23
Erroibarko eta Esteribarko oikonimoak (I) ORREAGA IBARRA* A rtikulu honek bi atal ditu, lehenbiziko honetan ekartzen dugu Erroi- barko eta Esteribarko toponimoen zerrenda, bigarrenean etxe-izenen inguruko etimologia izanen dugu aztergai. Erroibarren hiru data hartu ditugu kontuan: 1644, 1726 eta XX. mendeko datuak; azken hauek direlarik gaur egungo formak eta guk galdetegien bidez lortu ditugunak. 1644. eta 1726. urteetako datuak Nafarroako Artxibategian “Sección de Estadística. Apeos” delakoan lortu dugu. Hauetaz gain, noizbait daturen bat gehiago eskuratu ahal izan dugunean, etxeko eskriturak direla medio, edota beste artikulu batzuen bidez, horrela egin dugu eta horretaz ba- liatu gara. Esteribarren, ordea, aukeratu datuak urte eta mende hauetakoak dira: 1644, 1677 eta XX. mendekoak eta gisa berean lortu ditugu, dokumentazio egokiena urte hauetan azaltzen zelako. Esteribarko azkeneko oikonimo anitz Katastroen zerrendatik bildu ditugu; horrek esan nahi du galdu dire- la datu ugari, eta gelditzen direnek itxura erdaldunagoa erakusten dutela. Horregatik, kendu ditugu erdal izena duten guziak, hala nola Casa parro- quial, Casa Cura, Iglesia, Transformador, Pajar. Dokumentu hauetaz gain, guk gure aldetik galdetegiaren bidez bildu ditugu gainerako etxe-izenak ere. ERROIBAR Hona hemen Erroibarko etxe-izenak, artxibategian aurkitu ditugun hu- rrenkeran, herrien izenen idazkera ere errespetatu dugu. [1] 493 * Nafarroako Unibertsitate Publikoa

Erroibarko eta Esteribarko oikonimoak

  • Upload
    vungoc

  • View
    253

  • Download
    21

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: Erroibarko eta Esteribarko oikonimoak

Erroibarko eta Esteribarkooikonimoak (I)

ORREAGA IBARRA*

Artikulu honek bi atal ditu, lehenbiziko honetan ekartzen dugu Erroi-barko eta Esteribarko toponimoen zerrenda, bigarrenean etxe-izenen

inguruko etimologia izanen dugu aztergai.Erroibarren hiru data hartu ditugu kontuan: 1644, 1726 eta XX. mendeko

datuak; azken hauek direlarik gaur egungo formak eta guk galdetegien bidezlortu ditugunak. 1644. eta 1726. urteetako datuak Nafarroako Artxibategian“Sección de Estadística. Apeos” delakoan lortu dugu. Hauetaz gain, noizbaitdaturen bat gehiago eskuratu ahal izan dugunean, etxeko eskriturak direlamedio, edota beste artikulu batzuen bidez, horrela egin dugu eta horretaz ba-liatu gara.

Esteribarren, ordea, aukeratu datuak urte eta mende hauetakoak dira:1644, 1677 eta XX. mendekoak eta gisa berean lortu ditugu, dokumentazioegokiena urte hauetan azaltzen zelako. Esteribarko azkeneko oikonimoanitz Katastroen zerrendatik bildu ditugu; horrek esan nahi du galdu dire-la datu ugari, eta gelditzen direnek itxura erdaldunagoa erakusten dutela.Horregatik, kendu ditugu erdal izena duten guziak, hala nola Casa parro-quial, Casa Cura, Iglesia, Transformador, Pajar. Dokumentu hauetaz gain,guk gure aldetik galdetegiaren bidez bildu ditugu gainerako etxe-izenakere.

ERROIBAR

Hona hemen Erroibarko etxe-izenak, artxibategian aurkitu ditugun hu-rrenkeran, herrien izenen idazkera ere errespetatu dugu.

[1] 493

* Nafarroako Unibertsitate Publikoa

Page 2: Erroibarko eta Esteribarko oikonimoak

LINÇOAIN

1644 1726 XX. mendeaPatizar, joatizar, joabizar? _____ _____Primorena Primarena PrimoniaAlcaterena _____ AlkatrenaHualde _____ _____Camarguinena _____ _____Buruchiquina Burchiquina BurtxikinErnautena Ernauttena ErloteniaGaraycoechea _____ _____Oçacoa Orzacoa OrzaokoaEchebarria Echeberria _____Aroçarena _____ __________ Bazterrarena __________ Martinotena __________ Sastrearena Sastrenia_____ Abacial Apeztegie_____ Caserena Kaxenia_____ Obarena __________ _____ Martxantxeña_____ _____ Baltegie_____ _____ Nikolaxenia_____ _____ Elizerie_____ _____ Juanxarginenia_____ _____ Jozeantonio_____ _____ Motxaña_____ _____ Antonena, Antton= Kaxton_____ _____ Atanaxena_____ _____ Falantxon_____ _____ Juanpilipeña_____ _____ Eskola_____ _____ Tanazarria_____ _____ Maixternia

ÇILBETI

1644 1726 XX. mendeaUrrutia Urriticoa UrrutiaAnsorena Ansorena AnsoErnautena Ernautena EñautMichetena _____ _____Muticorena _____ _____De la Orden1 Ordenacoa Ordena_____ De la Vicaria_____ Juan de Errazurena Juandraz_____ Leoncorena Lenko_____ _____ Borda Canuto_____ _____ Etxeberri

ORREAGA IBARRA

494 [2]

1 “que es de la casa Real de la señora de Roncesballes”.

