Kayırma ile Kayırma ile LiyakatLiyakat

Sunu: İpek Özkal Sayan, 2007, s. 52Sunu: İpek Özkal Sayan, 2007, s. 52B.A. Güler, B.A. Güler, Kamu Personeli: Sistem ve Kamu Personeli: Sistem ve YönetimYönetim, s.141-188, s.141-188

Eş anlamlıları… Eş anlamlıları…

KAYIRMA SİSTEMİKAYIRMA SİSTEMİ

GanimetGanimet Yağma Yağma HimayecilikHimayecilik Spoil SystemSpoil System PatronagePatronage FavouritismFavouritism

LİYAKAT SİSTEMİLİYAKAT SİSTEMİ Merit sistemMerit sistem

Uygunluk Uygunluk

YeterlilikYeterlilik

LayıkLayık

TanımlarTanımlar

KAYIRMA SİSTEMİKAYIRMA SİSTEMİ Kamu görevlerinin Kamu görevlerinin

hem hizmete giriş hem hem hizmete giriş hem de hizmette kalış de hizmette kalış bakımındanbakımından

belli birbelli bir sosyoekonomik sosyoekonomik zümreye, belli bir zümreye, belli bir ideolojiye, siyasal ideolojiye, siyasal partiye, etnik-mezhebi partiye, etnik-mezhebi alt kültüre alt kültüre aidiyet aidiyet ya ya da da bağlılıkbağlılık ölçütüne ölçütüne göre dağıtılmasıdır.göre dağıtılmasıdır.

LİYAKAT SİSTEMİLİYAKAT SİSTEMİ Kamu hizmetine Kamu hizmetine

girişin, hizmet girişin, hizmet içinde her türlü içinde her türlü ilerleme ve ilerleme ve yükselişin, yükselişin, tüm tüm yurttaşlara açıkyurttaşlara açık olduğu ve bu olduğu ve bu süreçlerin yalnızca süreçlerin yalnızca göreve uygunluk, göreve uygunluk, yeterlik, başarıyeterlik, başarı ölçütüne ölçütüne dayandırıldığı dayandırıldığı sistemdir.sistemdir.

İnsan ve Yurttaş Hakları İnsan ve Yurttaş Hakları BildirgesiBildirgesi

1789…. Toplam 17 madde1789…. Toplam 17 madde

Madde 6 -…. Bütün yurttaşlar.. her Madde 6 -…. Bütün yurttaşlar.. her türlü kamu rütbe, mevki, görev ve türlü kamu rütbe, mevki, görev ve işine, aralarında işine, aralarında erdem ve erdem ve yeteneklerindenyeteneklerinden başka bir fark başka bir fark gözetilmeksizin, gözetilmeksizin, yeterliklerine göreyeterliklerine göre eşit olarak kabul edilirler.eşit olarak kabul edilirler.

Liyakat Sisteminin İki Liyakat Sisteminin İki Temel KuralıTemel Kuralı

1- Hizmete Uygunluk:1- Hizmete Uygunluk: Sınav Sınav uygulaması, açık ve yaygın duyuru, uygulaması, açık ve yaygın duyuru, sınav değerlendirmesinde sınav değerlendirmesinde nesnellik ile seçme… nesnellik ile seçme…

2- Tarafsızlık:2- Tarafsızlık: Kamu hizmetinin Kamu hizmetinin tüm kişi, kurum, grup ve sınıfların tüm kişi, kurum, grup ve sınıfların çıkarlarından bağımsız olarak, çıkarlarından bağımsız olarak, yalnızca kamu yararı amacına yalnızca kamu yararı amacına bağlı sunulmasıbağlı sunulması

OSMANLI MODERNLEŞMESİ ve OSMANLI MODERNLEŞMESİ ve LİYAKAT SİSTEMİNE GİRİŞLİYAKAT SİSTEMİNE GİRİŞ

Osmanlı DevletindeOsmanlı Devletinde

Burjuva Özgürlük ve Eşitlik SistemiBurjuva Özgürlük ve Eşitlik Sistemi 1826 Vakai Hayriye1826 Vakai Hayriye 1839 Tanzimat Fermanı (Kamu 1839 Tanzimat Fermanı (Kamu

görevlerine gayrimüslimlerin atanma görevlerine gayrimüslimlerin atanma yolu açılmış)yolu açılmış)

1856 Islahat Fermanı (Personel 1856 Islahat Fermanı (Personel sisteminin kayırma yerine liyakat esasına sisteminin kayırma yerine liyakat esasına dayalı örgütlenişi bu fermanın attığı dayalı örgütlenişi bu fermanın attığı zemin üzerinde başlamış)zemin üzerinde başlamış)

……1830’daki Değişiklikler1830’daki Değişiklikler Sadrazamlık başvekalete; divanlar Sadrazamlık başvekalete; divanlar

bakanlığa….. bakanlığa….. Sadaret kethüdalığı İçişleri Bakanlığı’naSadaret kethüdalığı İçişleri Bakanlığı’na Reisülküttaplık Dışişleri Bakanlığı’naReisülküttaplık Dışişleri Bakanlığı’na Darphanei amire ile hazinei amire Maliye Darphanei amire ile hazinei amire Maliye

Bakanlığı’na çevrilmiştir.Bakanlığı’na çevrilmiştir. Vakıflar ve Ticaret Bakanlıkları Vakıflar ve Ticaret Bakanlıkları

kurulmuştur.kurulmuştur. İçişleri ve dışişleri memurluğu ayrı birer İçişleri ve dışişleri memurluğu ayrı birer

sınıf ve kariyer haline getirilmiştir.sınıf ve kariyer haline getirilmiştir. Valilere ücret verilmeye başlanmış, böylece Valilere ücret verilmeye başlanmış, böylece

başkente bağlılıkları sağlanmıştır.başkente bağlılıkları sağlanmıştır.

