Ernest Hemingway Silahlara Veda

8/3/2019 Ernest Hemingway Silahlara Veda

1/143

ERNESTHEMINGWAYYAYINLARISLAHLARA VEDAROMANSLAHLARA VEDA

ISBN 975-385-084-0Bask: Doyuran Ofset / stanbul 6. Basm Ocak 1995Oda Yaynlar San. ve Tic. Ltd. ti.Tnel, Kumbarac Yokuu 119 Beyolu - stanbul Telefon: 252 07 63 - 252 87 53 OFax: 249 79 62ERNEST HEMINGWAYTrkesi: Nevin TrknSLAHLARA VEDABRNC BLMO yln yaz sonlarnda bir ky evinde kalyorduk. Irmakla ovann arasndadalara bakan bir kyd. Gneten kurumu beyaz akl talar vard rmanyatanda. Grl grl akan su duru ve masmaviydi. Evin yanndan taburlargeerdi; askerlerin havaya kaldrdklar toz aalarn yapraklarn un gibibeyaz yapard. O yl yapraklar erken dklmt. Yoldan geen askerleri verzgrn dkt yapraklar seyrederdik. Yapraklar saymazsak askerler getiktensonra yol plak bir duruma dnrd.Ova rn ynnden olduka zengindi; ortalk yemi baheleriyle kaplyd. Amaovann ardndaki dalar plakt ve toprak rengindeydi. Arada srada dalardaarpmalar oluyordu; geceleri ise top atelerinin parltlarn gryorduk.Karanlkta imek gibi akarlard. Ama geceler serindi, frtna kopaca dayoktu.Arasra karanlkta pencerelerin altnda top arabalaryla geen askerleriduyardk. Youn bir gidigeli vard geceleri. Heybeleri cephaneyle dolukatrlarn, insan tayan kamyonlarn sonu gelmezdi; stleri yelken beziylertl kamyonlar ise daha yava giderdi. Ayrca byk toplar vard; traktrleretaklm bir durumda, zellikle gndzleri grrdk bunlar. Uzun namlularyeil dal ve yapraklarla kaplanm bu top arabalarnn zerleri asmalarlakaplyd. Kuzeyde, vadinin tesinde bir kestane ormannn arkasndan rman buyakasnda bir da grrdk. O dada kimi zaman arpmalar olurdu ama pek baarelde edilemezdi. Sonbahar gelince yamurlar balar, aalarn yapraklardklrd. Dallar rlplak^alnca aalarn gvdeleri yamur sularndan kararrd. Sonbaharla birliktebalarn da verimi dt, asmalar kurudu. Irman zerinde sis, dan zerindeise bulutlar vard. Geen kamyonlar amur sratyor; askerlerin pelerinlerikirleniyordu. Artk tfekleri de slanmt. Pelerinlerinin altnda,palaskalarnn nne tutturulmu 6,5'luk iki fiek kutusu vard. Askerlerinkarnlarndaki ikinlik, alt aylk gebe kadn havas veriyordu onlara.Hzla geen kk gri renkli otomobiller de vard; genellikle nde ofrnyannda bir subay, arkada ise yine grevli subaylar bulunuyordu. Kamyonlardandaha ok amur sratrd bu arabalar.Arkada oturan iki generalin arasndaki ufak tefek subayn yz pek gzkmezdi;yalnz kasketini ve srtn grebilirdiniz. Belki de bu Kral idi. Udine'deoturan Kral ileri denetlemek zere her gn bu yoldan geerdi; nedense iler dehep kt giderdi.Kn balangcnda srekli yamurlarla birlikte kolera da bagsterdi. Yedi binaskerin lmnden sonra salgn glkle nlenebildi.KNC BLMVErtesi yl birok zaferkazanld. Vadinin arkasndaki da kestane orman veyama da ele geirildi; gneydeki ovann tesindeki yaylada da zaferlerkazanld. Aus-tos'ta rman kar yakasna geerek Gorizia'da bir eveyerletik. Bu evin duvarlarla evrili bahesinde bir adrvan vard, evin yannise mor sarmaklar kaplamt.

imdi arpmalar bizden bir mil kadar tedeki dalarda balamt. Kaldmzevin bulunduu kasaba ok gzeldi. Irmak yanmzdan akyordu; kasaba kolayca ele


2/143

geirilmiti ama dalar bir trl alnamyordu. Avusturyallarn sava bitinceyeniden kasabaya dnmek fikrinde olmalarna seviniyordum. Aslnda gsteritenbaka bir ey deildi bu yakp ykma. Halk eskisi gibi yaayp gidiyordu; kenarmahallelerde hastaneler, kahveler ve toparabalar vard. Ayrca, biri erler, br subaylar iin iki genelev debulunuyordu.

Yazn sonunda serin gecelerle birlikte kasabann arkasndaki dada balayansava, demiryolu kprsnn mermilerle yamulmu demirleri, km tnel,aalar... Kzlar da vard kasabada. Sonra kei sakall Kral'n arabasylageii, bombardmandan yklm bir evin duvar. Carso kesiminde savan iyigitmesi geirdiimiz sonbahar daha deiik bir biime dntryordu. Sava dadeimiti artk.Kasabann arkasndaki mee orman yok olmutu. Yazn buraya geldiimizde ortalkyemyeildi. Oysa imdi devrilmi aa ktkleri ve altst olmu topraktan bakabir ey yok. Sonbaharn bitimine doru bir zamanlar mee ormannn bulunduuyere gittiimde dan zerine doru bir bulutun geldiini grdm. ok hzlgeliyordu; gne donuk bir sarla brnd, her ey karard, gkyz kapand vekar yamaya balad. Rzgrn uuturduu kar tanecikleri ksa bir zamandatoplarn zerini beyaz bir rtyle sarp sarmalad.Kasabaya inince subaylara ait genelevlere giderek, oradan karn yanseyrettim. Bir arkadamla birlikte Asti ikimizi yudumlayarak lapa lapa yaankara baktka, o ylki k mevsiminin de bitmekte olduuna karar verdik. Irmankar yakasndaki dalar ele gemediine gre btn i gelecek yla kalyordu.Arkadam darda yryen birliin papazn grd. Papaz karlar zerinesramasn diye byk bir zen gstererek yryordu. Yavaa pencereyi ald;papaz ban evirip bize bakt. Hafife glmsedi. Arkadam eliyle onuyanmza ard. Papaz ban hayr der gibilerden sallad ve yoluna devametti. O akam yemekte makarna vard, iimizden kimileri henz makarna yemesinibilmiyorlard. Arasra galonluk araptan yudumluyor-duk. Kan krmzs gzel birarapt. Yemekten sonra yzba papazla akalamaya balad.Gen papazn yz hemen kzarverdi. Geri bizden pek bir fark yoktu.niformasnn sol gsnde krmzkadifeden bir ha vard, o kadar. Yzba sanki ben an-layaym diye bozuk birtalyanca ile konuuyordu.nce papaza sonra bana bakarak: Papaz bugn kzlarla, dedi. Papaz nceglmsedi sonra ban iki yana sallad. Nedense bu yzba papaza taklmadanedemezdi.Doru deil mi? diye sordu yzba. Bugn seni genelevde kzlarla grdm.Papaz; Yalan! diye bard.Bu taklmadan teki subaylar da pek honut gibiydiler. Yzba bu kez bana dorudnerek, bardam ikiyle doldurduktan sonra:Canm bizim papaz hi kzlarla olur mu? dedi. Papaz her gece bire kar be.Masadakilerin hepsi kahkahay bast. Artk papaz da bu akaya almt.Papa sava Avusturyallarn kazanmasn istiyor, dedi binba. nk PapaFranz Joseph'i seviyor. Eee ne de olsa para o taraftan geliyor. Ben aslndadinsizim.Kara Domuz'u okudunuz mu? diye sordu temen. sterseniz size o kitaptan birtane bulaym. nk benim inanlarm da o kitap deitirdi.Aalk ve ahlak bozucu bir kitaptr, dedi papaz. Aslnda siz de pekbeenmediniz ama laf olsun diye konuuyorsunuz.Temen: Kim demi? ok deerli bir kitap, dedi. Papazlar anlatyor.Bana dnerek: ok seveceinizi sanyorum, dedi. Papaza bakarak glmsedim.Sakn okumayn, dedi.Temen: Size bir tane bulabilirim, dedi.Dnen btn insanlar dinsizdir, dedi binba. Ama ben Farmasonlara dainanmyorum.Ben Farmasonlardan yanaym, dedi Temen. Soylu bir rgt. eri o sradabirisi girince darda yaan kar grdm. Kar balaynca ate kesilir artk,dedim.

Kesilir tabii, dedi Binba. zin alp bir yerlere git-sene. rnein Roma'ya,Napoli'ye, Sicilya'ya...


3/143

Amalfi'ye gitsin, dedi Temen. Eve bir kart yazarm. Seni kendi ocuklargibi karlarlar.Palermo'ya gitmeli.En iyisi Capri'ye gitsin.Papaz ise: Abruzzi'ye gitsin daha iyi, dedi. Cap-racotta'ta bizimkileri deziyaret eder.

Abruzzi buradan daha m iyi sanki? Orada daha fazla kar var. Kylleri degrmek istemez o. Biraz da kltr ve uygarlk merkezlerini grr.Gzel kzlarla tanr. Napoli'deki zel yerlerin adreslerini vereyim. Kzlaranalaryla birlikte, anlarsn ya... Ha Hah Hah!..Papaza bakarak: Papaz her gece bire kar be, diye bard. Herkes gldyine.zin alp, bir an nce gitmeye bak, dedi Binba.Temen: Ben de seninle gelip, ilgin yerleri gstermek isterdim, dedi.Dnte bir de gramafon getir. .Gzel opera plaklar da getir.Caruso'nun pln getir.Caruso'yu getirme. Anrmaktan baka bir ey yapmyor.Sen de anrmasn bir renebilseydin ya...Baksana anryor ya.Abruzzi'ye gitmeni isterdim, dedi papaz. tekiler hl baryorlard.Avclk iin ideal bir yer. nsanlar da iyidir. Geri biraz hava souk vekurudur ama bizim evde kalabilirsin. Babam nl bir avcdr.Haydi, dedi Binba, Kapanmadan geneleve gidelim.yi geceler, dedim Papaz'a,yi geceler, diye karlk verdi.NC BLMCepheye dndmzde hl o kasabadaydk. Baharn geliiyle ayrlarda toparabalar grebiliyorduk. Asmalar yejl filizler vermi, tarlalarbereketlenmiti. Yol boyundaki aalarn yeil yapraklar denizden gelenesintinin etkisiyle sallanyordu. Gzlerimi kasabaya diktim, toprak rengidalarn yamalarndaki yeillikler tepenin zerindeki eski ato ve arkasndaaalar... imdi kasabada daha ok top vard, bu arada yeni hastaneler dekurulmutu. Bazen sokaklarda ngiliz kadnlara da rastlayabilirdiniz. Osralarda kimi evlere de bomba atlmt.Ilk bir bahar gn aalkl yoldan yryordum. Duvarlara vuran gneten yolsnmt. Eski evimiz braktm gibiydi. Kap akt, darda gnelenen birasker vard. Yan kapda ise bir cankurtaran arabas bekliyordu.. eriye hastanekokusu sinmiti. Her ey braktm gibiydi, ama imdi bahard.Byk odann kapsndan ieri baknca Binba'y grdm, masa bandaoturuyordu, ieri girdiimin farknda deildi. Ben de sessizce odadan kpkendi odama girmeye karar verdim. Temen Rinaldi ile paylatm oda avluyabakyordu. Pencere akt, yatam dzeltilmi, battaniyeleri rtlmt.Eyalarm duvara aslyd. Gaz maskesi ince uzun bir tenekenin iindeydi, elikmifer her zamanki iviye aslyd. Yatan ayak ucunda yass antam vard.Klk izmelerim de antann zerinde duruyordu. Avusturya yaps avc tfeimise -mavilemi sekiz ke namlulu, yanaa iyi uyan koyu cevizden gzeldipikli- iki yatan zerine aslmt. Tfeimin drbn antann iindeydi.Temen Rinaldi uyuyordu. Ayak sesimi iitince uyand ve,Giaou! dedi. Elenebildin mi bari?Beni kucaklayarak yanaklarmdan pt. Sonra, Kirlisin, ykanman gerek, dedi.Nereye gittin? Neler yaptn? Hemen anlat bana.10 ' '.Her yere gittim. Milano, Floransa, Roma, Napoli, Villa San Giovanni, Messina,Taormina...Yava kuzum, tren tarifesi gibi konuuyorsun. Heyecanl servenler geti mibandan?Evet.

Nerede?Milano, Floransa, Roma, Napoli...


4/143

Neyse en gzelini anlat.Milano'daki...Onunla Cenova'da m tantn? Sabaha kadar birlikte mi kaldn?Elbette birlikte kaldk.Asl buradaki kadnlar grecektin. Cepheye hi gitmemi kadnlar.Olabilir.

Demek bana inanmyorsun? Pekala, gider grrz. Kasabada ekici ngiliz kzlarvar. Ben de Barkley adnda gzel bir kzla tantm. Ksa zamanda da onusevdiimi anladm. stersen seni tantraym.Ykanmam gerek. Sonra da geldiimi birlie resmen bildirmeliyim. Bugnlerde peki yok galiba?Sen gittikten sonra souktan, sarlktan, belsouk-luundan baka bir eyolmad. Her hafta bir askerin yaralandn iitiyoruz. nmzdeki haftaarpma yeniden balayacakm, yle diyorlar. Sava bittikten sonra MissBarkley ile evlenmeyi dnyorum. Sen ne dersin?Evlenmen iyi olur, dedim leene su doldururken.En iyisi biraz uyuyaym. Miss Barkley ile karlatmda canl ve gzelgzkeyim.Leendeki souk suyla ykanrken Rinaldi ise gzlerini kapatm yatyordu.Yakkl bir genti Rinaldi. Bir ara gzlerini aarak:Paran var m? diye sordu.Var.Elli liret dn verebilir misin?Elimi kuruladktan sonra, duvara asl ceketimden czdanm kardm, Rinaldi'yeistedii paray verdim. Ri-11naidi yataktan kalkmadan paray alp, pantalonun cebine koydu. Glmseyerek:Miss Barkley beni zengin sanyor, dedi. Sen olmasaydn kzlarla kacakparay ben nereden bulurdum?Yacl brak.O gece yemekte papazla birlikteydim. Abruzzi'ye gitmediimi syleyince enikonuzld ve alndn da belirtti. Babasna benim geleceimi yazm. Onlardahazrlk yapmlar. Aslnda ben de zldm, ama neden oraya gitmediimianlamyordum. Sonunda papaz ikna edebildim. ok arap imitim arkasndan dakahve; sarho kafayla kendimi zmlemeye altm. Papaza Abruzzi'ye gitmekistediim talde gidemeyiimin nedeni olarak havann soukluunu ne srdm.Karlarn arasnda tavan izleri bulunan, kylleri apkalarn karp size Lorddiyen bir yere gitmek istememitim ama dumanl kahvelere gitmitim. Dnyannzerimde dnd birok geceler geirmitim. Karanlkta dnya insana zaten masalgelir, geceleri hi bir eye aldrmazsnz; sabahleyin ise kayglarnz yokolup, gitmitir. Bazen her ey ok gzeldir, sevgi doludur. Sokaa ktnzdabir gn daha balar ve arkasndan bir gece daha. Geceyle gndz arasndaki farkanlatmaya altm. Gece iyidir ama gndz de temizdir. Anlatamayacamgaliba...Ama insan yaadysa bilir bunlar. Papaz neden Abruzzi'ye gitmek istemediimianlamamt. imdilik hisse-tiklerimin farknda deildi. Bu arada yemekteydik.Yemek bitince tartma balad.' Biz susunca Yzba Papaz mutlu deil, dedi.nk onunla arkadalk edecek kz bulamad.Papaz:Mutluyum, dedi.Papaz'n mutlu, olduunu sanmyorum, dedi Yzba. Aslnda o daAvusturyallarn kazanmasn istiyor.tekiler dinHyordu. Papaz ban sallad:Hayr, dedi.Papaz saldrmamz istemiyor, yle deil mi?12Onu demek istemedim. Savata olduumuz srece saldrmamz doaldr.SaldrmalyzISaldracaz!Papaz ban sallad.

