ERKEK / TÜRKİYE DAVASI

7/30/2019 ERKEK / TRKYE DAVASI

1/8

AVRUPA NSAN HAKLARI MAHKEMES

Erkek - TRKYE DAVASI

(Bavuru no:28637/95)

NHA KARARIN ZET EVRS

13 Temmuz 2004

LEMLER

Trkiye Cumhuriyeti aleyhine alan (no:28637/95) bavuru no'lu davann nedeniTrkiye Cumhuriyeti uyruklu Serdin Erkek ("Bavuran"), 20 Nisan 1995 tarihinde nsanHaklan ve Temel zgrlkleri Szlemesinin "AHS" ("Szleme") 25. maddesigereince Avrupa nsan Haklar Mahkemesine "AHM" yapt bavurudur.

Bavuran Mersin'de avukat olan Sn. H. Ylmaz tarafndan temsil edilmitir.

OLAYLAR

I. DAVA KOULLARI

1966 doumlu bavuran Mersin'de ikamet etmektedir.

A. Olaylar

Mersin'de ticaretle uraan Cuma Akgn 10 Aralk 1992 tarihinde, Trk hukukundayasaklanan terr rgt PKK'nn, ilettii dkkann kapatlmasna ilikin kararn yerinegetirmeyi reddettii gerekesiyle kendisinden hara istemeye gelen kii hakkndapolise bilgi vermitir.

Bavurann kardei Namk Erkek 19 Aralk 1992 tarihinde Mersin Emniyet MdrlTerrle Mcadele ubesi grevlileri tarafndan daha nceden kararlatrlan yerdetutuklanarak gz altna alnmtr. Bavurann kardei Namk Erkek 1992 ylnn 19Aralk gnn 20 Aralk gnne balayan gece saat 3:00'e doru Emniyet Mdrlbinasndan firar etmitir.

20 Aralk 1992 tarihinde saat 13:00'e doru dzenlenen ve on bir grevli tarafndanimzalanan olay tutananda, Cuma Akgn'n telefonla aranarak kendisinden istenilenharac 19 Aralk 1992 tarihinde saat 13:30'a doru portakal serasna brakmasynnde talimat ald yer almaktadr. Polisler olay yerine gelerek haralartutuklamak amacyla tedbir almlardr. Olay yerine gelen iki kiiden biri kamaybaarm ancak bavurann kardei tutuklanmtr. Emniyet Mdrlne gtrlenbavurann kardei, adresini bilmedii "Mardin'li Apo" adndaki kaan kiinin, szmona bir kiinin kendisine olan borcunu almak iin kendisiyle beraber gitmek isteyipistemediini sorduunu belirtmitir. Bavurann kardei, bu kiinin portakal seralarn


2/8

yanndaki bir eve bir ok defa girip ktn belirtmi ve polislere evin yerini gstermeyinermitir. Araln 19'unu 20'sine balayan gece saat 3:00'e doru evin bulunduuyerin yaknlarna gelindiinde polisler phe ekmemek iin bavurann kardeininkelepelerini karmlardr. Serbest kalan bavurann kardei polisleri aniden iterekkendisini nehre atmtr. Tutanakta, yaplan aramalarn sonusuz kald ve tehlike

yaratmamak iin polislerin silahlarn kullanmadklar yer almaktadr. Sonu olarak szkonusu evin portakal serasna ters istikamette bir uzaklkta bulunduu ortayakarlmtr.

Emniyet Mdrl 21 Aralk 1992 tarihinde Mersin Cumhuriyet Savcsna sz konusufirar hakknda bilgi vermitir.

Emniyet Mdrl 23 Aralk 1992 tarihinde Emniyet Genel Mdrlne firar vefirardan sorumlu grevliler hakknda idari soruturma almas konusunda bilgivermitir.

Bavuran, 28 Aralk 1992 tarihinde Cumhuriyet Savcl nezdinde kardeinin akbetihakknda aratrma yapmtr. Bavuran, kardeinin tutuklanmasnn ardndankendisinden hi bir haber alamadn belirtmi ve Emniyet Mdrlnde yaptgiriimlere ramen kardei hakknda hi bir bilgi alamamtr.