……Tanzimat ReformlarıTanzimat Reformları

1840’da burjuva insan 1840’da burjuva insan haklarını güvenceye alan ceza haklarını güvenceye alan ceza yasasınıyasasını

1846’da ticaret yasasını, ve1846’da ticaret yasasını, ve memurların ödev, yetki ve memurların ödev, yetki ve

sorumluluklarını gösteren bir sorumluluklarını gösteren bir idare yasasını idare yasasını

yürürlüğe koymuştur.yürürlüğe koymuştur.

……1876 Anayasası1876 Anayasası Devlet hizmeti bir siyasal hakDevlet hizmeti bir siyasal hak olarak Osmanlı olarak Osmanlı

uyruğunda olan herkese açılmıştır.uyruğunda olan herkese açılmıştır. Hizmete alınmada Hizmete alınmada tek seçme ölçütütek seçme ölçütü “yeterlik ve “yeterlik ve

yetenek” olarak belirlenmiştir.yetenek” olarak belirlenmiştir. Kamu hizmetine girmek isteyenler, devletin Kamu hizmetine girmek isteyenler, devletin

resmi diliresmi dili olan Türkçeyi bilmelidir. olan Türkçeyi bilmelidir. Memurluğa alınmada Memurluğa alınmada liyakat ilkesi anayasal liyakat ilkesi anayasal

kuralkural haline getirilmiştir. haline getirilmiştir. Memurlar sınırlı da olsa Memurlar sınırlı da olsa hizmet güvencesinehizmet güvencesine

sahip kılınmışsahip kılınmış Yasaya bağlılıkYasaya bağlılık amire sadakatten üstün amire sadakatten üstün

kılınmıştır.kılınmıştır.

……1880’li Yıllar- Liyakat 1880’li Yıllar- Liyakat DüzenlemeleriDüzenlemeleri

Devlet Memurları İlerleme ve Emeklilik Devlet Memurları İlerleme ve Emeklilik Kararnamesi (1881; ve 1884’te yeniden Kararnamesi (1881; ve 1884’te yeniden

düzenleme)düzenleme)

**Memurların atama ve yükselme Memurların atama ve yükselme koşullarını belirlerkoşullarını belirler

**Emeklilik sistemini kurarEmeklilik sistemini kurar

**Diploma ya da (memurlar heyetince Diploma ya da (memurlar heyetince yapılacak) sınav koşuluyapılacak) sınav koşulu

**Memurların maaş derecelendirilmeleriyle Memurların maaş derecelendirilmeleriyle birlikte sınıflandırmaya tabi tutulmasıbirlikte sınıflandırmaya tabi tutulması

……1879-18881879-1888İki Talimatİki Talimat

Sicill-i Ahval Komisyonu kurulmuştur.Sicill-i Ahval Komisyonu kurulmuştur.

Görevi:Görevi:

**Yüksek yöneticilerin atama, sicil, Yüksek yöneticilerin atama, sicil, değerlendirme ve yükselmelerini değerlendirme ve yükselmelerini karara bağlamaktır.karara bağlamaktır.

• Mülki memurlara ilişkin dosyalar ise Mülki memurlara ilişkin dosyalar ise bakanlıklarda ve illerde kurulan bakanlıklarda ve illerde kurulan personel sicil birimlerinde personel sicil birimlerinde tutulacaktır.tutulacaktır.

…….1880.1880İntihab-ı Memurin-i Mülkiye İntihab-ı Memurin-i Mülkiye

KomisyonuKomisyonu Memur seçme komisyonlarında Memur seçme komisyonlarında

görev yapanlar, Müslüman ve görev yapanlar, Müslüman ve gayri müslim karması üyelerdir.gayri müslim karması üyelerdir.

Bu komisyonlar bakanlıklarda ve Bu komisyonlar bakanlıklarda ve illerde kurularak tüm yönetim illerde kurularak tüm yönetim bünyesine yaygınlaştırılmıştır.bünyesine yaygınlaştırılmıştır.

Bu komisyonlardan onay Bu komisyonlardan onay almadıkça hizmete alınma ve almadıkça hizmete alınma ve yükselme mümkün değildir.yükselme mümkün değildir.

……18961896

Memur sicilini tutan Sicill-i Memur sicilini tutan Sicill-i Ahval Komisyonu veAhval Komisyonu ve

Memur seçimini yürüten İntihab-Memur seçimini yürüten İntihab-ı Memurin Komisyonu ı Memurin Komisyonu kaldırılmış.kaldırılmış.