Rahat brakn adam, dedi Binba. Kimseye zarar dokunmuyor.Yzba: Yok canm, zaten bir ey yapamaz ki, dedi.


5/143

Sonra hepimiz kalkarak, sofradan ayrldk.DRDNC BLMSabahleyin yandaki baheden gelen batarya sesiyle uyandm; pencereden ierign vuruyordu, yataktan frladm, pencereye gittim, dar baktm. akllyol slakt, otlar ise iden nemlenmiti. ki kez ate etti batarya, ikisindede pencereler sarsld, pijamamn n uutu. Toplar gremiyordum ama,

stmzden ate ettiklerine emindim. stmzde olmalar can skcyd ama,bereket versin daha byk deildi. Baheye bakarken hareket eden bir kamyongrdm yolda. Giyinip, aaya indim, mutfakta bir kahve iip garaja gittim.Uzun sundurmann altna on araba dizilmiti. Kt burunlu, kocaman cankurtaranarabalaryd bunlar, kuruni renkteydiler; Avlunun teki ucunda teknisyenleralyordu. tane daha cankurtaran ise dalarda bakm servi-sindeydi.Makinistlerden birine, Bu bataryay topa tutuyorlar m hi? diye sordum.Hayr, Signor Tenente. Bataryay kk tepe koruyor.ler nasl?Fena deil. Bu makinede i yok ama tekiler alyor. ini brakp,glmsedi. zinde miydiniz?Evet.Ellerini nlne silip, alayla glmsedi: yi vakit13geirebildiniz mi bari? tekiler de byk altndan glm-syordu.Elbette dedim. Bu makinenin nesi var?Klstr bir ey. Her gn bir yeri bozuluyor.Yeni gmlek ister.ileriyle ba baa braktm onlar; araba pek zavall grnyordu. Motoralm, paralar yere dklmt. Sundurmann altna giderek, makineleriincelemeye baladm. Kimisi toz iindeydi birka da yeni ykanmt; pek temizsaylmazlard. Lastiklere iyice baktm, kesik var m, ezik var m diye. Hepsialabilir grnyordu. Anlald kadaryla benim orada bulunup bulunmamamhibir eyi deitirmiyordu. Arabalarn durumu, yarallar hasta bakmmerkezinden alma, ktlarn hastanelere datlma ilerinin hep bana balolduunu sanyordum. Benim orada bulunup bulunmamamn hibir eyi deitirmediiaka ortadayd.Yedek para bulmakta zorluk ektiniz mi? diye sordum makinist avua.Hayr, Signor Tenente. .Benzin istasyonu nerede imdi?Eski yerinde.Gzel, dedim.Eve dndm, yemek masasnda bir fincan kahve daha itim, iindeki st tozundankahve soluk kuruni renkte ve olduka tatlyd. Darda gzel bir bahar sabahvard. nsan burnunda bir kuruluk duydu mu o gnn scak olacan anlar. Ogndalardaki bakm merkezlerini dolatm, kasabaya leden sonra ge saattedndm.Galiba ben yokken iler daha iyi gidiyordu. Yeniden saldrya geecekleriniiittim. Bizim tmen rman yuka-rsndaki bir yere saldracakm; binbaatma srasnda cankurtaran arabalaryla grevli olacam syledi. Birlik,rman dar boazndan geerek yamaca yaylac akm. Arabalar ise rtl olarakrmaa yakn bir yerde kalacakm. Saklanacamz yeri piyadeler seecekmi ama,gerisi bize kalyordu. nsanda, yalancktan askerlik14yapyormu gibi bir izlenim uyandran eylerden biri de buydu ite.Her tarafm kirlendii iin yukarya odama ykanmak iin ktm. Rinaldi yataktaVictor Hugo'nun ngilizce gramer kitabn inceliyordu. Ayaklarna siyahizmeleri geirmiti, salar briyantinliydi.Muhteem bir ey, dedi beni grnce. Miss Barkley'i grmeye gidiyorum, sen degelsene.Gelemem.Hadi gel, hi olmazsa onun zerinde iyi bir etki yaratmama yardmc olursun.Olur. Ykandktan sonra gideriz.

ap up ykanver yeter.Yzm elimi ykayp, salarm taradm.


6/143

Kapdan karken, Bir dakika, dedi. Biraz iki. ielim. Bavulunu ap birie kard.Strega ise istemem dedim.Deil Grappa.Oldu.Bardaklar doldurduktan sonra iaret parmaklarmz uzatarak kadehleri

tokuturduk. Grappa gerekten ok sertti.Bir tane daha ister misin?Tabii, dedim.kinci kadehi de devirdik; Rinaldi ieyi ald yere koydu sonra aaya indik.O scakta kasabada yrmek kolay deildi ama, nerdeyse gne batacakt. Hava daolduka gzeldi. Savatan nce Almanlar'n yaptrd villa ngiliz hastanesiolarak kullanlyordu. Miss Barkley bahedeydi, yannda bir baka hemire dahavard. A-alarn arasnda beyaz nlklerini grnce onlara doru yrdk.Rinaldi selam verdi, ben de selamladm ama pek resmi deildi selamm.Naslsnz? dedi Miss Barkley. talyan deilsiniz galiba?Hayr, deilim.Orduda saylmam. Yarallara bakyorum.Olsun, yine de garip. Neden bu ie girdiniz?15Bilmem, dedim. Zaten her eyin bir nedeni yoktur ki...Yok mudur? Ama her eyin bir nedeni olduunu sylerler.Bravo.Hep byle mi konuacaz?Yoo, dedim.Oldu yleyse.Bu baston ne? diye sordum. Miss Barkley'in boyu olduka uzundu. stndehemire nlne benzer bir giysi vard. Sarnd, teni bronzlamt, gzlengriydi. Bana kalrsa ok gzeldi. Oyuncak kamya benzeyen, mein sarl birbaston vard elinde.Geen yl len bir delikanlnn bastonu.zr dilerim.ok iyi bir insand. Benimle evlenecekti; Some'daki arpmada ld.Korkun bir arpmayd.Yoksa siz de orada mydnz?Hayr.arpmay bana sonra anlattlar, dedi. Ve bu kk bastonu annesi yollad.Eyalarnn arasndan km.Ne kadar nianl kaldnz?Sekiz yl. Birlikte bydk.Neden evlenmediniz?Bilmem, dedi. Aptallk ettim. Onunla evlenebilirdim ama belki de daha ktsonular doabilirdi.Anlyorum.Hi kimseyi sevdiniz mi?Hayr, dedim.Bir sraya oturduk. Ona bakarak:Ne gzel salarnz var, dedim.Beendiniz demek.ok.Nianlm lnce az kalsn salarm kknden kesecektim.Sahi mi?16Onun iin bir zveride bulunmak istiyordum, isteseydi kendimi bile onun iinadayabilirdim. Ama savaa gitmek istedi.ikimiz de birka saniye konumadk.O zaman hibir eyden haberim yoktu. Onun iin kt olur sandm. Belkidayanamaz diyordum ama, ld ite. Her ey bitti.Sanmam.

Evet, dedi. Her ey bitti.teki hemireyle konuan Rinaldi'ye baktk.


7/143

Arkadanzn ad ne?Ferguson. Helen Ferguson. Arkadanz doktor, deil mi?Evet, ok iyi bir insandr.Bu gzel ite. nk cephenin yaknlarnda iyi bir doktora pek rastlanmaz.Cepheye yaknz, deil mi?Olduka.

Garip bir cephe, dedi. Ama gzel bir yer. Yeniden saldrya geecekler midersiniz?Sanrm.yleyse bize de i der. Burada isizlikten can-mzsklyor..Uzun zamandan beri mi hemirelik yapyorsunuz?1915'in sonundan beri. Bu ie onunla birlikte baladm. Anmsyorum da; samabir dnce vard kafamda: belki bulunduum hastaneye gelir diyordum. Bir klyarasyla; ba sarglar iinde. Ya da omuzundan yaralanm olarak. ok airanebir ey.Buras zaten airane bir cephe dedim.Evet, dedi. Fransa'nn ne durumda olduunu kfmse bilmiyor. Bilselerdi byleolmazd. Aslnda nianlm klla yaralanmad, parampara etmiler.Sesimi karmadm.Hep byle mi srecek dersiniz?Hayr.Peki nasl?Silhlara Veda / F. 217Bir yerden patlama verecek elbet.O patlamay biz Fransa'da vereceiz. Sava Som-me'daki gibi srerse bizde depatlama olabilir.Burada olmaz, dedim.Emin misiniz?Evet, geen yaz bal gibi de direnebildiler.Hi sanmyorum. dedi.Miss Ferguson ile konuan Rinaldi'nin yanna gittik.Rinaldi, ingilizce olarak Miss Ferguson'a italya'y seviyor musun? diyesoruyordu.Olduka.Rinaldi ban sallayarak, Anlamad ben, dedi.Bastante bene (olduka), diyerek italyancaya evirdim. Yine ban sallad:Kt. Demek ingiltere'yi hl seviyorsunuz?Pek sevmem. nk ben bir para iskoyal saylrm.Rinaldi aknlkla bana bakyordu.talyanca, skoyalym, dedim. Onun iin sko-ya'y ingiltere'den okseviyor.yi ama skoya, ingiltere saylmaz m?Szlerini ngilizceye evirdim.Miss Ferguson Franszca, Fas encore (henz deil) dedi.Yok canm?Elbette. ngilizleri pek sevmeyiz biz.O baka. Hem skoyalym. i bytmeyelim.Bir sre sonra iyi geceler deyip ayrldk. Eve dnerken Rinaldi, Miss Barkleybenden ok senden holand, dedi. Her ey apak ortada. Ama o iskoyal kzda ok tatl.Olabilir, dedim. Demek kz sevdin?Hayr, dedi Rinaldi.18BENC foC" C'Ertesi gn leden sonra Miss Barkley'i grmevt gittim yine. Bahede yoktu;villann yan kapsna, cankurtaran arabalarnn yanat blme geldim, ieridebahemireyi grdm. Miss Barkley'in grevde olduunusyledi.

Biliyorsunuz ki savatayz.Bildiimi syledim.


8/143

Sanrm talyan ordusundaki Amerikal sizsiniz? diye sordu.Evet, madam.Neden bizim orduya katlmadnz?Bilmem, dedim. imdi sizin orduya katlabilir miyim?Artk ok ge. Syleyin bakaym: Neden italyan or-dusunakatldnz?talya'daydm, dedim, Zaten italyanca da biliyordum.

Ah, dedi. Ben de reniyorum. ok tatl bir dil.nsan iki hafta da renebilirmi diyorlar.Yoo, iki haftada renemem ben. Aylardr alyorum. Bakn, isterseniz saatyediden sonra gelip Miss Barkley'i grebilirsiniz. Ama beraberinizde talyanlargetirmeyin.italyanlara pek merakl deilim. stelik niformalarn da pek sevmem.yi akamlar, dedim.Arivederci, Tenente (Tekrar grmek zere, temen.)A rivederla (Hoa kaln), diye selam verip yanndan ayrldm. Yabanclaritalyanlar gibi selamlamak pek kolay bir ey deildi. nk bu ii en gzelekilde yalnz italyanlar yerine getirebiliyorlar.Scak bir gn geirmitik. Irman yukarlarna Pla-va'daki kpr bana kadaruzanmtm. Saldr oradan balayacakt. Bir yl nce kar kyda bir trlilerleyeme-19mistik; nk geitten dubalar stne kurulmu kprye bir tek yol iniyordu. Oyol da bir mil boyunca makineli tfek ve top atei altndayd. stelik birsaldr durumunda . geit verebilecek genilikte de deildi. Avusturyallarmezbahaya evirirlerdi orasn, italyanlar kar kyya geip yaylmlar,Avusturyallarn elindeki rmak yakasndan bir buuk mil kadar toprakalmlard. Kt bir yerdi, Avusturyallarn italyanlara brakmamas gerekirdi.Kanmca, karlkl bir hogryd bu, nk Avusturyallar da rman altbana doru bir kprban hl ellerinde tutuyorlard. Avusturyallarnsiperleri yamata, italyan cephe hatlarndan topu topu birka metre yukardayd.Eskiden orada ufak bir kasaba varm, imdi batan baa ta ve toprakt. Kalakala kk bir tren istasyonunun ykntlar kalmt geriye. Bir de neonarlabilen ne de kullanlabilen ykk bir kpr...Dar yoldan rmaa doru indim, arabay tepenin altndaki bakm merkezinebraktm, dubalar stne kurulmu kprden getim-da bu kprye siper oluyordu.Siperler boyunca yryp yamac ve yerle bir olmu.kasabay dolatm. Herkessnaklarndayd. Topulardan yardm istemek ya da telefon telleri kesilinceiaret vermek iin dizi dizi havai fiekleri hazr bekliyordu.