Page 3: Erroibarko eta Esteribarko oikonimoak

ERRO2

1644 1726 XX. mendeaArrietarena Arritarena ArrietarenaEchaucena Echauzena EtxauzMartinena Marterena MarterenaAtabarren Atabarrena ______Yñigorena Yñigorena ______Orocharena Orcharena OrotxEsanorena Esanorena XanoneaBarasoaynena Barasorena BarasoneaLaboacoa La Boa3 ______Senperrena Senperrena SenperÇabalecoa Zabalecoa ZabaleaGuilentorena Guilentorena GilontroArozteguiçarrecoa Arosteguizarra AzarreaCasa de la abadia Cassa Abazial Casa del curaPlacio de Sr .de Ureta4 _____ _____Palacio del Sr. de Larraingoa5 _____ _____Capataguinena Zapataguinarena6 __________ Orcharena Orotx_____ Echeverricoa __________ Juancherena Juantxe_____ Palazio Xauregi_____ _____ Lix_____ _____ Motxale_____ _____ Txantxo_____ _____ Barbezar_____ _____ Mantta_____ _____ Etxarren

OLONDRIZ

1644 1726 XX. mendeaAbadia _____ Casa del CuraMichetena Michorena MitxosTristantena _____ _____Balenciarena _____ _____Ezquerrena Ezquerrena ExkerrenaArtezena Artaizena ArtaizSaquetena Sacatena _____Eunçicoa Beunza UntxeJuantorena _____ TxantxoSançetena Sanzetena Zanzet

ERROIBARKO ETA ESTERIBARKO OIKONIMOAK (I)

[3] 495

2 Zabalea etxearen 1850. urteko testamentu batean, hauetaz gain, beste hauek agertzen ziren: Ar-taizena, Echauzena, Arrietarena, Palacio, Barasoainena, Marterena, Juancherena, Semper, Azarrea edoAzarrecoa, Guilontro, Sangorena, Zalbarinecoa, Echauzena, Xangorena, Iñigorena, Alcaterena, Zurginare-na.

3 Es palacio del marques de San Miguel de Aguayo.4 Tiene Don Jeronimo de Bero?5 “Con casero”.6 Zapatainena agertzen da 1850. urteko dokumentu batean.

Page 4: Erroibarko eta Esteribarko oikonimoak

Aguedarena Aguedarena Agedena, AgadenaAlcaterena Alcatenecoa AlkatrenaMeriorena _____ __________ Sastrezarrarena Sastrerena_____ Sangorena Xango_____ Erroinecoa __________ Barberena __________ Tomasena __________ Apezteguia7 __________ Molino farinero8 __________ _____ Etxeberri_____ _____ Antonena_____ _____ Cerero_____ _____ Chocolatero_____ _____ Joane_____ _____ Marco_____ _____ Txaya, Etxaya_____ _____ Xaxkil_____ _____ Xotro

LARRAYNGOA

(1644) Declaro que no ay mas que dicha casa con su iglesia y el dueño yseñor del Juan de Erro y Larrayngoa que vive en la dicha casa y tambien endicho lugar.

GURBIÇAR

1644 1726 XX. mendeano hay sino una casa9

_____ Doñarena_____ Lasarena_____ Echandia10

Gaur hutsik dago herri hau.

ARDAIZ

1644 1726 XX. mendeaÇarcume Zarcumarena ZarkumenaDorrecoa Dorrocoa DorreaLacaberena La caberena _____Çuriarena Zurianecoa ZurionaArdanchena Ardanchena Ardantxena

ORREAGA IBARRA

496 [4]

7 “Suelen vivir los abades”.8 “Vive Juan de Gascón francés”.9 “Con su iglesia y el dueño y señor es don Juan de Arizaleta del lugar de Cubiri de la valle Este-

ribar quien es dueño de dicho lugar de Gurbicar donde vive un casero con su familia y ambos dichoslugares, dichos lugares no pagan...”.

10 1736. urtean dio: “Declaro que todo el dicho lugar de Gurbizar es propio de D. Juan de Iberoresidente en la ciudad de Zaragoza”.

Page 5: Erroibarko eta Esteribarko oikonimoak

Sastrearena Sastrearena SastrenaSancho Ganbara Sanchomarena TxantxumeneaÇalbarena Salbarena XalbanaMoçarena Mosorena Amoxena, MosenaPatiarena Patiarena Pattana_____ Apezteguia Abadia_____ Echetoa _____

AYNCIOA

1644 1726 XX. mendeaGarrorena _____ _____Carrico, Careco Zarecorena XaracoSoldadorena Soldarena XoldaJuantorena _____ _____Lusarrecoa Lusarrecoa LusarPlacarena _____ _____Giltorena Siltorena XiltoMilanena _____ _____Elicalde Elizaldecoa _____Dorrerena Dorrorena _____Alquicarena Alquisena _____Machinena Macharena Matxe_____ Arranegui __________ Armiñarena __________ Valanzarena __________ Sauntorena Xauta_____ Abadia __________ _____ Artxondo_____ _____ Bixkai

LOYÇU

1644 1726 XX. mendeaBeyticoa Veiticoa BeitikoaMichelcorena _____ _____Mostruarena Maistrerena _____Garaycoa Garaicoa Garaiko_____ Ariendena Cantero_____ _____ Ostatukoa

ESNOS

1644 1726 XX. mendeaAbadia Apezteguia11 _____Pascualena Pascalena PaxkalMarichena Marichena MaritxYrigoyen Yrigoiena Irigoien

ERROIBARKO ETA ESTERIBARKO OIKONIMOAK (I)

[5] 497

11 “Propia de la iglesia”.