28 Aralk 1992 tarihinde polisler tarafndan dinlenilen bavuran, kardeinin on gndenberi kayp olduunu ve firar hakknda kendisine henz imdi bilgi verildiini belirtmitir.

Bavuran, doduu kyde oturan kardeinin gidebilecei baz yaknlarnn adreslerini

vermitir.

Emniyet Mdrl, 29 Aralk 1992 tarihli yazyla Diyarbakr Emniyet Mdrlndenfirarinin yakalanmas amacyla o blgede bulunan jandarmayla ibirlii halindearatrmalar yaplmasn istemitir.

Diyarbakr Emniyet Mdrl, 8 ubat 1993 tarihinde Emniyet Mdrlne NamkErkek hakknda arama mzekkeresinin karld ynnde bilgi vermitir.

iileri Bakanlndaki ayn gnn tarihini tayan bilgi notunda, Emniyet Mdrl

olay anlatarak edinilen baz bilgilere gre firarinin baka bir blgede bulunduunubelirtmitir.

B. Yerel Makamlar Tarafndan Yrtlen Muhakeme Usul

1. Polisler hakknda yrtlen disiplin soruturmas

Namk Erkek'in firarnn hemen ardndan, sorumlu on bir polis hakknda grevleriniyerine getirirken PKK yesi olduu sanlan kiinin firarna neden olan ihmallerindendolay disiplin soruturmas balatlmtr. Tetkik ubesi Mdr (soruturmac)

soruturmay yrtmekle grevlendirilmitir.

Soruturmac, 3 Mays 1993 tarihinde olay yerine gelmi ve daha sonra gece gerigelmitir.


3/8

Soruturmac gr alannn kstl olduu ve bataklk alannn firara elverili olduusonucuna varmtr. Soruturmac gvenlik glerinin meydana gelebilecek tehlikedenkanmak amacyla silahlarn kullanmadklarn belirtmitir. Olay yerinin bir krokisikarlmtr.

Mersin blgesi Polis Disiplin Konseyi 27 Haziran 1993 tarihinde verdii kararla davakoullarnda dosya unsurlarnn dava konusu polisler hakknda ceza kararnnverilmesine neden olamayaca sonucuna varmtr.

2. Polisler hakknda yrtlen ceza soruturmas

Bavuran, 20 Kasm 1994 tarihinde Cumhuriyet Savclnda kardeinin gz altnaalnmasndan sorumlu polisler hakknda ikayette bulunmutur. Bavuran EmniyetMdrlnn beyanlarnn gerei yanstmadn ne srm ve kardeinin gz altsrasnda maruzkald ikencenin ardndan ldn savunmutur.

Cumhuriyet Savcs, 29 Mart 1995 tarihinde olayla ilgili olarak Emniyet Mdrlnesoru yneltmitir.

Emniyet Mdrl, 11 Nisan 1995 tarihinde Cumhuriyet Savclna bavurannkardeinin bir antaj olay erevesinde tutukland, 1992 yl Aralk aynn 19'unu20'sine balayan gecede firar ettii ve firardan sorumlu polisler hakknda idarisoruturmann yrtld ynnde bilgi vermitir. Bu bilgilere Polis DisiplinKonseyinin 27 Temmuz 1993 tarihli kararnn bir kopyas da eklenmitir.

Cumhuriyet Savcs, 22 Ekim 1996 tarihinde Siirt ve anlurfa Savclklarndan firarhakknda iki polisin ifadelerinin alnmasn talep etmitir.

Emniyet Mdrlne gnderilen ayn tarihli yazda, Cumhuriyet Savcs dava konusupolislere yaplan ary yinelemitir. Savc daha nce dile getirdii taleplerininsonusuz kaldn ortaya koyarak bu ilgisizliin gerekeleri hakknda bilgi talepetmitir.