Bunların işleri Bunların işleri Memurin-i Memurin-i Mülkiyye KomisyonuMülkiyye Komisyonu adı adı altında yeniden düzenlenmiştir.altında yeniden düzenlenmiştir.

……Memurin-i Mülkiyye Memurin-i Mülkiyye KomisyonuKomisyonu

Müslüman ve gayri müslim Müslüman ve gayri müslim karması bir üye yapısıkarması bir üye yapısı

Her bakanlığın kendi memur Her bakanlığın kendi memur seçme komisyonunca seçme komisyonunca belirlenen adayları inceler.belirlenen adayları inceler.

Belirlediklerini saraya Belirlediklerini saraya gönderir.gönderir.

……1908 Meşrutiyet 1908 Meşrutiyet HareketiHareketi

Bazı memuriyetlere son verilmiş, Bazı memuriyetlere son verilmiş, önceki dönemde atılanların önceki dönemde atılanların bazıları yeniden göreve alınmış bazıları yeniden göreve alınmış (Tensikat)(Tensikat)

Sarayda çalışan memurların hak Sarayda çalışan memurların hak ve yükümlülükleri yeniden ve yükümlülükleri yeniden düzenlenmişdüzenlenmiş

Memurin-i Mülkiyye Komisyonu Memurin-i Mülkiyye Komisyonu kaldırılmış.kaldırılmış.

……19121912

Memurin-i Mülkiyye Komisyonu Memurin-i Mülkiyye Komisyonu yeniden çalışmaya başlaryeniden çalışmaya başlar

Kamu personel sistemi Kamu personel sistemi yönetmeliklerle düzenlenmeye yönetmeliklerle düzenlenmeye devam edilirdevam edilir

……1915’te Hazırlanan 1915’te Hazırlanan Tüzüklere Göre Dönemin Tüzüklere Göre Dönemin

Liyakat YaklaşımıLiyakat Yaklaşımı Hizmete girmek içinHizmete girmek için YaşYaş EğitimEğitim KarakterKarakter Yarışma sınavına girmekYarışma sınavına girmek

Yükselmek içinYükselmek için1-1- Kıdem Kıdem2-2- Yetenek Yetenek3-3- Her derecede belli bir süre geçirilmesi Her derecede belli bir süre geçirilmesi

CUMHURİYET CUMHURİYET DÖNEMİNDEDÖNEMİNDE Liyakat Liyakat

SistemiSistemi 1924 ANAYASASI1924 ANAYASASI

Yurttaşlık kimliğine ve siyasi hakları Yurttaşlık kimliğine ve siyasi hakları kullanma yeteneğine sahip kadın ya kullanma yeteneğine sahip kadın ya da erkek herkes devlet memuru da erkek herkes devlet memuru olabilir. Devlet memurluğu kişinin olabilir. Devlet memurluğu kişinin “yeterlik ve yeteneğine göre” elde “yeterlik ve yeteneğine göre” elde edilebilecek bir haktır.edilebilecek bir haktır.

**1926 tarihli 788 Sayılı 1926 tarihli 788 Sayılı Memurin Memurin KanunuKanunu

(1939 yılında kapsamlı değişiklikler)(1939 yılında kapsamlı değişiklikler)

1961 ve 1982 Anayasası1961 ve 1982 Anayasası

Madde 58-Madde 58- Her Türk kamu hizmetine girme Her Türk kamu hizmetine girme hakkına sahiptir. Hizmete alınmada, ödevin hakkına sahiptir. Hizmete alınmada, ödevin gerektirdiği niteliklerden başka hiçbir ayrım gerektirdiği niteliklerden başka hiçbir ayrım gözetilemez. gözetilemez.

(Liyakat ilkesi siyasal bir hak olan kamu (Liyakat ilkesi siyasal bir hak olan kamu hizmetine girme hakkı üzerinden hizmetine girme hakkı üzerinden tanımlanmıştır.)tanımlanmıştır.)

1982 ANAYASASI: Madde 70 ---aynı….1982 ANAYASASI: Madde 70 ---aynı….

** 1965 tarihli 657 Sayılı 1965 tarihli 657 Sayılı Devlet Devlet Memurları Kanunu….Memurları Kanunu….

Hizmete Giriş (Hizmete Hizmete Giriş (Hizmete Uygunluk) Bakımından…Uygunluk) Bakımından…

1926 tarihli 788 Sayılı Memurin Kanunu1926 tarihli 788 Sayılı Memurin Kanunu1-1- Uygun eğitim koşulu Uygun eğitim koşulu2-2- Birden fazla başvuru varsa yarışma sınavı Birden fazla başvuru varsa yarışma sınavı3-3- Başvuru tek kişiyle sınırlıysa sınavsız giriş (yeterlik sınavı Başvuru tek kişiyle sınırlıysa sınavsız giriş (yeterlik sınavı

öngörülmemiş)öngörülmemiş)

……1939 Yılındaki Değişiklik 1939 Yılındaki Değişiklik (3656 sayılı Kanun) (3656 sayılı Kanun)

1- 1- Memurluğa ilk kez girecekler için yarışma sınavına girişMemurluğa ilk kez girecekler için yarışma sınavına giriş2-2- Başvuru bir kişiyle sınırlı kalmışsa yeterlik sınavı Başvuru bir kişiyle sınırlı kalmışsa yeterlik sınavı Ancak yarışma ve yeterlik sınavına giriş, tanımlanan Ancak yarışma ve yeterlik sınavına giriş, tanımlanan

kural-dışı durumlar nedeniyle çok dar bir alan için kural-dışı durumlar nedeniyle çok dar bir alan için geçerli oluyor.geçerli oluyor.