Page 6: Erroibarko eta Esteribarko oikonimoak

ORREAGA IBARRA

498 [6]

Echeandia Echandia EtxandiMoçarena _____ _____Yribarrren Yribarren IrabarrenEchacarrecoa _____ _____Camarrena _____ _____Gintorena _____ _____Michetena _____ _____Arochenia Orochena __________ Eunzea __________ Sastrearena __________ Andrarena __________ Zidañena __________ Guillontrorena __________ Prinzerena Prinzia_____ _____ Andia_____ _____ Irigoien_____ _____ Mamelantonio_____ _____ Zurdinzar

VISCARRET

1644 172612 XX. mendeaAbadia Abadia ______Yndacoa Indacoa ______Sastresamerena ______ ______Erdicorena Erdicorena ErdikoniaGuerendaynena ______ ______Ansorena Ansoarena AnsoMiguelicorena Miguelicorena MigelikoBalachena Baldechena BaldaxJurrarena _____ ______Barberena _____ ______Çapataguinarena ______ ZapateroPerochena ______ ______Cifrarena ______ ______palacio es del de Eugui Palacio cabo

de Armeria ______canonigo de Roncesvalles de Pedro de Eugui.____ Acotain Akotain____ Garziarena Gartxerena, Gartxenia_____ Guilentorena ___________ Lusiarena ___________ Capitanena ___________ Mariquirena ___________ Arozarena ___________ Fernandonena Ferrandonea_____ Echeverria ___________ Echechiquia13 Etxetxikia

12 En el Lugar de Bizcarrete... Baina, goiko partean agertzen da Guerendiain.13 “Que es del dicho Pedro de Eugui palaziano, y en ella vive por casera Margarita de Erro, la cual

es pobre de solemnidad”.

Page 7: Erroibarko eta Esteribarko oikonimoak

_____ _____ Azpiltxe_____ _____ Arozarena_____ _____ Ezkerra_____ _____ Filipiko_____ _____ Iñorena, Niñorena_____ _____ Paxtorra_____ _____ Manex_____ _____ Batit_____ _____ Laxaro_____ _____ Palaciano_____ _____ Jozeaundi_____ _____ Inazio_____ _____ Mañaño_____ _____ Xapatero_____ _____ Martin Gazte_____ _____ Bastero_____ _____ Lexaka_____ _____ Bentaberri_____ _____ Pedroxko (Ibarrola)_____ _____ Txokolatero_____ _____ Etxezar_____ _____ Txantxo_____ _____ Etxamendi_____ _____ Juan Cristobal_____ _____ Pattin, Apattin

MEZQUIRIZ

1644 172614 XX. mendeaAbadia vive abad Cassa Abazial15 Casa del curaApeztegui16 Aposena17 Apesui, ApesuienaCatalinena _______ _____Adamerena Adamenecoa AdameDel Tecedor Lellanecoa LlallaniaMartinena Martirena MarterenaMongelosena Mosozorena Monyolos, MonyolosenaCondearena Conderena Kondia, KondiarenaJuriorena ______ _____Garchotena Garchotena GartxotenaMercatariarena ______ _____Curiarena Zurianequa Zuria, Zurienea_____ Antonena Antonena_____ Echeverricoa Etxeberri_____ Ziziliarena Xixilenia/ Esportero_____ _____ Etxettipia_____ _____ Beñardaña/ Modesto

ERROIBARKO ETA ESTERIBARKO OIKONIMOAK (I)

[7] 499

14 “En 1726 11 casas vecinales más la de la abadía”.15 “La Cassa Abazial en la qual vive D. Juan de Linzuain Abad y es la cassa de la Iglesia”. Juan de

Linzoain hau da gure sortetxea egin zuena.16 “ Casa de Juanes de Erro y Apeztegui llamada Apezteguia”.17 “Vive en ella Martín de Oroz su dueño”.

Page 8: Erroibarko eta Esteribarko oikonimoak

ORREAGA IBARRA

500 [8]

_____ _____ Artzai aundiena/ Pastor_____ _____ Antorena_____ _____ Kolixena_____ _____ Moñana_____ _____ Arakiñena_____ _____ Maistrozarraña_____ _____ Errekalde/ Nikolaxenia_____ _____ Valentinena_____ _____ Zirkutu/ Juan martinena_____ _____ Patxikonia_____ _____ Buruzuri_____ _____ Bentarra/ Urruticoa,

Urrutiarena_____ _____ Juanagorriarena_____ _____ Paxkualeña_____ _____ Benta Kixkil_____ _____ Pattin, Apattin_____ _____ Artegia18

_____ _____ Martilonzo_____ _____ Arabe_____ _____ Juanferminena_____ _____ Mamelantoniona/

Manuelantoniona_____ _____ Mañuelaña/

Juancristobalena_____ _____ Estanco_____ _____ Txokolatero

ESPINAL

1644 1726 XX. mendeaMartinarena _____ MartiazEnutesena?? Ernautt _____Elizquibel _____ _____Juanarena Juanarena _____Sastrearena Sastrearena _____Recaldecoa Recalde _____Golea?(caída, inabitable) _____ _____Beltranena De Beltrán BeltrareneaYbañesena De Ibañez IbañezeneaP. aizarena vive Pedro de Cilbeti _____ PedroizeneaOrcacoarena _____ _____Sanchetena _____ _____Tornariarena De Tornaria TornareneaÇatarena Zatarena ZataDanborinena Damborinarena Anbolin, AnborinCíbarrena? _____ ______Apaticoa De Apatt Apatena, ApatCubrirena Zubirirena Xubirinea

18 1818. urtean, bataioko liburuan agertzen da: Maria Athanasia que vive “en Artegui de Echeverri”.