Ortalk sessiz, scak ve pisti. Tel rglerin arasndan Avusturya hatlarnabaktm. Kimsecikler grnmyordu, tandm bir yzbayla snaklardan birindeiki itim, sonra kpry getim.Yeni bir yol bitmek zereydi; da ap, kprye inecekti. Bu yol bitince desaldr balayabilirdi. Ormandan aa keskin dnemeler vard. Plana gre, herey bu yeni yoldan indirilecek, arabalar, yarallar tayan cankurtaranlar daryoldan dnecekti. Bakm merkezi rman Avusturya yakasnda tepenin altndayd;sedye tayanlar yarallaFi kprden geereceklerdi. Ayn dzen saldrbaladktan sonra da srecekti. Kanmca, yeni yolun akta kalan son miliniAvusturyallar bombardman edebilirlerdi. Byk bir karklk olacaabenziyordu. Araba-20larn snabilecei bir yer buldum; kprden tanacak yarallar oradabeklenebilirdi. Arabayla yeni yola kadar gitmek isterdim ama henz bitmemiti.Geni bir yoldu bu; iyi yaplmt; tatl bir inii vard. Dnemeler yamatakiormann aklk yerlerinden ok gzel grnyordu. Ambulanslar trenleriyleaaya rahata inebilirdi. Yeniden dar yola ktm.iki jandarma arabay durdurdu. Bir mermi dmt, biz beklerken mermi dahadt yola. Yetmi yedilik mermilerdi bunlar, havay vzltlarla yararakgeliyorlard. Sonra keskin, gz kamatrc bir alev, arkasndan siyah bir duman

sard ortal. Jandarmalar, gidebilirsiniz diye iaret ettiler bize. Mermilerindt yerden geerken ukurlara dikkat ettim. Barut, paralanm kaya ve


9/143

akmak ta kokusu geliyordu burnuma. Gorizia'ya; bizim eve dndm. Sonra dadediim gibi, gidip Miss Barkley'i aradm; iteymi.Yemei ok abuk bitirip, ngilizlerin hastane olarak kullandklar villayagittim. Gerekten ok byk ve gzel bir yerdi, bahesinde de gzel aalarvard. Miss Bark-ley bahede bir srann zerinde oturuyordu. Miss Ferguson dayanndayd. Beni grdklerine sevindiklerini sanyorum. Bir sre sonra Miss

Ferguson zr dileyip ayrld.ikinizi yalnz brakaym, dedi. Ben olmasam da olur.Gitme, Helen, dedi Miss Barkley.Gitmem gerek. nk yazlacak baz mektuplarm .var.yi geceler, dedim.yi geceler, Bay Henry.Sansrn cann skacak eyler yazmayn, ltfen.Merak etmeyin. Gzel bir yerde kaldmz, italyanlarn ise gerekten okyiit insanlar olduunu yazarm.Belki size madalya da verirler.Neden olmasn? yi geceler, Catherine.Sonra grrz, dedi Miss Barkley.Arkada ise karanla dalp uzaklat.21Hayr bun g&nullu hemireyim. ok almamza karn kimse bize gvenmez.Neden?i olmaynca kimse gvenmez. Ama iler oalnca o zaman gvenirler.Hemirelerle sizin aranzdaki fark nedir?Hemirelik de doktorluk gibi uzmanlk ve zaman isteyen bir uratr. Oysagnll hemirelik iin btn bunlara gerek yoktur.Anlyorum.italyanlar cephenin bu kadar yaknna kadnlarn girmesini istememiler pek.Onun iin gzmz drt amamz gerekiyor. Zaten dar hi kmayz.Ama ben buraya girebildim.Elbette. Buras manastr deil ki.Brakalm u sava konusunu. . ~vok zor. Nereye brakabiliriz?Olsun, brakalm.yle olsun.Karanlkta birbirimize baktk. Bana pek gzel geldi, elini tuttum. Karkoymad. Sonra kolumu beline dola-dm.Yapmayn, dedi.

Kolumu ekmedim. 'Ama niye?Olmaz da ondan.Olur, dedim. Ltfen, beni krma.Karanlkla onu pmek iin eildim. Anszn bir imek akt. Var gcyleyaptrvermiti tokad suratma. Burnuma, gzlerime gelmiti eli. Birdengzlerim yaard.zr dilerim, dedi.Haklsnz.ok zr dilerim, dedi. zin gecesini bo geir-22mekten sklan bir hemire havasna girmek istemem. Sizi incitmek istememitim.Ama olan oldu bir kere.Karanlkta bana bakyordu. fkeliydim ama yine de neler olacan tahminediyordum. Tpk satran oynarken srecei ta hesaplayan bir oyuncu gibi... 'Haklsnz, dedim. Hikzmadm.Zavall adam.Bakn, ben imdiye dek ok garip bir yaam srdm. ngilizceyi bile nerdeyseunutacam. Siz de yle gzelsiniz ki...Yzne baktm.Samasapan eyler sylemek zorunda deilsiniz, dedi. zr diledim. Bartk

ite.Evet, dedim. Sonra, savatan da sz etmiyoruz artk...


10/143

Gld, ilk kez gryordum gldn. Yzne baktm.Pek tatlsn, dedim.Yoo, deilim.Evet ok tatlsn, izin ver de seni peyim.Biraz nceki gibi yeniden gzlerinin iine baktm. Kollarm beline doladm vedudaklarndan ptm. Skca onu kendime ekerek btn gcmle ptm. fkeliydim

hl. Kollarmda anszn titremeye balad. Yreinin tprtlarn duyuyordum.Dudaklar araland, ba arkaya gitti. Bir de baktm ki, omuzuma yaslanmalyor.Sevgilim, dedi. Bana kar iyi davranacaksn, deil mi?Yandk, dedim iimden. San, omuzunu okadm. Alyordu.iyi davranacaksn, deil mi?Ban kaldrp bana bakt:Garip bir yaantmz olacak nk.Bir sre sonra villann kapsna dek gtrdm onu. O ieri girince ben de evedndm. Odama ktm. Rinaldi yatana uzanmt. Bana bakt.Demek Miss Barkley ile ii piirdin?23Arkadaz.Scaktan maym bir kpek kadar neelisin.Anlayamadm.Ne kadar neeliyim?Biraz nce syledii sz yineledi.Sen de, dedim. yle bir kpein...Kes sesini, dedi. Yoksa bu gidile ikimiz de azmz bozacaz.Gld.yi geceler, dedim. '. iyi geceler, yavru kuu kuu.Yatan ucundaki amdan sndrdm. Karanlkta yataa girdim..Rinaldi amdan alp, yakt. Okumaya koyuldu yine.ALTINCI BLMki gnlne bakm merkezlerini dolamaya kmtm. Eve dndmde saat epeyceilerlemiti. Miss Bark-ley'i ancak ertesi akam grebildim. Bahede deildi. Ogelinceye dek hastanenin yazhanesinde beklemek zorunda kaldm.Yazhane olarak kullandklar odann duvarlar boyunca, boyal tahta stunlarzerinde bir sr mermer heykeller vard. Tm heykeller birbirine benziyordu.teden beri heykelleri pek sevmezdim. nk onlara baknca kendimi birmezarlkta sanrdm. Yalnz gzel bir mezarlk vard: Pisa'da. En kt mermerlerise Cenova'day-d.Buras eskiden ok zengin bir Almann villasym. Belli ki dnyann parasnharcamt bu heykellere. A-caba kim yapmt bunlar? Ka para almt? Aileninbireylerinin bstleri miydi acaba? Hepsi birbirine benziyordu.Bir sandalyeye oturup apkam elime aldm. Gorizi-a'da bile elik mifergiymemiz isteniyordu. Ama ok ra-24hatsz edici bir eydi. stelik halkn boaltlmad bir kasabada elik mifergiymek ok garip kayordu. Aslnda elik miferleri bakm merkezlerinegittiimde giyiyordum. Yanmda bir de ingiliz gaz maskesi vard. Verilenmaskeler ok gzeldi. Bir de tabanca tamamz gerekiyordu, ite, sandalyeninarkalna dokunuyordu. Tabancanz olmaza sizi tutuklayabilirler. Rinaldi bobir tabanca klf tayordu. Klfn iine tuvalet kd doldurulmutu.Bende gerek bir tabanca vard, ate etmeyi dene-yinceye dek kendimi hepattn vuran biri gibi gryordum. Ksa namlulu, 7.65'lik bir Astra idi bu;tetii ektiinizde ylesine geri tepiyordu ki, hibir eyi vuramazdnz.Hedefin altna nian alyor, namlunun sarsmasn nleyerek at yapjyordum.Yirmi adm uzaklktan hedefe bir metre kadar yaklaabiliyordum.Sonra tabanca tamak gln gelmeye balad, ta-masam da olurda; Yalnz,ngilizce konuanlara rastlaynca utanyordum.imdi sandalyede oturuyordum, Miss Barkley'i beklerken hizmet ilerine bakan bir

er de bana ters ters bakyordu. Birden Catherine Barkley'in salona indiinigrdm. Bana doru gelirken pek uzun boylu grnmyordu ama ok tatlyd.


11/143

Selam Bay Henry, dedi.Naslsn? diye sordum.Emireri masadan bizi dinliyordu.Baheye kalm m?Tabii. Oras daha serin.O nde ben arkada, baheye ktk. Emireri hl bakyordu arkamzdan.

akll yola knca:Nerelerdeydin? diye sordu.Grevliydim.Bana bir pusula olsun gnderemez miydin?Gnderemezdim, dedim. Nasl olsa gelecektim.Aalarn altnda yryorduk. Elini tuttum sonra onu ptm.25Baka bir yere gidemez miyiz?Hayr. dedi. En iyisi burada dolamak. Uzun zaman grnmedin.Bugn nc gn. Ama geldim artk.Yzme bakt:.Beni seviyorsun, deil mi?Evet.Daha nce beni sevdiini sylemitin, deil mi?Evet, diye yalan attm. Seni seviyorum. .Bana artk Catherine diyeceksin, deil mi?Catherine.Biraz yrdkten sonra bir aacn altnda durduk.imdi, sylediimi yinele: Catherine'in yanma geceleyin geldim.Catherine'nin yanna geceleyin geldim.Geldin sevgilim, deil mi?Elbette.Seni ok seviyorum. Ne korkun bir ey bu. Beni brakmayacaksn, deil mi?Hayr, hep yannda olacam.Seni ok seviyorum. Elini hep oraya koy.ekmedim ki zaten.Yzn pmek iin kendime doru evirdim. Gzlerini kapamt. Kapal gzleriniptm: Bu kz kafadan terelelli biraz diye dndm.Hibir eye aldrmyordum. Her akam subaylarn mdavimi olduu genelevegitmektense byle bir kzla olmak daha iyiydi. Orada karlar insan zvanadankaryorlard. nk sevgilerini gstermek iin apkalarmz ters yzediyorlard. Catherine Barkley'i sevmediimi biliyordum. Sevmeyi dndm deyoktu. Bri gibi bir oyundu bu. iskambil oynamaktansa laflamak gibi bir ey...Bir yere gitsek iyi olur, dedim.Ayakta sevimenin erkekler iin ne kadar g olduunu imdi adayabiliyordum.istediimiz gibi bir yer yok burada. urada oturabiliriz.261Tatan bir sraya oturduk. Elini tuttum. Kolumu boynuna dolamama izin vermedi.Hayr.Yerdeki otlara bakt.Tehlikeli bir oyun oynuyoruz.Ne oyunu?Aptalln gerei yok.aka yaptm.yi bir ocuksun, dedi. Oyunun kurallarn bal gibi biliyorsun ama butehlikeli bir oyundur.Sahi sen insann zihninden geenleri okuyabiliyor musun?Bir blmn okuyabiliyorum. Beni sevmiyor ama seviyormu gibi gzkyorsun.Baka sylemek istediin bir ey var m?iyi ama gerekten seviyorum seni.Ltfen, yalan syleme. Gryorsun aptal deilim. Yalnz kimi zaman...Elini sktm:

Sevgili Catherine.


12/143

Ne matrak, deil mi? Catherine. Pek iten sylemiyorsun. Her eye karn iyibir insansn.Papaz da yle diyor.Yine geleceksin, deil mi?Elbette.Ayrca beni sevdiini sylemek zorunda da deilsin. Bir sre unutalm bu

konuyu.yi geceler, dedi elini uzatarak.Onu pmek istedim.Hayr, dedi. ok yorgunum. 'Olsun, p beni.Ama yorgunum dedim sana.Ltfen p beni.ille de istiyor musun?Evet.ptk. Birden ekti kendini.Hayr, olmaz. Gle gle.' 27Kapya geldik, hole ininceye dek onu seyrettim. Sonra ben de eve doru yrmeyebaladm.Scak bir geceydi. Dalarda arpmalar oluyordu. San Gabriele'deki parltlarabaktm. Villa Rossa'nn nnde durdum. Panjurlar kapalyd ama ierden hlark sesi geliyordu.Eve geldiimde Rinaldi yoktu. Tam stm karyordum ki, ieri girdi.Bakyorum da, ilerin pek yolunda deil, dedi.Neredeydin?Villa Rossa'da. iyi elendik. Durmadan arklar syledik. Ya sen nerdeydin?ngilizlere gittim.Neyse ki ingilizlerle pek iim yok.YEDNC BLMErtesi gn leden sonra dadaki bakm merkezinden dndm, arabay Smistamentoda durdurdum. O-rada yarallar, hasta ktlarna gre ayrlrd.Arabay ben kullanmyordum. ofr, ktlar ieri gtrd. Scak bir gnd; gkparlakt, maviydi; yol bembeyazd, tozluydu. Fiat'n o yksek koltuuna oturmu,bir eyler dnyordum.Bir alay geti yoldan, onlarn geiine baktm. Askerler ter iinde kalmlard.Kimilerinin banda elik miferler vard, ama ou miferlerini srtlarnaasmlard. Subaylarn hepsi mifer giymiti; iyice oturmutu miferlerbalarna.Basilica Tugaynn yarsyd bu alay.. Yakalarmdaki krmz beyaz eritlerdenanladm. Alay oktan geip gitmiti. Bir blm de arkadan geliyordu.Terlemilerdi, toz-toprak iindeydiler, yorgundular. En sonuncu askertopallayarak yryordu. Durdu, yolunkysna oturdu. Ya-, nna gittim.Neyin var?28Ban kaldrp bana bakt, sonra ayaa kalkt.Gidiyorum. 'Derdin ne? ;Sava. " 'Ayana ne oldu?Ayamda bir ey yok. Ftm var.Neden arabaya binmiyorsun peki? diye sordum. Hastaneye gitsene.Hastaneye almyorlar. Temen ftk bam bile bile drdm sylyor.Bir bakaym.Kt durumda. ' .;...''.,.'. "Nerende? ' ; ; ''. ' ,:Burada. v , ' '':':' .. /Yokladm.ksr, dedim.

ksrrsem daha kt oluyor.Otur yle, dedim. Ktlar tamamladktan sonra seni hastaneye gtreyim.


