Esmal-Hsna Kitapl

Esmal-Hsna KitaplAli Osman Tatlsu, Esmal-Hsna erhi, Rauf Pehlivan, Esml Hsna Mahmut Topta, el- Esmal-Husn erhi Said el-Kahtani, Kuran Ve Snnette Esma-i Hsna erhi Mustafa Necati Bursal, Esma-i Hsna erhi, Sadettin Kaplan, Esma-i Hsn'dan Esintiler, Marifet Yaynlar Prof. Dr. Metin Yurdagr, Ayet Ve Hadislerde Esm-i Hsn,

Marifet Yaynlar, Affddn Sleyman et-Tilmsn, Esm'l-Hsn, nsan Yaynlar Prof. Dr. Alaaddin Baar, Esm-i Hsna Allah'n Gzel simleri,

Zafer Yaynlar, Ali Bykapar, sm-i Azam (Esma-l Hsna), nsan Saati

Yaynlar M. Nusret Tura, O'nun Gzel simleri, nsan Yaynlar mam- Gazali, Esma-i Hsna erhi, Ferat Yaynlar Feridun Ylmaz Yceler, Beyaz Sr Allah'n Gzel simleri, Alperen

Yaynlar

Ali Osman Tatlsu, Esma'l-Hsna erhiRauf Pehlivan, Esm'l Hsna

Mahmut Topta, el- Esma'l-Husn erhiSaid el-Kahtani, Kur'an Ve Snnette Esma-i Hsna erhi

Mustafa Necati Bursal, Esma-i Hsna erhiSadettin Kaplan, Esma-i Hsn'dan Esintiler, Marifet Yaynlar

Prof. Dr. Metin Yurdagr, Ayet Ve Hadislerde Esm-i Hsn,Marifet Yaynlar,

Affddn Sleyman et-Tilmsn, Esm'l-Hsn, nsan YaynlarProf. Dr. Alaaddin Basar. Esm-i Hsna Allah'n Gzel simlen.

Zafer Yaynlan,Ali Bykapar, Ism-i Azam (Esma-l Hsna), nsan Saati Yaynlan

M. Nusret Tura, O'nun Gzel simleri, nsan Yaynlar lmam- Gazali, Esma-i Hsna erhi, Ferat Yaynlar

Feridun Ylmaz Yceler, Beyaz Sr Allah'n Gzel simleri, AlperenYaynlar

KURAN VE SNNET IIINDA ESMA- HSNA ERH 9Giri. 9Allah'a Hamd Sena Ve Yalvarma: 12Esml-Hsn Ne Demektir?. 12Esml-Hsn'y renmenin Faydalar: 12Haytn Gayesi: 12Esm'l-Hsn le lgili Hads'in Metn: 12Hads'n Ma'ns: 13hs Ne Demektir: 13simleri Saymak Nasl Yaplmal?. 13Hads'in Mansna Devam Edelim: 13lh Kelimesinin Mans: 13Ulhiyyet Kimin Hakkdr?. 14Dikkate Deer Bir Nokta: 14Allah Teala'nn simleri Tevkfdir 14Esm-i Hsnya mann Esaslar 15Allah Tel'nn Sfatlarnn Ksmlar 15Esma-i Hsna'nn Delaleti 16Esma-i Hsny nkar 17Esmi Hsna'y Saymak lmin Esasdr 18Allah'n (c.c.) Btn simleri Gzeldir 19Allah Tel'nn simlerinden Tek Bana, Bakas le Birlikte Ve Kart le Birlikte

Sylenilenler 19Birka Sfata Dellet Eden simler 19Btn simVe Sfatlar Kapsayan Gzel simler 19Allah Tel'nn simleri Ve Sfatlarnn Kendisine Ait Olmas 23simlerin Ayn Olmasnn simlendirilenlerin De Ayn Olmasn Gerektirmedii 23Bilinmesi Gereken eyler 27Esma-i Hsna'y Saymann Mertebeleri 28Esma-i Hsn Say le Snrlanamaz. 29lm Aratrmalar, Fetva, Davet ve rad Daim Komisyonunun Esma-i Hsna Hakkndaki

Fetvas 29Esm-i Hsn le lgili Ayet-i Kerimeler: 34Tesbihat 34Har Sresinin Son ki Ayeti Ve Esma-i Hsna. 35Esm-i Hsn Ve Tevhid. 35Esm-i Hsn Hakknda Gelen Rivayetler Ve Hadis-i eriflerde Geen Lafzlar 36Esm-i Hsn'nn Saym 36Esm-i Hsn Hakknda Gelen Farkl Rivayetler 36Esm-i Hsn'nn Kur'n- Kerim'deki Gei ekli 37Rasulullah (s.a.v.)'in "Doksan Dokuz" Saysn Sylemesindeki Hikmet 42

ALLAH.. 43Kelime-i Tevhid. 44Hanif Kelimesi 45Lgat Manas: 45

Istlah Manas: 45Kalbi Selim, Kalbi Korumann Yollar Ve Tedavisi 46Kalbin Dereceleri 47Kalbin Korunmas 47Kalbin Tedavisi 48lh Kelimesinin Tefsiri 48lh Kelimesinin Manas Ve Kuranda Kullanl 49Allah Lafz- Celli Ve Kur'n- Kerim'deki Says 50lhiyyete Mahsus Sfatlar: 55Kdem.. 55Beka. 55Vahdaniyyet 55Muhlefetn Ll-Havdis. 55Kyam Bi-Nefsih 55Hayat 55lim.. 55Semi 55Basar 56rde. 56Kudret 56Tekvin. 56Kelm.. 56Allah sminn, smi Cm Olmas: 56Vcibl-Vcd Mefhmu: 56Vcibl-Vcd'un Karl "Mmkin'l-Vcd": 56Bu sm-i erfn, sm-i A'zam Olmas: 56Allah sm-i erifinin Ma'nsndak Topluluk: 57Bu sm-i erf Hkmnce Bir Kul in Gereken ey: 58Bu Gayeye Ulatrc Drt Mhm Esas: 58Eser- Messir Kanununun zah: 58

ER-RABB.. 59Esma-i Hsn Ve Manalar 59

1. ER-RAHMAN.. 59Rahmet Veya Merhametin Ma'ns: 63rde-i Hayr Ne Demektir?. 63Rahmetin Zdd Gadab: 63yle se Sevgili Okuyucu! 63

2. ER-RAHM... 64Allah'n "Rahm" sminin Dier Yce simlerle Gei ekli: 66Ruhlar Eseflere Boan Ac Bir Duygu: 68sm-i erife Mazhar Olanlar: 68Bu Noktann Ezh: 68Merhametli nsanlarn Yapmas Gereken eyler: 68yilk Grenlerin Yapmas Gereken eyler: 69Er-Rahmn, Er-Rahm sm-i erifinin Zevkini Duyanlar: 69

3. EL-MELK.. 69Kula Gereken ey: 71

4. EL-KUDDS. 72El-Kudds sm-i erfnin Biricik Shbi: 73El-Melik sm-i erifinden Sonra El-Kudds sm-i erifi: 73Kula Gereken ey: 73

5. ES-SELM... 74Bu Ma'naya Gre Kul in Gereken ey. 75sm-i erifin Baka Bir Ma'ns: 75Bu Ma'naya Gre Kula Gereken ey: 76Felket Ve Buhranl Dakikalarda Dn Ve mn Kuvveti: 76Yne Bu sm-i erfn Tefsr Olmak zere: 76

6. EL-M'MN.. 77Kula Gereken ey: 78mnn Btnl: 78

7. EL-MHEYMN.. 78Kula Gereken ey: 79

8. EL-AZZ.. 79Kula Gereken ey: 81

9. EL-CEBBAR.. 81Kula Gereken ey: 82

10. EL-MTEKEBBR.. 82Eski nsanlarn Dller stne Yollar Yapld: 83Kula Gereken ey: 83Kbrli Br nsann Her eyden Eli Bo Kalr: 83

11. EL-HLK.. 83Allah Vard, Beraberinde Hbir ey Yoktu: 84Kula Gereken ey: 84

12. EL-BR 84Kula Gereken ey: 85

13. EL-MUSAVVR.. 85Yaratmak Kelimesinin Hakik Ma'ns: 86Kula Gereken ey: 87

14. EL-GAFFAR.. 87Gnahkr Br Kimse Neye Benzer: 88Gnah Lekelerini Temizleyen Sabun: 88 Yz Tammyle Kararm Olmann Almeti: 88Kula Gereken ey. 88

15. EL-KAHHAR.. 88Kahr ve ltf: 89Kullara Gereken: 89

16. EL-VEHHAB.. 89Kullara Gereken: 90

17. ER-REZZAK, ER-RZIK.. 90Zhr Ve Manev Rzk: 91

Kula Gereken ey: 9218. EL-FETTAH.. 92

Kula Gereken ey: 9319. EL-ALM... 93

nsanlardaki lmin Kymeti: 94Kula Gereken ey: 94

20. EL-KABID.. 9521. EL-BASIT.. 95

Kula Yaraan ey: 9522. EL-HAFD.. 95

Kula Gereken ey: 9623. ER-RAF 96

Kula Gereken ey: 9624. EL-MUZ.. 9625. EL-MUZL. 96

Kula Gereken ey: 9726. ES-SEM' 97

Mutlak Keml, zaf Keml: 99Kula Gereken ey: 99

27. EL-BASR.. 99Biz Kullara Yaraan: 100Allah Her Lhza Bzimle Berberdr: 100

28. EL-HAKEM... 100Kula Gereken: 101

29. EL-ADL. 101Adl le dilin Fark: 102Allahtan Baka Adl Yoktur: 102Allah'n Yapt Her , Tam Bir Adalet Ve Hikmettir: 102Kula Gereken: 103

30. EL-LATF. 103Kula Gereken ey: 104

31. EL-HABR.. 104Kula Gereken ey: 105

32. EL-HALM... 105Bizlere Yaraan ey: 106

33. EL-AZM... 106Mahlkun Bykl: 107Allhu Tel Bykler Bydr: 108Kula Gereken ey: 108

34. EL-GAFUR.. 10835. E-KR, E-EKR.. 109

kran Yolunu Tutanlarn Almetleri Ve Akbetleri: 110Kula Gereken ey: 110

36. EL-AL, EL-ALYY, EL-A'L.. 110Yksekliin Gerek Mans udur: 111

Kula Gereken ey: 11137. EL-KEBR.. 111

Gklerin Esrarn zmeye alan limler: 112Bu sm-i erif Hkmnce Kula Yaraan ey: 112

38. EL-HAFZ.. 113Allahu Teala Knat Muhafaza Buyurmaktadr 114Haram, Hell Snrlarn Gzetmeyenler: 114Kula Gereken ey: 115

39. EL-MUKT.. 115u Halde Kula Gereken: 116

40. EL-HASB.. 116Allahu Tel abuk Hesapldr: 117nsann En Kymetli Sermyesi mrdr: 117Hesab Banda Meydana kacak Netice: 117Kula Gereken ey: 118

41. EL-CELL. 118Kula Yaraan ey: 118

42. EL-KERM... 119Allahu Tel'nn Kerim sminden Nr Ve Feyz Alan Bahtiyar Kullar: 120

43. ER-RAKB.. 120Kula Gereken ey: 121

44. EL-MUCB.. 121Chl Tabiiyyeciler: 122Kula Gereken ey: 123

45. EL-VAS' 123Kula Gereken ey: 124

46. EL-HAKM... 124Kula Gereken ey: 126

47. EL-VEDUD.. 126Fyzat nedr?. 128Kula Gereken ey: 128

48. EL-MECD.. 128Kula Gereken ey: 129

49. EL-BA'S. 129Kula Gereken ey: 130

50. E-EHD.. 131Kula Gereken ey: 132

51. EL-HAKK.. 132Hak tikat, Hak Sz: 133Kula Gereken ey: 133

52. EL-VEKL. 133Kim Vekl Olabilir?. 134Tevekkl htiyc Ve Tevekkln Ma'ns: 134Tevekkl Demek, Sebepleri hml Etmek Demek Midir?. 135Kula Gereken ey; 135

53. El-KAV 13554. EL-METN.. 136

Kula Gereken ey: 13655. EL-VEL 136

Kula Gereken ey; 13756. EL-HAMD.. 137

Vastal, Vastasz Nimetler: 138Allahu Tel Ztnda Hamddir: 138Cinayetler Ne le llr?. 139Kula Gereken ey: 139