Page 9: Erroibarko eta Esteribarko oikonimoak

ERROIBARKO ETA ESTERIBARKO OIKONIMOAK (I)

[9] 501

Martin Garciarena Martín Garcia ______Curruchina?? _____ ______Echeberricoa Echeberria EtxeberriChosnes _____ ______Percañena De Percain PerkainEnecorena Enecorena Noko, EnokoSarajero (sic) _____ _____

Gracitorena _____ _____Barbarosena _____ _____Trustarena? _____ _____Garaycena _____ _____Ernautena _____ ErnautenaMocarena _____ _____Andrebaterena Androbetena AndrotoneaPasquilena _____ __________ Berrueta Berrotenea_____ Botascol Botaxkolenea_____ Alonsarena Alonsonea_____ Echeberribeiticoa __________ Buruzuri __________ Beraiz Beraizenea, Beretxenea,

Berez_____ Casa Vicarial __________ Alcatezarra Alkazar_____ Montañarena Montain_____ Echezarra __________ Saigorena __________ Arizarena __________ Agedarena Agedarenea_____ Echarandoy Antxandoi, Antxandonea_____ Llallarena Lallanea_____ Errebesena Errebesenea, Rebex_____ Comayena (sic) __________ Ziburrena Zibur_____ _____ Xokonea/Xoko_____ _____ Anainea_____ _____ Antorenea_____ _____ Errekaldea_____ _____ Etxarren_____ _____ Etxetxikia_____ _____ Irisarrienea_____ _____ Iturraldea_____ _____ Joainzenea_____ _____ Jose Bernardorenea_____ _____ Juan Simonenea_____ _____ Kondearenea = Erburunea_____ _____ Kristobalenea_____ _____ Manezenea_____ _____ Mantxikonea_____ _____ Mari Antoninea_____ _____ Pedro Martinenea_____ _____ Pedronea_____ _____ Sastrerenea

Page 10: Erroibarko eta Esteribarko oikonimoak

ORREAGA IBARRA

502 [10]

_____ _____ Zuriko (= Pedro Anjelenea)_____ _____ Buruz, Buruzenea_____ _____ Matxe

ESTERIBAR

Hona hemen Esteribarko etxe-izenak artxibategian aurkitu ditugun hu-rrenkeran.

AGORRETA

1644 1677 XX. mendeaMigueltorena Migueltorena _____Pedro de Agorreta _____ _____De Balança _____ BalanzaXiricurena19 _____ Xiriku_____ Juan Perizenecoa __________ Chachotena __________ Palacio20 __________ _____ Etxeberria_____ _____ Etxezar_____ _____ Fernandorena_____ _____ Ilarena

AQUERRETA

1644 1677 XX. mendeaHidalgorena _____ _____Joanotena _____ _____Mamirena Ñañirena _____De Chota Chotarena XiotaMiguelicorena Miguelicorena MiguelicoDe ocinet _____ _____Damerena _____ _____Jaimerena _____ _____Grauantto21 _____Urare? Miguel de

Urrarena? _____Sastrearena Chastrenera Sastrearena_____ Beltranea Beltrarena_____ Abbadia _____

ANCHORIZ

1644 1677 XX. mendeaLoperena Loperena Lopitxo

19 “Es de los dichos de Miguel de Agorreta, vive en ella de casero el dicho M. de Cuncarren”.20 “En ella vive el dicho Pedro de Agorreta como dueño propietario y dijeron que contribuía con

derramas Gracian de Ayuncabal, pobre mendicante”.21 “Cerrada a muchos años”.

Page 11: Erroibarko eta Esteribarko oikonimoak

Joanmiguelena _____ JuanmigueleneaAlzarena (sic) Arecarena _____Martinttoarena _____ _____Sanchotrerena Sancho Sicorena TxantxilikorenaMiguelena Miguelena MiguelenaGranja de Roncesvalles Cassa Real de

Roncesvalles Ordenakoa (I eta II)_____ Ernautena ______

ARLETA

El abad reside en Zuriain Sancho de Olondriz22

ARICALETA

Palacio Palacio23

BELZUNEGUI

ERREA

1644 1677 XX. mendeaEcheberria Echeverria _____Echecorena Echeconecoa _____Paulerena Paulerena PaulorenaGarchotena Garchotena _____Beltranena Beltranena Beltran_____ Apezteguia __________ _____ Txernenea_____ _____ Beitikoetxea_____ _____ Txokorena

EUGUI

1644 1677 XX. mendeaMarticorena Marticorena MartikorenaAñoarena ______ _____Garrorena ______ GarrorenaCharlotena Chalotena TxaloteneaSanchotena Chanchotena _____Primo micherenea Priminichena _____Loperena Loperena LoperenaPulirena, Julirena ? Politena24 _____Palacio _____ _____

ERROIBARKO ETA ESTERIBARKO OIKONIMOAK (I)

[11] 503

22 “No hallamos nadie y está por cassero Sancho de Olondriz y que no saben si es exenta de lasderramas”.