1926 ve 1939 düzenlemeleri, sınav yapma ve 1926 ve 1939 düzenlemeleri, sınav yapma ve değerlendirmeye ilişkin herhangi bir kural değerlendirmeye ilişkin herhangi bir kural

getirmemiş, sınav uygulamasını tümüyle getirmemiş, sınav uygulamasını tümüyle KURUMLARAKURUMLARA bırakmıştır. bırakmıştır.

……Kuraldışı (sınavsız) Kuraldışı (sınavsız) durumlardurumlar1-1- Mesleki eğitim görenlerin meslekleriyle Mesleki eğitim görenlerin meslekleriyle

ilgili kurumlara sınavsız girmesi (Hukuk ilgili kurumlara sınavsız girmesi (Hukuk ve siyasal okuyanlar İçişleri Bakanlığı’na, ve siyasal okuyanlar İçişleri Bakanlığı’na, ticaret lisesinden mezun olanlar İktisat ticaret lisesinden mezun olanlar İktisat Bakanlığı’na girmesi)Bakanlığı’na girmesi)

2- 2- Devlet, il özel idare, belediye bursuyla Devlet, il özel idare, belediye bursuyla okuyan zorunlu hizmetlilerin mezun okuyan zorunlu hizmetlilerin mezun olduklarında ilgili kurumlara sınavsız olduklarında ilgili kurumlara sınavsız atanmasıatanması

3-3- İstisnai memurluklar İstisnai memurluklar 4-4- Uzmanlık gerektiren görev yerleri Uzmanlık gerektiren görev yerleri5-5- Müstahdemler Müstahdemler

1965 yılında “hizmete uygunluk” 1965 yılında “hizmete uygunluk” kuralı bakımından durumkuralı bakımından durum

Çalışanların,Çalışanların,

Merkezi yönetim kurumlarında Merkezi yönetim kurumlarında %36’sı; yerel yönetimlerde %37’si%36’sı; yerel yönetimlerde %37’si

KİT’lerde %40’ı yarışma ve yeterlik KİT’lerde %40’ı yarışma ve yeterlik sınavı ile hizmete alınmış sınavı ile hizmete alınmış durumdadır.durumdadır.

““TARAFSIZLIK” İlkesiTARAFSIZLIK” İlkesi

Hizmetlerin tarafsız bir Hizmetlerin tarafsız bir biçimde görülmesi “biçimde görülmesi “memurmemur güvencesigüvencesi”nin sağlanmasına ”nin sağlanmasına bağlıdır.bağlıdır.

Memur güvencesinin iki yönü:Memur güvencesinin iki yönü:

1- 1- İş güvencesiİş güvencesi

2-2- Yer-görev değişikliği Yer-görev değişikliği

1926 Yılındaki Memurin Kanunu’na 1926 Yılındaki Memurin Kanunu’na Kadar ‘tarafsızlık’ ilkesi… Kadar ‘tarafsızlık’ ilkesi…

1-1- Kamuda iş güvencesi yok Kamuda iş güvencesi yok

2- 2- İdareten azil (Amirin takdir yetkisini İdareten azil (Amirin takdir yetkisini kullanarak memurun görevine son kullanarak memurun görevine son vermesi)vermesi)

3- 3- Azledilenin memurluğa yeniden Azledilenin memurluğa yeniden dönmesi için Danıştay kararı ve açık dönmesi için Danıştay kararı ve açık bir kadro bulunması, açık kadro yoksa bir kadro bulunması, açık kadro yoksa mazuliyet maaşımazuliyet maaşı

788 Sayılı Memurin Kanunu 788 Sayılı Memurin Kanunu

1926 yılı düzenlemesinde 1926 yılı düzenlemesinde ‘tarafsızlık’‘tarafsızlık’1- 1- İdareten azil kaldırılmıştır.(İstisna: İdareten azil kaldırılmıştır.(İstisna:

Büyükelçiliklerdeki memurluklar, vali, Büyükelçiliklerdeki memurluklar, vali, kaymakam, emniyet amirlerini vb. kaymakam, emniyet amirlerini vb. merkeze çekme yetkisi saklı tutulmuş)merkeze çekme yetkisi saklı tutulmuş)

2-2- Yönetime “memuriyeti ilga” yetkisi Yönetime “memuriyeti ilga” yetkisi verilmiş. Memuru meslek dışına çıkarma verilmiş. Memuru meslek dışına çıkarma yetkisi yerine görevin kaldırılmasıyetkisi yerine görevin kaldırılması

3-3- Görev için yetersiz olanların üç yıl Görev için yetersiz olanların üç yıl içinde emekli edilmesi, belediye içinde emekli edilmesi, belediye memurluklarında kullanılmasımemurluklarında kullanılması

‘‘tarafsızlık’ : 5439 Sayılı tarafsızlık’ : 5439 Sayılı Kanun (1949)Kanun (1949)

1-1- İş için sağlık ve yaşamını İş için sağlık ve yaşamını tehlikeye atana aylıkların 3 tehlikeye atana aylıkların 3 katına kadar ikramiyekatına kadar ikramiye

2-2- Hükümete kadroları kaldırma Hükümete kadroları kaldırma yetkisi (1 yıl için) -Ancak yasa ile yetkisi (1 yıl için) -Ancak yasa ile yapılabilecek olan görev yaratma yapılabilecek olan görev yaratma ya da iptal yetkisi fiilen yürütme ya da iptal yetkisi fiilen yürütme organına devredilmiş ve memur organına devredilmiş ve memur güvenliği ortadan kaldırılmıştır.güvenliği ortadan kaldırılmıştır.