57. EL-MUHS 139Kula Gereken ey: 140

58. EL-MBD 140lk nsann Yaradl: 141Kula Gereken ey: 141

59. EL-MUD.. 141Allahu Tel Hakszl Tervc Etmekten Mnezzehtir: 142Kula Gereken ey: 142

60. EL-MUHY 142Kula Gereken ey: 143

61. EL-MMT.. 143Kula Gereken ey: 143

62. EL-HAYY.. 143Nebatat, Hayvanat Ve nsandaki Hayat: 145Hakki Hayat: 145Kula Gereken ey: 145

63. EL-KAYYUM... 145nsan ruhundaki esrar: 146Kula Gereken ey: 146

64. EL-VACD.. 147Kula Gereken ey: 147

65. EL-MACD.. 147Kula Gereken ey: 148

66. EL-VAHD.. 148Kula Gereken ey: 149

67. EL-EHAD.. 14968. ES-SEYYD, ES-SAMED.. 149

Kula Gereken ey: 15069. EL-KADR.. 15170. EL-MUKTEDR.. 151

Kula Gereken ey: 15271. EL-MUKADDM... 15272. EL-MUAHHR.. 153

Kula Gereken ey: 15373. EL-EVVEL. 154

74. EL-AHR.. 154Kula Gereken ey. 155

75. EZ-ZAHR.. 155Bir Temsil 156Kula Gereken ey: 156

76. EL-BATIN.. 156Zatnn grlmesi ve mahiyetinin bilinmesi asndan gizli ve gizli srlara in. 156Kula Yaraan ey: 157

77. EL-VAL 158Kula Yaraan ey: 158

78. EL-MTEAL 159Allahu Tel'ya ftira Eden Milletlerin Temsili: 159Kula Yaraan ey: 159

79. EL-BERR.. 160Kula Yaraan ey: 161

80. ET-TEVVAB.. 161Allahu Tel'ya Nazaran Tevbenin Ma'nas 162Gnahlarla Beraber Kt Huylardan Da Dnmek: 162Kula Yaraan ey: 163

81. EL-MNTEKM... 163Allah'n Sevmedikleri Ve Bunlarn Akbetleri: 163Cehennemde Yemek: 163Cehennemde kence yetleri 163Cehennem Azabnn Mddetine Akl Erdirilmez: 164Kula Gereken ey: 164

82. El-AFVV.. 164Allahu Tela Afv Sever: 165Afvle Mafiret Arasndaki Fark: 166Kula Gereken ey: 166

83. ER-RAUF. 166Ar Ve pek Bcei: 166Allahn nsanlara Re'feti Daha Byktr: 167Kula Yaraan ey: 167

84. MALK'L-MLK.. 167Hner, Bu Fni Sermaye le Bki Saadet Kazanmaktr: 168Allah Kendi Mlkn Yine Kendi Mlk le Satn Alyor: 168Kula Gereken ey: 168

85. Z'L-CELAL VE'L KRAM... 168Her Nimet Ancak Allah'tan Gelir: 169Kula Gereken ey: 169

86. EL-MUKST.. 169Br Dairede Grlen ntizam Neye Dellet Eder?. 170nsanlarn En Hazin Ve Esef Verc arpklklar: 170Kula Gereken ey: 170

87. EL-CAM' 170

Allahu Tel Btn nsanlar Toplayacak: 171Allahu Tel Her Hak Sahibn Hasmiyle Toplar: 171lim Me'alesnn Iyla Neler Grlyor: 172Kula Gereken ey: 172

88. EL-GAN, EL-ANYY.. 172htiya, Ma'budlua Uymaz: 173badetlerde Hedef: 174Kula Gereken ey: 174

89. EL-MUN 174Herkes Zengin Olmak ster: 175Bahtiyar Zengin: 175Hline Sabredebilen Fukara: 175Kula Gereken ey: 175

90. EL-MAN 176Kula Gereken ey: 177

91. ED-DARR.. 17792. EN-NAF 177

Hayr Da er De nsanlar n Birer mtihandr: 178Kahr Yznden Ltuf: 178Zararl eyler Neden Czip Grnr?. 179Bugnk Zararlar, Dnk Hatlarn Neticeleridir: 179Mazarratlar Brer Terbiye Ve Tekml Unsurudur: 179Kula Gereken ey: 179aresiz Skntlar: 180

93. EN-NR.. 180Gkler Ve Yerin Nuru 181mn Nuru Ve Gnein Ziys: 182mn Nuruyla Aydnlanmayan Gnller Niin Muztariptir?. 182Kula Gereken ey: 182

94. EL-HAD 183nsanlara mn, Yaratllarnda Balanmtr: 185Kula Gereken ey: 185

95. EL-BED 185Satran Tahtasna Hayret Eden: 186Dikkat Ve Tecesss: 187Kula Gereken ey: 187

96. EL-BAK 187Dnya Br Bekleme Odas Veya Bir Misafirhnedir: 188Kula Gereken ey: 188Fn Hayatla Bak Hayat Nasl Kazanlr?. 188

97. EL-VARS. 188Kula Yaraan ey: 189

98. ER-RED.. 189Kula Gereken ey: 189Akln Terbyes: 190

Nefs Ve Islah: 19099. ES-SABUR.. 190

Bu sm-i erfn Halim sm-i erfiyle Ma'nca Fark: 190Sabrl Adamlar, Faziletli nsanlardr: 191Kula Gereken ey: 191

100- EL-KARB.. 191101- EL-MUHT.. 192102- EL-KF 192SONU.. 192

Muztarp Beeriyet in Birck Kurtulu Yolu. 193BBLYOGRAFYA.. 194

KURAN VE SNNET IIINDA ESMA- HSNA ERH

nsz

Esm, ism'in ouludur, Hsn da "en gzel" anlamna gelir. Esm'l Hsn, "en gzel isimler"

demektir. Allah'n bu gzel isimleri Kur'n- Kerim ve hadislerde geer. Saylar 99'dur. Bu gzel isimler,Cenb- Hakk'n kemal sfatlardr. Sfatlar, O'nun ycelik, stnlk ve kemaline delalet ettii gibi, ibadetve dualaryla yalvaran kimseyi Allah'a yaklamaya da sevk ederler. Yce Allah yle buyuruyor:

"En gzel isimler Allah'a mahsustur. O'na bu gzel isimlerle dua edin. O'nun isimleri hakknda

erilie sapanlar brakn." [1]

Allah Raslu yle buyuruyor:

"Allah'n doksan dokuz ismi vardr. Kim onlar sayarsa cennete girer." [2]

Kur'n ve Hadiste geen Esm'l Hsna 99'dur. Bunun dnda insanlarn, cinlerin, meleklerin,peygamberlerin bilmedii saysz isimleri vardr Allah'n. Nitekim Allah Raslu bir hadiste bunu yleaklamtr:

"Allah'm! Sana senin btn isimlerinle dua ediyorum. O isimler ki sen yce zatn onlarlaisimlendirdin. Yahut onlar bir eline retmisindir. Yahut kitaplarnda indirmisindir. Yahut gaybilminde ztn iin semisindir."

M'min, Rabbine bu gzel isimlerin biriyle veya her hangi bir sfatla yakarta bulunabilir. YceAllah yle buyuruyor:

"Raslum! Onlara de ki: "ster Allah diye dua edin, ister Rahman diye. Hangisi ile dua ederseniz

edin, en gzel isimler O'nundur." [3]

Mmin, hem Esm'l Hsna ile dua eder, hem de bu isim ve sfatlarn anlamlarn, eserlerini,etkilerini dnr. Bir insan olarak yapabileceini yapmak iin hem alr, hem de Allah'tan yardm ister.Gcn aan olaylar iin direk Allah'a mracaat eder, gzel isimleriyle O'na dua eder.

Kinatta bulunan btn belgeler, eserler Allah'n gzel isimlerine delalet etmektedir. simleri,Allah'n sfatlarna, sfatlar da zatna delalet etmektedir.

Yce Allah yle buyuruyor:

"Allah'n rahmetinin eserlerine bir bak!" [4]

Yce Allah'n gzel isimlerinin belli zellikleri ve esrar vardr. Gzel isimleriyle O'na dua

edelim.[5]

Giri

Hamd Allah'adr. O'na hamd eder, O'ndan yardm ister ve O'ndan af dileriz. Nefislerimizin errinden

ve kt amellerimizden O'na snrz. Allah kimi doru yola iletmise onu saptracak, kimi desaptrmsa onu doru yola iletecek yoktur. Bir olan, ei ve orta bulunmayan Allah'tan baka ilaholmadna, Muhammed'in (s.a.v.) O'nun kulu ve elisi olduuna ehdet ederim.

Bir insann en byk gayesi salam ve doru bir imana sahip olmaktr. Allah Tel her ey iin birsebep yaratm ve her gaye iin de o gayeye gtren yolu gstermitir. Kiiyi imana gtren ve onunimann kuvvetlendiren en byk sebeplerden ve en nemli yollardan birisi de Allah Tel'y lyk olduuekilde tanmaktr. Allah' (c.c) zatyla tanmak gcne ve yeteneine sahip olmadmza gre O'nu ancakisimleri ve sfatlaryla tanyabiliriz.

Allah'n salt ve selam Hz. Muhammed'e, ashabna ve kyamete kadar O'nun yolundan gidenlereolsun.

phesiz ki Allah (c.c), her istek ve arzunun gereklemesini bir sebebe balam ve her gayeyegtren bir yol yaratmtr. man, gaye ve arzularn en by ve en nemlisidir. Allah (c.c), imann eldeedilmesini ve onun glenmesini salayan sebepler var etmitir. Nitekim onu zayflatan ve ortadankaldran sebepler de vardr.

mann elde edilmesini ve onun kuvvetlenmesini salayan eylerin en nemlilerinden birisi AllahTel'nn Kur'an ve Snnette geen gzel isimlerini bilmek, onlarn mnlarn anlamaya almak veonlarla Allah'a kulluk etmektir.

Allah Tel yle buyurmutur:"En gzel isimler Allah'ndr. O halde O'na o gzel isimlerle dua edin ve O'nun isimleri hakknda

erilie sapanlar brakn; onlar yaptklarnn cezasn ekeceklerdir." [6]

Buhar ve Mslim'de Eb Hureyre'den (r.a) rivayet edilen bir hadiste Raslullah (s.a.v.) yledemitir:

"Allah Tel'nn doksan dokuz ismi vardr. Kim bu isimleri sayarsa cennete girer." [7]

Yani, kim onlar ezberler, anlamlarn ve delalet ettii mnlar iyice kavrar, onlarla Allah' ver,onlarla Allah'a istekte bulunur ve onlara kesin bir ekilde inanrsa cennete girer. M'minlerden bakascennete giremez. Artk anlalmtr ki, Esm-i Hsn'y bilmek, imann olumas, glenmesi veyerlemesinin en byk kayna ve temel unsurudur.

Esm-i Hsn'nn bilinmesi merhalede gerekleir:1. Onlarn lafzlarn tek tek sayabilmek,2. Anlam ve delalet ettii mnlar kavramak,3. Onlarla Allah'a dua etmek.Esm-i Hsn ile dua da iki trldr:1. vg ve ibadet iin yaplan dua,2. Bir eyler istemek iin yaplan dua.Allah'n gzel isimlerini bilmek imann temelidir. nk onlar bilmek tevhidin u eidini de

bilmek demektir:1. Rubbiyet tevhidi: Rabblikte teklik.2. Ulhiyet tevhidi: lahlhkta teklik.3. simler ve sfatlar tevhidi: simler ve sfatlarda teklik ve benzersizlik.Tevhidin bu nev'i, imann ruhu, esas ve gayesidir. Kulun, Allah Tel'nn isim ve sfatlaryla

ilgili bilgisi arttka iman da artacak ve phelerden kurtulacaktr. O halde inanan bir kimsenin, AllahTel'nn isim, sfat ve fiillerini renmek iin btn gcn sarf etmesi gerekir. Bunu yaparken de AllahTel'y sfatlarndan soyutlamamal, O'nu baka varlklara benzetmemeli, O'nunla ilgili bilgileri tahrifetmemeli ve O'na nitelik izafe etmemelidir. Bilgiler, Kur'an'dan, snnetten, sahabeyi kiramdan ve onlarnyolundan gzelce gidenlerden alnmaldr. Bu tr renme tarz kiinin imann artrr, onu phelerdenuzak bir inanca ulatrr, ona kiisel zgven kazandrr ve Rabbine olan sevgisini kuvvetlendirir. Allah'

(c.c), isimleri, sfatlar ve fileri ile tanmak O'na kar kanlmaz bir sevgi dourur. Bu sebeple, Allah'

sfatlarndan soyutlayanlar, firavunlaanlar ve Cehmiye [8]

taifesine mensup olanlar, kalplerle Allah

sevgisi arasndaki yolu kesen yol kesicilerdir. [9]

man oluturan ve glendiren en nemli faktrlerden birisi de Kur'an ayetleri zerindednmektir. Kur'an' dnerek okuyan bir kimse Kur'an ilimlerinden ve marifetinden srekli yararlanr.Bununla da onun iman artar. Kur'an'n intizamna, ayetlerin yerli yerince oluuna ve birbirini tasdikediine, aralarnda eliki ve ihtilaf olmakszn tam bir uyum iinde bulunuuna bakt zaman grdgerekler onun imann kuvvetlendirir. Kulun Kur'an- Kerim'i dnerek okumas, mnsn ve sahibininvermek istedii mesaj anlamaya almas onun imann glendiren en nemli eylerdendir. Kulun,varlk leminde grd ve duyduu yetlerle okuduu Kur'an ayetleri zerinde gzelce dnmesi, ondanbir kavray ve basiretin domasna sebep olur. Btn bunlarn z u iki noktada toplanmaktadr:

1. Kulun kalbini dnya yurdundan ahiret yurduna tayp oraya yerletirmesidir.2. Kur'an'n mnlar zerinde dnmesi, niin ve hangi maksatla indiini iyice anlamas ve her

ayetten gerekli dersi alp kalbindeki hastal onunla tedavi etmesidir. "Yce Dosta ulatracak en

kestirme ve kolay yol budur. Kur'an' dnerek okumann en yakn yollarndan biri de budur. [10]

man oluturan ve glendiren eylerden birisi de Raslullah'n (s.a.v.) hadislerini ve bu hadislerinard iman ve amel bilgilerini renmektir. Bunlarn hepsi imann elde edilmesini ve kuvvetlenmesinitemin eder. Bir kulun Allah'n Kitab ve Peygamberin snnetiyle ilgili bilgisi arttka iman ve yakn deartar, ilminde ve imannda her trl pheden kurtulaca bir mertebeye eriir. Kiiyi imana gtrenyollardan bir dieri de Peygamber'i (s.a.v.), O'nun yce ahlkn ve gzel sfatlarn tanmaktr. nkO'nu tam mnsyla tanyan bir kimse O'nun getirdii eylerin -yani Kur'an, Snnet ve hak dinin-doruluunda pheye dmez.

mana sebep olan eylerden bir dieri de varlk lemini, gklerin ve yerin yaratln, onlardabulunan eit eit yaratklar, insan ve insann sahip olduu nitelikleri dnmektir. Bunlar dnmekde iman iin kuvvetli bir sebeptir. nk bu varlk leminde yaratcsnn kudret ve azametine, iindekieylerin gzelliine, onlardaki akllara durgunluk veren nizam ve intizama, Allah'n ilminin ve hikmetiningeniliine dellet eden nice deliller vardr.