23 “No hallamos a nadie y solo vimos una casa..dijo sea Palacio que su dueño era Don Joseph deAranguren, de la Ciudad de Pamplona”.

24 “Su dueño es Miguel de Loperena”.

Page 12: Erroibarko eta Esteribarko oikonimoak

ORREAGA IBARRA

504 [12]

Miguelena Miguelena _____Yrurenea _____ _____Ansorena Ansorena _____Ezquirrina Ezquerrena _____Sastrearena Sastrearena SastreneaSimonena Simonena _____Milarena Milarena _____Echeberri Echeberria _____Aragonena Aragorena AragoCubirirena Cubirirena _____Elizaga Elizaga __________ Echeçarra __________ Garcirena __________ Echeverria Etxeberri_____ Martiarena __________ Ansorena __________ Ychasmendia25 __________ _____ Indiano_____ _____ Iketza_____ _____ Mendizabal_____ _____ Bonifacio_____ _____ Azkarate_____ _____ Etxetxikia_____ _____ Aurkesia_____ _____ Jauregia_____ _____ Amorena_____ _____ Ezkonberri_____ _____ Arriet_____ _____ Otegi_____ _____ Beitigotz_____ _____ Ermitaldea

EZQUIROZ

1644 1677 XX. mendeaPero Sancena (sic) Pero Sancena PosanzBeltranena Beltranena BeltrarenaGaraicoa Garaycoa Garaikoa_____ _____ Etxeberria

GUENDULAIN

1644 1677 XX. mendeaEnecorena Enecorena _____Xiricurena Chiricorena _____Maitenena _____ _____Martincorena Martirena _____Loperena Loperena __________ Garchoterena Gartxoterena

25 “Cuyo dueño es de Egozcue, Guardamont que es Guardamontes”.

Page 13: Erroibarko eta Esteribarko oikonimoak

ERROIBARKO ETA ESTERIBARKO OIKONIMOAK (I)

[13] 505

IDOY

1644 1677 XX. mendeaMalxurena Malchorena,

Melchorena? _____Garciarena Garciarena Garziarena/ GartxerenaBurugorrriarena Burugorriarena _____Iblusquitarena Ybisquetarena InbuluzketarenaPanterena _____ __________ _____ Ezkerrena_____ _____ Andiarena

ILARRAZ

1644 1677 XX. mendeaArguinarena Arguinarena Argiñarena/ ArginAnsorena Ansorena AnsorenaEnecotena Enecotena Enekotena (Canarias)Ynfanzonena _____ _____Barquettena Bargicetena _____Archena _____ _____Michetena Michotena _____Martinena Martinicorena __________ Galdurazena __________ Martin

Andiarena __________ ______ Zaldunerena_____ ______ Etxeberria

ILURDOZ

1644 1677 XX. mendeaOchoarena Ochoarena _____Baztanena Bastanena BastarenaJuanochipiarena _____ _____Paulerena Paulorena PaulorenaMalexena Malesena MalezenaYturraldea Iturraldearena _____Andererena _____ _____Chominena Chominena TxominMartin de Eliurena.. _____ _____Cilbicorena /Cilbetirena _____ _____De Ybañes _____ _____Xiricu Ziricurena _____Usocena Usochena _____Ydocinena Idocirena __________ Mandulariarena __________ Beiticoechea __________ Palacio __________ Abbadia __________ _____ Goitikoetxea_____ _____ Domingorena

Page 14: Erroibarko eta Esteribarko oikonimoak

ORREAGA IBARRA

506 [14]

_____ _____ Lekuna_____ _____ Tabernazarrea

IBLUSQUETA26

1644 1677 XX. mendeaMarichantena Marchanterena _____Urrutia Urruticoechea _____Cobiarena, Ubiarena Boliarena27 _____Gurbindorena Gurbindorena _____Paulerena Paulerena PolorenaYnfanconena _____ _____Palacio Palacio PalacioUsechirena Usechirena _____Loperena _____ _____Goncalerena Gonzalerena __________ Juanistorena __________ Saigorena Saigorena_____ _____ Fausto_____ _____ Bizkarreta_____ _____ Maitena_____ _____ Itxezarrea

IRAGUI

1644 1677 XX. mendeaRecaldea Errecaldecoa RekaldeaIturraldea Iturraldecoa _____Michelena Machelenecoa MitxelenaApezteguicarra Apezteguiçarrecoa ApeztegiaFerrandorena _____ FernandorenaAttecoa28 Atecoa Atekoa_____ Abadia __________ German dorrecoa __________ _____ Borda_____ _____ José Mari_____ _____ Zaldaiz_____ _____ Etxeberri_____ _____ Felipe_____ _____ Casa parroquial

YROZ

1644 1677 XX. mendeaJoanisena Juanisena JuanisenaApeztegui Apezteguia ApeztegiaPo. malena Pedromarena Pedromarena

26 Horrela agertzen da idatzirik.27 “Vive Don Juan de Esain”.28 “Sus dueños no se sabe donde andan”.

Page 15: Erroibarko eta Esteribarko oikonimoak

Iturraldea Iturralde IturraldeaPeruchorena Perochena PerutxenaSastrearena Chastrearena SastrerenaLa venta ____ ____Yriartea ____ ____Arrietarena Arrietarena29 ________ De Arrieta30 ________ Echeberri ________ ____ Gilentorena____ ____ Makurra____ ____ Erdiko etxea____ ____ Txurdorena