13/143

Bilerek yaptn diyecekler.Merak etme, dedim. Daha nce de hastalk vard deil mi?Ama ftk bam yitirdim.Hastaneye yollarlar seni.Burada kalamaz mym, Temen?Hayr. Ktlarn yok bende.

ofr kapda grnd. Elinde yarallarn ktlar var-d.Drt kii 105'e. ki kii de 132'ye.Bu dedii hastaneler rman kar kysndayd.Sen sr arabay, dedim.Ftkl askeri de arabaya aldk.ngilizce biliyor musunuz? diye sordu.Evet.Bu Allahn bels savaa ne diyorsunuz?Berbat bir ey.Bana kalrsa bombok bir ey.29Amerika'ya gittin mi?Evet. Pittsburgh gittim. Sizin Amerikal olduunuzu anlamtm.talyancay iyi konuamyor muyum yoksa?Zaten anlamtm Amerikal olduunuzu.ofr, ftkl adama bakarak italyanca Bir Amerikal daha, dedi.Temenim, beni mutlaka o alaya gtrmek zorunda msnz?Evet.' Doktor yzba her eyi biliyor. Cepheye gitmeye-yim diye ftk banattm bile.Anlyorum.Baka bir yere gtremez misiniz beni?Cepheye biraz daha yakn olsaydk. Bu dediin olurdu.Oraya gidersem beni ameliyat edip, sonra da cepheye yollarlar.Dndm.Temenim, siz hep cephede kalmak istemezdiniz, deil mi?Elbette istemem.Allah belasn versin bu savan.Bak, dedim. Arabadan atlayp, yolun kysna dersin. Banda bir ilikbelirir. O zaman seni hastaneye gtrebilirim. Burada dur, Aldo.Yol kysnda durduk. Ftkl askeri aa indirdim.Burada bekleyeceim, Temenim, dedi.Grmek zere, dedim.Yola devam ettik. Bir mil sonra alaya yetiebildik. Kar suyuyla ykanmkprden getik. Yarallar hastanelere braktk. Dnte ftkl askereyetiebilmek iin arabay ben sryordum. nce alaya rastladk yine. Daha terli,daha bitkindiler. Sonra atlarn ektii bir imdat arabasn grdk yolunkysnda, iki kii o ftkl askeri arabaya koymaya alyorlard. Demek onualmak iin geri dnmlerdi.30

Ban bana doru sallad. Miferi dmt, aln ise kanyordu. Salarnda veyarada tozlar vard.Grdn m, Temenim? diye seslendi. Sonunda beni almaya geldiler.Villaya dndmzde saat beti. Arabalar ykadmz yerde elimi yzmykadm. Sonra zerimde pantolon ve atletle ak pencerenin nne oturup,raporumu yazdm. Birka gne kadar saldr balarsa arabalarla birlikte Plava'yagidecektim. Epeydir Amerika'ya mektup yazmamtm. imdi yazmam gerektii haldeyazamyordum. Yazacak bir ey bulamyordum nk.Ordunun Zona di Guerra (Sava Blgesi) isimli kartpostallarndan iki tane aldm.Ben iyiyim den baka her eyi yazdm. Bu kartpostallarn Amerika'daki dostlarailgin geleceini sanyorum. nk garip ve anlalmaz eylerdi. Geri buras da

garip ve anlalmaz bir sava blgesiydi ama Avusturyallarn savablgelerinden daha iyiydi. Avusturya ordusu bir eit Napoleon'a zafer armaan


14/143

etmek iin yaratlmt sanki. Keke bizim de bir Napoleon'umuz olsayd. Onunyerine koca gbek il Generale Cardone ile sska, kei sakall Vittorio Emmanue-le'miz vard. Sa tarafta ise belki byk bir komutan olamayacak kadar yakklAosta Dk bulunuyordu. Kral filan deildi ama bir kral kadar gsteriliydi. Oda nc orduya komuta ediyordu.Biz ikinci ordudaydk. Milano'da onlardan iki topu tanmtm. ok canayakn

insanlard. Nefis bir gece geirmitik, utanga adamlard.u anda ingilizlerle olmay ok isterdim, iler o zaman daha kolaylard. Belkibir serseri kurunla lebilirdim. Bu yaral tama iinde lm yoktu. Hayrbazen lm bile vard. nk cankurtaranlarn ofrleri de lyordu. Amabiliyordum ben lmeyeceimi. Hayr, bu savata lmeyecektim. Benimle ilgisiyoktu bu savan. Ama yine de savan bitmesi iin dua ediyordum. Belki bu yazsona erer belki de Avusturyallar bir fiyasko verirlerdi. Garip bir savat bu.Herkes Franszlarn tkendii-31ni sylyordu. Rinaldi Fransz birliklerinin Paris'e doruilerlediikansndayd.Savan olmad bir Avusturya'ya gitmek istiyordum. Kara Ormanlar'da HartzDalar'nda olmay ok isterdim. Aslnda Hartz Dalan'nn bile nerede olduunudoru drst bilmiyordum. Sava olmasayd imdi ispanya'da olabilirdim.Gne nerdeyse batmak zereydi. Gidip, Catherine Barkley'i grecektim. Onunlabirlikte Milano'da olmak isterdim. Ne ho olurdu Cova'da yemek yemek, sonraserin akamlarda Via Banzoni'de tur atmak ve Catherine Barkley ile bir otelegitmek.Belki o da isterdi bunu. Belki de len sevgilisi yerine koyard beni; kapdangirerdik; kapc apkasn karrd; ben anahtar isterken o da asansrnnnde durup beni beklerdi; sonra asansre binerdik; nedense asansrler de pekyava kar. Koridoru geer, anahtarla kapy aardm; telefonu alr, buz dolubir kova iinde bir ie capri bianco gndermelerini sylerdim. Biraz sonragarson kapy vururdu; Kapnn dna brakmalarn sylerdim. nk plakolurduk. Hem hava da pek scakt.Pencere ak olurdu, damlarn stnde sereler uard; hava kararnca pencereyegider, evlere aalara dokunurcasna geen yarasalar grrdk. Btn gece scakhavada capri bianco'yu yudumlardk. Ve btn gece seviirdik. Yemei abukyiyip, Catherine Barkley'i grmeye gidecektim.Yemekte hem gevezelik edip hem de araplarmz iiyorduk. Papazla, Bapiskoposireland hakknda konutum. Anlalan bapiskopos pek soylu bir adamca-zm;urad hakszl biliyormu gibi davrandm. Meselenin bu kadar gzel biraklamasn dinledikten sonra bunlardan habersiz olmak gerekten papaza karsaygszca bir davran olurdu.Gzel bir ad vard Bapiskoposun; Minnesotalym, ikisi birleince gzel adkyor ortaya; Minnesotal reland, Wisconsin'li reland, Miiganl reland.32Evet, peder, doru rahip efendi, haklsnz papaz efendi.Papaz iyiydi ama biraz aptalcayd. Subaylarsa iyi insanlar deildi. Fakataptaldlar. Kral iyi adamd ama budalayd. arap ktyd ama tatsz deildi.Dilerinizin minesini skp dalanza yaptryordu.Sonra papaz kodese tktlar, diyordu Rocca. izerinde yzde lktahvillerden bulmular. Tabii Fransa'da. Burada olsa dnyada yakalayamazlar. Butahviller konusunda hibir ey bilmediini belirtmi. Bezires'de bu olaylarolurken ben de oradaydm. Gazeteleri okuyunca papaz grmek zere hapishaneyegittim. Tahvilleri alann papaz olduunu hemen anladm.Sylediklerine inanmyorum, dedi Rinaldi.nanmak zorunda deilsin dedi Rocca. Btn bunlar bizim papaz rensin diyeanlatyorum. Papazlar bu tr olaylar daha iyi yorumlar.Papaz glmseyerek: Anlat, seni dinliyorum, dedi.Tahvillerin bir blmn hesaba katmadlar ama yzde lk tahvillerin hepsipapazn stnde kmt. Her neyse, hapishaneye gittim. Ltfen, buray cankulayla dinleyin: Hcresinin nnde durdum; sanki gnah kartacakrn gibi

Kutsayn beni, rahip efendi dedim. nk gnah ilediniz.Peki o ne dedi? diye sordu papaz.


15/143

Rocca bu soruya aldrmadan yapt espriyi aklamaya koyuldu:Pf noktasn kavradnz, deil mi?Papazn fikrine gre pf noktasn kavraynca bu espri ok yerindeymi.Biraz daha arap alnca duun altna tutulan ngiliz askerlerinin yksnanlattm. Arkasndan binba on bir ekoslovakla bir Macar onbann bandangeenleri anlatt.

arap kadehini tazeleyince bu kez de onluu bulan Jokeyin esprisini anlattm.Binba dedi ki bu tr bir tal-Silhlara Veda / F. 333yan yks de varm, geceleri gzne uyku girmeyen desin yaants...Bu sz zerine papaz kalkp gitti; ben de sabahn beinde, lodos eserkenMarsilya'ya gelen satcy anlattm. O ara Binba ikiye dayankl olduumurenmi olacak ki bana taklmaya balad.Yalan, dedim.Yalan deil, dedi.Baks'n zerine yemin etmemi istediler. Sylediimin doru olup olmadnbylelikle anlayacaklard.Olmaz, dedim. Baks'n zerine yemin olmaz.Olur, dedi.Bassi Fillipo Vincenza ile kadeh kadeh arap ie-cekmiim.Bassi Byle bir yarma olamaz, dedi. Zaten benim itiimin iki kat kadarimi ite bu kuyruklu yalan, dedim. Baks denilen arap tanrsn bentanmam. Filipo Vincenza Bassi akamdan beri azna bir tek damla arapkoymamtr.Ayn laf o da bana syleyince dayanamadm:arap tanrsn brak da oturup yarrcasna iki ielim, dedim.Binba bardaklarmza krmz arab doldurdu. arap ancak yarlanmt kiartk iemeyeceimi anladm. Nereye gideceimi birden anmsamtm nk.Yar Bassi kazand, dedim. O benden daha dayankl. Artk gitmekzorundaym.Evet, gitmesi gerekiyor, dedi Rinaldi. Randevusu var.Gitmem gerekiyor.Bir baka gece, dedi Bassi. Ne zaman istersen o zaman gel.Omuzuma vurdu. Masada mumlar yanyordu. Subaylarn hepsi neeliydiler.yi akamlar, dedim.Rinaldi arkamdan geldi. Yolda durduk.Oraya sarho gitmesen daha iyi olur, dedi.34-il!'ldi.Sarho deilim, Rinin. nan ki sarho deilim.Biraz kahve inesen iyi edersin.Samalama.Bir dakika evlt, hemen sana kahve getiririm,Biraz sonra bir avu kahveyle geri dnd.ine unlar. Tanr yardmcn olsun.Baks yardmcm olsun, dedim.stersen seninle geleyim.Bir eyim yok artk.ingiliz villasnn nne gelince iyi geceler dedi Rinal-lyi geceler. Rinaldi, sen de benimle gelsene.Ban iki yana sallayarak: Olmaz, dedi. Ben daha sade elencelerdenholanrm.Kahve iin teekkrler.Bir ey deil, evlat. Yoldan aa inmeye baladm. Kenardaki selvilerin karaltlar keskin ve pekbelirliydi. Arkamdan baknca Ri* naldi'yi grdm. Bana bakyordu. El salladm.


16/143

Villann bekleme odasnda oturup Catherine Bark-ley'in aa inmesini beklemeyebaladm. Koridordan biri bana doru geliyordu. Ayaa kalktm; Catherinedeilmi, Miss Ferguson'mu.Selm, dedi. Catherine bu akam sizi gremeyecei iin ok zgn.Hasta m yoksa?Pek hasta deil ama...

zldm syler misiniz?Tabii.Yarn onu grmeye geleyim mi?Olur.Teekkr ederim, dedim. yi geceler.Kapdan knca bir yalnzlk, bir boluk duydum iimde. Catherine ile grmekiin biraz daha steleye-bilirdim. Sarhotum. Nerdeyse buraya gelmeyi bileunutacaktm. Ama onu gremeyince bir yalnzlk ve boluk duydum iimde.;35SEKZNC BOLUMErtesi gn leden sonra duyduk ki, o gece rman yukarsnda saldryageilecekmi, biz de oraya drt araba gtrecekmiiz.Kimsenin bir ey bildii yoktu ama herkes bilgilik taslyor, stratejik bilgiylekonuuyordu. Ben ilk arabadaydm; ngiliz hastanesinin nnden geerken ofreDur, dedim. teki arabalar da durdular.Aa indim:Siz gidin dedim ofrlere. Cormons'a giden yolun kavana kadar sizeyetierhezsek orada bizi bekleyin.Bahe yolunu hzla geip, bekleme odasna gittim. Miss Barkley'i grmekistediimi bildirdim.Grevde.Bir saniye grebilir miyim?Bir emireri gnderdiler. Catherine, onunla birlikte geldi.Hatrn sormak iin uradm. Grevde olduunu sylediler. Ben de bir saniyeolsun seni greyim dedim.yiyim, dedi. Dn gne arpt sanrm.Gitmek zorundaym.Bir dakika, kapnn dna kadar geleyim.Dar knca iyisin ya? diye sordum.iyiyim, gzelim. Bu gece geliyor musun?Hayr, Plava'ya elenceye gidiyorum.Elence mi?nemli deil, canm.Dnecek misin?Evet, yarn.Boynundan bir ey zyordu. Avucuma koydu.Saint Antoin ha dedi. Yarn gece gel.Katolik misin?Deilim ama Saint Antoin hann uur getireceine inanrm.Senin hatrn iin takarm. Hoa kal.Hayr, dedi. Hoa kal, deme.36Olur, dedim.Arkama baktm, merdivende duruyordu. El sallad, elimle pck yolladm. Birdaha el sallad. Yolun soluna geldiimde hasta arabasna bindim, yola koyulduk.Saint Antoin ha byk beyaz madeni bir kutu iin-, deydi. Kutuyu ap, haavucuma aldm. ofr:. Saint Antoin mi? diye sordu. Evet..Bende de var.Sol eliyle direksiyonu tutarken sa eliyle de gmleinin altndan bir hakard. Grdnz m?

Ha kutusuna yerletirdim, altn zincirini ise katlayarak mendil cebime koydum.Takmyor musunuz?


17/143

Hayr.Taksanz daha iyi olur.Peki, dedim.Altn zinciri ap boynuma taktm. Saint Antoin niformann stnden sarkyordu,ceketimin yakasn atm, ha gmleimin altndan sallandrdm.Yolda madeni kutunun gsme deiini duyuyordum. Sonra unuttum onu.