Btn yaratlmlarn her ynden Rabblerine muhta ve mecbur olduklarn ve onlarn bir an bileolsa Allah'tan uzak kalamayacaklarn bilmek ve anlamak dahi iman iin yeterli bir sebeptir. Bunlardnmek, kulu Rabbi karsnda son derece mtevazi hale getirir, onu daha fazla duaya yneltir, din vednyev menfaatleri elde etmede ve zararlar defetmede Allah'a muhta olduunu anlamasna sebep olur.Allah'a tevekkln kuvvetlendirir, iyilik yapma hrsn ve Allah'n va'dine olan gvenini artrr. man vetakva ite bununla gerekleir,

Allah'n nimetlerinin okluunu dnmek de byledir. Hibir yaratk bir an bile olsun bunimetlerden uzak kalamaz.

Allah Tel'y oka zikretmek ve dua etmek -ki dua bir ibadettir- de iman kuvvetlendirensebeplerdendir. Bu zikir, dil ile, kalp ile, amel ile, hal ile hulsa her halkrda yaplabilir. Kulunimandan nasibi, zikirden nasibi kadardr. Bir baka sebep de slamn gzelliklerini. tanmaktr. slam dinitamamen gzelliklerden ibarettir. nan esaslar en doru, en salam ve en yararl esaslardr. slm ahlken gzel ahlktr. Beer ilikiler ve hukuka dair olan esaslar ise en gzel ve en adaletli hkmlerdir. Buekilde dnen kulun kalbinde Allah iman ssler ve ona iman sevdirir.

man takviye eden en nemli eylerden birisi de Allah'a en gzel ekilde ibadet etmeye almak veAllah'n yaratklarna iyilik etmektir. Kul, Allah' gryormu gibi ibadet etmelidir. Bunu yapamyorsa

Allah'n onu grdn ve mahede ettiini daima hatrnda tutmaldr ve amellerini en gzel ekildeyapmaya aba gstermelidir. Kul nefsiyle mcahedeye devam ettii mddete iman ve yakn kuvvetlenirve phelerden uzak bilgi mertebelerinin en yksei olan Hakkal Yakn/kesin bilgi mertebesine ular,bylece ibadet ve itaatin lezzetini tadar.

Allah'a ve O'nun dinine davet etmek, hakk ve sabr tavsiye etmek de iman takviye edeneylerdendir. Kul, bunlarla hem kendisini, hem de bakalarn olgunlatrr.

Kfrn, nifakn, fsk ve isyann her eidinden uzak durmak da iman takviye eden sebeplerin ennemlilerindendir.

man kuvvetlendiren bir dier sebep, farzlar yerine getirdikten sonra nafile ibadetlerle Allah'ayaklamak, nefsn arzular galip geldiinde Allah'n sevdii eyleri yapmay baka eylerden nealmaktr.

Bir baka sebep de, kendisine yalvarp istekte bulunmalar ve kelmn okumalar iin AllahTel'nn rahmetiyle indii vakitlerde O'nunla birlikte olmak kalbini O'na balamak, O'nun huzurunda ikenkulluk edebini taknmak ve sonra bu birliktelii tevbe ve istifar ile bitirmektir.

man kuvvetlendiren bir baka sebep, gvenilir ve ihlasl limlerle bir arada bulunmak, meyveleringzellerini seer gibi onlarn da gzel szlerini renip biriktirmektir.

Kulun Allah ile kalbi arasna giren btn sebeplerden uzak durmas da iman kuvvetlendiren bir

dier sebeptir. [11]

Allah'n gzel isimlerini her mertebesiyle bilmek iman oluturan ve glendiren en nemlisebeplerden biridir. Hatta Allah' isim ve sfatlaryla tanmak imann temelidir. man bu byk temelinzerine bina edilir.

Kitaptaki doru olan eyler Allah'tan, yanllklar ise benden ve eytandandr. Allah ve Rasl hertrl yanllktan uzaktr.

Kerem sahibi Allah Tel'dan bu kk ameli rzasna muvafk klmasn, yazarn, okuyucusunu veneredenini cennetine dahil etmesini ve bu eseri aleyhimize deil lehimize ahit klmasn ve mellifi veokuyucusunu bu kitaptan faydalandrmasn dilerim. O, istenilenlerin en hayrls, mit beslenenlerin encmertidir. O bize kfidir ve ne gzel vekildir!.. Yce Allah'tan baka g ve kuvvet yoktur. Salt selmve bereket, O'nun kulu ve elisi, yaratklarnn seilmii, vahyinin emini Peygamberimiz ve nderimizMuhammed'e (s.a.v.); onun l ve ashabna ve kyamet gnne kadar gzelce onun yolundan gidenlereolsun.

La havle vel kuvvete ill billahi'1-aliyyi'l-azm...[12]

Allah adiyle andmz byk zt, bu muazzam varl yaratan, tutan, her lhza grp gzeten zttr.Hudutsuz kudret sahibidir, isterse yaratlmlarn daha nice benzerlerini de vcda getirir, yine dekudretinden bir zerre eksilmez. O, Rabb'l-lemin olmakla beraber kendisiyle ainal olan kullarnabilhassa yle ltuflar, yle ikramlar vardr ki, bunlar sylemee ve saymaa kimsenin gc yetimez.Bu sebepten bir insan iin mmkn olabilen en byk kazan, O'nu tanmak ve en byk kayp da, O'ndangaflet hlinde bulunmaktr.

Farzedelim: Grgs, bilgisi geni, servet ve smn bol, hatr ve nfuzu geerli, ayn zamandacmert, kibar, zarif, merhametli bir zt vardr ki, herkes, onun deil yle dire-i sohbetine girmek, yolda,belde yle bir iltifatna nail olmay bile bir eref biliyor; bundan dolay bir zevk ve iftihar duyuyor,O'nun dostluunu kazanmak iin byk fedakrlklara katlanmay gze kestiriyor... Bu dostluukazandmz kabul edelim. Acaba bununla, isteklerimiz iin baka dost aramak ihtiyacndankurtulabilecek miyiz? insann bedenine, kalbine, ruhuna it o kadar eitli hacetleri vardr ki, bunlarzaman ile beraber mtemadiyen deiiyor ve ard aras kesilmeden teselsl edip gidiyor.

Pek ak bir hakikattir ki, byle her an yenilenip duran bu saysz hacetleri bitirmee Allhu Z'l-Cell tel ve tekaddes Hazretlerinden baka kimse muktedir deildir. O Allah ki, dorulup gelenlererahmet kaps aktr. Kapsnda perdecisi, yanna varmak iin mabeyincisi yoktur. Dilekler oaldka,ihsan, keremi oalan; hacetler arttka in'm, fazl artan; madd, mnevi her eit ni'metin byn,kn mahlktna ulatran ve onlar her trl zarar ve ziyandan koruyan ancak O'dur. O halde aslrenilecek ve dostluu kazanlacak olan zt ancak Allhu tel'dr. O'nun dostluunu kazanmak, her eyikazanmak demektir. Fakat, Allah'tan baka her eyi kazanmak aslnda hibir ey kazanmamaktr. Allah'nrzsna ermek, kendisini tanmak ve irdelerine itaat etmekle elde edilir. Allah' tanmak, bir insan iinmmkn olabilen en yksek bir eref, irdelerine itaat etmek en yksek bir kazantr. Drst bir Allahbilgisi, insan kendi zihin leminde btn evham ve haylttan, her eit hurafelerden, btl faraziyelerdenkurtarr. Allah'n buyruklarna itaat etmek de, insann hakki saadet ve bahtiyarln vcuda getirir, onurhan, cismen temizler ve ykseltir, Allah'n muhabbetine lyk bir hale getirir. Hakikaten Allah, insanmkellef tutmakla ona ne kadar parlak bir eref vermi ve onu ne kadar ykseltmitir. Bu sayededir ki,insan msivya tapmaktan, canl cansz her hangi bir kuvvet karsnda korkup titremekten, gz yalardkerek onlardan beyhude merhamet dilenmekten kurtulmu ve bir hamlede btn kinat geerek, yalnzAllah'tan korkmak, yalnz Allah' sevmek ve yalnz Allah'a kul olmak gibi tam ve hakki bir hrriyeteulamtr.

Allhu tel Hazretlerini insan takatinin eriebilecei en ileri bir mertebede reten ve O'nunhakknda en gerek duygular veren ve irdelerini bildiren biricik din, slm dinidir. slm gnei,bulutsuz semlarda bol ziysiyle hi batmadan parlayp dururken, beeriyyetin bedbaht olmasna hi birsebep yoktur. Yalnz o nura kar gzlerini ve gnllerini smsk tkamasalar! slm Dini, Allhu tel'nnKur'n'da ve hadste gelmi isimlerini, sfatlarn reterek O'nu tantyor, hadsiz hesapsz nimetlerini,ltuflarn sayarak sevdiriyor, bu nmetleri iyi kullanarak arttrma ve ebedletirme yollarn gsteriyor,kt kullanarak mahrumiyete uramaktan korkutuyor.

Bugn dnya yzndeki insanlar, (Allah bilgisi) hususunda snfa ayrmak mmkndr:1- Tam ve gerek bir bilgi edinenler: Gerek bir duygu ile Allah'a inanan en kymetli insanlardr.

nk her eyde hakkaniyyetten ayrlmaz, kimseye ktlk etmez, bilkis herkese iyilik etmeye alr, nekadar byk olursa olsun insana tapmaz, herkesi karde bilir, kimseye boyun emez, yalan sylemez,gnl ferahtr, dnya hrs ile gzleri kararmaz, doru yoldan aynlmazlar...

Ah!.. Btn insanlar, o hakkatlar hakikati yce varl bylece renebilselerdi. O zamanbirbirlerini ne kadar sevecekler, birbirleriyle boumaktan ne kadar nefret edeceklerdi!...

2- Btn btn varln inkr edenler: Allah'n varln inkr etmek, riyz bir dsturu inkr etmekkadar sama ve hezeyanken, (bilgi devri) diye np durduumuz bu zamanda bile irk ile inkr,beeriyyetin tedenberi kanayan bir yaras olmakta devam etmektedir. Ne gariptir ki, bu mnkirlerin ou,gzel eserlerin hayran ve mesel mhirne izilmi bir tabloyu grnce:

"Efendim hrika, hrika!... diye ressamn alkladklar halde, bu kck dnyda milyarlarcatablo gsteren o byk kudret sahibine kar gaflet iinde bulunuyorlar. Bu hle insanlk nmna derin birac duymamak kabil deildir.

3 - Varlna nandklar halde, bilerek veya bilmeyerek O'nu nna yaramayacak surettevasflayanlar: Nice insanlar da vardr ki, Allah'n varlna inandklar halde O'na irk komaktan, yniher hangi bir mahlka ulhiyyet payesi vermekten, veya ulhiyyete mahsus sfatlardan her hangi birindeAllah'a bir denk veya bir ortak olabileceini dnmekten veya mahlka ait herhangi bir sfat Hlk'aisnad etmekten kurtulamamlardr. Bu snftan insanlar daha ok grlmektedir. Bir taraftan da dnynnherhangi bir noktasnda beliren ve korkun bir fikir hastal demek olan (mnkirlik), bir kolera salgngibi insanlar arasnda yaylmaktadr.

Esasen insann, kendini yaratan zt hakknda drst bir bilgi edinememesi ok hazin bir boluktur.

Bu bilgisizlii gidermek iin Allahu tel'nn isimlerini ve sfatlarn renmek cbeder. [13]

Allah'a Hamd Sena Ve Yalvarma:

lh!Hamd senalar, minnet ve kranlar, takdisler, ta'zimler, tebciller ancak Sana'dr. Saysz

ni'metlerinin iinde bulunuyoruz. Bu ni'metlerinin en byklerinden olmak zere, gnllerimize bir nrverdin ki, biz o nr ile Sen'i biliyor ve Sen'den baka asla bir mabud tanmyoruz.

Kalbimizi bu nurdan ayrma!Sevdiin ve her hareketinden honut olduun ve insanlk iin mutlak bir halaskar olarak yarattn

Fahr-i Kinat aleyhi ekmel's-salavti ve't-teslmt Muhammed b. Abdullah b. Abd'l Muttalib b. HimHazretlerinin da'vetini kabul edip, enirinle at cadde zerinde yryenlerden ettin. Bu en byk erefleiftihar ediyoruz.

