhouding van gemeentelijke monumentale zaken.

Hfst 4: Rijksmonumenten

Hfst 5: Instandhouding van archeologische terreinen

Wordt van kracht per 1 oktober 2011

Uitsneden uit BBE-1 kaart Archeologie en BBE-2 kaart Gebouwd erfgoed

Uitsnede uit bestemmingsplan Ginneken (2011)

Artikel 17 Waarde – Archeologie

17.1 BestemmingsomschrijvingDe voor ‘Waarde – Archeologie’ aangewezen gronden zijn, behalve voor de

andere daar voorkomende bestemmingen, mede bestemd voor de bescherming en veiligstelling van de archeologische waarden.

17.2 BouwregelsIn afwijking van het bepaalde bij de andere bestemmingen mag niet worden

gebouwd, anders dan uitsluitend bouwwerken, geen gebouwen zijnde, ten behoeve van de bestemming ‘Waarde – Archeologie’, met uitzondering van:

a. Gebouwen ter vervanging van bestaande gebouwen, waarbij de bestaande oppervlakte van het gebouw niet wordt vergroot of veranderd en ook de situering gelijk blijft en waarbij bijbehorende grondwerkzaamheden niet dieper gaan dan 0,30 meter ten opzichte van het bestaande maaiveld;

b. De bouw of uitbreiding van bouwwerken tot een oppervlakte van maximaal 100 m2;

c. Met inachtneming van het bepaalde in de overige voor dat perceel geldende bestemmingen.

Hoe werkt dat in Breda?

1. Een ontwikkelaar meldt zich met een idee/basisplan bij de gemeente; dit wordt besproken bij de Intake, waarin diverse ambtenaren zitting hebben. Daar wordt bekeken óf en zo ja welke, actie er moet worden ondernomen. De ontwikkelaar wordt hier snel van in kennis gesteld.

2. Indien er sprake is van activiteiten in een rood of groen gebied en het idee/basisplan gaat uit van meer dan 100 m2 of dieper dan 0,30 meter –mv vindt een gesprek plaats over wenselijkheid en haalbaarheid.

3. Indien idee/basisplan wordt voortgezet moet er een PvE komen dat door het bevoegd gezag wordt goedgekeurd.

4. Ontwikkelaar kan met dit PvE archeologische marktpartijen vragen om een inventariserend veldonderzoek d.m.v. proefsleuven uit te voeren.

5. Het rapport daarvan wordt aan het bevoegd gezag voorgelegd en indien akkoord bevonden wordt een Selectiebesluit genomen.

6. Met dit Selectiebesluit wordt voldaan aan deze eis van de Omgevingsvergunning.

De erfgoedmeetlat omvat:

Archeologische waarden Cultuurhistorische waarden Architectuurhistorische waarden Landschappelijke waarden Ensemblewaarden Gaafheid / herkenbaarheid Zeldzaamheid Belevingswaarde

Score

< 3,5 – onvoldoende waardevol om voor bescherming in aanmerking te komen

Tussen 3,5 en 4,5 – potentieel gemeentelijk monument

4,5 – potentieel rijksmonument

Bestemmingsplan: Monumentale boerderijen In de primaire bestemming

mogelijkheid tot omvormen naar wonen (splitsen tot 3 eenh.) alternatief gebruik monumentale bijgebouwen alleen wanneer cultuurhistorische waarden in plan behouden blijven

Breda, Tilburgseweg 239Bouwjaar: 1892

Opdrachtgever:Fam. Ingenhousz (?)

Type:Brabantse langgevelboerderij van één bouwlaag en zadeldak met wolfseind

Bijgebouwen:Bakhuis (op 15 m)Schuur(vervangen na WO II)

Breda, Tilburgseweg 239

Woongedeelte in het zuidenStalgedeelte in het noorden

Voordeur in westgevel is geflankeerd door twee vensters met luiken en geeft toegang tot de ‘herd’ met twee bedsteden en plattebuiskachel

Keukendeur in oostgevelGevelsteen met reliëf Maria met kind

Opkamer verlicht door smal venster in kopgevel. Hieronder de kelder.

Alle vensters voorzien van zesruits schuiframen

Bedrijfsgedeelte heeft twee dubbele schuurdeuren.

Dubbelrijige grupstal met hafronde houten vierruits ramen

Forse muurankers verankeren twee onderslagbalken die worden ondersteund door 2 x 2 standvinken

Hiertegen zijn koestaken zichtbaar

In bakhuis zijn rookkap en ovendeur nog aanwezig

Breda, Tilburgseweg 239

Waardering:

Interieur van woonhuis, stalruimte en bakhuis is zeer gaaf

Bedrijfsaanpassingen zijn zorgvuldig uitgevoerd

Er is sprake van een algemeen historische waarde als uitdrukking van de oorspronkelijke agrarische functie

Typologische waarde: goed voorbeeld van een boerderij van het Brabantse langgeveltype uit einde van de 19de eeuw

Erfgoedmeetlat WAARDERINGObject(adres):Tilburgseweg 239

I Archeologische waarden; het belang van een terrein nvt-waarin zich structuren of (vondst)complexen bevinden die van lokale of (inter)nationale nvt 1,00betekenis zijn, vanwege hun aard of ouderdom 2,00-waarin zich structuren of (vondst)complexen bevinden die typerend genoemd kunnen nvt 3,00worden voor een bepaalde cultuur, periode en/of gebeurtenis(sen) 4,00-waarin de bewaaromstandigheden voor organische materialen zodanig zijn dat er zich nvt 5,00bijzonder goed bewaarde resten bevinden (hout, leder, etc.)