Cumhuriyet Savcl, 25 Ekim 1996 tarihinde sz konusu firarn ardndan gelienolaylar hakknda Adalet Bakanlna bilgi vermitir. Savc Cuma Akgn'n 30 Eyll

1993 tarihinde PKK yesi kiilerce ldrldn ve davaya ilikin soruturmannKonya Devlet Gvenlik Mahkemesi "DGM" Savclna devredildiini belirtmitir. SavcPKK yesi olduu ne srlen kiilerin verdii beyanlara gre firarinin Mu blgesinegnderilmi olabileceini eklemitir. Savc son olarak bavurann yapt ikayetzerine polisler hakknda ceza soruturmasnn balatldn ve polislerin dinlenildiiniaklamtr.

16 ubat 1998 tarihinde Cumhuriyet Savcs dosya unsurlarnn bavurann kardeiningz alt srasnda ldrldn kantlamad gerekesiyle muhakemenin men-i kararalm ve bavurann iddialarnn bu ynde dayanaktan yoksun olduuna kanaat

getirmitir. Savc

, Polis Disiplin Konseyinin 27 Temmuz 1993 tarihli karar

na ve PKKyesi olduu ne srlen kiilerin beyanlarna atfta bulunarak ceza kovuturmalarnnbalatlmasn gerekli klacak delil unsurunun bulunmad kanaatine varmtr.

Dolaysyla Cumhuriyet Savcs, polislerin ithaf edildii olaylarn, kanunen emredildii


4/8

ve grev ihmalini ele alan Trk Ceza Kanunun "TCK" 230. maddesi alanna girdiinekanaat getirmitir.

Hkmet, PKK yesi olmakla sulanan baz kiilerin verdii ifade tutanaklarnmahkemeye sunmutur. Tutanaklardan phelilerden birinin harac demediinden

dolay Cuma Akgn'n ldrlmesi emri verdiini kabul ettii anlalmaktadr. Bir dierpheli ise, Namk Erkek'in firarnn ardndan silahl mcadeleye katlmak iin Mublgesine gnderildiini duyduunu belirtmitir.

3. Bavurann kardei hakknda yrtlen ceza muhakeme usul

Cumhuriyet Savcs 30 Aralk 1992 tarihinde, bir kimsenin bir eyi ilemek veyailemesine msaade etmek ya da o eyi ilememeye mecbur etmek iin dier birkimseye iddet veya tehdit kullanlmasn ngren TCK'nun 1883 maddesinedayanarak bavurann kardei hakknda dava amtr.

Mersin Ar Ceza Mahkemesi 8 Ocak 1993 tarihinde ratione materiae yetkisizlik kararalm ve dosyay Malatya DGM'ye gndermitir.

Malatya DGM, 13 Mays 1995 tarihinde bavuran hakknda tevkif mzekkeresikarmtr.

HUKUK AISINDAN

I. AHS'NN 2. MADDESNN HLAL EDLMES HAKKINDA

Bavuran, kardeinin gz alt srasnda gvenlik glerinin uygulad ikencesonucunda ldn savunarak AHS'nin hibir maddesini ne srmemitir. AHM, buikayeti AHS'nin 2. maddesi balamnda incelemitir.

A. Taraflarn ddialar

1. Bavuran

Bavuran olaylar hakkndaki yorumunu ayn ekilde srdrmtr. Bavurana grepolisler tarafndan dzenlenen olay tutanann Hkmetin ileri srd firar iddiasnrtmtr. Bavuran ayrca olay yeri krokisinin gerei yanstmadm savunarak bubalamda mahkemeye baka bir kroki sunmutur.

2. Hkmet

Hkmet bavurann iddialarnn dayanaktan yoksun olduunu ve AHS'nin 2.maddesinin bu davada ne srlemeyeceini savunmutur. Hkmete gre idarisoruturmann sonucuyla beraber PKK yesi olduu ne srlen ve hara olayna

kansan baz kiilerin verdii ifadeler bavurann kardeinin firarn dorulamaktadr.Hkmet ayrca " madur olarak nitelendirilebilecek bir kimsenin bulunmamasdurumunda Szleme sistemi actio popularis sistemini tanmadndan Szlemenin 2.maddesinin birinci paragrafnn uygulanmasn in abstracto kontrolnndnlemeyeceini" ne srmtr.