Ayamz bu caddeden kaydrma!Y Rab!lemler durduka her trl salt selm, rz yollarnn klavuzu, madd ma'nev kazanlarmzn

kayna, dileklerimizin kaps, dertlerimizin tabbi olan o mbeccel, muazzam, mkerrem Raslnn... l Ashabnn zerine olsun.[14]

Esml-Hsn Ne Demektir?

Esma, ismin cem'idir. Hsn kelimesi de en gzel ma'nsna tafdil sgasdr. Terkibin ma'ns: En

gzel isimler demek olur. En gzel isimler Allah'a mahsustur. nk btn kemllerin sahibi O'dur. O'nunisimleri, en ileri ve mutlak bir keml ifde eden, mukaddes kelimelerdir.[15]

Esml-Hsn'y renmenin Faydalar:

Allahu tel Hazretlerini bilmek, sevmek, kulluuna balanmak, O'nun sevmedii kt huylar atmak,

honud olduu temiz huylarla varln gzelletirmek, bu suretle rzsna ermektir.Allahu tel'yi bilmek, O'nun isimlerini ve sfatlarn renmekle olur.Allahu tel'y sevmek: Bu da btn kemltn ancak Allah'ta bulunduunu ve O'ndan olduunu

bilmekle kazanlr. Rh kemle ktr. Bir eyin kemlini renince hemen oraya akverir ve grdkemlin kuvvetine gre bir zevk duyar. Btn kemltn ancak Allah'ta bulunduuna kat' bilgi edinen rh,bu bilgiden sonsuz bir zevke dalar ki, kendisinden bu zevkin asla kesilmemesini ister.

Allahu tel'nn kulluuna balanmak: Bu zevkin, intisap erefinin hi kesilmeden devam iinbiricik yol da, Allah'n buyruklarna smsk yapmak, yasak ettii eylerden son derece saknmaktr.Seven iin en byk zevk, sevdiini kendisinden memnun etmee almaktr. Bunu temin iin her eyi vehatt icbnda cann feda etmei gze alr. En ziyde korktuu ey de, sevdiinin hmna uramaktr.Sevdiinin nazarndan drecek olan en ehemmiyetsiz eylerden bile titrer,... rperir.[16]

Haytn Gayesi:

Hayatn gayesi, Allah'n rzsna ermektir. Btn ibdetler, btn gzel huylar, insan Allah'n

rzasna ulatran yollar, vstalardr. Btn kabahatler, btn kt huylar, insan Allah'n hmnauratacak irkinliklerdir. Velhasl Esm'l-Hsn'y renmekle Allah bilgisi kazanlr. Allah bilgisi,Allah sevgisinin tohumudur. Bir gnle bu tohumdan derse filizlenir. O gnlden evk ve muhabbetaac biter, bu aacn meyveleri vardr ki, kalbde, ruhta, elde, ayakta, gzde, kulakta, insann btn maddve ruh varlnda belirir ve olgunlar. Bu meyveler balca, Yaradana hrmet, yaradlmlara merhametetmek, kt huylar atmak, gzel huy kazanmak, hak urunda her trl fedkrla katlanmak... gibi samimmeziyetlerdir. Hakik insan olmak, bu meziyetleri kendinde toplamaktr. Allah'n rzs, dnya ve hiretinsaadeti de bu meziyetlerin arkasndadr.[17]

Esm'l-Hsn le lgili Hads'in Metn:

An Ebi Hreyrete Radiyallah Anh: Kale Raslullahi Sallllah Aleyhi ve Sellem, nne Lillhi

Tis'aten ve Tis'ne ismen, men ahsh dehalelcennete, Huva'llh'llez l ilahe ill H. Er-Rahmn Er-Rahm EI-Melik El-Kudds Es-Selm El-M'min El-Mheymin El-Azz El-Cebbar El-Mtekebbir El-Hlik El-Bri' El-Musavvir El-affr El-Kahhr El-Vehhb Er-Razzk El-Fetth El-Alm El-Kbid El-Bsit El-Hfd Er-Rf' El-Muz El-Mzil Es-Semi El-Basr El-Hakem El-Adl El-Ltf El-Habr El-Halm El-Azm El-Gafr E-ekr El-Aliy El-Kebr El-Hafz El-Mukt El-Hasb El-Cell El-Kerm Er-Rakb El-Mucb El-Vsi' El-Hakm El-Vedd El-Mecd EI-Bs E-ehd El-Hak El-Vekl El-Kaviy El-Metn El-Veliy EI-Hamd El-Muhs El-Mbdi El-Mud El-Muhy El-Mmt El-Hay El-Kayym El-VcidEl-Mcid El-Vhid (El-Ahad) Es-Samed El-Kdir El-Muktedir El-Mukaddim EI-Muahhir El-Evvel El-hir Ez-Zhir El-Btn El-Vl El-Mtel El-Berr Et-Tevvb El-Mntekm EI-Afv Er-Raf Mlik'l-Mlki Z'1-Celli ve'1-krm El-Muksit El-Cmi El-aniy El-Mun El-Mni Ed-Dr En-Nf' En-Nr

El-Hd El-Bed El-Bk El-Vris Er-Red Es-Sebr (Celle Celluh).[18]

Hads'n Ma'ns:

Eb Hreyre radiyallah anh'den, dedi ki:Allah'n Resul salla'llhu aleyhi ve sellem buyurdu:Muhakkak ki, Allahu tel'ya mahsus olarak doksan dokuz isim vardr. Her kim bu doksan dokuz

ismi ihs ederse Cennete girer, sonsuz saadete ulam olur.[19]

hs Ne Demektir:

Bu kelimeye trl ma'n verilmitir: Saymak, ezberlemek, ma'nlarn uurla anlamak. u halde

ihs tahakkuk etmek iin bu doksan dokuz ismi hem ezberlemek, hem ma'nlarn renmek, hem desaymak gerektir. Yoksa bir papaan gibi sdece ezber etmek veya saymak kfi deildir. nsan gibi uurlu

bir mahlka yaraan da budur.Bu doksan dokuz isme "hs simleri" denir:Burada doksan dokuz adedinin sylenmesi hasr iin deildir. Yni Allahu tel'nn ancak doksan

dokuz ismi vardr. Bunlardan baka yoktur ma'nasna deildir. Belki yalnz ihs isimlerini bildirmekiindir. Yoksa Kur'n'da Allh'u tel'nn bunlardan baka isimleri de gelmitir. Allah, nice has kullarnanice adlarn bildirmitir. Sonra hi bir mahlkuna bildirmedii adlar da vardr. Mesel denir ki:

"nne li flnin elfe dinarn eaddeh li's-Sadaka" yni, "Filancann bin liras vardr ki, hayr iinhazrlamtr." demektir. Acaba bu szden o adamn bin liradan baka paras olmad m anlalyor?Tabi ki, hayr. te bu da

yle..[20]

simleri Saymak Nasl Yaplmal?

Kur'n'da "Har" sresinin sonundaki Esm'l-Hsn'y okuduumuz gibi btn isimleri birbirine

ulatrarak okumak caizdir. Bunun aksine olarak her ismi dierinden blerek teker teker ve her birininsonunda vakfederek okumak da caizdir. Hatt ihs'nn, saymak ma'nsna olduuna gre, bu ekildeokunmas daha muvafktr. Bzlarnda ulatrmak, bzlarnda ayrmak suretiyle okumak da caizdir.

Bzlar Esm'l Hsn'y harf-i tarif dediimiz elif-lm ile okumutur. Nitekim yette ve hadste debyle gelmitir. Bzlar da elif-lm'a bedel olarak (y) harf nidsiyle okumulardr.

Y Allah, y Rahman, y Rahm... gibiDemek ki, Esm'l-Hsn'y okuma ekli geni ve msaittir. Asl mhim olan ey, okurken kalbin

uurlu ve uyank bulunmasdr. Bir de her ism-i erf i okuduka (Celle Cellh) tazm cmlesinitekrarlamak edep ve sayg iktizsndandr.[21]

Hads'in Mansna Devam Edelim:

"Hvallh'llez l ilahe ill H. Er-Rahmn Er-Rahm El-Melik."u byk hakikat., evet, onu bilmi olunuz ki; Allah Celle Cellh yle bir Allah'tr ki, hakikatte

O'ndan baka ibdet edilecek mbud yoktur. nk O, Rahmn'dr, Rahm'dir, Melik'tir...Hadsin bu ksm, acaba o isimler nelerdir? gibi hatra gelen bir suale cevap yerindedir.[22]

lh Kelimesinin Mans:

Ellez l ilahe ill H fkrasndaki ilh kelimesi lhiyyet demek olup bunun ma'ns mbudluk

demektir ki, en byk sevgi ve ta'zm ile ibdet olunmaa istihkak sahibi ma'nsnadr.[23]

Ulhiyyet Kimin Hakkdr?

Ulhiyyet yalnz ve yalnz Allah'n hakkdr. nk ibdete istihkak, kinat yaratmakta ve her

yaradlm istidadna ve kabiliyetine gre terbiye ve idare etmekte tam ve mutlak bir istikll ile olur. Buistikll de btn keml sfatlarna sahip bulunmakla olur. Bunlar ise esiz ve ortaksz olarak yalnzAllah'a mahsustur. O halde ulhiyyet de yalnz Allah'n hakkdr. Allah'dan baka mbud tannmolanlarn hi biri de mbudlua lyk deildir. nk hepsi de mahlktur. Mademki mahlktur, muhakkakki cizdir, muhtatr. Bu sebepten mahlk olan her hangi bir ey, mbud deil, bid olmaldr.Binenaleyh Allah'dan mada mbud sanlan eyler, kendilerine bile sahip olamayan bir sr zavall vebo eylerdir, ibdet olunmaa asla istihkaklar yoktur.[24]

Dikkate Deer Bir Nokta:

Hads-i erifte mhim bir fkra ile beeriyyetin derin bir yaras zerine el konmutur. zah edelim:

yukarda sylediimiz gibi hadsin bu ksm, acaba o doksan dokuz isim nelerdir? gibi hatra doan sulecevap olarak geldii iin, szn akna gre Allah, Er-Rahmn, Er-Rahm, El-Melik, El-Kudds... diyedorudan doruya isimlerin saylmas gerekirdi. Fakat byle yaplmam, doksan dokuz isimden birincisi

olan Allah ismi ile ikincisi olan Er-Rahmn ismi arasna "Ellez l ill H" kelime-i tevhid'i [25]

katlmtr.Acaba bunun hikmeti ne olabilir? Kanatimizce bunun hikmeti her eyden evvel Allah'n birliini

tesbit etmek ve sonra mteakip her ismi mefhumiyle bu hakikati her bakmdan mdellel bir hlegetirmektir. nce Allah adiyle balayp Ellezi l ilahe ill H fkrasiyle Allah'n birlii iln edilmitir.Hem de bu ilnn mevsull ve silal bir cmle hlinde ifde buyurulmas, bu hakikatin zerindeehemmiyetle durulmasn, ayet bu hususta yanl fikirlere saplmsa, her eyden evvel bu yanllndzeltilmesine nem verilmesini bildirmek iindir. Kelime-i tevhidden sonra gelen doksan sekiz isimdenher biri bataki lfza-i Celle'ye birer sfat olmutur.

Bu isimler, bir ism-i cami olan [26]

Lfza-i Celledeki icmali tafsil etmekle beraber, Allah'nvarlna ve birliine herbiri baka baka birer delil, birer brhandr. Bu kadar delil ve brhanlarla buyce hakikatin zihinlerde kuvvetlenmesi ve muhkemlemesi istenmitir.