1954 yılında ‘tarafsızlık’ ilkesi1954 yılında ‘tarafsızlık’ ilkesi 6422 sayılı yasayla memurların iş güvencesi 6422 sayılı yasayla memurların iş güvencesi

örselenmiş, yetkili makamlara 25 yılını örselenmiş, yetkili makamlara 25 yılını dolduran memurları kendiliğinden emekli dolduran memurları kendiliğinden emekli etme yetkisi verilmiş.etme yetkisi verilmiş.

6435 sayılı yasayla, bakanlıklara memur, 6435 sayılı yasayla, bakanlıklara memur, müstahdem, ve üniversite personelini neden müstahdem, ve üniversite personelini neden göstermeden ve disiplin kararı gerekmeden göstermeden ve disiplin kararı gerekmeden uzaklaştırma yetkisi tanınmış. Buna karşı uzaklaştırma yetkisi tanınmış. Buna karşı yargıya başvurma yetkisi de kaldırılmıştır.yargıya başvurma yetkisi de kaldırılmıştır.

GÜNÜMÜZDEGÜNÜMÜZDELİYAKAT SİSTEMİLİYAKAT SİSTEMİ

1- Uygunluk İlkesi Gereğince Hizmete 1- Uygunluk İlkesi Gereğince Hizmete AlmaAlma

Memurluğa Giriş KoşullarıMemurluğa Giriş Koşulları**T.C. Vatandaşı OlmakT.C. Vatandaşı Olmak**18 yaşını tamamlamış olmak18 yaşını tamamlamış olmak**Ortaöğretim mezunu olmakOrtaöğretim mezunu olmak**Kamu haklarından mahrum bulunmamakKamu haklarından mahrum bulunmamak**Çeşitli suçları işlememiş olmakÇeşitli suçları işlememiş olmak**AskerlikAskerlik**Görevine engel vücut ve akıl hastalığı Görevine engel vücut ve akıl hastalığı

olmamakolmamak

1990’da Kamu Görevlilerine 1990’da Kamu Görevlilerine AnketAnket

Hizmete girişte torpil var mı?Hizmete girişte torpil var mı?%91 var, %5 yok.%91 var, %5 yok.

Size hizmete girişte torpil yapıldı Size hizmete girişte torpil yapıldı mı?mı?

%49 yorumsuz, %32 evet, %19 %49 yorumsuz, %32 evet, %19 hayırhayır

Kullanılan torpilin,Kullanılan torpilin,%40’ı siyasetçi, %28’i bürokrat, %40’ı siyasetçi, %28’i bürokrat,

%14’ü işadamı.%14’ü işadamı.

TÜSİAD Tarafından Yapılan TÜSİAD Tarafından Yapılan Algı Araştırması (2003)Algı Araştırması (2003)

Toplumda yolsuzluk eğilimi Toplumda yolsuzluk eğilimi en yüksek kesimen yüksek kesim

Siyasetçiler %87,4Siyasetçiler %87,4 Üst Düzey Memurlar %72,4Üst Düzey Memurlar %72,4 İş adamları %66,1İş adamları %66,1

657’de LİYAKAT İLKESİ657’de LİYAKAT İLKESİ

((Madde 3) Liyakat:Madde 3) Liyakat:Devlet Devlet kamu hizmetleri görevine kamu hizmetleri görevine girmeyigirmeyi, sınıflar içinde , sınıflar içinde ilerleme ilerleme ve yükselmeyi, görevin sona ve yükselmeyi, görevin sona erdirilmesinierdirilmesini liyakat sistemine liyakat sistemine dayandırmak ve bu sistemin dayandırmak ve bu sistemin eşit eşit imkanlarla uygulanmasında imkanlarla uygulanmasında devlet memurlarınıdevlet memurlarını güvenliğe güvenliğe sahip kılmaktır.sahip kılmaktır.

Liyakat ilkesi Liyakat ilkesi memurlar memurlar için için dört alanda uygulamaya dört alanda uygulamaya

konulmalıdır.konulmalıdır.

Hizmete AlmaHizmete Alma 1-1- Kamu hizmetine girme Kamu hizmetine girme 2-2- İlerleme-yükselme İlerleme-yükselmeTarafsızlıkTarafsızlık 3-3-Göreve son vermeGöreve son verme 4-4- Sistemin eşitlikçi Sistemin eşitlikçi

uygulanmasıuygulanması

Hizmete Almada LiyakatHizmete Almada Liyakat

1-1- Açık, yaygın duyuru Açık, yaygın duyuru

2-2- Yapılan duyurunun doğru, Yapılan duyurunun doğru, yeterli, kesin, açık bilgiler yeterli, kesin, açık bilgiler içermesiiçermesi

3-3- Duyuru herkese aynı anda ve Duyuru herkese aynı anda ve yeterince erken bir tarihte yeterince erken bir tarihte yapılmasını gerektirir.yapılmasını gerektirir.