YRURE

1644 1677 XX. mendeaXurdorena Curdorena TxurdorenaMenautena Metautena _____Macurrarena Macurranecoa Makurrena_____ _____ Erdikotxea

LARRASOAÑA

1644 1677 XX. mendea31

La del portal de abaxo _____ _____Martín de Irigoyen _____ _____Miguel de Arteta _____ _____Joancorena Juancorena _____Joan de Orbaiceta _____ _____Joana de Licaso _____ _____Sanduarena _____ _____Errorena _____ _____Xudunena Sudunena _____Luissicorena _____ _____Laureano? _____ _____Mendiondo _____ _____Mandulari Mandulariarena _____Balanca Valanca BalanzaMartin de Ilarraz _____ _____Ttementte _____ _____Ma. de Jesus _____ _____Bastalleta Bastailena Bastilleta/ BastegiletaAlmunete _____ _____Juancotena Juancotena _____Po. udrena _____ _____

ERROIBARKO ETA ESTERIBARKO OIKONIMOAK (I)

[15] 507

29 “Casa vecinal mitad de la llamada de Arritarena que aunque era una antes, se dividió en dos vi-ve de ello Pedro de Arrieta su dueño”.

30 “Vive el abad de Mutiloa Baja”.31 Mende honetan agertzen da: Iglesia, consultorio, transformador... eta ez da izen euskaldun bat ere

agertzen.

Page 16: Erroibarko eta Esteribarko oikonimoak

ORREAGA IBARRA

508 [16]

Martin belcena _____ _____Sastrearena _____ SastreM. de Ilurdoz _____ _____Ilarrazena Ilarrazena _____Bernardo de Aldaz _____ _____Alduregui _____ _____Joan diez de Rada _____ Juan DiezArdaizena ArdaizenaAldabe _____ _____Ju. es de Oroquieta _____ _____Christino de Essain Cristinarena _____Catalinatoa _____ _____Miguel de Yelz _____ _____Sastreydorena _____ _____Perucherena Peruchorena PierreñoBeltranena _____ __________ Bitoricorena __________ Orbaicetarena __________ Iruchena __________ Sanduarena __________ Luisicorena __________ La del errero

de avajo __________ Arquinas (cantero) __________ Asariarena __________ Aurizperrirena __________ De Serrano __________ Adanarena __________ Cristinarena __________ Primorena __________ Beltranena __________ De Larrasoaña __________ Del errero de arriba__________ Miguel de Urdaniz __________ Juanicotena __________ Tenienterena __________ De Miguel

de Ilarraz __________ Mendiondo __________ Miguel de

Orriorena __________ Artetarena __________ _____ Aragonés/ Blasco_____ _____ Antxon/ Navarlazena______ ______ Etxegoien______ ______ Vidaurreta______ ______ Clemente______ ______ Mario______ ______ Garcia______ ______ Elizalde______ ______ Zubillaga/ Labiorena______ ______ Txokolatero______ ______ Juan

Page 17: Erroibarko eta Esteribarko oikonimoak

______ ______ Pio______ ______ Tratante

LERANOZ

1644 1677 XX. mendea32

Echandia Echeandicoa EtxandiaPericorena Pericorena PerikoneaAnchorena Anchorena AntxorenaGarciarena Ganchinenecoa Garciarena, GartxerenaDon Joanena33 _____ _____Gurbindo Gurbindo GurbindoBascorena _____ _____Juancotena Jaunicotena Juankoñia_____ Dijitanena34 _____

OLLOQUI

1644 1677 XX. mendeaM. de Olloqui De Joaquin

de Olloqui35 PalacioFrancesena _____ _____Calzarrena Calzarrena _____Burrin _____ _____Zocorena _____ Zokorenea_____ Casa del abad

y Premicia Abadia

OSTERIZ

1644 1677 XX. mendeaPuxantena Pujantena _____De Bonet gorri (sic) Bonecorrirena BonokorriElceondoa Eliçondoa _____Marichanitena _____ _____Sastrearena _____ _____Mutillarena _____ _____Asiturri Asiturri SiturriCilbetirena Zilbetirena _____Yriartea Iriartecoa IriarteaValancarena Balancarena _____Aldaurezena _____ __________ _____ Basterena_____ _____ Palacio_____ _____ Ponfox

ERROIBARKO ETA ESTERIBARKO OIKONIMOAK (I)

[17] 509

32 Mende honetan agertzen da: Iglesia, consultorio, transformador.33 “Su dueño es Juanes de Imizcoz”.34 “Vive el dicho Oi? Di? de Imizcoz”.35 “El del palaciano”.