Ey maddiytn ar ve zc zdraplariyle bunalan ruhlar! te size, yaranzn merhemini sunuyoruz.Bu byk isimlere gnllerinizi veriniz. Samimiyetiniz nispetinde faydalar grecek, imdiye kadarsylenmemi, iitilmemi, kitaplara yazlmam nice hakkatlere ereceksiniz. Kazancnz hulsunuza greolacaktr. Allah'n tevfki refik olursa bu isimlerin bereketiyle zlimler hakka boyun eer, mnkirlerikrara dner, chiller arif olur, ariflerin irfan artar, cimriler cmert kesilir, hasetilerin iindeki atesner, hele irkin her eidi yreklerden silinir. Evet, bu isimler insanlara sanki yle bir ihtar yapyor:Allah' bilmeli, birliine inanmal, emrini tanmal, rzsna ermeyi en ileri gaye tutmal, hele hibirmahlku hlk derecesine karmamal. Baknz o n byk Allah nasl bir Allah'dr:

"Hva'llh'llez l ilahe ill H. Er-Rahmn, Er-Rahm, El-Melik, El-Kudds.."Ey mnkirler, ey mrikler! Allahu tely brakarak tapmakta olduunuz eylerde bu sfatlardan bir

tanesi olsun var mdr?Ey zlimler! Biliniz ki, Allah Alm'dir, Habr'dir, Kahhr'dr, Azz'dir, Cebbr'dr.Ey cimriler! Biliniz ki, Allah Gandir, Mundir.Ey hasetiler! Allah Mni'dir. Mu'tdir.Velhasl rhlar ldren ma'nev birer hastalktan baka bir ey olmayan kfrn, inkrn, irkin ve

bunlardan doan btn kt huylarn tedavisi iin bu mbarek isimlerden herbiri birer iksir, birer

mstahzar tertiptir.Salh ve felah isteyenler onlara sk yapsn..imdi artk isimlerin tefsirine balyoruz, ilim ve takva yollarnda byklerimizin bu mbarek

isimlerden duyduu ruh zevklerden bir parasna olsun tercman olabilirsem ne mutlu bana!.[27]

Allah Teala'nn simleri Tevkfdir

Allah Tel'nn isimleri tevkifidir. Yani bu isimler nasslarla bildirilmitir. Bu konu akln sahasna

girmez. O halde Esm-i Hsn konusunda Kur'an ve snnetin bildirdiklerinin dna kmamak, oradadurmak gerekir. Bu isimlere ilave, eksiltme yaplamaz. nk akl Allah Tel'nn layk olduu isimleriidrakten cizdir. Bu konuda nasslarn verdii bilgilerle yetinilmesi gerektii u ayetlerden deanlalmaktadr:

"Bilmediin bir eyin ardna dme. nk kulak, gz ve gnl bunlarn hepsi yaptndan

sorumludur."[28]

"De ki, Rabbin ancak ak ve gizli' ktlkleri, gnah ve haksz yere zulmetmeyi, hakknda hibirdelil indirilmeyen bir eyi Allah'a ortak komay ve Allah hakknda bilmediiniz eyleri sylemenizi

haram klmtr."[29]

Allah Tel'ya kendisinin vermedii bir ismi vermek veya O'nun kendisine verdii bir ismi inkaretmek Allah hakknda ilenmi bir cinayettir. Bu konuda edebe riayet etmek ve nassn getirdiiyle iktifa

etmek gerekir. [30]

Esm-i Hsnya mann Esaslar

1. sme iman.2. smin dellet ettii mnya iman.3. simle ilgili olarak varid olan hadislere imanBiz, Allah'n rahm olduuna, rahmetinin her eyi kuattna ve kullarna merhamet ettiine inanrz.

O, kadirdir, kudret sahibidir, her eye gc yeter. afurdur, mafiret sahibidir, kullarn affeder. [31]

Allah Tel'nn Sfatlarnn Ksmlar

Allah kendisine rahmet etsin, bn'l-Kayyim der ki:Rabb Tel'ya sfat olarak bildirilen ve O'nunla ilgili gelen haberler birka ksmdr:Birincisi; Allah Tel'nn ztna ait olanlar. Zt, Mevcut, ey gibi.kincisi; Allah Tel'nn manev sfatlarna ait olanlar. el-Alm, el-Kadr, es-Sem gibi.ncs; Allah'n fiillerine ait olanlar. el-Hlk, er-Razzak gibi.Drdncs; Allah'n her trl eksiklik ve kusurdan mnezzeh/uzak oluuna dellet edenler. Allah'a

nisbet edilen bir ismin sebat ve devamllk ihtiva etmesi gerekir. nk yoklukta mkemmellik bulunmaz.

el-Kudds, es-Selm gibi isimler bu drdnc gruptandr.Beincisi; Bunu insanlarn pek ou zikretmez. Bunlar belirli bir sfata zg olmakszn birok sfata

birden dellet eden isimler. Bu isimler tek bir mnya deil birok mnya dellet ederler. el-Mecd, el-Azm, es-Samed gibi.

el-Mecd, kemal sfatlarnn pek ou ile sfatlanan demektir. Mecd lafz buna dellet eder. nkbu lafz genilik, okluk ve fazlalk iin kullanlr. Araplar "devenin yemini bol verdi" anlamnda"emcede'n-ngate alefen" derler. "O, yce arn sahibidir" ayetindeki "el-Mecd" kelimesi "ar"n

sfatdr. Arn geniliini, azametini ve erefini ifade etmek iin ona sfat olmutur. [32]

Bu ismin,Raslullah'n (s.a.v.) bize rettii gibi Allah'tan peygamberine salt etmesini istemekle nasl bir arada

zikredildiini bir dn... [33]

nk Allah Tel, nimetinin genilii, bolluu ve sreklilii sebebiyleziyadeyi talep ve arz makamndadr. Byle bir istek, ancak ona uygun bir isimle yaplr. Nitekim "Beniaffet ve bana merhamet et, phesiz sen affedicisin ve merhametlisin" dersin. Byle bir duann ardndan"Sen iiten ve grensin" demek uygun olmaz. Bu beinci blmdeki isimler kendileriyle Allah Tel'yatevessl edilen isimler ve sfatlardr. Bu isimler duada tevessl edilecek vesilelerin en yakn ve Allah'aen sevimli olanlardr. Msned ve Tirmiz'de geen u hadis bu anlamdadr:

"Ey celal ve ikram sahibi, szyle Allah'a srarla dua ediniz.[34]

u hadis de ayn ekildedir:"Allah'm! Ben senden isterim. nk hamd sanadr. Sen, gkleri ve yeri yaratan, ok iyilik

yapan, kendisinden baka ilah olmayan celal ve ikram sahibisin." [35]

Bu slp, kendisi iin bireyler isteme ve Allah'a tevessl [36]

slbudur. Tevessl, Allah'ahamdetmekle, kelimeyi tevhidle ve O'nun Mennan ismiyle yaplmtr. Hadis-i erifte bize retilen dua,Allah Tel'ya O'nun isimleri ve sfatlaryla yaplan bir tevesslden ibarettir. Byle bir dua Allah katndaicabete daha layktr ve daha byk bir yeri vardr. Bu, tevhidin kaplarndan byk bir kapdr. Biz, bunaiaret ettik. Bu kap Allah'n basiret ihsan ettii kiilere alan bir kapdr.

Biz imdi tekrar konumuza dnelim: Maksadmz Allah Tel'nn birden fazla sfatna dellet edenisimlerini anlatmaktr. O'nun pek ok kemal sfatna dellet eden bir ismi de "el-Azm"dir. "es-Samed"ismi de byledir. Bu isim hakknda bnu Abbas yle der:

es-Samed, ululuk ve yceliinde kemale eren efendi demektir. bnu Vail'e gre ululuk ve yceliktezirvede olana es-Samed denilir. krime'ye gre es-Samed, kendisinden stn bulunmayandr. Zeccac ise,ululuk ve ycelikte zirvede olup her konuda kendisine bavurulandr, der. bnu'l-Enbar'nin bu konudasyledikleri udur: Dilcilerin bu kelimenin anlam konusunda ihtilaf yoktur. Dilcilere gre es-Samed,insanlarn ihtiyalar ve ilerini halletmede kendisine bavurduklar ve kendisinin stnde baka kimseninbulunmad efendi demektir. Kelimenin kknde toplamak ve ynelmek anlamlar vardr. Samed,maksatlarn topland kimsedir. Onda ululuk ve ycelik sfatlar toplanmtr. Lgatteki asl anlambudur. Nitekim air yle der:

"Esedoullarnn en hayrl iki kiisinin yani Amr b. Yerbu'un ve skntl zamanlarnda kendisinebavurduklar efendilerinin lm haberini veren haberci acele etti."

Araplar, ululuk, ycelik ve efendilik sfatlarn bir araya getirmesi ve pek ok kimsenin bu konumaulamay istemesi sebebiyle asilzadelerini bu isimle isimlendirirlerdi.

Altncs; ki isim ve iki sfattan birinin dieriyle bir arada zikredilmesiyle oluan isimler vesfatlar. Byle isimler fazladan bir kymeti ifade ederler. el-Ganiyy'l-Hamd, el-Afvv'1-Kadir, el-

Hamid'1-Mecd gibi. Kur'an'daki bileik sfatlar ve bileik isimlerin geneli byledir.el-Ganiyy kemal sfatlarndan birisidir. el-Hamd de byledir. el-Ganiyy ve el-Hamd'in birlemesi

ise baka bir mkemmelliktir. Allah'a, aniy olmas ynyle bir vg, kendisine hamdedilen olmasynyle baka bir vg vardr, ikisinin bir arada zikredilmesi ise baka bir vgy ifade eder. el-Afvv'1-Kadr, el-Hamid'1-Mecd, el-Azz'1-Hakm'de de durum byledir.

Dnrsen bunlar bilmek, bilgilerin en ereflisidir...Selb/olumsuz sfatlar, Allah Tel'nn sfatlar arasna girmezler. Ancak Allah'n rububiyet ve

ilahlkta tek olduunu ifade eden el-Ehad gibi; kemaline aykr olan her trl noksanlktan ber/uzakolduunu ifade eden es-Selm gibi olumlu bir mny ierirlerse o zaman Allah'n sfatlar iine girerler.Olumlu bir mny ierdii iin olumsuz szlerle Allah'a ait bir vasf haber vermekte de durum byledir.Nitekim ayet-i kerimelerde bunun rnekleri oktur:

"Kendisini ne uyku yakalar, ne de uyuklama." [37]

Bu cmle Allah Tel'nn Hayy ve Kayyum oluundaki mkemmellii ifade etmektedir.

"Bize hibir yorgunluk dokunmad." [38]

Bu ayet, O'nun kudretindeki kemali ifade etmektedir.

"Ne yerde, ne gkte, zerre arlnca bir ey Rabbinden gizli deildir." [39]

Bu ayet, O'nun ilminin kemalini ifade eder.

"O domad ve dorulmad [40]

Ayeti O'nun kimseye muhta olmadn ve yceliini ifade eder.

"Hibir ey O'na denk deildir[41]

Ayeti mkemmelliiyle tek ve benzersiz olduunu ifade eder.

"Gzler O'nu gremez" [42]

Ayeti de O'nun bykln ve tam olarak kavranp idrak edilemiyeceini ifade eder.Bu durum, Cenab- Hakk'n kendisini byle olumsuz cmlelerle anlatt dier yerlerde de ayn

ekildedir. [43]

Esma-i Hsna'nn Delaleti

Allah Tel'nn isimlerinin hepsi gzeldir. Bu isimlerin tamam mutlak kemale ve mutlak vgye

dellet eder. Onlardan her biri kendi sfatlarndan tremilerdir. Sfat olmak isim olmaya, isim olmaksfat olmaya engel deildir.

Esm-i Hsn'nn delleti trldr:1. Mutabakat delleti: smi, dellet ettii mnlarn tamamyle akladmzda buna mutabakat delleti denir.2, Tadammun/kapsama delleti:smi dellet ettii mnlarn bir ksmyle akladmz zaman buna tadammun delaleti denir.3. ltizam/gereklilik ayrlmazlk delleti:Bir isimle ona bal olan dier isimlere de istidlal ettiimiz zaman buna iltizam delleti denirMesela "er-Rahman" isminin "rahmet" ve "zat"a delleti mutabakat delletidir. Bunlardan sadece

birisine delleti tadammun delletidir. nk ihtiva ettii anlamn iinde o vardr. "er-Rahman" ismininhayat, ilim, irade ve kudret gibi isimlere delleti ise, bu isimler ancak rahmet sfatyla nitelendirildiindemmkndr ki buna da iltizam delleti denir. Bu sonuncusunu anlamak iin salam bir dnce yapsna

ihtiya vardr. lim sahipleri bunu kavramada farkl farkl durumlarda olabilirler. [44]

Bunu bilmenin yolu udur:Bir lafz ve onun dellet ettii mny iyice anladktan sonra, ona bal olarak olmazsa olmaz eyleri

de dn. Bu kaide senin iin btn er'i nasslarda geerlidir. Esm-i Hsn'nn bu delleti de

hccettir. nk bunlar doru ve kesindirler. [45]

Esma-i Hsny nkar

Esm-i Hsn'y inkarn anlam, doru yoldan sapmaktr. Bu da iki ekilde olur. Birincisi;

yaratlmlardan herhangi birisini bu isimlere ortak etmektir. Bunun rneini Mekkeli mriklerdegrrz. Onlar Allah'tan bakasna verilmesi caiz olmayan Allah'a ait sfatlardan, kendi ilahlarna isimlertrettiler. Lt Allah adndan, Uzza'y Aziz'den, Menat Mennan'dan trettiler. Her mrik ibadet ettiimahluka, ibadetini gerektiren sebeplere uygun olarak rubbiyet ve ulhiyet zelliklerinden birisini isimolarak veriyordu. .

Esm-i Hsn'y inkar noktasnda en ileri gidenler, "yaratanla yaratlan ayndr" diyen "Vahdet-iVcutulardr. Onlar vlm veya yerilmi her ismin Allah Tel (c.c.) iin kullanlabileceinisylerler. Allah onlarn sylediklerinden son derece ycedir ve mnezzehtir.

Esm-i Hsn'y inkarn ikinci ekli Cehmiye frkas ve onun kollarnn yapt gibi Allah'nsfatlarn inkar edip, yerlerine asl esas olmayan isimlerin konulmasdr.

Dorudan doruya Allah'n varln ve O'nun isimlerini inkar edenlere gelince -ki felsefecizndklarn yapt gibi- onlar artk srat- mstekimden sapmlar ve cehennemin yoluna ynelmilerdir.[46]

bn'l-Kayyim yle demitir:Allah Tel yle buyurur:"En gzel isimler (Esml-Hsn) Allah'ndr, o halde O'na o gzel isimlerle dua edin. O'nun

isimleri hakknda eri yola gidenleri brakn. Onlar yaptklarnn cezasn ekeceklerdir." [47]

Allah'n isimlerini inkrn esas, isimlerin gerekliklerinde ve anlamlarnda haktan sapmaktr. lhadkelimesinin kknde meyl anlam vardr. Kabrin yan tarafnda alan blme Lahid denilir. Bu blmkabrin ortasndan meylettii iin bu isim verilmitir. Dinde mlhid olan da haktan batla meyledendir.bnu's-Sikkit bu kelime hakknda unu syler: Mlhid, haktan sapp, onun iine ondan olmayan eylerisokuturan demektir. Mltehid kelimesi de burdan gelir.