Bu koşulları sağlamak kamu Bu koşulları sağlamak kamu yönetiminin görevidir.yönetiminin görevidir.

Hizmete Alma SınavlarıHizmete Alma Sınavları

1-1- KurumsalKurumsal: Hizmete alma : Hizmete alma işlemlerinin her kamu işlemlerinin her kamu kurumunun kendisi kurumunun kendisi tarafından yapılmasıdır.tarafından yapılmasıdır.

2-2- MerkeziMerkezi: Hizmete alma : Hizmete alma işlemlerinin merkezi örgüt işlemlerinin merkezi örgüt tarafından yapılmasıdır.tarafından yapılmasıdır.

**Karma SistemKarma Sistem

Sınav sistemiSınav sistemi

657 sayılı kanunda,657 sayılı kanunda,

**1965 tarihli ilk halinde karma 1965 tarihli ilk halinde karma sistemsistem

**1984’te merkezi sınav sistemi 1984’te merkezi sınav sistemi (Ama uygulamaya (Ama uygulamaya konamamış.)konamamış.)

**1999’da merkezi sınav sistemi 1999’da merkezi sınav sistemi (DMS)(DMS)

DMSDMS

1-1- Devlet Personel Başkanlığı’nca açılır. Devlet Personel Başkanlığı’nca açılır. (Kurumlar boş kadrolarını bildirir.)(Kurumlar boş kadrolarını bildirir.)

2-2- Yılda en çok 2 kez yapılır. Yılda en çok 2 kez yapılır.

3-3- Duyuru DPB’ca yapılır, başvurular Duyuru DPB’ca yapılır, başvurular toplanır.toplanır.

4-4- Sınav ÖSYM tarafından yapılır. Sınav ÖSYM tarafından yapılır.

5-5- Atanma hakkı elde edenler başarı Atanma hakkı elde edenler başarı sırasına göre DPB’ca kuruma ve adaya sırasına göre DPB’ca kuruma ve adaya bildirilir.bildirilir.

KPSS (2002)KPSS (2002)

1-1- Özel bir yarışma sınavına Özel bir yarışma sınavına tabi tutulacakların ön-eleme tabi tutulacakların ön-eleme sınavı (A-Grubu Kadro)sınavı (A-Grubu Kadro)

2-2- İlk defa atanacakların genel İlk defa atanacakların genel seçme sınavı(B-Grubu Kadro)seçme sınavı(B-Grubu Kadro)

İşçi sınavlarıİşçi sınavları

İşçi alımı İŞ-KUR eşgüdümünde ÖSYM İşçi alımı İŞ-KUR eşgüdümünde ÖSYM tarafından yapılan merkezi sınavla tarafından yapılan merkezi sınavla gerçekleştirilmektedir.gerçekleştirilmektedir.

1-1-Kurumlar işçi kadrolarının sayı ve Kurumlar işçi kadrolarının sayı ve niteliklerini İŞ-KUR’a bildirmektedir.niteliklerini İŞ-KUR’a bildirmektedir.

2- 2- Sınava en az ilköğretim mezunu Sınava en az ilköğretim mezunu olanlar başvurabilmektedir.olanlar başvurabilmektedir.

3-3- 100 üzerinden 60 almak 100 üzerinden 60 almak gerekmektedir.gerekmektedir.

4- 4- Merkezi sınav sonucu 2 yıl geçerlidir.Merkezi sınav sonucu 2 yıl geçerlidir.

Kamu Hizmetine Sınavsız Kamu Hizmetine Sınavsız GirişGiriş

Genel KuralGenel Kural: Yarışma ve yeterlik sınavı: Yarışma ve yeterlik sınavı• Ancak sınava tabi tutulmadan girilecek Ancak sınava tabi tutulmadan girilecek

hizmet ve görevler bulunmaktadır. Bunun hizmet ve görevler bulunmaktadır. Bunun için genel bir yönetmelik çıkarılacağı için genel bir yönetmelik çıkarılacağı belirtilmiş ancak çıkarılmamıştır.belirtilmiş ancak çıkarılmamıştır.

1-1- Sözleşmeli personel alımlarında sınav uygulaması Sözleşmeli personel alımlarında sınav uygulaması birkaç yıldır gündemdedir.birkaç yıldır gündemdedir.