Page 18: Erroibarko eta Esteribarko oikonimoak

ORREAGA IBARRA

510 [18]

SAIGOS

1644 1677 XX. mendeaGoiticoechea Goiticoechea GoitikoeneaCharlotena Chalotena TxaloCestaurena Çestaunena XistorenaLoperena Loperena LoperenaCuncarrenena Zuncarrenecoa _____Garrorena Garrorena Garro_____ Abadia __________ Granja36 __________ _____ Txalka

SARASIBAR

1644 1677 XX. mendeaMizquiriena Misquirichena MezkirizMartinena Martirena MarterenaMaiticherena ____ ____Alzarena ____ ____Reminena Erremonena ____Xunzarrena ____ ____Dominxena Domichena ____Goiticoechea Goiticoechea GoitikoetxeaOchandarena Ochandarena OtxandorenaAndrebetena Andrebetena ____Alcatearena Alcatearena ____Yparaguerria Yparaguerria ____Martin Xutena Martin de Irutena MartintxorenaVergararena ______ __________ Apecarena __________ Antonena Antorena______ Marchorena ____

Abadia Abadia

SETOAIN

1644 1677 XX. mendeaFerandorena Fernandorena FernandorenaJaquerena ______ ______Pericorena, Pedrocorena Pedrocorena ______Garciarena Garciarena GartxerenaAnchorena Anchorena AntxorenaEmbaujerena ______ ______Gardochena ______ ____________ Saguirena ____________ Beiticoechea ____________ ______ Gillerena

36 “Una casa que sirve de granja y no es vecinal, cuyo dueño es Pedro de Saigos y en ella vive Gra-cian de Zenoz, pobre mendigante”.

Page 19: Erroibarko eta Esteribarko oikonimoak

TIRAPEGUI

Cassa cerrada37 Había dos casas38

URDANIZ

1644 1677 XX. mendea39

Elcearena _____ _____Ellaguinzarrarena Ellançarrarena _____Larttapea* Tartapeas _____Camioa _____ _____Palacio Palacio _____Loperena Loperena LoperenaRoncalena Roncalena RonkalenaSanquinttinena Sanquitena _____Maritinena Martirena _____Adamerena Adamerena AmerenaFrancessena Francesena FranserenaMigueltorena Migueltorena MigeltorenaUna torre40 ______ _____Una cassita pequeña41 ______ _____Simonena _____ ___________ Mearinena ___________ Vizcayena Bizkerena______ ______ Florentino______ ______ Barberena______ ______ Gilenzarena______ ______ La Posada______ ______ Kaminoa______ ______ Idoieta

URTASUN

1644 1677 XX. mendea42

Camarguinarena Camarguinarena ZamarreneaLope gorria Lopegorriarena LoperenaLucearena Luserena LutxerenaMarrechena ______ ______Anssorena Ansorena AnsorenaGortu? ______ ______Arraycena Arraicarena ______Ainguru ______ ______Diego pereda ______ ______

ERROIBARKO ETA ESTERIBARKO OIKONIMOAK (I)

[19] 511

37 “a muchos años, otra casa Po. de Agorreta cirujano llamada la de Garaioa tambien cerrada amuchos años la possen los monjes de Santengracia extramuros de Pamplona tienen de cassero a Mi-guel de Agorreta.

38 “no hallaron nadie”.39 Mende honetan agertzen da: Iglesia, consultorio, transformador.40 “que se usa de pajar”.41 “pertenece a la Casa Martinena de Zuncarren”.42 Mende honetan agertzen da: Iglesia, consultorio, transformador.

Page 20: Erroibarko eta Esteribarko oikonimoak

ORREAGA IBARRA

512 [20]

Joancorena Jaunticorena ______Yriartea Iriartecoa ______Balancarena ______ ______Como corral ______ ____________ Galcharena Galtxarena______ Eallearena Irailarenea______ Goiticoechea ____________ Palacio43 ____________ Abbadia ____________ ______ Etxeberria______ ______ Beitikoetxea

USECHI44

1644 1677 XX. mendea45

Juanotena Juanotena JuanterenaBeltranena Beltranena BeltraniaGarchotena Garchotena ______Joanjorena Juancorena JuankoñiaBaztanena Bastanena BaxtarenaZascorena, Tascorena46? Sanchorena Zanzin______ Abadia ______

ZABALDICA

1644 1677 XX. mendea47

Miguel de Arteta _____ _____Jesurena? _____ _____Joanbelchena Belchena _____Miguel de Essain _____ _____Domingo de Urrutia _____ _____Zocarena Cocayarena _____Martinena Martinena _____Perurena, Perrerena Perurena48 PellorenaBarberena Barberarena _____Mocarena Mozarena _____Pettirrena Petrirena Pitarrena_____ Martirena __________ De Arre49 __________ Nicolasena __________ Martín de Ripalda __________ Esteverena

43 “Palacio del dicho lugar quedaron exentos de todas las derramas”. 44 “... y dandoles a entender sucintamente en bascuence por ser su lengua natural de todos com-

prendida”.45 Mende honetan agertzen da: Iglesia, consultorio, transformador.46 “vive una pobre viuda”.47 Mende honetan agertzen da: Iglesia, consultorio, transformador.48 “Que la mitad es de Capellanía, la otra mitad es de M. de Arrieta, habitante en Juarbe y otra

parte vive una viuda pobre”.49 “Del abad de Labiano”.

Page 21: Erroibarko eta Esteribarko oikonimoak

_____ Miguel de Churirena Migeltxena_____ Aynoarena __________ Abbadia __________ ______ Andresena_____ ______ Marigalantenea_____ _____ Juanikorena_____ _____ Juanterena_____ _____ Zugarrondo

ZAI

Vive Miguel de Urrutia como dueño.