Ayet-i kerimede "O'ndan baka bir snak bulamazsn"[48]

buyurulurken, snak anlamndamltehad kelimesi geer. Yani O'ndan baka kendisine ynelecein, kaacan, iltica edecein,meyledecein kimse yoktur demektir.

Allah'n isimlerini inkr u ekillerde olur:Birincisi, el-lah'tan Lt, el-Aziz'den Uzza isminin tretilmesi gibi Allah'a ait isimlerin putlara

verilmesidir. Araplarn putu ilah olarak isimlendirmeleri gerek bir ilhad ve inkardr. nk onlar

Allah'n isimleriyle kendi putlarna ve batl ilahlarna yneldiler.kincisi, Allah Tel'nn uygun olmayan isimlerle isimlendirilmesidir. Nitekim Hristiyanlar O'na

"baba", felsefeciler "mcibun bi ztihi", "lletn fileh" demilerdir. Bunlarn hepsi birer ilhaddr.ncs; Allah Tel'da bulunmas caiz olmayan noksanlklarla O'nun nitelendirilmesidir. Habis

ruhlu yahudilerin "O, fakirdir", "O, mahlukat yarattktan sonra istirahate ekildi" demeleri byledir.Ayette hikaye edilen u szler de onlarndr:

"Yahudiler, Allah'n eli baldr (skdr) dediler. Hay dedii yznden eli balanas ve lanet

olas! Bilakis, Allah'n elleri aktr, diledii gibi verir." [49]

Buna benzer szler Allah Tel'nn isimleri ve sfatlar hakknda ilhaddr.Drdncs; simlerin ihtiva ettikleri anlamlarn inkar edilmesi ve iptal edilmesidir. Cehmiyye

frkas ve onlara uyanlarn: "O isimler, anlamlar ve sfatlar olmayan soyut lafzlardr" demeleri bu trbir ilhaddr.

Byle syleyenler Allah'a Sem, Basr, Hayy, Rahim, Mtekellim ve Mrd isimlerini verirler ve"O'nun hayat, iitmesi, grmesi, konumas ve iradesi yoktur" derler. Bu durum, akl, eriat, lgat ve ftratasndan Allah'n (c.c.) isim ve sfatlarn inkarn en bydr. Bu tr bir inkar, mriklerin inkarnnkartdr. nk onlar Allah'n isimlerini ve sfatlarn kendi ilahlarna veriyorlard. Bunlar ise AllahTel'y kemal sfatlardan soyutlayarak bu sfatlar inkar ve ibtal ediyorlar. Her ikisi de Allah'n isimlerikonusunda ilhada dmlerdir.

Cehmiyye ve onun kollar bu inkarlarnda eit eittir. Ar olanlar, lml olanlar ve ortadaolanlar vardr. Allah ve Raslnn bildirdii sfatlardan herhangi bir eyi inkar eden bir kimse, bu inkarister az olsun, ister ok olsun haktan sapmtr.

Beincisi; Allah Tel'nn sfatlarn yaratklarn sfatlarna benzetmektir. Allah Tel,

Mebbihenin [50]

sylediklerinden beridir (uzaktr) ve mnezzehtir. Bu tr ilhad, Allah' sfatlarndansoyutlayan ve sfatlar iptal eden Muattla'nn inkarnn kartdr. Onlar isimleri kemal sfatlardansoyutlayp, bu sfatlar inkar ediyorlard, bunlar ise bu sfatlar yaratklarn sfatlarna benzetiyorlar. Herne kadar gidi yollar ayr ayr olsa da haktan sapma noktasnda birleiyorlar.

Allah Tel, Raslne uyanlar ve onun snnetini ayakta tutan varislerini bu tr sapklklardankorumutur. Onlar Cenab- Hakk' sadece kendisini vasfettii eylerle nitelemilerdir. O'nun sfatlarn neinkar etmiler, ne de yaratklarn sfatlarna benzetmilerdir. Lafz ve anlam ynnden nasl gelmiseylece kabul etmiler ve herhangi bir deiiklie gitmemilerdir. Onlarn bu isimlere inan biimleri bu isimleri mahlukatn isim sfatlarna benzetmekten uzaktr. Onlarn Allah Tel'y her trl noksanlktantenzih etmeleri de O'nu bu sfatlarndan soyutlamaktan uzaktr. Onlar ne Allah'a sanki bir puta tapar gibitapan Mebbihe'ye benzerler, ne de sanki yoklua tapan Muattle'ye benzerler. Nasl ki slm milletidier milletler arasnda orta bir milletse, ehli snnet de dier frkalar arasnda orta bir yolu takipetmilerdir. Onlarn bilgi kandilleri douya da batya da nisbet edilemeyen mbarek bir aatan yani oaatan kan yadan tututurulur. Bu yle bir aatr ki ya, neredeyse kendisine ate demese dahi kverir. Bu k nr stne nurdur. Allah diledii kimseyi nuruna eritirir.

Allah'tan bizleri nuruna eritirmesini, rzasna giden yolu bize kolaylatrmasn ve Raslnnyolunu izlemeyi bizlere nasibetmesini dileriz. phesiz ki O, ok yakndr ve dualarmz kabul edendir.[51]

Esmi Hsna'y Saymak lmin Esasdr

Esm-i Hsna'y saymak ve onlar bilmek, malum olan hereyi bilmenin esasdr. nk Allah

Tel'nn dndaki bilinen eyler ya O'nun yaratmasdr veya O'nun emridir. lim ise ya O'nun yaratteyleri bilmektir, ya da eriat, kural olarak koyduu eyleri bilmektir. Yaratmann ve emretmenin kaynaEsm-i Hsn'dan kar. Bu ikisi arasnda i ie bir irtibat vardr.

Buyruklarn tamamnn kayna Esm-i Hsn'dr. Bu emirlerin hepsi gzeldir ve hepsi de kullarnmenfaatine uygundur. Onlar iin birer rahmettir ve efkattir. Onlara ynelik btn emirler ve yasaklar,onlarn kemale ermeleri iin Allah'n bir ihsandr. Allah Tel'nn btn emirleri bir maslahattr,hikmettir, rahmettir, ltuf ve ihsandr. nk bu emirlerin kayna Esm-i Hsn'dr. O'nun btn fiilleride adaletlidir, hikmetlidir ve kullarn mashalatna uygundur ve onlar iin birer rahmettir. nk bufiillerin de kayna Esm-i Hsn'dr. Onun yaratmasnda bir uygunsuzluk, bir anlamszlk yoktur. AllahTel hibir eyi bo yere, babo ve anlamsz yaratmamtr. Nitekim kendisi dnda var olan herey onun var etmesiyledir. O'nun dndaki eylerin varl O'nun varlna baldr. Yaplan ve yaratlan,yaratcsna tabi olur.

yleyse Esm-i Hsn'y bilmek, Allah'n dndaki hereyi bilmenin de temelidir. O'nunisimlerini bilmek ve saymak dier btn ilimlerin de temelidir. Kim ki O'nun isimlerini gerektii gibisayarsa btn ilimleri de saym ve renmi olur. nk O'nun isimlerini saymak bilinen her eyisaymann esasdr. Zira bilinen eyler bu isimlerin gereidir ve onlara baldr. Yaratma ve emrin O'nunilminden meydana geliini iyi bir dnrsen bunlarda hibir uygunsuzluk, ve lzumsuzluk bulamazsn.Kullarn emirlerindeki ve fiillerindeki bozukluk ve lzumsuzluklara gelince bunlar ya onlarncehaletinden veya beceriksizliindendir. Rabb Tel ise ilim ve hikmet sahibidir. O'nun fiiline ve emrine

uygunsuzluk ve lzumsuzluk bulamaz. [52]

Allah'n (c.c.) Btn simleri Gzeldir

Allah Tel'nn btn isimleri gzeldir. Gzel olmayan yoktur. Daha nce de getii gibi

isimlerinden bazlar O'nun fiilleriyle ilgilidir. Hlk, Rzk, Muhy, Mmt gibi. Bunlar O'nun fiillerinedellet eder. Bu fiillerin hepsi hayrdr, hibirisinde er yoktur. nk O, er olan bir fiil ileseydi ofiilden de bir isim tretilir ve o zaman Allah'n isimlerinin tamam gzel olmazd. Bu ise btldr.

er, ktlk ve fenalk onun fiillerinde bulunmad gibi zatnda ve sfatlarnda da bulunmaz. yiolmayan hasletler, fiil ve sfatlar ona izafe edilemez. Bu olumsuz zellikler ancak O'nun yaratklarndabulunur.

Fiil ile meful/yaratma ii ile yaratlan farkl farkl eylerdir. Ktlk, fiilde deil, mefuldedir,yaratlmlardadr. O'ndan uzaktr ve O'nun fiili deildir.

Burada dikkatli dnmek gerekir. Bu konu birok Kelam bilgininin kavrayamad, ayaklarnkayd ve anlaylarn sapt bir sahadr. Allah'n izni ve keremiyle ehl-i hak, onlarn ihtilaf ettii bu

konuda doruya ynelmilerdir. Allah dilediini srat- mstakime iletendir.[53]

Allah Tel'nn simlerinden Tek Bana, Bakas le Birlikte Ve Kart le Birlikte Sylenilenler

Allah Tel'nn isimlerinden bazlar tek bana ifade edilirken, pek ou da bir baka isimle

birlikte sylenir. Mesala el-Kadir, es-Semi', el-Basr, el-Azz, el-Hakm byle ayr ayr birer birer ifadeedilebildii gibi "Ya Azz ya Halim", "Ya Gafru ya Rahm" eklinde bir dieriyle birlikte desylenebilir. Allah Tel'y verken de, O'ndan bir haber verirken de O'nun isimlerini istersen tek teksayarsn istersen birletirerek sayarsn.

Allah Tel'nn isimleri iinde yleleri de vardr ki bunlar ancak o isimlerin kartlaryla birliktesylenebilirler. el-Mani, ed-Drr, el-Mntekim gibi. Bu isimleri kartlarndan ayr olarak tek banasylemek caiz deildir. Bunlar el-Mu'ti, en-Nfi ve el-Afvv isimleriyle birletirilirler. el-Mu'tyy'1-Mni/veren ve engelleyen, ed-Drru'n-Nfi/zarar veren ve fayda veren, el-Muntekim'1-Afvv/intikamalan ve affeden, el-Muzzl-Mzill/ycelten ve alaltan gibi. Yani veren de O, mani olan da; zarar verende O, fayda veren de; intikam alan da O, affeden de; ycelten de O, alaltan da... Mkemmellik vasfancak bu isimlerin kendi kartlaryla birlikte zikredilmesiyle ortaya kar. Bylece O'nun rubbiyette,yaratklar idarede ve tasarrufta tek olduu anlalm olur. Allah Tel'y sadece men etmek, intikamalmak ve zarar vermek gibi olumsuz sfatlarla vmek caiz deildir. Bu bileik isimler tek isimhkmndedir. Harflerinin says ne kadar ok olursa olsun birbirinden ayrmak mmkn deildir.

Sen ya Mzill/ey alaltan Allah, ya Drr/ey zarar veren Allah, ya Mni/ey engelleyen Allah dediinzaman Allah Tel'y vm ve O'na hamdetmi olmazsn. Meer ki bunlar kartlaryla birlikte zikretmi

olasn. [54]

Birka Sfata Dellet Eden simler

bnu'l-Kayyim der ki:"Esm-i Hsn'dan birka sfata dellet edenleri de vardr. Bu isimler dellet ettikleri sfatlarn

tamamn kapsarlar. el-Mecd, el-Azm, es-Samed isimleri gibi..." Nitekim bnu Abbas'tan rivayetle bnuEb Hatim yle der: "es-Samed, efendilikte mkemmel olan efendi ve erefi tam olan ereflidir. el-Azim,byklnde tam olandr; el-Halm, hilminde mkemmel olandr; el-Alm, ilminde tam olandr; el-Hakm, hikmetinde tam olandr. Allah Tel egemenlik ve erefin her trlsnde mkemmeldir. OAllah'tr ve her trl noksanlktan mnezzehtir.

Bu saylanlar O'nun sfatlardr ve sadece O'na aittir. Hi kimse O'na denk ve O'nun benzeri olamaz.O, el-Vhidu'1-Kahhar olan Allah'tr.

Bu durum Esm-i Hsn'y erh konusunda sz syleyen pek ok kimsenin kavrayamad ve ismi,anlamnn dnda, eksik olarak tefsir ettii bir konudur. Bununla ilgili yeterli bilgisi olmayanlar sm-i

A'zam'n hakkn' verememilerdir ve onun anlamm arptmlardr. Dn dikkatli ol!.. [55]

Btn simVe Sfatlar Kapsayan Gzel simler

bnu'l-Kayyim, Fatiha Sresi'nin tefsirinde unlar sylemitir:"unu bil ki bu sre yce gayelerin en nemlilerini tam olarak ihtiva etmektedir ve onlar en

mkemmel bir ekilde ifade etmektedir. Esm-i Hsn'nn ve yce sfatlarn kayna ve temeli olan isimle Hak Tel'y tanmlamaktadr. Btn isim ve sfatlarn medar ve esas bu isimdir: Allah, Rabbve Rahman.