2-2- Geçici personel Geçici personel 3-3- Geçici işçilik Geçici işçilik4-4- İstisnai memurluk İstisnai memurluk5-5- Özürlü ve eski hükümlüler Özürlü ve eski hükümlüler6-6- Doğal afetlerden zarar görenler Doğal afetlerden zarar görenler7-7- Emekli Sandığı emeklileri… Emekli Sandığı emeklileri…

KİT’Lerde Personel AlımıKİT’Lerde Personel Alımı

Bakanlar Kurulu kararı ile Bakanlar Kurulu kararı ile uygulamaya konulan uygulamaya konulan KİT ve Bağlı KİT ve Bağlı Ortaklıklarının Genel Yatırım ve Ortaklıklarının Genel Yatırım ve Finansman Programı Kararnameleri Finansman Programı Kararnameleri (2001)(2001)

Amaç: Personel alımını düzenlemek Amaç: Personel alımını düzenlemek değil, kısıtlamaktır. Personel değil, kısıtlamaktır. Personel gereksinmesi kurum içi nakillerle gereksinmesi kurum içi nakillerle sağlanmalı, personel ancak zorunlu sağlanmalı, personel ancak zorunlu durumlarda alınmalıdır.durumlarda alınmalıdır.

TARAFSIZLIK İLKESİ GEREĞİNCE TARAFSIZLIK İLKESİ GEREĞİNCE MEMUR GÜVENCESİMEMUR GÜVENCESİ

657 sayılı kanun hizmet (memur) 657 sayılı kanun hizmet (memur) güvencesini 5 temel araçla güvencesini 5 temel araçla sağlamıştır. Bunlar:sağlamıştır. Bunlar:

1-1- Hükümetlere karşı kanun güvencesi Hükümetlere karşı kanun güvencesi

2-2- İdareye karşı statü güvencesi İdareye karşı statü güvencesi

3-3- Görev ve görev yeri güvencesi Görev ve görev yeri güvencesi

4-4- Yargıya başvurma güvencesi Yargıya başvurma güvencesi

5-5- Üçüncü kişilere karşı kamu davasıyla Üçüncü kişilere karşı kamu davasıyla korunma ve yargılanma güvencesikorunma ve yargılanma güvencesi

1- Kanun Güvencesi1- Kanun Güvencesi Memurların hak, ödev ve yükümlülükleri Memurların hak, ödev ve yükümlülükleri

kanunlakanunla düzenlenir. Anayasa mad.128: düzenlenir. Anayasa mad.128: “memurların ve diğer kamu görevlilerinin “memurların ve diğer kamu görevlilerinin nitelikleri, atanmaları, görev ve yetkileri, nitelikleri, atanmaları, görev ve yetkileri, hakları ve yükümlülükleri, aylık ve hakları ve yükümlülükleri, aylık ve ödenekleri ve diğer özlük işleri kanunla ödenekleri ve diğer özlük işleri kanunla düzenlenir.”düzenlenir.”

*İlkeye aykırı durumlar*İlkeye aykırı durumlar1- 1- 190 sayılı KHK190 sayılı KHK2-2- Sözleşmeli personel (hükümet Sözleşmeli personel (hükümet

kararlarıyla düzenleme)kararlarıyla düzenleme)

190 KHK190 KHK

Kadro kurma, kaldırma, Kadro kurma, kaldırma, değiştirme işlemleri Bakanlar değiştirme işlemleri Bakanlar Kurulu kararına bırakılmıştır. Kurulu kararına bırakılmıştır. Böylece,Böylece,

1-1- Kadro işlemi kendi başına bir Kadro işlemi kendi başına bir işleme dönüştürülmüş, kuruluş işleme dönüştürülmüş, kuruluş kanunlarından koparılmışkanunlarından koparılmış

2-2- Yasamaya ait olan bu yetki Yasamaya ait olan bu yetki Bakanlar Kurulu’na devredilmiştir.Bakanlar Kurulu’na devredilmiştir.

2- Statü Güvencesi2- Statü Güvencesi

Memur ciddi bir kusur Memur ciddi bir kusur işlemedikçe, memurluk işlemedikçe, memurluk statüsünden çıkarılamaz. statüsünden çıkarılamaz. Memurluk statüsünden ya da Memurluk statüsünden ya da devlet memurluğundan devlet memurluğundan çıkarılma en ağır disiplin çıkarılma en ağır disiplin cezasıdır.cezasıdır.

3- Görev ve Görev Yeri 3- Görev ve Görev Yeri GüvencesiGüvencesi

Görev güvencesi, memurun herhangi Görev güvencesi, memurun herhangi bir kamu görevinde çalışma güvencesi bir kamu görevinde çalışma güvencesi değil, değil, hizmet sınıfı içinde kazanılmış hizmet sınıfı içinde kazanılmış hak aylığında olan bir görevdehak aylığında olan bir görevde çalışma çalışma hakkıdır.hakkıdır.

Görev ve görev yeri değişikliğiGörev ve görev yeri değişikliği

1-Sınıflararası nakil1-Sınıflararası nakil

2- Kurumlararası nakil2- Kurumlararası nakil

3- Kurumiçi nakil şeklinde 3- Kurumiçi nakil şeklinde yapılmaktadır.yapılmaktadır.

Bu uygulama yönetime geniş bir takdir yetkisi Bu uygulama yönetime geniş bir takdir yetkisi tanımıştır. Ancak bu yetki “sürgün etmeyi” tanımıştır. Ancak bu yetki “sürgün etmeyi” önlemek için bazı koşullara bağlanmıştır.önlemek için bazı koşullara bağlanmıştır.