5/8

Hkmet, Namk Erkek'in kayboluuna ilikin soruturma hakknda yetkililerinbavurann iddialarna kaytsz kalmadklarna dikkati ekerek bu ynde, tahkikleriyrttklerini ve dosya unsurlar nda muhakemenin men-i karar aldklarnsavunmutur.

B. AHM'nin Yorumu

1. Namk Erkek 'in Kayboluu

AHM, AHS'nin en nemli maddelerinden biri olan 2. maddenin 3. maddeyle beraber,Avrupa Konseyi 'ni oluturan demokratik toplumlarn temel deerlerinden birine yerverdiini hatrlatmtr (Bkz. akc, 86, Finucane-ngiltere, no: 29178/95, 67-71,2003-Vflf). Buna ilave olarak 2. maddenin ele ald korumann nemini kabul edenAHM'nin, yaam hakkna ilikin ikayetleri byk bir dikkatle inceleyerek yorumgetirmesi gerekmektedir (Bkz. Ekinci-Trkiye, no: 25625/94, 70, 18 Temmuz 2000).

AHM, taraflarn Namk Erkek'in gvenlik gleri tarafndan tutuklandn kabul ettiiniortaya koymu ancak Szlemenin 2. maddesi balamnda davaya ilikin olaylardankarlacak olan sonular hakkndaki anlatmlar tmyle farkllk gstermektedir.

AHM, zellikle Hkmetin gerekletirilen adli soruturmalar hakkndaki davadosyasna koyduu belgeler ve taraflarn sunduu grler nda ortaya kansorulan inceleyecektir. AHM, delilleri deerlendirmek iin "makul pheye yervermeyen" delil kriterinden yararlanmtr (Bkz. mutatis mutandis rlanda-ngiltere, 18Ocak 1978 tarihli karar, seri A, no: 25, s. 64-65, 160-161). Buna benzer bir delil

ancak emareler demetinin veya yeterince nemli, kesin ve birbiriyle uyumlurtlmemi karinelerin sonucu olabilir ( Bkz. Abdurrahman Orak-Trkiye, no:31889/96, 69, 14 ubat 2002).

Bu durumda, AHM, ibu davaya ilikin olaylarn, o dnemde lkenin baz blgelerindeyrrlkte olan olaanst halin uygulanmadehir olan Mersin'de meydana geldiinihatrlatmtr.

AHM, soruturma dosyasnda bulunan unsulardan bavurann kardeinin 19 Aralk1992 tarihinde tutuklanarak gz altna alndn ve 20 Aralk 1992 tarihinde saat 3:00'e

doru olay yerine gtrlrken firar ettiinin ortaya ktn kaydetmitir. Firann hemenardndan yaplan aratrmalar sonusuz kalmtr. AHM ayrca, Cumhuriyet Savcsylaberaber Emniyet Genel Mdrlnn hemen olay hakknda bilgilendirildiini veartlarn firara msait olduu sonucunun ortaya kt bir idari soruturmannyrtlm olduunu kaydetmitir.

AHM, bavurann iddialarnn somut ve kantlanabilecek olaylara dayanmadn vehibir tank ifadesiyle veya baka bir delil unsuruyla inandrc bir ekildedesteklenmediini ortaya koymutur. Bu koullarda, AHM, bavurann kardeiningvenlik gleri tarafndan uygulanan iddetin ardndan ld sonucunun, iddia vespeklasyon olmaktan kp gvenilir birer gsterge olaca kanaatine varmtr. AncakAHM, elinde bulunan kant unsurlarnn benzeri bir sonucu destekleyecek nitelikte birgstergeyi iermedii grndedir.

Buradan yola karak AHS'nin 2. maddesinin bu balamda hi bir ihlali olumamtr.


6/8

1. Yrtlen aratrmalarn nitelii hakknda*

AHM, "kendi yetki alanlar iinde bulunan herkese bu Szlemede aklanan hak vezgrlkleri tanr" hkmn ieren AHS'nin 1. maddesi gereince devletin zerineden genel ykmllk ile beraber 2. maddenin gvence altna ald yaam hakkn

koruma zorunluluu, zor kullanmann ardndan bir kimsenin lmne yol aldndaetkili bir soruturma yrtmeyi gerekli klmaktadr (Bkz. mutatis mutandis, McCann vedierleri-ngiltere, 27 Eyll 1995 tarihli karar, seri A, no: 324, s. 49, 161 ve Kaya, s.329, 105).