Fatiha Sresi, ilahlk, rablk ve rahmet zere bina edilmitir. "Yalnz sana ibadet, ederiz" ayeti

ilahlk, "Yalnz senden yardm dileriz " ayeti rablk zerine mebndir. Hidayet talebi ise Allah'n rahmetsfatyla olur.

Srenin banda geen Allah'a hamdetmekte mesele vardr:Allah Tel ilahlnda vlmtr, rablnda vlmtr ve rahmetinde vlmtr. vg ve

ycelik O'nun bykl sebebiyle mkemmelliini ifade eden iki unsurdur.Ayrca Fatiha Sresi birka ynden de peygamberlii ispat etmektedir:1. Allah Tel'nn lemlerin Rabbi olmas:Alemlerin Rabb' olan Allah'n kullarn dnya ve ahiretlerinde onlara fayda ve zarar verecek

hususlar bildirmeden ba bo brakmas ve ihmal etmesi uygun olmaz. Bu durum rubbiyetin hakknvermemek, Rabb Tel'ya layk olmad eyleri nisbet etmek demektir. Byle yapanlar Allah' hakkylatakdir etmemi olurlar.

2. Allah smi:Allah, kendisine ibadet ve itaat edilen demektir. Kullar, O'na nasl ibadet edileceini ancak O'nun

Peygamberi vastasyla renebilirler.3. Rahman smi:Allah'n rahmeti, O'nun kullarn ihmaline manidir. Mkemmellie ulamay renmemelerini

engeller. Rahman isminin hakkn veren ve gereini kavrayanlar, bu ismin yamur indirip yeilliklerbitirmek ve taneler karmaktan daha byk mnlar tadn, peygamberler gndermek, kitaplarindirmek gibi daha mhim ileri kapsadn bilirler. Rahmetinin, kalblerin ve ruhlarn ihyasn, beden vecesetleri ihyasndan daha fazla gerektirdiini anlarlar. Gerei tam kavrayamayanlar bu isimden sadecehayvanlarn ve bceklerin nasib aldn grrken akl sahipleri bunlarn da tesinde pek ok eyin bu

isimden nasibini aldn idrak ederler... [56]

Fatiha Sresi btn peygamberlerin zerinde birletikleri tevhid eidini de ihtiva etmektedir:1. limde Tevhid:Haberlere ve bilgiye taalluk ettii iin bu isim verilmitir. Buna isimler ve sfatlarn tevhidi de

denilir.2. Kasdi-rad Tevhid:Kasd ve iradeye tealluk ettii iin byle denilmitir. Bu ikincisi de iki ksmdr: Rubbiyette

Tevhid, Ulhiyette Tevhid.te tevhidin tr budur.limde olan tevhide gelince, bu tevhidin dayana Allah'n kemal sfatlarn ispat etmek, tebih ve

misali nefyetmek, kusur ve eksikliklerden tenzih etmektir. Mcmel ve mufassal olmak zere iki ey bu trtevhide dellet eder.

Mcmel olan, hamdin Allah Tel'ya ispat edilmesidir. Mufassal olan ise, Allah'n ilahlk, Rabblk,Rahmet ve Meliklik sfatlarnn zikredilmesidir. Btn isim ve sfatlarnn medar da bu drt sfattr.

Hamdin ihtiva ettii hususlara gelince, hamd; Allah Tel'y severek, O'ndan raz olarak ve O'naboyun eerek kemal ve celal sfatlaryla O'nu methetmeyi ifade eder. O'nun vlm olan sfatlarn inkareden, O'nu sevmekten ve O'na itaat etmekten yz eviren kimse gerek mnda O'na hamdetmi olmaz.Hamdolunann kemal sfatlar ne kadar ok olursa O'na hamdetmek de o kadar mkemmel olur. Kemalsfatlar azaldka o oranda O'na hamdetmek de azalr.

te bundan dolay, Allah'tan baka kimsenin sayamayaca kadar ok olan btn hamdler Allah'aaittir. Bundan dolaydr ki, mahlukatn hibiri O'nun vgsn sayamaz, nk O'nun kemal ve celalsfatlarnn says da, kendisinden baka kimsenin sayamayaca kadar oktur.

Nitekim Allah Rasl (s.a.v.) yle dua etmitir:

"Ey Allah'm, senin gazabndan senin rzana, senin cezandan senin affna ve yine senden sana

snrm. Ben senin vgn hakkyle yapamam. Sen kendini vdn gibisin." [57]

Btn bunlar isimler ve sfatlarn tevhididir. Bu be ismin (Allah, Rabb, Rahman, Rahim, Melik)dier isim ve sfatlara delaleti u iki esasa dayanmaktadr:

Birinci esas; Rabb Tebareke ve Tel'nn isimleri, O'nun kemal sfatlarna dellet eder. Bu isimlersfatlardan tretilmitir. Bir ksm isimleri, bir ksm da sfatlardr. Bundan dolay da gzel isimler(Esm-i Hsn) olmulardr. Zira bunlar bir takm anlamsz lafzlardan ibaret olsalard gzel olmazlard.Medh ve kemale de dellet etmezlerdi. Yine byle olsayd gazab ve intikam isimlerinin rahmet ve ihsanmakamnda bulunmas caiz olurdu. Bunun aksi de varid olurdu. Bu durumda mesela "Ey Allah'm! Benkendime zulmettim, beni bala, zira sen mntakimsin (intikam sahibisin). Ey Allah'm! Bana ver, senzarar veren ve mani olansn" demek gerekirdi ki yersizlii aktr. Allah, zalimlerin szlerinden beridir(uzaktr) ve ycedir.

Gzel isimlerin mnlarn ortadan kaldrmak isimler konusundaki en byk inkardr.Allah Tel yle buyurmutur: "Allah'n isimleri konusunda ilhada (inkara) gidenleri braknz, yapmakta olduklar eyin

karln greceklerdir." [58]

Eer bu isimler bir mn ve zellik tamasalard, bu isimlerin masdarlarndan bahsedilmez vebunlarla vasflandrma yaplamazd. Fakat Allah kendisinden bu isimlerin masdarlaryla bahsetmekte,onlar kendisine isnat etmekte, Peygamber de (s.a.v.) bunu ikrar etmektedir,

Allah Tel;

"phesiz ki, rzklandran da, g ve kuvvet sahibi olan da Allah'tr" buyurur.[59]

Bundan anlalr ki, "el-Kav" O'nun isimlerindendir. mns kuvvetle nitelenmi demektir.

"Btnyle izzet Allah'ndr." [60]

Aziz, izzeti olandr. Eer Allah kuvvet ve izzet sahibi olmasayd ne

Kav, ne de Aziz diye anlmazd. "Allah onu ilmiyle indirdi" [61]

ayetinde de durum byledir.Bir kimse ayet Allah'n diriliine, iitmesine, grmesine, g ve kudretine veya azametine yemin

etmi olsa yemini geerlidir ve gerektiinde keffaret demesi icabeder. nk bunlar, O'nun isimlerinintredii kemal sfatlardr.

Yine, ayet O'nun isimleri birtakm mn ve sfatlar iermiyor olsayd, bunlardan fiilleriylebahsetmek mmkn olmazd. Mesela "iitir, grr, bilir, gc yeter, irade eder " gibi fiillerle ifadeedilmezdi. nk sfatlarn neticelerinin varl, sfatlarn kendilerinin varlna, bal onlarn bir fer'i veparasdr. Sfatn asl ortadan kalknca neticesinin varlndan da sz edilemez.

O'nun isimlerinin mnlarn kabul etmemek, Allah'n isimleri konusundaki en byk inkarlardanbiridir. Bu konudaki inkarlar trl trldr. te bu da bunlardan biridir.

kinci esas; Allah Tel'nn isimlerinden biri mutakabat itibaryla kendisinden tredii zat ve sfatadellet ettii gibi bu isim tadammun/kapsama ve lzum/ayrlmazlk yoluyla dorudan kendisine dedellet edebilir. Bir sfata tek olarak tadammun/kapsama yoluyla dellet ettii gibi sfattan tecrid edilmizata da dellet eder. Dier taraftan baka bir sfata da lzum/ayrlmazlk, gereklilik yoluyla dellet eder.

Mesela es-Sem' ismi mutabakatla Rabbin zatna ve iitmesine yalnz bana dellet eder. Yalnzbana zta ve yalnz bana iitmeye delleti de tadammun/kapsama yoluyladr. Hayy ismine ve bayatsfatna ise lzum/ayrlmazlk, gereklilik dellet eder. Allah'n dier isim ve sfatlar da byledir. Fakat

lzum/ayrlmazlk delletinin varln bilmede insanlar farkl farkldr. [62]

Bu iki esas sabit olduuna gre "Allah" ismi btn gzel isimlere ve yce sfatlara delletekliyle (ilzam, tadammun ve mutabakat ekliyle) de dellet eder. Bu isim O'nun subt ve selbsfatlarnn hepsini iine alan ilahlna dellet eder. Bu sfatlarn zdlarn da O'ndan nefyeder/reddeder.

lahlk sfatlar -yani sadece Allah'n gerek ilah oluu ve ortann olmamas- O'nun tebihten,temsilden, ayp ve noksanlklardan mnezzeh kemal sfatlardr. Bundan dolaydr ki Allah, gzel

isimlerini hep bu byk ismine izafe etmektedir: "Gzel isimler Allah'ndr." [63]

Nitekim, "Rahman, Rahim, Kudds, Selam, Aziz, Hakim isimleri Allah'n isimleridir" denir, ama "Allah ismi, Rahman'nisimlerindendir" veya "Aziz'in isimlerindendir" vs. denmez.

Grld gibi Allah ismi Esm-i Hsn'nn mnlarnn hepsini karlamakta, zl olarak hepsinedellet etmektedir. Dier isimler ayrnt ve aklamadr. Allah isminin kendisinden tredii ilahlnniteliklerini beyandr. Allah ismi O'nun ilah ve mbd olduuna, yaratklarn sevgi, sayg ve hayetleihtiyalarn O'na arzederek ve bel annda O'na snarak O'nu ilah edindiklerine dellet eder. Bu iseO'nun Rabblnn ve merhametinin kemalini de ihtiva eder. Allah'n ilahl, Rabbl, Rahmanl veMelik oluu kemal sfatlarn tamamn gerekli klar. nk btn bunlarn diri olmayan, iitmeyen,grmeyen, muktedir olmayan, konumayan ve istediini yapamayan ve hikmet sahibi olmayan bir kimseiin sz konusu olmas imkanszdr.

Cell ve Ceml sfatlar "Allah" ismine hastr.Fiil ve kudret sfatlar, zarar ve fayda vermede yalnz olmak, vermek ve engel olmak, iradenin

gereklemesi, kudretin kemali yaratklarn ilerinin yrtlmesi ve dzenlenmesi gibi sfatlar "Rabb"ismine aittir.

hsan, Cd (cmertlik), Birr (iyilik), Hanan (efkat), Minnet (iyilik etmek), Re'fet (merhamet) ve Lutfgibi sfatlar "Rahman" ismine hastr.

Bunlar, sfatn sbutunu eserin husuln ve taalluk ettii eylerle ilgisini aklamak iin tekraredilmilerdir. Rahman, rahmet vasf olandr. Rahim, kullarna merhamet edendir. Bundan dolay AllahTel:

"O mminlere Rahm'dir" [64]

der. Dier bir baka ayette;

"phesiz Allah onlara Rauf ve Rahimdir" buyurulur. [65]

Bu ayetlerde vasfland mnlarnhepsi bulunmak ve rahmet vasfn da fazlasyla iermekle beraber fa'lan veznindeki Rahman ismi;"kullarna Rahman" ya da "m'minlere Rahman" eklinde gememitir. Fa'lan vezni genilik vekapsamll ifade eder. te bundan dolay ou kez Allah'n ar istivas bu isimle beraber gelmitir:

"Rahman ar istiva etti." [66]

nk ar btn yaratklar kuatcdr ve iine alacak kadar genitir. Rahman da mahlukat kuatcve kapsaycdr. Nitekim ayette;

"Rahmetim hereyi kuatmtr." [67]

dedii buyurulmutur. Ebu Hureyre'den gelen sahih birhadiste Raslullah (s.a.v.) yle buyurmutur:

"Allah Tel mahlukat yaratt zaman bir kitaba, rahmetim gazabm geer, diye yazd. Bukitap, Allah'n nezdinde ve arn zerine konmutur."

Dier bir rivayette; "Bu Allah'n yannda arn stndedir" [68]

eklindedirBu kitabn rahmete tahsis edilmesini ve Allah'n yanna arn zerine konuluunu dn... Bununla

"Rahman ar istiva etti" [69]

ve"Sonra ar stne Rahman istiva etti, bunu bir bilene sor" [70]

ayetleri arasndaki uygunluu gr. Sana Rabbinin marifetinden byk bir kap alacak, ayet Mu'tezileve Cehmiyye bu kapy kapatmamsa.