ARLETA

No hallamos nadie50

BELAUNGUA, ARICALETA, TIRAPEGUI

ZUBIRI

1644 1677 XX. mendea51

Sastrearena _____ Sastre / SastrerenaEscolaurena Escolaurena _____Martincorena Martincorena _____Sanceterena Santerrena SantarniaMarimiguelena Marimiguelena _____Sanco Elcarte, herrero La del herrero _____Alcatearena _____ _____Martin de Errorena _____ _____Martín de Aricaleta _____ _____Joanpericena _____ _____De Miranda52 Mirandaluce53 __________ Riparena __________ Jaunotena __________ Leallarena __________ Escoterena __________ Otra casa que

no es vecinal __________ Garcia de Ibañez __________ Chancorena Txantxorena_____ Sanfenso _____

ERROIBARKO ETA ESTERIBARKO OIKONIMOAK (I)

[21] 513

50 “No hallamos nadie y está por cassero Sancho de Olondriz y que no saben si es exenta de de-rramas. El abad reside en Zuriain”.

51 Mende honetako Katastroan ez da izen euskal izenik agertzen, baina guk, ahoz batzuk bildu di-tugu.

52 “Es de Larraingoa y en ella vive dicho abad”.53 “Su dueño es Don Jeronimo de Ibero, sargento mayor y en ella vive Garcia de Cunzarren case-

ro”.

Page 22: Erroibarko eta Esteribarko oikonimoak

ORREAGA IBARRA

514 [22]

_____ _____ Remallorena_____ _____ Mainerena

ZURIAIN

1644 1677 XX. mendea54

Bernarttena _____ BenarterenaPonttena _____ _____Joanportalena Ju. portalenas55 _____Ttomassena Thomasena _____Ballestari Baleztarena BallesterenaMartin Xurena _____ _____Paulerena Paulenena _____Mumuena56 Muniena _____Francessena Francesena _____Pettirena Petrirena PetrerenaSastresseme _____ _____Jaimorena _____ JaimerenaJoanbonina _____ __________ Leonena Leorena_____ Chiquinarena __________ Aindirenecoa __________ Zugarrondorena __________ Trapalena Traporena_____ Moyorena,

Mozorena Mozorena_____ _____ Gorritxo/ El Rojo

LABURPENA

Bi artikulu hauen helburua da Esteribar eta Erroibarko etxe-izenen inguruanazterketa bat burutzea. Erroibarren honako urteak hartu dira oinarritzat:1644, 1726 eta 2001, eta urte hauetan zehar jasandako bilakabidea aztertu da.Metodologia berbera jarraitu da Esteribarren, baina urteak hauek izan dira:1644, 1677 eta gaurkoak. Artikulu honetan oikonimoen etimologia aztertzenda, eta bide batez hauen sailkapena burutzen da, kontuan izanik zertan dau-den oinarriturik etxe-izen hauek: toponimoetan, antroponimoetan edota jen-tilizioetan. Lan honek bi zati ditu, batean toponimoen zerrendak eta berauenbilakabidea ematen da eta bigarrenean, hauen sailkapena eta etimologia diraaztergai.

RESUMEN

El objetivo de este artículo es analizar la evolución de los nombres vascos delas casas de los valles de Esteribar y Erro en Navarra, en los que el euskara hasufrido una profunda erosión. En el valle de Erro se han tomado como baselos topónimos de los años 1644, 1726 y 2001 y se ha analizado la evolución delos mismos durante estos años. El mismo método se ha seguido en el valle deEsteribar, aunque las fechas elegidas han sido 1644, 1677 y las actuales. En es-te artículo proponemos una clasificación de los oicónimos teniendo en cuen-

54 Mende honetan agertzen da: Iglesia, consultorio, transformador.55 “Vive en ella Ju. portal de Jesus su dueño”.56 “Vive García de Ardanaz”.

Page 23: Erroibarko eta Esteribarko oikonimoak

ta los nombres de casas que están basados en topónimos, antropónimos, gen-tilicios, etc. En cada uno de los apartados, tratamos de desvelar la etimologíade dichos topónimos. El trabajo tiene dos partes, en la primera se presenta lalista de nombres de casas, donde se percibe la evolución que han sufrido di-chos nombres y en la siguiente se lleva a cabo el análisis etimológico de losmismos.

RÉSUMÉ

L’objectif de cet article est d’analyser l’évolution des noms basques des mai-sons des vallées d’Esteríbar et d’Erro en Navarre, où l’euskara a souffert uneprofonde érosion. Dans la vallée d’Erro, on a pris comme base, les toponymesdes années 1644, 1726 et 2001 et on a analysé leur évolution au cours de cesannées. La même méthode a été suivie dans la vallée d’Esteríbar, bien que lesdates choisies aient été 1644, 1677 et les années actuelles. Nous proposonsdans cet article une classification d’oronymes en tenant compte des noms demaisons qui se basent sur des toponymes, anthroponymes, lignées, etc. Nousessayons, dans chacun des paragraphes, de dévoiler l’étymologie desditstoponymes. Le travail est fait en deux parties; la première présente la liste desnoms de maisons, où l’on perçoit l’évolution que lesdits noms ont soufferte,et la seconde présente leur analyse étymologique.

ABSTRACT

The aim of this article is to analyse the evolution of Basque names of thehouses in the valleys of Erro and Esteribar (Nafarroa), areas where the Basquelanguage has suffered a deep erosion. With the “oiconimos” of the years 1644,1726 and 2001, we have tried to make a comparative study of the evolutionof such house-names during this time. We have also tried to give the etymo-logy of those names, classifying them into different groups: those based onanthroponyms, toponyms and patronymics, and those which describe thecharacteristics of the houses, etc. Finally we give the list of the villages of eachvalley and the names of the houses from that period.

ERROIBARKO ETA ESTERIBARKO OIKONIMOAK (I)

[23] 515