Yaralandktan sonra da bir daha bulamadm. Herhalde bakm merkezinden biri almolacak.Kpry hzla getik, biraz sonra yolun aalarnda nmzdeki arabalarntozunu grdk.Yol kvrld; o araba kck grnyordu. Tekerleklerden toz kalkyor,aalarn arasna dalyordu.Onlara yetiip, ne getik, tepelere trmanan bir yola saptk. lk araba sizolursanz, kafile halinde gitmek hi de fena bir ey deildir. Arkama yaslanpevreye gz gezdirmeye koyuldum.Irman bu yakasndaki yamalarn eteklerindeydik. Kuzeydeki yksek dalarnkarl tepelerini gryorduk.Arkaya baktm, arabalarn de yolu trmanyordu.37Aralarn toz bulutlar kaplamt. Upuzun sralanm katr kafilesini getik;srcleri yanlarndangidiyordu krmz kepleri vard. talyan avc(Bersaglieri) mfrezeleriydi bunlar.Katr kafilesinin nnde bombo uzanyordu yol; tepelerin arasndan trmandk,sonra uzun bir tepenin srtndan bir rmak yatana indik.Yolun iki yannda da aajar vard; sadaki aalarn arasndan rma grdk.Hzla akyordu. Irmak sd; kumlar, akllar uzanyordu yatanda; su darackbir boazdan akyor, kimi yerde de akll yatan zerine cila gibiyaylyordu.Kyya yakn yerlerde derin glckler grdm, sular gk gibi masmaviydi.Kemerli ta kprler grdm rmakta, oralarda tekerlek izleri yoldanayrlyordu. Tatan yaplm iftlik evlerinin gneye bakan duvarlarnn nndebudanm armut aalar bulunan iftlik evlerini getik. Tarlalarda da alak taduvarlar vard.Vadide epeyce gittikten sonra yana sapp tepeleri yeniden trmanmaya baladk.Yol dimdik kyordu. Kestane korularnn arasndan kyor, kemeri dnyor,ileri gidiyordu; sonunda dorua ulatk.Aaya baknca, uzaklarda, korular arasndan rma, iki orduyu ayran, stndegnein batt rma grebiliyordum.Uurumlarn kenarlar boyunca uzanan tal askeri yofda ilerledik; kuzeydeki oiki sradalara baktm; kar izgisine dek yemyeil grnen ve sonra gnetebeyaz-laveren gzel dalara...Yol uurum boyunca ykselirken nc bir srada daha grdm. Daha yksek karldalar; kire gibi bembeyaz yol krklklar, garip dzlkler. Sonra, btnbunlarn arkasnda uzaklarda daha baka dalar da vard ama pek grnmyorlard.Avusturya dalaryd bunlar, bizim dalara hi benzemiyordu, ileride yol saadoru kvrlyordu. Aa baktm: Yol aalarn arasndan iniyordu. Bu yoldatabur ta-38

bur askerler vard; kamyonlar, makinelitfek yklenmi katrlar...Aa indike, rman yansra uzanan traversleri, raylar, eski kpry, birtepenin altnda yitip giden demiryolunu ve kk kasabann ykk evlerinigrdm.Anayola saptmzda hava olduka kararmt.DOKUZUNCU BLMKalabalk yolun iki yannda, msr saplarndan, stleri hasrla rtlparavanalar vard. Buraya girince kendini sirkte ya da bir yerli kyndesanyordu insan. Hasrlarla kapl bu tnelden ktktan sonra, eski biristasyona geldik. Buradaki yol rmaktan daha aadayd; onun iinde yol boyunca

hendekler vard ve ilerine piyadeler yerletirilmiti. Gne batya doruilerliyordu. Irmak kys boyunca arabayla ilerlerken, kardaki dalara baktm:


18/143

tepelerde Avusturyallarn gzetleme balonlar vard, gn batarken bunlarkapkara grnyordu. Arabalar tula harmannn yanna braktk. Hendekler veocaklar bakm merkezi olarak kullanlyordu. Binbayla konutum; arpmalarsrasnda, hasrl yoldan geri dnecek ve ana yola kacaktk. Orada yarallartayan bir ilkyardm arabas bulunacak ve gezici dispanser hazr olacakt.Binba, hasrl yolun bozulmasndan korkuyordu. Irman kar yakasndan

grlmesin diye yolu hasrlarla kaplamlard. Irman zerinde, ykk dkk birkpr vard. arpma balaynca buraya baka bir kpr kurulacakt. Baztaburlar da rman s yerlerinden kar yakaya geeceklerdi. Ufak tefek,byklar yukar kvrk bir adamd binba. Trablus savandan kalma iki tanegazi madalyas tayordu. Binbann anlattna gre, bu ii kvrabi-lirsekbana madalya vereceklermi.Bu ii baaracaz, ama birtakm glkler nmze kacak elbet, dedim.Sonra ofrlerin kalabilecei byk bir snak olup39olmadn sordum. Bir askerle arayp bulduk sna. ofrler buna oksevindiler. Onlar oraya yerletirdikten sonra, geri dndm.Binba, beni ard, birlikte bir eyler imemizi istedi. Yanmzda iki subaydaha vard. Arkadaa romlarmz itik. Hava iyice kararmt.Saldrya ne zaman geilecek? diye sordum. Ka- . ranlk biraz dahafazlalanca, dediler.Sonra ofrlerin yanna gittim. Snakta oturmu konuuyorlard. Ben ieriyegirer girmez birden sustular. Hepsine birer paket sigara ikram ettim. BunlarMakedonya sigarasyd. Gevek sarlmlard, ttnleri dklyordu, imedennce ularn bkmeleri gerekti.Manera, kibritini yakt. Tek kibritle herkesin sigarasn yakt. Duyduklarmsyledim.Gelirken dispanseri niye grmedik? diye sordu Pansini.Dnemecin az tesindeydi.Manera:Yol cehenneme dnecek dedi.Canmz karacaklar.Olabilir.Yemek yesek iyi ederiz, temenim. Bu i baladktan sonra yemek yemee pekfrsat bulamayz.Gidip bir bakaym dedim.Biz burada m kalalm yoksa ortala bir gz m atalm?Burada kaln daha iyi.Binbann snana gittim. Karavanann hazr olduunu ve ofrlerin gelipyemeklerini alabileceklerini syledi. Yanlarnda yemek kab olmayanlara daverebilir-lermi.Yemek hazr olur olmaz, dnp sizi aracam dedim ofrlere.Manera:nallah, bombardman balamadan yemeklerimizi yiyebiliriz dedi.40Ben darya kncaya dek hi konumadlar. Hepsi makinistti ve savatan nefretediyorlard.Arabalara bakmaya gittim. Dndkten sonra drt ofrle birlikte snaktaoturdum. Karanlk basmak zereydi. Srtmz duvara vermi, ayaklarmzuzatmtk. Rahata sigaralarmz iiyorduk. Snan topra lk ve kuruydu.Srtm iyice duvara yasladm. Bacaklarm da uzatarak oturduum yere yerletim.Kimler saldrya geecek? diye sordu Guvuzzi.Avclar.Hepsi mi?Sanrm.Saldrya yetecek kadar tabur yok ki burada.Belki de asl baka yerden saldracaklardr da, artmaca veriyorlard r.Askerler kimlerin saldracan biliyorlar m?Bilmiyorlar herhalde.

Manera:Elbette bilmiyorlardr dedi. Bilseler saldrmazlar sanrm.


19/143

Passini:Saldrrlar, dedi. talyan avclarnn hepsi delidir.Onlar, cesur, yiit ve disiplinlidirler, dedim.Omuzlar genitir kuvvetlidirler. Ama yine de salaktr hepsi.Manera:zellikle bombaclar uzun boyludur, dedi.

aka yapyordu. Hepsi gld.Temenim, saldrmadklar iin adamlarn onda birini vurmular. O zaman siz deorada mydnz?Deildim.Gerekten yle olmu. Hepsini sraya sokmular, jandarmalar onuncular gtrp,kuruna dizmi.Passini yere tkrerek:Jandarmalar, dedi. Ama u bombaclar yok mu. Hepsi de bir seksenin stnde.Saldrmamlar.Manera:41Kimseye saldrmasalard sava biterdi, dedi: Bombaclarnki yle deil, onlarkorkuyorlard. Hepsi de iyi ailelerden gelme.Subaylarn bazs da yalnz gitmiler.avuun biri de bir trl darya kamayan iki subay vurmu.Askerlerin kimileri de km.Onar onar sayarken o kanlar sraya dizmiler.Passini:Jandarmalarn kuruna dizdiklerinden biri bizim oralyd, dedi. Bombaclarnarasnda en iriyars, en boylu boslusu ve en akllsyd. Hep Roma'dayd.Kzlarla, jandarmalarla. Gld. imdi de evin kapsnda sngl bir nbetibekliyor: kimse onun anne ve babasn, kardelerini grmeye gidemiyor! Babasbtn yurttalk haklarn yitirdi, oy bile veremiyordu. Kendilerini koruyacakbir yasa bile yok. Her isteyen mallarna el koyabiliyordu.Geride kalanlara bunu yapmasalard kimse saldr-mazd.Saldrrd. Alpini saldrrd. Kendileri saldrmasa bile gnlleri saldrrd.Avclarn bazlar saldrrd.Avclardan da kaanlar oldu. Bunu imdi unutmaya alyorlar.Passini alayl alayl:Temenim, dedi, bizim konumamza pek ses karmyorsunuz. Dinleyin beni,aslnda sava kadar kt bir ey yoktur u dnyada. Biz yaral otomobilindeki-ler bunun ne kadar kt bir ey olduunu anlayamayz. Kt bir ey olduunuanlaynca da ok ge olur ve insann elinden hibir ey gelmez. nk insandeliye dner. Kimisi de dnyada anlamaz. Subaylarndan korkan askerler de var.Tabii, bu askerlerle yrtlyor sava.Biliyorum, kt bir ey ama, bu ii bitirmeliyiz.Bitmez ki. Savan sonu yoktur.Hayr, vardr.42Passini ban sallad: Sava zaferle kazanlmaz. San Gabriele'yi alsak neolacak sanki? Ne geecek elimize? Carso'yu. Monfalcone'yi, Trieste'yi alsak neolacak? Sonu ne olacak bunun? Uzaklardaki dalar grdnz m? Bugn hepsinialabilir miyiz sanyorsunuz? Avusturyallar arpmay durdururlarsa alrzancak, iki taraftan biri kesinlikle brakmal. Biz neden brakmyoruzarpmay? talya'ya inerler, yorulur, gsz kalrlar ve ekip giderler.Onlarn da kendi lkeleri var. Ama yok, yine de savaacaz.Hatipsin sen.Dnyor ve okuyabiliyoruz. Kyl deiliz. Makinistiz. Kyller bile savanhibir yarar olmadn biliyor. Herkes nefret ediyor savatan.lkeyi yneten bir snf var, aklsz bir snf. Hibirinin bir boktan anladyok. Bu sava bu yzden kt ite.Para da kazanyorlar savatan.Passini:

ou kazanmyor, dedi. Hepsi aptal ve aptallklarndan savayorlar.Manera:


20/143

Susalm artk, dedi. Bu kadar konumamzdan Tenente bile holanmaz.Holanyor, dedi Passini. Hem kendi fikirlerimizi ona da alarz.Ama ne olursa olsun susalm artk, dedi Manera.Guvuzzi:Yemek yiyelim artk, dedi.Gidip bakaym, dedim.

Gordini de kalkp benimle birlikte dar kt.Yapabileceim bir ey var m, Tenente? diye sordu Guvuzzi. Acaba bir yardmmdokunabilir mi?stersen sen de benimle gel, dedim. Gidip bir bakalm.Dars ok karanlkt; projektrlerin upuzun klar dalar taryordu. Ocephede de kamyonlarn zerine43yerletirilmi projektrler vard. Kamyonlar geceleyin, hatlarn hemenarkasndaki yolun azck kysna ekilirlerdi. Kimi zaman o kamyonlarnyanndan geerken, bir subay n hemen yneltir, askerlerde hemen korkuyakaplrlard. Tula harmanndan geerek, ana pansuman merkezine gittik. Kapnnst yeil dallarla rtlerek siper yaplmt. Gndzleri gnein kuruttuuyapraklar geceleyin rzgrda hrdyordu. Binba, bir sandn zerineoturmu, telefonla konuuyordu. Doktor olan yzbalardan biri, saldrnn birsaat nceye alnm olduunu syledi.Bir bardak konyak ikram etti bana. Tahta masalara, kta parlayan aletlere,leenlere, tpal ielere baktm. Binba telefonu yerine koyarak ayaa kalkt.imdi balyormu, dedi. Yine geriye almlar.Darya baktm, hava karanlkt! Avusturyallarn projektrleri arkamzdakidalar taryordu. Bir anlk bir sessizlik oldu. Sonra arkamzdaki btn toplarbombardmana balad.Binba:Savoia, dedi.orbay soracaktm, binbam, dedim.Ama beni iitmedi. Yineledim.Henz kmad.Tam o srada byk bir glle gelip darda, tula harmannda patlad.Arkasndan bir glle daha geldi! Grltler arasnda, karanlkta havadan yaantulalarn ve tozun-topran, havaya frlayan talarn grltleriniiitebiliyorduk.Yiyecek ne var?Biraz pasta asciutta var, dedi binba.Bana ne verebilecekseniz verin de gtreyim.Binba bir emirerine bir eyler syledi yavaa. E-mireri kovua ekildi vebiraz sonra bir kalp beyaz peynirle ieri geldi.ok teekkr ederim, dedim.44Bana kalrsa, dar kmayn.Darya, giri kapsna bir ey braktlar. Onu iki kii getirmiti, biriieriye bakt.Aln ieri, dedi Binba. Ne duruyorsunuz hl, yoksa bizim gelip almamz mbekliyorsunuz?iki sedyeci, adam kollarndan ve bacaklarndan tutup ieri tadlar.Binba:An ceketini, dedi.Ucunda gazl bez bulunan bir pens ald eline. ki yzba da ceketlerinikarttlar. Binba sedyecilere sert bir sesle ekin arabalarnz dedi.Ben de Gordini'ye:Hadi, dedim.Binba, omuzunun stnden bakarak:Bombardman kesilinceye dek beklerseniz daha iyi olur, dedi.Binbaya dnerek:Yemek yemek istiyorlar, dedim.

Siz bilirsiniz, diye karlk verdi.