AHM, yukarda aklanan zorunluluun sadece devlet grevlilerin bir kimseninlmne neden olduu durumlarda geerli olmadnn altn izmitir. Yetkililerinsadece lm hakknda bilgisi olmas bile ipso facto 2. maddeden gelen olayn meydanageldii artlar hakknda etkili bir soruturma yapma zorunluluunu dourmaktadr (Bkz.mutatis mutandis, Ergi-Trkiye, 28 Temmuz 1998 tarihli karar, 1998-IV, s.1778, 82,

Yaa, s.2438, 100, ve Hugh Jordan-ngiltere, no:24746/94, 107-109,2001-IH).

Ayrca AHM, soruturmann asgari etkililik kriterine cevap verecek aratrmann niteliive derecesinin dava koullarna bal olduuna kanaat getirmitir. Aratrmann niteliive derecesi uygun olaylarn tmne dayanarak ve soruturma ilemindeki uygulamalargz nnde bulundurularak deerlendirilmektedir. Dolaysyla meydana gelebilecekdeiik durumlar sadece soruturma eylem listesine veya dier basit kriterlereindirgemek mmkn deildir (Bkz. mutatis mutandis, Velikova-Bulgaristan, no:41488/98, 80, 2000-VI).

bu durumda n soruturmadan sorumlu yetkililerin ve yetkili savc

l

n olay

nardndan yapt giriimler tartmaya meydan vermemektedir.

AHM, bavurunun kendilerine ilan edilmesinin ardndan Hkmetin soruturmadosyasnn bir kopyasyla beraber soruturmann gidiat hakknda bilgi temin ettiinikaydetmitir.

Bu unsurlardan bavurann firarnn hemen ardndan firardan sorumlu polisler hakkndagrev ihmali nedeniyle disiplin soruturmasnn balatld anlalmaktadr.Soruturma Emniyetin Tetkik ubesi Mdr tarafndan yrtlmtr. Mersin blgesiPolis Disiplin Konseyi 21 Temmuz 1993 tarihinde, soruturma sonularna dayanarakdosya unsurlarnn disiplin cezas karan almaya yeterli olmad sonucuna varmtr.

AHM, ceza soruturmas hakknda 20 Kasm 1994 tarihinde bavuran tarafndanyaplan ikayetin ardndan Cumhuriyet Savcsnn n soruturma yaptngzlemlemitir. Cumhuriyet Savcs Mersin Emniyet Mdrlnde olay hakkndasoruturma yapm ve itham edilen polisleri beyanlarn almak zere savcla celpetmitir. Bu ynde AHM, Cumhuriyet Savcsnn 22 Ekim 1996 tarihinde Siirt veanlurfa Savclklarndan firar hakknda iki polisin ifadelerinin alnmasn istemitir.Ayn gn Emniyet Genel Mdrlnn yazsnda daha nceki taleplerinin sonusuzkalmas durumunda itham edilen polisler hakknda yaplan ary yinelemi ve bu

ilgisizliin gerekeleri hakknda bilgilendirilmesini talep etmitir.

AHM, soruturma dosyasnda bulunan unsurlardan polislerin beyanlarnn alndnnanlaldn ortaya koymutur. Sonu olarak 16 ubat 1998 tarihinde yani ikayetin


7/8

yapld tarihten yaklak yl ay sonra, Cumhuriyet Savcs, bavuranniddialarn destekleyecek delilin bulunmamas nedeniyle muhakemenin men-i kararalmtr. Cumhuriyet Savcs, Polis Disiplin Konseyinin polisler hakknda ceza kararnnalnmasna gerek olmadna kanaat getirdiini ve PKK'nn yesi olduu ne srlenkiilerin verdii beyanatlara gre firarinin bu rgt tarafndan Mu blgesine

gnderilmi olduunu ortaya koymutur.