TOTAAL I #DEEL/0!

II Cultuurhistorische waarden; het belang van het object, de structuur of het complex-als bijzondere uitdrukking van (een) historische, culturele, sociaaleconomische of geestelijke 4,00ontwikkeling(en)-als bijzondere uitdrukking van (een) geografische, landschappelijke en/of bestuurlijke 3,00ontwikkeling(en)-als bijzondere uitdrukking van (een) technische en/of typologische ontwikkeling(en) 3,00-wegens innovatieve waarden of pionierskarakter nvt

3,33TOTAAL II

III Architectuurhistorische waarden; het (bijzonder) belang van het object, de structuur of het complex-voor de geschiedenis van de architectuur en/of bouwtechniek 3,00-voor het oeuvre van een bouwmeester of architect 2,00-wegens de hoogwaardige esthetische kwaliteiten van het ontwerp 3,00-wegens het bijzondere materiaalgebruik en/of ornamentiek 3,00-wegens de bijzondere samenhang tussen exterieur en interieur(onderdelen) 4,00

3,00TOTAAL III

IV Landschappelijke waarden; het (bijzondere) belang van het object, de structuur of het complex-vanwege de aard of ouderdom 4,00-de mate waarin deze typerend genoemd kunnen worden voor een 4,00bepaalde cultuur, periode en/of gebeurtenis(sen)-als bijzondere uitdrukking van (een) historische, culturele, sociaal-economische ontwikkeling(en) 4,00

4,00TOTAAL IV

V Ensemblewaarden; (bijzondere) betekenis van het object, de structuur of het complex-als essentieel onderdeel van een groter geheel, dat archeologisch, cultuurhistorisch, 4,00architectonisch en/of stedenbouwkundig van lokaal of (inter)nationaal belang is-wegens de situering, verbonden met de ontwikkeling / uitbreiding van een streek, stad, 4,00dorp of wijk-wegens de wijze van verkaveling, inrichting en/of voorzieningen 4,00-voor het aanzien van een straat, stad, dorp of wijk 4,00-wegens de hoogwaardige kwaliteit van de bebouwing en de historischruimtelijke 4,00relatie met groenvoorzieningen, wegen, wateren en/of bodemgesteldheid

4,00TOTAAL V

VI Gaafheid / herkenbaarheid; belang van het object, de structuur of het complex-wegens de archeologische gaafheid van structuren en objecten nvt-wegens de architectonische gaafheid van exterieur of interieur 4,00-wegens de hoogwaardige architectonische kwaliteit van de 4,00samenstellende onderdelen (hoofd en bijgebouwen, hekwerken, tuinaanleg,etc.)-in relatie tot de structurele en/of visuele gaafheid van de stedelijke, dorpse en/of 4,00 landschappelijke omgeving

4,00TOTAAL VI

VII Zeldzaamheid; (uitzonderlijk) belang van het object, de structuur of het complex-wegens archeologische, architectonische, bouwtechnische, typologische en functionele 3,00zeldzaamheid, eventueel verbonden aan een bijzondere ouderdom-wegens een of meer van de onder I t/m V genoemde kwaliteiten 4,00

3,50TOTAAL VII

VIII Belevingswaarde; (uitzonderlijk) belang van het object, de structuur of het complex

Score op de erfgoedmeetlat:

I Archeologische waarde: n.v.t.II Cultuurhistorische waarde: 3,33III Architectuurhistorische waarde: 3,00IV Landschappelijke waarde: 4,00V Ensemblewaarde: 4,00VI Gaafheid: 4,00VII Zeldzaamheid: 3,50VIII Belevingswaarde: 3,67

Gemiddelde: 3,64

Waardering:

Ensemblewaarde door boerderij, bakhuis en schuur én combinatie met nr. 241

Bouwgeschiedenis is goed afleesbaar

Een van de weinige nog bestaande gave boerderijen in de omgeving

En nu?

Score is 3,64 Score is hoger dan 3,50 Score is lager dan 4,50

Tilburgseweg 239 is geen potentieel rijksmonument Tilburgseweg 239 is wel een potentieel gemeentelijk monument

Oktober 2011: aanwijzing tot gemeentelijk monument

Publieksparticipatiewww.archeologie.breda.nl

Dank u voor uw aandacht

jpca.hendriks@breda.nl