21/143

Darya ktk ve tula harmanndan koarak getik. Irmak kysnn hemenyaknnda bir glle daha patlad. Hemen arkasndan bir glle daha patlad.Sesini iitince ye kadar gllenin farkna bile varmadk. Hemen yere yattk.Patlamann grlts ve aleviyie, kan kokuyla birlikte arapnellerinvzltsn, den tulalarn tkrtlarn iitiyorduk. Gordini ayaa kalkpsnaa kotu. Ben de arkasndan kouyordum. Elimdeki peynirin st tula

tozlaryla rtlmt. Snakta o ofr, duvarn dibine oturmu sigaraiiyorlard.Aln bakalm, yurtseverler, dedim.Manera:Arabalar ne durumda? diye sordu.Bir ey yok, iyi, diye yant verdim.Sizi korkuttular m yoksa Tenente?Hem de nasl! dedim.akm karp atm, azn sildim. Sonra da peyni-45rin stndeki tozlar kazdm. Guvuzzi, makarna tencere?1 sini elime tututurdu.Buyurun, balayn Tenente.Hayr, olmaz, dedim. Yere koy, hep birlikte yiyelim.atal yok ki.Bover atal! dedim ngilizce.Peyniri para para doradm, makarnann stne serptim.Yumulun bakalm, dedim.Oturup beklemeye baladlar. Parmaklarm makarnann iine daldrdm, bir tutammakarna aldm. Makarnalar zlmeye balad.Biraz daha makarna kaldrn temenim.Kaldrabildiim kadar kaldrdm. Bir blm dkld. Sonra da kalanlar azmaattm. Ularndan emerek azma ektim ve inedim; araptan da bir yudum itim.arap pas kokuyordu. Mataray yine Passini'ye uzattm.Bu arap bozulmu, dedim. oktandr arabada duruyordu.Hepsi enelerini iyice tencereye yaklatrmlar, balarn arkaya atm,itahla, makarnalar ularndan emerek yiyorlard. Azm yine doldurdum. Birazdaha peynir ve arap aldm. Tam o srada darya bir ey dt ve yer sarsld.Guvuzzi:Drtyz yirmilik olabilir veya da minnerwerferdir.Dalarda drtyz yirmilik yok ki hi, dedim.Onlarda byk byk Skoda toplar var. ukurlarn grdm. yz belikler...Yemee devam ettik. Sanki bir lokomotifin homurtusu ya da bir ksrk sesi gibibir ses iitildi, derken yine bir patlama oldu. Yine yer salland.Passini:Derin bir snak deil buras, dedi.Byk bir havan topuydu, dedim.46,. ... Evet.Peynirimi yedim, stne de bir yudum arap itim.Birok ses arasnda ksre benzer bir ses iitim yine.Sonra uf-uf-uf-uf; frn kapa alnca nasl ategrnrse, tpk ona benzer bir k akt. Rzgrla ba-\ layp, birdenbire kzllaveren bir grlt doldu ieriye.Soluk almaya altm, ama alamadm. Gvdem ' j kendimden dar frlayarakrzgra karp gidecek sandm. Hemen darya ktm, btn varlmla... lolduumu biliyordum ama ldm dnmemin de yanl olduunu biliyordum.Havada yzmeye baladm, ileri gideceime hep geri geri kayyordum. Biraz solukalnca kendime geldim. Yer parampara olmutu. Bamn nnde de krlm birkalas duruyordu.Tam o srada, beynimin uultusu arasnda birinin bardn duydum.Haykryordu. Kmldamak istedim ama kmldayamadm. Irmak boyundan ve rmantesinden silah sesleri geliyordu. Byk bir aprt oldu, iaret mermilerinin

frladn, patlayarak havada bembeyaz yayldn, fieklerin ykseldiinigrdm, bombalarn sesini duydum. Daha sonra yanmda birinin, Mamma mia! Ah


22/143

mamma mia! dediini iittim. Kendimi ektim, kv-':: ranmaya baladm, ensonunda bacaklarm kurtardm. Sonra da dnp yanmdakine dokundum. Anneciim!Ah, Anneciim! Passini'ydi bu. Dokunur dokunmaz barmaya balad. Bacaklarbana doruydu. Karanlkta da, aydnlkta da grdm, dizlerinin yukars olduugibi paralanmt, Bacann biri gitmiti, tekinin de damarlarla pantolonun'i bir paras tutuyordu; sanki vcudunun bir paras deilmi gibi etler

kaslyor ve titriyordu. Passini, kolunu srarak:Ah, mamma mia, mamma mia! diye inledi, sonrada Dio ti salvi Maria. Dio ti salvi, Maria. Ah Tanrm ldrbeni. Bitsin bu, bitsin bu ac bitsin. Ah Tanrm, gzel Mer-> yem, bitsin bu. Aah, ah, ah! Daha sonra boulurcasna:Mamma mia, mamma mia! diye inledi.47Kolunu yine srd, imdi bacaklar titriyordu.Ellerimi azma dayayarak: Sedyeciler, sedyeci-ler! diye bardm. Bacaklarmbiraz skarak Paskini'ye yaklamak istedim ama kmldyamadm. Bir kez dahadenemeye karar verdim. Bacaklarm azck oynatabildim. Kollarma vedirseklerime dayanarak geri geri ktm. Passini sesini kesmiti. Yanna giderekoturdum, ceketimi kardm. Gmleimin eteini yrtmaya altm amabeceremedim. Isararak yrtmaya altm.Tam o srada Passini'nin dolaklar aklma geldi. Ben yn orap giyiyordum. AmaPassini dolak sarard. Tm ofrler dolak kullanrlard. Gelgelelim, Passini'ninbir tek baca vard.Dola zdm. zerken bunun bir ie yaramayacan anladm. Passini oktanlmt nk. Gerekten lm m diye dikkatle baktm. Evet lmt. Geri kalann bulmam gerekiyordu.Dorulup oturdum. Dorulup otururken bamn iinde bir ey, ta bebekleringzlerinin iindeki arlklar gibi oynad, gz ukurlarmn arkasna arpt.Bacaklarm sanki slak ve scakm gibi geldi. Ayakkablarmn ii gerektenslak ve scakt.Yaralandm anladm. Uzanp elimi dizime koydum. Ne var ki dizim yerindedeildi! Elim aa doru gitti, gitti. Dizim aada, ayak bilemin zerindeydi.Elimi gmleime sildim. Havadan szlen k yine gelip yavalad. Iktanyararlanarak ayama baktm. Fena halde korktum.Kurtar beni tanrm, kurtar beni buradan, diye inledim.Yalnz, ok iyi anmsyordum ki, kii daha olmas gerekti. ofrler drtkiiydi. Passini lmt. Geriye kii kalyordu.Birisi beni koltuklarmn altndan yakalad. Baka biri de bacaklarmdankaldrd. kii daha var, dedim. Biri ld.48Ben Manera'ym, dedi. Sedye bulmaya gittik, ama sedye yoktu. Naslsnz,Tenente?Gordini'yle, Guvuzzi neredeler? V Gordini merkezde. Yarasnsaryorlar. Guvuzzi de bacaklarnzdan tutuyor. Boynuma tutunun ltfen. Yaranzok ar m, Tenente?Yalnzca bacamda. Gordini nerede, nasl? ; yi. Byk bir havan topubombasyd. r Passini ld. Evet ld.Yakna bir bomba dt. kisi de yere yattlar. Beni de orada brakverdiler.Kusura bakmayn, Tenente, dedi Manera. Boynuma tutunun.Ya beni yeniden brakverirseniz...ok korktuk da ondan... dedi Manera.Siz yaral deir misiniz.ikimiz de ok hafif yaralyz.Gordini araba kullanabilir mi?Pek sanmyorum.Pansuman merkezine giderken bir kez daha drdler beni.Hergeleler! dedim.Manera: zr dileriz, Tenente, dedi. Bir daha drmemeye dikkat ederiz.

Pansuman merkezinin nnde, bizimkilerden bir sr insan yatyordu. Hepsiyerdeydi. Yarallarn bir kan ieri tayor, sonra yine dar


23/143

karyorlard. Perde alnca, pansuman merkezinden gelen gryordum,yarallardan birini ya ieri ya da dar tayorlard.lleri bir yana ymlard. Doktorlar, kollarn omuzlarna dek svamlar,habire alyorlard. Kasaplar gibi kana bulanmlard. Yeterince sedye yoktu.Yarallardan kimileri ortal velveleye veriyordu, ama ounun azn bakamyordu. Rzgr, pansuman merkezinin kaps stndeki yapraklar

hrdatyordu. Manera, pansuman merkezine bir salk avuu getirdi. Sylendi-Silhiara Veda / F. 449epeyue opraK dolmutu. ok kan yitirmitim. Beni hemen gtreceklermi.Manera ieri girdi:Gordini araba kullanamaz, dedi.Omuzu krlm, ba yarlm. Balangta ok kt hissediyormu. Omuzu kaskatkesilmi. Manera'yla Gu-vuzzi yarallardan bir blmn gtrdler. Arabakullanabileceklerdi. ngilizler cankurtaran arabasyla gelmilerdi. Herarabada iki kii vard. Bembeyaz kesilmi, hasta grnen Gordini, srclerdenbirini yanma getirdi. ngiliz, stme doru eildi:Yaranz ar m? diye sordu. .Gznde metal ereveli bir gzlk vard. Uzun boylu bir adamd.Yalnzca bacaklarm, dedim.Umarm ar deildir. Sigara ister misiniz?Teekkrler.ittiime gre iki ofr yitirmisiniz.Evet. Biri ld, biri de sizi buraya getiren arkada.Kt bir ans. sterseniz biz gtrelim arabalar?Ben de bunu rica edecektim.Arabalara iyi bakarz, sonra da Villa 206'ya getirin, orada kalyorsunuz deilmi?Evet.Ben de ngilizim.Demeyin!Evet, ngilizim. talyan m sanmtnz yoksa? Bizim birliklerden birindebirka talyan vard.Arabalar siz kullansanz iyi olacak, dedim.ok iyi bakarz, dedi. Ayaa kalkt. u sizin ahbap var ya bir kere sizinlekonumam istedi.Gordini'rin omuzuna vurdu. Gordini acyla yzn buruturdu. Sonra da glmsedi.Akc, kusursuz bir ital-yancayla konumaya balad ngiliz:Her eyi yoluna koyduk saylr. Senin Temeni grdm. Arabalardan ikisini bizzerimize alyoruz. Hadi, sen de zlme artk, sizi buradan kurtarmak iin birey-50ler yapmalym. Ben gideyim ve salk memurlarn greyim. Sizi de birliktegtrrz.Yarallarn stlerine basmamaya dikkat ederek pansuman merkezine doru yrd.Battaniye ald, k grnd, ingiliz ieri girdi.Gordini:Size bakacak, Temenim, dedi.Naslsn Franco? diye sordum.yiyim, dedi. Gelip yanma oturdu. Bir sre sonra pansuman merkezinin nndekibattaniye yine ald, iki sedyeci dar kt. Arkalarnda uzun boylu ingilizvard. Sedyecileri yanma getirdi.talyanca: ite Amerikal Tenente, dedi.Ben beklerim, dedi. Benden daha arlar da var. Ben iyiyim.Hadi hadi, dedi. imdi brak kahramanlk taslamay.Sonra iialyanca: Kaldrrken bacaklarna dikkat edin, dedi. ok acyorbacaklar. Bakan Wilson'in z oludur.Beni kaldrp ieriye gtrdler. erde hemen hemen tm masalardaalyorlard. Ufak tefek binba bize fkeyle bakt. Beni hemen tand.

Elindeki pensi sallad.a va bien? (*)


24/143

a va. (**)Uzun boylu ingiliz: Getirdim onu, dedi.Amerikan elisinin biricik oludur. Siz ona bakn-caya dek burada kalsn. Sonraalr, ilk arabayla gtrrm onu. stme eildi. Ben gideyim de bryardmclarn bulaym, sizin de ktlarnz hazrlasnlar, bir an ncebitirelim bu ii.

Kapdan gemek iin eildi, dar kt,Binba elindeki pensi leene brakt. Gzlerimi dik-(*) Franszca, (**) iyiyim.yi misin?51mi, ellerinin hareketini izliyordum. imdi de sarg saryordu. Sonra dasedyeciler adam masadan indirdiler.Yzbalardan biri; Amerikal Temeni alyorum, dedi.Beni de brleri gibi masaya kardlar. Masa ok sert ve kaygand. Keskin eczakokusu ve kann tatl kokusu vard.Pantolonumu kardlar. Doktor Yzba, yaralarma bakarken bir yandan dashhiye avuuna not aldryordu:Sol ve sa kalalarda, sol ve sa dizkapakta, sa ayakta birok hafif yara...Sol dizkapakta ve sa ayakta derin yaralar. Kafa derisinde syrklar...Eliyle iyice yoklad:Acyor mu?Evet!Kafatasnda zedelenme olabilir. Grev bandayken olmu. Yani kendi kendinizibile bile yaraladnz diye harp divanna veremezler sizi... Bir kadeh konyakier miydiniz? Nereden attnz bu belaya? Amacnz neydi? ntihar etmek mi?Tatanoz as ltfen, iki bacaa da birer iaret koy. Teekkr ederim. Biraztemiz-, leyelim imdi bunu, ykayp saraym. Kannz ok gzel phtllayor.Yardmc, ban kttan kaldrarak:Yaralar neden ileri gelmi? .Salk yzbas sordu:Neydi size arpan?Gzlerim kapalyken:Havan topu mermisi.Yzba, canm actarak derimi keserken:Emin misiniz? diye sordu.Kmldamadan yatmaya alarak, midemin titremesini duyarak: yle sanyorum.Doktor Yzba, elindeki bir eyle ilgilenerek: ite, dman havan topu mermisiparalar, isterseniz bunlar imdi temizleyeyim, ama imdilik bu gereksiz.Hepsine52ila sreyim. Ayor mu? iyi. Sonradan yle acyacak ki. imdikinin laf bileolmaz. Asl ac henz balamad. Temene bir konyak getir. Yaranz soumadiin ac duymaya balamadnz. Ama merak etmeyin, eer iltihaplanmazsa tabii.Yaralar yle kolayca mikrop kapmyor artk. Banz nasl?ok kt, dedim.ok konyak imeyin yleyse. atlak varsa iltihap yapmasn. Acyor mu uras?Birden kanter iinde kaldm.Ahhh! dedim.Evet sanrm atlak var. Saraym. Banz bir yere arpmamaya bakn.abucak ve smsk sard bam.Tamam, bitti ite. yi anslar, Vive la France!teki yzbalardan biri:Amerikaldr, dedi.Fransz dediniz sandm ben. Franszca konuuyor da, dedi yzba.Eskiden beri tanrm onu. Hep Fransz sanrm. Yarm bardak konyak iti.Doru drst bir eyler getirip, u tetanoz asndan, biraz daha verin.Elini sallayarak beni gsterdi. Gelip kaldrdlar. Darya karken, obattaniyeden perde yzme doland.

Yardmc avu yattm yere geldi, yan bama diz kt.


25/143

Alak sesle: Soyadnz ne? diye sordu. Adnz, rtbeniz, doum yeriniz?Snfnz? Birliiniz? filn.Banza ok zldm, Tenente. Umarm en ksa zamanda iyileirsiniz. Sizi birngiliz arabasyla gndereceim.iyiyim, dedim. ok teekkr ederim. Binbann dedii sanc balamt. Olupbitenlerle il-gilenemiyordum.