Değişiklik ancak Değişiklik ancak kamu yararı ve hizmetikamu yararı ve hizmeti gerekleri nedeniyle yapılabilir. Bu durumdagerekleri nedeniyle yapılabilir. Bu durumda

1- 1- Atamadaki usule uymakAtamadaki usule uymak

2-2-Memura alındığı görevine denk bir görev Memura alındığı görevine denk bir görev vermekvermek

3-3- Kazanılmış hak aylığını gözetmek Kazanılmış hak aylığını gözetmek durumundadırlar.durumundadırlar.

Aksi halde memurun dava açma hakkı vardır.Aksi halde memurun dava açma hakkı vardır.

4- Yargıya Başvurma4- Yargıya Başvurma

Memurlar, Memurlar, kendi kurumlarına kendi kurumlarına karşıkarşı hem hem resmi resmi hem de hem de kişiselkişisel işleriyle ilgili olarak başvuruda işleriyle ilgili olarak başvuruda bulunma, yöneticileri ya da bulunma, yöneticileri ya da kurumları tarafından kurumları tarafından kendilerine kendilerine uygulanan eylem ve işlemlere uygulanan eylem ve işlemlere ilişkin olarak şikayet etme ve ilişkin olarak şikayet etme ve dava açmadava açma haklarına sahip haklarına sahip kılınmıştır.kılınmıştır.

5-Üçüncü Kişilere Karşı 5-Üçüncü Kişilere Karşı KorunmaKorunma

A- Kamu Davasıyla KorunmaA- Kamu Davasıyla Korunma: : Memurlara haksız yere suçlama Memurlara haksız yere suçlama yapanlar kamu davasıyla yapanlar kamu davasıyla cezalandırılır.cezalandırılır.

B- Özel yargılanma:B- Özel yargılanma: Memurlar Memurlar görevleri nedeniyle işledikleri görevleri nedeniyle işledikleri suçlardan dolayı özel yargılama suçlardan dolayı özel yargılama hükümlerine tabidirler.hükümlerine tabidirler.

Özel Yargılama…Özel Yargılama…

1-1- 1872’de memurların 1872’de memurların yargılanmasına ilişkin yönetmelikyargılanmasına ilişkin yönetmelik

2-2- 1913’te KHK ile sistem yeniden 1913’te KHK ile sistem yeniden düzenlenmiş (4 Şubat 1329 tarihli düzenlenmiş (4 Şubat 1329 tarihli Memurin Muhakematı Hakkında Memurin Muhakematı Hakkında Kanunu Muvakkat)Kanunu Muvakkat)

3-3- 1913 kararnamesi 1933’te 1913 kararnamesi 1933’te değişikliğe uğramış ve 1999 yılı değişikliğe uğramış ve 1999 yılı sonuna kadar yürürlükte kalmışsonuna kadar yürürlükte kalmış

4-4- 2000’de 4483 sayılı kanun 2000’de 4483 sayılı kanun

……....

4483 sayılı Memurların ve Diğer 4483 sayılı Memurların ve Diğer Kamu Görevlilerinin Kamu Görevlilerinin

Yargılanması Hakkında KanunYargılanması Hakkında Kanun Genel mantık:Genel mantık: Bir şikayet konusunun Bir şikayet konusunun

hemen mahkemeye gönderilmemesi, hemen mahkemeye gönderilmemesi, iddiaların önce bürokrasi içinde iddiaların önce bürokrasi içinde değerlendirilmesidir. Böylece kamu değerlendirilmesidir. Böylece kamu hizmetlerinin güçlü özel çıkar hizmetlerinin güçlü özel çıkar gruplarının baskıları karşısında gruplarının baskıları karşısında korunması amaçlanır. korunması amaçlanır.

1913-2000 sistemi 1913-2000 sistemi karşılaştırıldığında, karşılaştırıldığında, memurların yargılanma memurların yargılanma güvencesi hem konu hem güvencesi hem konu hem de süreç bakımından de süreç bakımından zayıflatılmıştır.zayıflatılmıştır.

ÖZEL YARGILAMA USULÜ ÖZEL YARGILAMA USULÜ AYRICALIK MI YOKSA GÜVENCE MİDİR?AYRICALIK MI YOKSA GÜVENCE MİDİR?

Bir görüşe göre ayrıcalıktır:Bir görüşe göre ayrıcalıktır: Yönetsel demokratikleşmeYönetsel demokratikleşme sürecinin önünde sürecinin önünde

engeldir. engeldir. (Ya toplumsal demokratikleşme?)(Ya toplumsal demokratikleşme?) Bürokratik oligarşi yaratılmasına hizmet Bürokratik oligarşi yaratılmasına hizmet

eder.eder.

Bir görüşe göre ayrıcalık değildir:Bir görüşe göre ayrıcalık değildir: Bu mekanizma Bu mekanizma toplumsal eşitsizliklerintoplumsal eşitsizliklerin olduğu bu olduğu bu

ortamda, ortamda, güvenceden yoksungüvenceden yoksun olan memurların olan memurların kamu görevlerinikamu görevlerini,, güçlü toplumsal kesim ve baskın güçlü toplumsal kesim ve baskın siyasal yapılarasiyasal yapılara karşıkarşı kamu yararı içinkamu yararı için ve özellikle ve özellikle alt toplumsal sınıflar lehinealt toplumsal sınıflar lehine yerine getirmesine yerine getirmesine yardım eder.yardım eder.