AHM, Cumhuriyet Savcsnn itham edilen polisleri dinlemedii ve muhakemenin" men-i karar almak iin PKK yesi olduu ne srlen kiilerin beyanlar ve 27 Temmuz1993 tarihli Disiplin Konseyi kararyla yetindii sonucuna varmtr. Bu balamda AHM,bu muhakemenin men-i kararnn polis tarafndan yrtlen bir soruturmayadayandn kaydetmitir.

AHM, dava koullarnda, bavurann kardeinin kayboluundan direk olarak sorumlututulduklar gz nnde bulundurulduunda polislerin bamsz bir organ tarafndan

dinlenilmesinin byk bir nem tadnn altn izmitir.

AHM, yetkililerin bavurann beyanlar karsnda duyarsz kalmadklarn sylemeklebirlikte, Cumhuriyet Savcsnn yrtt soruturmann eksik olduuna kanaatgetirmitir. Sonu olarak AHM, Savunmac Hkmetin bavurann kardeininkaybolma koullar hakknda uygun ve etkili soruturma yrtme ykmlln yerinegetirmedii sonucuna varmtr.

Bu balamda Szlemenin 2. maddesi ihlal edilmitir.

II. SZLEMENN 41. MADDESNN UYGULANMASI HAKKINDA

Szlemenin 41. maddesi gereince,

A. Tazminat

Bavuran maddi ve manevi tazminat talebinde bulunmamtr. Ancak, bavurusunuyapt aamada 1 000 000 Amerikan Dolar tutarnda maddi ve manevi zararauradn iddia etmitir.

AHM, maddi tazminat konusunda bavurann, kardeinin lmnden doacak gelirkaybna uradna dair kant gsteremediini dolaysyla bu balamda tazminatverilmesi iin bir neden bulunmadna kanaat getirmitir.

AHM, bavurann, sadece ihlalin bulunduu sonucuyla tazmin edilemeyecek birmanevi zarara uram olabileceini kabul etmitir. AHM, hakkaniyete uygun kararalarak bavurana manevi tazminat ad altnda 10 000 euro verilmesine karar vermitir.

B. Masraf ve Harcamalar

Bavuran masraf ve harcamalara ilikin hi bir talepte bulunmamtr.

Hkmet gr bildirmemitir.


8/8

AHM, konuya ilikin elinde bulunan unsurlar ve itihat gz nnde bulundurarak bubalamda bavurana herhangi bir miktarn denmesi iin bir neden bulunmadnakanaat getirmitir.

C. Temerrt faizi

AHM, gecikme faiz orannn %3 'lk bir faiz oran uygulayan Avrupa MerkezBankasnn marjinal kredi kolaylklarna uygulad faiz oranna dayandrlmasnnuygun olacana karar vermitir.

BU SEBEPLERDEN TR MAHKEME, OYBRLYLE

AHS'nin 2. maddesinin ihlal edilerek bavurann kardeinin ldrld iddiasnnortaya konulamadna;

Savunmac Hkmetin etkili soruturma yrtme zorunluluunu yerine getirmedeneksiklik bulunmas nedeniyle AHS'nin 2. maddesinin ihlal edildiine;

a)a) Bu kararn, AHS'nin 442 maddesine gre kesinletii tarihten itibaren ayiinde, miktara yanstlabilecek KDV ve pul, har ve masraflarla birlikte, demetarihindeki dviz kuru zerinden TL'sna evrilmek zere manevi tazminat iinSavunmac Hkmetin 10 000 EUR'yu ( on bin euro) bavurana demesine;

b)b) Belirtilen sre bitiminden demenin yapld tarihe kadar geen sre iin,

yukar

da belirtilen tutara, Avrupa Merkez Bankas

n

n kredi faiz oran

na yzde puaneklenmek suretiyle gecikme faizi uygulanmasna;

Hakkaniyete uygun tazminata ilikin dier taleplerin reddine oy birliiyle karar vermitir.

bu karar Franszca olarak verilmi ve 13 Temmuz 2004 tarihinde, tzn77.maddesinin 2.ve 3. fkralar uyarnca"yazl olarak tebli edilmitir.

Documents

ERKEK / TÜRKİYE DAVASI