Biraz sonra ingiliz yaral arabas geldi. Yanat. Beni sedyeye koydular. Sonrada kaldrp sedyeyi arabann iine yerletirdiler. Yanmda bir sedye daha vard.stn-53deki adamn burnunu gryordum. Sarglar arasndan kmt. Balmumurengindeydi.Ar ar soluk alyordu. Baka sedyeler de kaldrlp, stmzdeki asklarasrld. Uzun boylu ingiliz gelip ieriye bakt. Sarsmadan gtreceim, dedi.Rahat edeceksiniz.Motorun grltsn iittim. ngiliz, yerine geti. El frenini brakt. Vitesegeti ve yola koyuldu.Araba yokuu trmanrken, yoldaki kalabalk yznden ar ar ilerliyordu. Kimizaman da durup dnemeci almak iin geri geri gidiyor sonra yine devam ediyordu.Sonunda hzland. stme bir eyin damladn farkettim bir ara. Dzenli birbiimde p p damlyordu. Sonra enikonu akmaya balad. ofre seslendim.Arabay durdurdu, koltuunun arkasndaki delikten bakt.Ne var?stmdeki sedyede yatan adamn yaras kanama yapt.Tepeye az kald. Sedyeyi tek bama indiremem ki.Arabay altrd. Kan durmadan akyordu. Tepem-deki adr bezinin neresindenaktn gremiyordum. A-rabann ii epeyce karanlkt. stme akmasn diyekyya ekilmeye altm. Gmleimin iine kadar ilemiti kan. lkt, yapyapt. yordum. Bacam da ok aryordu. Dayanamyordum. Bir sre sonrayukardan akan kan azalmaya balad. imdi yine p p damlyordu. adr bezikmldad. stmdeki yaral yerleti.Dnerek imdi nasl? diye sordu ngiliz. Geldik saylr.ld m ne! dedim.Damlalar seyreklemiti artk. Gne battktan sonra saaklardan sarkan buzdamlalar gibiydi. Yolu trmanrken, geceleyin, arabann ii souktu. Tepedekigezici dispanserde sedyeyi aldlar, yerine bir bakasn koydular. Yeniden yolakoyulduk.54ONUNCU BLMGezici hastanenin kouunda leden sonra birinin beni grmeye geleceinibildirdiler. Scak bir gnd, ierde sinekler uuuyordu vzr vzr. Emireribir sopann ucuna balad ktlarla tavandaki sinekleri kovmaya alyordu.Sonunda bu iten sklan emireri, uyuyunca sinekler de tavandan aa indiler.Ben de fleyerek onlar kardm. Sonra uykuya daldm.Hava ok scakt. Uyandmda bacaklarmn kandn duydum. Emireriniuyandrdm; sarglarn zerine maden suyu dkt. Yatak bylece biraz serinlemioldu.-Uyumayanlar kouta kardan karya ene alyorlard. leden sonralar peksessiz olurdu nedense. Sabahlar srayla . hastabakcyla bir doktor hastalarabakmaya kard; yaralar sarlrken yataklar yaplabilsin diye hastay pansumanodasna gtrrlerdi.Bu yer deitirme hi de ho olmazd. Yataklarn iinde yatlrken dedzeltilebileceini sonradan rendim.Yataa su dklnce enikonu serinlemitim. O srada doktorlardan biri Rinaldi'yigetirdi. Yataa eilip, yanaklarmdan pt. Ellerinde eldiven vard.Naslsn evlat? diye sordu. Bak sana ne getirdim.Bir ie konyak getirmiti. Emireri bir sandalye buldu; Rinaldi oturdu.Sana iyi haberlerim var: Medaglia d'argento'yu (Gm madalya) alacaksn amabelki de bronz madalya verirler.

O niye?


26/143

Ar yaralandn diye. Bir kahramanlk yaptn ka-ntlayabilirsen gmmadalya alabilirmisin. Nasl oldu bu i? Ne gibi bir kahramanlk yaptn?Kahramanlk filan yapmadm. Yaralandmda peynir yiyorduk.55Hadi hadi! Mutlaka bir kahramanlk yapmsndr. yi dn?Yapmadm.

Hi kimseyi srtnda tamadn m? Gordini birka kiiyi srtnda tadnsylyor. Ama bakm merkezindeki doktor binba bunu kabul etmiyor. Ayrcamadalya alabilmen iin binbann da imzasn alman gerek.Kimseyi srtmda tamadm. Zaten yerimden kmldayacak durumda deilim.nemi yok, dedi Rinaldi.Eldivenlerini kard.Sana gm madalya verdireceiz galiba. teki yarallardan nce sanabakmalarn istemediin doru mu?Pek ayak diremedim.Olsun. imdi yaralsn ya ona bak! Harekt da baarl geti.Irma getiler mi?Elbette! Bin kadar tutsak almlar. Bildiriyi okuma-drvm?Hayr.Ben sana getireyim de oku. ok baarl bir saldr.ler nasl?ok iyi. Keyfimiz yerinde. Seninle gurur duyuyoruz. Nasl oldu, anlatsana?Mutlaka gm madalya verirler sana, anlatsana...Sustu ve dnd:Belki de ngilizler madalya verirler. Tandm bir ingiliz var. Gidip onunlakonuacam. Bakarsn o bir eyler yapabilir. ok mu ac ekiyorsun? Bir ikiyuvarla. Asker, bir ie aaca getir. Ah, grmeliydin, tam metre incebarsak kardm The Lancet Dergisi iin bir yaz serisi olur. evirisini de senyaparsn. Zavall evlat, nasl hissediyorsun kendini? Nerede kald u kahrolasie aaca? ok yrekli ve sessizsin. Sana baktka ac ektiimi bileunutuyorum.56Eldivenlerini yatan ucuna vurdu.Buyrun Signor Tenente, dedi, emireri.ieyi a, bir de bardak getir, i unu. Kafatasnda bir ey yok ya? Raporunabaktm. Krk mrk yokmu. Merkezdeki doktor binba kasabn teki. Bu ii benzerime alsaydm, hi cann acmazd. Nasl yaplacan reniyorum. Gngetike daha iyi reniyorum. Bu kadar ok konutuum iin bala beni, evlat.Seni byle ar yaral grdke iim szlyor. u konya. On be liretealdm. Be yldzl. Yani iyi olsa gerek... Buradan knca gidip u ngilizigreyim de sana bir madalya versinler.Kolay kolay madalya vermezler adama.ok alak gnllsn. rtibat subayn gnderirim: o ngilizi yola getirmesinibilir.Miss Barkley'i grdn m?Merak etme, hemen onu buraya getiririm.Yoo... istemez, dedim. Gorizia'dan sz et bana. Kzlar nasl?Kz-mz kalmad. ki haftadr ayn terane. Artk gitmiyorum. Utan verici birey. Kz deil onlar, eski silah arkadalar...Hi gitmiyor musun?Arasra yeni bir ey var m diye bakmaya gidiyorum. Hepsi seni soruyor. yleuzun sre kaldlar ki, arkada olup ktk.Kzlar belki de cepheye gitmek istiyorlardr.stemez olurlar m! Elde bir sr kz var. Bu ii ekip eviremiyorlar. Arkadasnaklarda gizlenenler iin tutuyorlar onlar.Zavall Rinaldi, dedim. Yapayalnz kaldk savata. Yeni kz da yok.Rinaldi kendine bir bardak daha konyak doldurdu.Evlat, konyan sana zarar dokunacan sanmam. Biraz daha i.Konya itim, boazmdan kayarken scakln duyuyordum. Bir bardak daha

doldurdu Rinaldi. Yatmt artk. Barda kaldrarak:57


27/143

Kahramanlkyaralarnn erefine, dedi. Gm madalyann erefine. Bu scaktayatarken kendini kt hissediyor musun?Arasra.Senin byle yorgan dek yatabileceini dmde grseydim inanmazdm. Ben olsamldrrdm.Sen zaten lgnsn.

Ne kadar isterdim aramzda olman. Geceleyin gelip servenlerini anlatacak adamyok. Grgr geeceimiz kimse yok. Bor para isteyeceimiz kimse yok. Kankar-dei, oda arkada yok. Niye yaralandn sanki?Papazla grgr geersin.Papazla m? Papazla grgr getiimi gren var m? Papaz severim, iyiinsandr. O da gelecek seni grmeye.Ben de severim onu.Bilmez miyim? Kimi zaman ikiniz iin ey diyorum...Azn topla!Brigata Ancona (Ancona Tugay)'nn birinci alayn-dakiler iin de o biimdiyorlar.Defol git, uradan.Ayaa kalkp eldivenlerini giydi.Senin damarna basmaya baylyorum evlat. Hem papaz sevgilin hem de ingilizkzn var. Biraz bana benzi-yorsun.Yok canm!Sen de talyan saylrsn. in bombo. Dn ate ve duman kapl. SeninAmerikan olduun palavra. Biz ikimiz kardeiz; birbirimizi de ok seviyoruz.Ben gidince uslu dur, dedim.Miss Barkley'i yollarm. Yalnz kalsanz daha iyi olur. O zaman daha canayaknoluyorsun.Defolsana sen!ngiliz tanran hemen yollayacam. Byle kadnlara olsa olsa taplr.Cahil ve aptalsn.58Neyim neyim?


28/143

Gitti.59ONBRNC BLMPapaz geldiinde hava kararmt. orbay getirmiler, sonra da tabaklargtrmlerdi. Yattm yerde sra sra yataklara, pencereden darya ve akamesintisinde kprdayan aa tepelerine bakyordum. Rzgr pencereden ieri

giriyordu; akam olunca hava da biraz serinle-miti. imdi sinekler tavana vetellere asl ampullere konmutu.Iklar ya biri getirilince ya da bir ey yaplaca zaman yaklrd. Akamnkaranl bana pek kkmm hissini veriyordu. Erkenden yenen akam yemeindensonra yatrlmaya benziyordu bu.Hastabakc er, yataklarn arasndan bana doru geldi ve durdu. Yannda birivard. Papazd bu. Ufak tefek, esmer ve olduka sklgan.Naslsnz? diye sordu.Yere, yatan yanna birtakm paketler brakt.iyiyim, rahip efendi.Rinaldi iin getirilmi sandalyeye oturup pencereden darya bakt. Haylisklgand. Yz pek yorgun grnyordu.Yalnz bir dakika kalacam, dedi. Ge oldu.Ge deil ki. Bizimkiler nasl?Glmsedi:Yine benimle grgr geip duruyorlar. Sesinde bir yorgunluk vard. Tanryakrler olsun, hepsi iyi.yi olduunuza sevindim, dedi. Umarm artk ac ekmiyorsunuz.Artkac ekmiyorum.Yokluunuzu ekiyoruz.Keke aranzda olabilseydim. Konumalarmz pek houma giderdi.Size bir eyler getirdim, dedi.Kda sarl eyleri yerden ald.Bu cibinlik. Bu da bir ie vermut. Seversiniz, deil mi? Bunlarda ngilizgazeteleri.60An, ltfen.Paketleri sevinle at. Cibinlii iki elimde tutturuyordum. Vermutu banagstermek iin kaldrd, sonra yere, yatan yanna koydu.ingilizce gazetelerden birini aldm. Pencereden gelen hafif a tutarak sadecebalklarn okuyabiliyordum. Dnya haberleri idi bu.tekiler resimli, dedi.Bunlar okumak byk bir mutluluk. Nereden buldunuz?Mestre'den aldrttm. Daha da aldrtacam.Saolun, peder. Bir kadeh vermut ier miydiniz?Saolun, siz iersiniz sonra. Zaten sizin iin getirtmitim.Canm bir bardakk, ne olacak?Peki, Yine getiririm yleyse.Emireri bardaklar getirdi, ieyi at. Aarken mantar paralad. ieniniine itmek zorunda kald. Papaz pek holanmamt bundan. Ne nemi var? dedi.erefinize peder.Salnza.Barda kaldrd; gz gze geldik. Eskiden daha iten davranrdk ama bu kez pekhavasna giremi-yorduk.Hasta msnz, peder? ok yorgun grnyorsunuz.Yorgunum ama aslnda yorgun olmamam gerekir.Scaktandr.Sanmam. Henz bahar. Kendimi yorgun hissediyorum.Sava bezginliidir belki de.Sanmam ama sava da pek sevmem.Ben de sevmem, dedim.Ban sallad, pencereden dar bakt.Pek aldrmyorsunuz. Grmyorsunuz. Balayn beni, yaral olduunuzu

biliyorum.Bir kaza oldu.


29/143

61Yaral olduunuz halde grmyorsunuz. Aslnda ben de grmyorum amahissedebiliyorum.Yaralandmda da bunu konuuyorduk. Passihi sylyordu.Papaz kadehi brakt. Baka bir ey dnyordu.Bilirim onlar, nk ben de onlar gibiydim, dedi.

Ama yine de bakasnz.Aslnda onlar gibiyim.Subaylar ok ey gremezler.Kimileri grr. Kimisi de ok duyguludur. Bizlerden daha ok zlrler.Onlar baka.Ne eitimden ne de paradandr bu. Temelinde baka bir ey vardr. Passinigibileri okumu, paral kimseler olsalar bile subaylk etmek istemezler. Ben deistemezdim.Rtbeniz subay.Gerekten subay deilim ki, siz talyan bile deilsiniz. Yabancsnz. Amaerlerden ok subaylara yaknsnz.Ne fark var?Kolayca anlatamam. Kimi insan vardr, isteyerek arpr, bu lkede ok varbylesi. Kimi insan da var, savamay hi istemez.Ama demin syledikleriniz onlar arpmaya zorlar.Evet.Ben de onlara yardm ediyorum.Siz yabancsnz. stelik yurtseversiniz de.Peki, ya arpmak istemeyenler? Durdurabilirler mi sava?Bilmiyorum.Yine pencereden dar bakt. Yzne baktm.imdiye dek hi durdurabilmiler mi?Hibir eyi durdurabilecek bir dzene girmi deiller. Dzene girdikleri zamanda nderleri onlar satyor zaten.62Demek umut yok?Umut hi kesilmez. Ama kimi zaman ben de umudumu kesiyorum. Umutlanmakistiyorum ama umutlanamyorum.Belki sava biter.Dilerim yle olsun.Ne yapacaksnz bitince?Abruzzi'ye dnerim, dnebilirsem...Birdenbire esmer yzn bir sevin kaplamt.Abruzzi'yi ok mu seviyorsunuz?Evet, ok seviyorum.yleyse oraya gitmelisinizok mutlu olurdum. Orada yaasam, kendimi Tan-r'ya ve O'nun sevgisine adasam.Size de sayg gsterseler, dedim.Evet, bana da sayg gsterseler. Neden olmasn?Hi. Sayg duyulacak bir insansnz.nemi yok. Bizim lkede insan isterse Tanr'y sevebilir. Hi de ayp bir eydeildir bu.Anlyorum.Yzme bakp glmsedi.Anlyorsunuz ama Tanr'y sevmiyorsunuz.Sevmiyorum.Hi mi sevmiyorsunuz? diye sordu.Baz geceler iime bir korku der de ondan.Sevmelisiniz.Pek sevgi duymam ben.^>Hayr, dedi. Seviyorsunuz. Bazen geceleri anlatrdnz. Sevgi deildir bu.Tutkudur, lgnlktr. Seven biri sevdii uruna bir eyler yapmak ister.Kendini adamak ister. Hizmet etmek ister.

Ben sevmiyorum.Seveceksiniz. Biliyorum seveceinizi. O zaman mutlu olacaksnz.


30/143

Mutluyum. Oldum bittim mutluyumdur.Baka bir ey bu. Tatmadka bilinmez.Peki, dedim. Tadarsam size bildiririm.63ok kaldm, ok konutum.Gerekten ok kalm, ok konumucasna zntlyd.

Yo. Gitmeyin. Kadnlar sevmeye ne dersiniz? Bir kadn gerekten seversem yleolur mu?Bunu bilemem. imdiye dek hibir kadn sevmedim.Peki ya annenizi?Evet, annemi sevmi olmalym.Hep tanr'y m sevdiniz?Kklmden beri.ey... dedim. Ne diyeceimi bilemiyordum. ok ho ocuksunuz.ocuum, dedi. Ama siz bana peder diyorsunuz.Nezaket gerei.Glmsedi.Gideyim artk, dedi.Sonra umutla sordu: Benden istediiniz bir ey var m?Hayr. Sizinle konumak istiyorum yalnzca.Arkadalara selamlarnz gtrrm.Gzel armaanlar iin ok teekkrler.Bir ey deil.Yine beklerim.Gelirim. Elime vurdu. Hoa kaln.Halk azyla Hoa kaln, dedim.Ciaou! diye yineledi.Odann ii karanlkt. Yatan ayak ucunda oturmakta olan emireri de kalkt vepapazla dar kt. ok holanyordum bu adamdan, gnn birinde Abruzzi'yednebilsin istiyordum. Bizim aramzda pek kt bir yaam sryordu. Pekaldrd yoktu buna ama kendi kyndeki yaantsn getiriyordum gzleriminnne.Anlattna gre, Capracotta'da kasabann aasn-daki derede alabalk varm.Geceleri flt almak yasakm. Delikanllar, serenat yapabilirlermi ama fltala-mazlarm.64Neden? diye sormutum.Kzlarn geceleri flt sesi iitmeleri fenaym da ondan. Kyller insana Donderlermi. Karlatklarnda da apkalarn karrlarm.Her gn ava gidermi babas. Yemei kyllerin evlerinde yermi. Yabanclarnavlanabilmeleri iin sabka-sz olduunu gsterir bir belgeleri olmalym.Gran Sa?so d'italia'da aylar varm ama ok uzak-m oras. Aguila gzel birkasabaym. Yazn geceleri serin olurmu, italya'da bahar en gzel olan yerAbruz-zi'ymi. Ama en gzeli sonbaharda kestane korularndan geip avakmakm. Btn kularn eti yenirmi; nk hepsi zmle beslenirmi. Hiyiyecek gtrmezmisiniz yannzda, nk yemei kyllerin evlerinde yediinizzaman onlar gurur duyarm.Bir sre sonra uyudum.ONKNC BLMOda upuzundu. Sada pencereler, ta dipte bir kap vard. Bu kapdan sargodasna geiliyordu.Yatamn bulunduu sra pencerelere, pencerelerin altndaki yataklar da duvarabakyordu. Solunuza yatarsanz bakm odasna alan kapy grrdnz. Uta birkap daha vard, kimi zaman oradan da giriyorlard. Biri lmek zereyse yatanevresine perde geriyorlard, -lrken kimse grmesin diye... Yalnz doktorlarlahastabakclarn ayakkablar, postallar grnyordu paravanann altndan,bazen de fsltlar iitiliyordu.Derken, papaz perdenin arkasndan kyordu. Hastabakclar st battaniye ilertl ly alyorlar, yataklarn arasndan geirerek, koridorun ucuna

gtryorlard. O zaman biri de paravanay katlayp, gtryordu.Koua bakan binba: Yarn yola kacak msnz? diye sordu bana.


31/143

kabilirim, dedim.Silhlara Veda / F. 565Sabah erkenden beni yollayacaklarn syledi. Bu yolculuu imdi havalarsnmadan yapmam benim iin iyi olurmu.Pansuman odasna gtrmek zere yataktan kaldrdklar zaman insan dardaki

bahede bulunan yeni mezarlar grebiliyordu. Baheye alan kapda bir askeroturuyordu. Ha yapar, stlerine de baheye gmlenlerin adlarn, rtbelerinive birliklerini yazard. Bu asker, koutakilere dardan malzeme de alrd; birkeresinde bo bir Avusturya mermi kovanndan akmak yapmt bana.Doktorlar ok iyi insanlard, ok da usta grnyorlard. Daha iyi rntgenaralarnn bulunduu, ameliyattan sonra da daha iyi tedavi grebileceimMilano'ya gndermek istiyorlard beni. Ama ben Milano'ya gitmek istemiyordum.Hepimizi buradan atmak gerilere yollamak istiyorlard. nk sava balayncayatak gerekecekti.Hastaneden kmadan bir gece nce Rinaldi beni grmeye geldi, yannda bizimbinba da vard. Milano'da yeni kurulmu bir Amerikan hastanesine beniyollayacaklarn sylediler. Baz Amerikan salk birlikleri gnde-riliyormu,bu hastane onlara ve talay'daki br Amerikallara bakacakm Kzlha'ta birhayli Amerikal varm. Amerika, Almanya ile savaa girmi ama Avusturya ilegirmemi.Amerika'nn Avusturya ile savaa gireceinden italyanlarn kukusu yoktu.Kzlha bile olsa Amerikallarn geldiini grdke seviniyorlard.Bakan Wilson Avusturya ile savaa tutuacak m? diye sordular bana.Ha bugn ha yarn, diye yantladm.Avusturya ile ne alp veremediimiz vard, dorusu bilmiyordum ama Almanya ilesavaa girdiklerine gre Avusturya ile de savaabilirlerdi kanmca.Trkiye'yle savaa girecek misiniz? diye sordular.66Sanmyorum dedim. Turkey (*) bizim ulusal kuu muzdur.Ama bu szck oyunu italyanca'ya yle kt evrildi ki, ardlar,kukulandlar. Ben de, evet, Trkiye ile de savaa gireceimizi sanrm demekzorunda kaldm.Ya Bulgaristan'la? Birka kadeh konyak imitik; evet, dedim. Bulgaristan veJaponya ile de savaa gireceiz.Ama, dediler, Japonya ngiltere'nin dostu. Kalle ingilizlere gven olmaz.Japonlar Hawai'yi istiyorlar, dedim.Hawai nerede?Byk okyanus'ta.Poki Japonlar niye istiyorlar Hawai'yi?Aslnda istedikleri yok, dedim. Japonlar ok tatl insanlardr; ufacktefeciktirler, danstan ve beyaz araptan holanrlar. -Franszlar gibi, dedi binba.Rinaldi ise, Nice'i, Savia'y, Korsika'y ve btn Adriyatik kylarnFranszlardan alacaz, dedi.italya, Roma'nn yceliine yeniden kavuacak, dedi Binba.Roma'y sevmiyorum, dedim. ok scak, pire dolu.Roma'y sevmiyor musunuz?Seviyorum, Roma uluslarn anasdr. Tiber'in emzirdii Romulus' hi unutmam.Bir ey mi dediniz?Hayr.Var msnz, hepimiz bu gece Roma'ya gidelim? Bir daha da dnmeyelim.Roma gzel bir kent, dedi Binba. Uluslarn hem anas hem de babasdr.Rinaldi ise Roma diidir, dedi, Babas mabas olamaz.(*) Turkey ngilizcede hem Trkiye, hem de hindi anlamna gelir.67Babas kim yleyse? Yoksa kutsal ruh, mu?Gnaha girme. Sen sarhosun, evlat.Kim sarho etti beni?

Ben ettim, dedi Binba. Severim seni.Rinaldi:


32/143

Sabahleyin Milano'ya gidiyorsun, evlat, dedi.Milano'ya deil, Roma'ya, diye karlk verdim.Binba: Milano'ya dedi. Grkemli Saray'a.Grand talia'ya, dedim. Orada George'den bor alabilirim.Scla'ya gidersin, dedi Rinaldi.Her gece, dedim.

Binba: Biletler ate pahas, dedi.Ben de bykbabamn hesabndan ek veririm, dedim.Ne yaparsn?ek veririm. Ya paray der ya da kodesi boylarm. Bankada Bay Cunningham varne de olsa. Bir bykbaba, talya yaasn diye kendini harcayan yurtsevertorununu kodese tktrr m hi?Yaasn Amerikan Garibaldi'si! dedi Rinaldi.Gerekten yarn gidiyor musun, Federico? diye sordu Binba.Amerikan hastanesine gidecek dedim ya sana! diye yant verdi Rinaldi.Gzel hemirelerin erefine. Hastanenin sakall hastabakclarna benzemezonlar.Sakallarna aldrdm yok, dedim. Can isteyen brakabilir.Signor Magiore, siz niye brakmyorsunuz?Gaz maskesinin iine girmez ki.Girer. Her ey girebilir gaz maskesinin iine. Bir gn gaz maskesinin iineksmtm ben.O kadar yksekten atma, evlat, dedi Rinaldi. Hepimiz biliyoruz ki,cephedeydin.Binba: Kalk gidelim, dedi. Nerdeyse alayaca-68z. Sana bir srprizim var. Senin ngiliz kz Milano'daki Amerikan hastanesinegidiyormu. Nasl, houna gitti mi? Byk bir kentte ngiliz sevgilinle kucakkucaa yaayacaksn artk. Keke ben de senin gibi yaral olsaydm. Haydi, artkgidelim.Gitmeyin, dedim.Gidelim, dedi Binba, iki iip, rahatn karyoruz.. Gitmeyin.Gitmemiz gerek. Gemi olsun.Ciaou.Ciaou.Ciaou.Yaknda bekleriz, evlat, dedi Rinaldi.pt beni. Binba da omuzumu okad.Ayaklarnn ucuna basarak gittiler. Baktm ki adamakll sarho olmuum. Hemenuyuyuverdim.Ertesi sabah Milano'ya doru yola ktk. Krk sekiz saat sonra oradaydk.Yolculuk kt geti. Mestre'nin bu yannda makas banda epeyce bekledik.ocuklar gelip ieriyi gzetlediler. Kk bir ocuu bir ie konyak almayayolladm, dndnde yalnzca grappa bulabildiini syledi.Grappa aldrdm, parann stn ocua verdim. Yanmdaki adamla birlikte iyt'ksarho olduk. Vicenza'y geinceye dek uyanamadm. Kendime geldiimde yerekustum. Yanmdaki d-j biiKa kez ksmt.Sonra susurluktan yanmaya baladm. Verona aklarndaki depolarda ireninyannda yryen bir askere seslendim. Biraz su getirdi. Yanmda sarho olanGeor: getti'yi uyandrp ona da su verdim.Omuzuma dk, dedi.Sonra uykuya dald yine. Verdiim paray almad asker. stelik bir tane deportakal getirdi. Portakal emip posasn attm. Askerin dardaki yk vagonununyannda bir aa bir yukar yrmesini seyrettim.Bir sre sonra tren sarsld, yola koyuldu.69ONNC BLMSabahleyin erkenden Milano'ya vardk. Yk istasyonunda indirdiler bizi. Bir

cankurtaran arabas beni amerikan hastanesine gtrd.


33/143

Sedyede yatarken kentin neresinden getiimizi bilemiyordum ama bir pazaryerihdeydik. arap dkknn spren bir kz grdm. Soka suluyorlard,ortalkta sabah kokusu vard. Sedyeyi yere braktlar, ieri girdiler. Sonrakapc da onlarla birlikte kt. Byklar aarm bir adamd kapc; bandabir kasket, zerinde kapc nl vard.Sedye asansre smad. Asansrle mi yoksa sedye ile mi beni yukarya

kartacaklarna karar vermek iin bir sre tarttlar. Sonunda, asansrdekarar kldlar. Sedyeden kaldrdlar beni.Dikkat edin, dedim. Daha yava.Asansre zor sdk, bacaklarm kvrlnca fena halde canm yand. Bacaklarmdz tutun, dedim.Dzeltemeyiz, Signor Tenente. Yer yok.Bunu syleyen adam kolunu belime dolamt, ben de kolumu onun boynuna atmtm.arap kokuyordu soluu adamn.teki adam Dikkat et, dedi.Dikkat etmeyen orospu ocuudur.Bacaklarm tutan adam bir kez daha: Dikkat et diyorum sana! diye uyard.Asansrn kaplar kapand. Kapc drdnc kat dmesine bast. Asansr arar ykselmeye balad.Sarmsak ve arap kokan adama, Ar mym? diye sordum.Yok canm, dedi.Homurdand. Biraz sonra da asansr durdu. Bir adam ayaklarmdan tutarakasansrden kard beni.Pirin tokmakl birka kap vard. Ayaklarmdan tutan adam bir kapnn ziliniald. Ayak sesi iittik, ama kapy aan olmad. Sonunda merdivenlerde kapcgrnd.70Sedyeciler: Neredeler? diye sordu.Bilmem, dedi kapc. Belki aada uyuyorlar.ar birini.Kapc dndnde yannda gzlkl ve yal bir kadn vard. Belli kihastabakcyd, sa ba darmadankt.talyanca konuamam, dedi.Ben ngilizce biliyorum, dedim.Odalar hazrlayamadk. nk hasta beklemiyorduk.Beni brakabilecekleri bir oda gsterin.Sizi hangi odaya yerletireceimi bilemiyorum.Hangi oda olursa olsun. dedim.Sonra kapcya italyanca: ' Bana bo bir oda bul, dedim.Kapc: Odalarn hepsi bo, diye yant verdi.Ne olur beni bir bo odaya yatrn, dedim.Acm imdi dayanlamayacak kadar artmt. :; Kapc:Gelin benimle, dedi.. Uzun bir koridordan geirip panjurlar kapal bir -odaya gtrdler beni.ieride bir yatak ile byk bir aynal gardrop vard.araf olmad iin seremeyeceim, dedi kadn.Sesimi karmadm.Kapcya Cebimde para var, dedim. Be liret ver onlara. Sen de al.Ktlarm da hemireye ver.Sedye tayclar teekkr ettikten sonra kp gittiler.Hemireye Bu ktlarda hastalma ilikin gerekli eyler yazl, dedim.Kadn ktlar incelemeye balad. Sonra: italyanca okuyamam, dedi. Hemdoktor olmaynca elimden bir ey gelmez.Gzleri yaarmt:Amerikal msnz? diye sordu.Evet.71 'Oda bo ve serindi. Yatakta yatarken, kardaki byk aynay grebiliyordum.Kapc yatan yanndayd. Kibar bir insana benziyordu.

Kapcya: Gidebilirsin, dedim. Siz de gidebilirsiniz, hemirehannr dedimkadna.


34/143

Adnz neydi?Bayan Walker.Gidebilirsiniz, Bayan Walker. Uyumak istiyorum.Odada yalnzdm. Soluk bile almadan yattm. Arlarm birazck azalmt imdi.Su istemek iin zile bastm. Kimse gelmeyince uyudum.Uyannca evreme gz gezdirdim panjurlar arasndan gn giriyordu ieri.

Kirli sarg bezleri iindeki bacaklarm yataktan kmt. Oynatmaya altm.Susuzluumu yeniden hissettim. Zili aldm, ieri gen ve gzel bir hemiregirdi.Gnaydn. dedim.Gnaydn, dedi. Doktor henz gelmedi. Como glne gitmi. Hastalnznedir?Yaralandm. Bacaklarmdan, ayaklarmdan, bir de bamdan yaralandm.Adnz ne?Henry. Frederic Henry.Doktor gelmeden yaralarnza dokunanlayz.Miss Barkley adnda bir hemire var m burada?Hayr.Peki, ieri girdiimde alayan kadn kimdi?Hemire glmsedi:O hemire Bayan Walker idi.Hem konuuyor hem de zerimdeki sarglar zyordu. Yaralarn temizlenmesiylerahatlamtm. Basmdaki sargy zmedi.Nerede yaralandnz?Isonzo'da. Plava'nn kuzeyinde.Nerede bu yer?Gorizia'nn kuzeyinde...Bu

Documents

Ernest Hemingway Silahlara Veda