Adl (adaletli olmak), Kabz (rzk belli bir lde tutup vermek, ruhu almak), bast (bol bol vermek,yaymak), Hafd (alaltmak), Raf (yceltmek), Ata (vermek), Men' (engel olmak), 'caz (yceltmek), zlal(zillete drmek), Kahr (galip gelmek), Hkm (hereyi yerli yerine koymak) ve benzeri sfatlar Allah,Melik ismine has klmtr. Melik ismini de "Din gnne" tahsis etmitir. Bu da o gn yalnzca kendisihkmedecei iin adaletle ceza vermesidir. nk o gn gerektir ve ondan nceki zamanlar sanki birandan ibarettir. Kyamet gn gaye, dnya gnleri ise bu gayeye doru giden merhalelerdir.

Fatiha Sresi'nde bu isimlerin hamdden sonra zikredilmesinde, hamdin bu isimlerin mukteza vemuhtevasna uygun dmesinde, Allah'n ilahlnda, Rabblnda, Rahmaniyetinde ve Melikliindevlm olduuna yani Allah'n vlm bir ilah, vlm bir Rabb ve vlm bir Melik olduuna iaretvardr. Bylece de kemalin btn ksmlar O'na ait olmu olur.

Bu isimden tek bana bir kemal, dier isimden de tek bana bir kemal hasl olur. Birinin dierinebitimesiyle de daha baka bir kemal ortaya kar. Bunun rnekleri u ayetlerdir:

"Allah gandir, hamddir." [71]

"Allah alimdir, hakimdir[72]"Allah kadirdir ve Allah gafurdur, rahimdir."

[73]

Gani, kemal sfatdr, hamd de kemal sfatdr. Hamd ile gna sfatnn beraber olmas da kemaldir.lmi ve hikmeti kemaldir. lmin hikmete bitiik olmas da kemaldir. Allah'n kudreti ve mafireti kemaldir.Kudretin mafirete bitiik olmas da kemaldir. Kudretle af de kemaldir:

"Allah affedici kadirdir."[74]

Kudreti olup da affetmeyen yoktur. Hibir affeden yoktur ki kudretinden affetmi olmasn, hibir ilimsahibi yoktur ki halm olmasn, halim hi kimse yoktur ki ilim sahibi olmasn. Hilmin ilme, affn kudrete,melikin hamde, izzetin rahmete bitiik olmasndan daha gzel ne vardr:

"phesiz senin Rabbin azizdir, rahimdir." [75]

Bu da apak gstermektedir ki, Rabb Tel'nn isimleri kendisiyle kaim olan sfat ve mnlardantretilmitir ve Allah'n her isminin beraberinde zikri uygun den birbirine bal bulunan fiilleri veemirleri vardr. Doruya muvaffak klan Allah'tr.

Dua eden bir kimse; "Allahmme inn es'elke" (Allahm, ben senden isterim) dedii zaman sanki,"Gzel isimleri ve yce sfatlar olan Allah'a bu isimleri ve sfatlaryla dua ediyorum" demi olur.

"Allahmme" derken Allah kelimesinin sonundaki "mim" harfi oul anlam ifade etmektedir.Allah'n btn isimleriyle isterim demektir. Nitekim Raslullah (s.a.v.) sahih bir hadiste yledemektedir:

"Kendisine herhangi bir znt ve keder isabet eden bir kul u duay okursa Allah onun gam vekederini giderir ve ona bir ferahlk verir:

Ey Allahm! Ben senin kulunum, kulunun ve cariyenin oluyum. Mukadderatm senin elindedir.Benimle ilgili hkmn tahakkuk etmitir. Senin, benim hakkmdaki takdirin adaletlidir. Sana, seninisimlerinin hepsiyle niyaz ederim. O isimler ki, sen Zt- Bri'ni onlardan her biriyle anmsndr.Yahut kitaplarnda inzal buyurmusundur. Yahut bir peygamberine retmisindir. Yahut ezeli olangayb ilminde kendin iin semisindir. Kur'an' kalbimin bahar, gnlmn nuru, hznmnuzaklatrcs, gam ve kederimin gidericisi kl."

Ya Rasulallah bu duay renmeyelim mi? dediler.

Evet, bunlar iiten kimsenin renmesi gerekir, buyurdu. [76]

Dua eden kimse, sm-i A'zam'daki gibi Allah'tan isim ve sfatlaryla istemelidir:"Ey Allahm! Ben senden isterim. nk hamd sanadr. Sen gkleri ve yeri yaratan, ok iyilik

yapan, kendisinden baka ilah olmayan, celal ve ikram sahibisin." [77]

Dua ksmdr:1. simleri ve sfatlaryla Allah'tan istemek.2. htiyacn, fakirliini ve aczini itiraf ederek istemek ve "Ben fakir, miskin, ciz ve himayeye

muhta bir kulum" demek.3. Hibir ey sylemeksizin sadece ihtiyacn istemek.Birincisi, ikincisinden, ikincisi de ncsnden daha iyidir. de bir arada yaplrsa o dua daha

gzeldir. Raslullah'n (s.a.v.) dualar genellikle byledir.Raslullah (s.a.v.), Hz. Ebu Bekir'e (r.a) rettii duada bu ksm da zikredilmitir:

1. Duann banda: "lah phesiz ben kendime ok zulmettim" [78]

dedi. Bu dua edenin halidir.2. Sonra: "Gnahlar mafiret edecek de ancak sensin" dedi. Bu da kendisine dua edilenin halidir.3. En sonunda da: "yleyse bana mafiret eyle" dedi ve ihtiyacn belirtti. Duasn, Esm-i

Hsn'dan kendi maksadna ve isteyecei eye uygun olan iki isimle bitirdi.bn'l-Kayyim bu hadisi zikrettikten sonra yle dedi:Bizim de tercih ettiimiz bu usul seleften pek ok kiiden bize ulamtr.Hasan- Basr: "Allahmme kelimesi dualarn ortak noktasdr" der.Eb Rec el-At yle der: "Allahmme kelimesindeki mim'de Allah'n doksan dokuz ismi vardr."En-Nadr bn meyl ise yle der: "Kim Allahmme derse Allah'a btn isimleriyle dua etmi olur."

[79]

Allah Tel'nn simleri Ve Sfatlarnn Kendisine Ait Olmas

simlerin Ayn Olmasnn simlendirilenlerin De Ayn Olmasn Gerektirmedii

bnu Teymiye yle dedi:Allah Tel kendisini ve sfatlarn bir takm isimlerle isimlendirmitir. Bu isimler O'nun kendisine

aittir. Bu isimler Allah'a izafe edildiinde bakalar iin kullanlamazlar. Allah Tel baz yaratklarnada olara mahsus ve onlara izafe edilebilen isimler vermitir. Mahlukata verilen bu isimlerin,msemmalarndan/isimlendirilenlerden bamsz dnld vakit, Allah'a verilen isimlerle uyutuugrlr, isimlerin uyumas ve ayn olmas msemmalarnn/isimlerin sahiplerinin de ayn olmalarn vebenzemelerini gerektirmez. Bu aynilik, ismin bir msemmaya izafesi ve tahsisinden soyutlanm yalnhalinde iken sz konusudur, izafet ve tahsis esnasnda ne bir benzerlik ne de aynilik sz konusuolamaz.

Allah Tel kendisini Hayy (diri) diye isimlendirdi:

"Allah, O'ndan baka tanr yoktur. O, Hayydr, Kayymdur."[80]

Hayy smini baz kullarna da vermitir:

"lden diriyi, diriden ly O karyor."[81]

Birinci ayetteki hayy/diri, ikinci ayetteki hayy/diri gibi deildir. nk birincisi Allah'a mahsus birisimdir, dieri yaratklara ait bir isimdir. Ancak herhangi bir eye tahsis edilmeksizin yaln haldesylenildiinde aralarnda herhangi bir fark yoktur. Yaln haldeki syleyite onun harite birisimlendirileni yoktur. Fakat syleyite, iki ey arasnda ortak bir noktann bulunduunu akl kavrar ve buismi iki ayr eye tahsis ederken de yaratcy yaratlandan ayrdetmek suretiyle bunu kaytlandrr.

Bu durum Allah Tel'nn btn isimleri ve sfatlar iin geerlidir. Bunlar mahlukata da isim olarakverildii zaman iki isimlendirme arasnda hangi ynlerden benzerlik ve mutabakat olduu ve yaratcnnyaratlanlardan hangi ynlerden farkl zelliklere sahip olduu kolayca anlalr.

Ayn ekilde Allah Tel kendisini "Alm" ve "Halm" [82]

diye isimlendirmitir. Baz kullar iinde "Alm ve Halm" demitir. Mesela Hz. brahim'e mjdelenen olu shak iin:

"Ona bilgin (alm) bir olan ocuu mjdelediler" [83]

ve smail iin de; "Biz ona yumuak huylu

(halm) bir olan ocuu mjdeledik" buyurulur. [84]

Allah'n ismi olan Alm, mn ve muhtevaynnden shak'a verilen alm ismi gibi deildir. Allah'n ismi olan halm ile brahim'e verilen halm ismide byledir. Aralarnda fark vardr.

Allah Tel u ayette kendisini Semi' (iiten) ve Basr (gren) diye isimlendirmitir:"Allah size,' mutlaka emanetleri ehli olanlara vermenizi ve insanlar arasnda hkmettiiniz

zaman adaletle hkmetmenizi emreder. Allah size ne kadar gzel tler veriyor! phesiz Allah

Semi'dir (hereyi iiticidir), Basr'dir (hereyi grcdr[85]

Baz yratklarna da Semi' ve Basr isminivermitir: "Gerek u ki, biz insan katk bir nutfeden yarattk. Onu imtihan edelim diye kendisini

iitir (Semi') ve grr (Basr) kldk." [86]

Bu ayetteki Semi' ve Basr, yukardaki ayetteki Semi' ve Basr gibi deildir.Cenab- Hak kendisini "Rauf (efkatli, ok merhametli) ve "Rahm" diye isimlendirmi ve yle

buyurmutur: "Allah insanlara kar Rauf'tur (efkatlidir) ve Rahm'dir (merhametlidir)."[87]

Ayn isimleri baz kullarna da vermitir:"Andolsun size kendinizden yle bir Peygamber gelmitir ki, sizin skntya uramanz ona ok

ar gelir. M'minlere kar Raftur (ok efkatlidir), Rahm'dir (merhametlidir)."[88]

.Bu Rauf, o Rauf gibi deildir, bu Rahm de o Rahm gibi deildir.

Yce Allah kendisini, "Melik" diye isimlendirmi [89]

baz kullarna da "Melik" demitir [90]

fakatiki Melik de farkl farkldr.

Allah Tel kendisini de "m'min" [91]

(emniyet ve gven salayan) diye isimlendirmi, baz

kullarna da "m'min"[92]

demitir. Fakat ikisi birbirinden ok farkldr.

Azz ismi de byledir. Kur'an'da bu isim hem Allah'a hem de baz kullarna [93]

izafe edilir. Fakatbunlar birbirinden ok farkldr.

Allah Zlcelal, Cebbar ve Mtekebbir isimlerini de hem kendisi iin [94]

hem de baz insanlar iin[95]

kullanmtr. Fakat her ikisinin de ifade ettii anlam tamamen farkldr. Buna benzer eyler pekoktur.

Allah Tel kendi sfatlarn bir takm isimlerle tesmiye ettii gibi, kullarna ait sfatlar da buisimlerin benzerleriyle isimlendirmitir.

Mesela u ayetlerde Allah Tel lim ve Kudret sfatn, kendisine izafe etmitir:

"O'nun bildirdiklerinin dnda insanlar O'nun ilminden hibir eyi tam olarak bilemezler[96]

"Allah onu ilmiyle indirdi." [97]

"phesiz rzk veren, g ve kuvvet sahibi olan Allah'tr." [98]

"Onlar kendilerini yaratan Allah'n, onlardan daha kuvvetli olduunu grmediler mi?" [99]

u ayetlerde de mahlukatn sfatlarna ilim ve kuvvet diye isim vermitir:

"Size ancak az bir ilim verilmitir." [100]

"Her ilim sahibinin stnde daha iyi bilen birisi vardr." [101]

"Onlar kendilerinde bulunan ilme gvendiler." [102]

"Sizi gsz yaratan, sonra gszln ardndan kuvvet veren ve sonra kuvvetin ardndangszlk ve ihtiyarlk veren Allah'tr. O, dilediini yaratr. O, hakkyla bilendir, stn kuvvet

sahibidir." [103]

"... Kuvvetinize kuvvet katsn [104]

"Kulumuz Davud'u, o kuvvet sahibi zt hatrla." [105]

Allah'n ilmi, kullarn ilmi gibi deildir, kuvveti de kullarn kuvveti gibi deildir.Allah Tel kendisini meiet (dilemek, istemek) .sfat ile nitelendirmi, kulunu da ayn sfatla

nitelendirmitir:"O, herkes iin, sizden doru yola gitmek isteyenler iin bir ttr. Alemlerin Rabbi Allah

dilemedike siz dileyemezsiniz." [106]

"phesiz ki bu bir ttr. Artk dileyen Rabbine bir yol tutar. Sizler ancak Rabbinizin dilemesi(izin vermesi) sayesinde (bir eyi) dileyebilirsiniz. phesiz Allah her eyi bilendir, hikmet sahibidir ."[107]

Allah Tel hem kendisini hem de kulunu irade (istek) vasfyla nitelemitir:"Siz geici dnya maln istiyorsunuz, halbuki Allah (sizin iin) ahireti istiyor. Allah gldr,

hikmet sahibidir."[108]

Allah Tel kendisini de kulunu da mehabbet (sevgi) ile nitelemitir:

"...Allah, sevdii ve kendisini seven bir topluluk getirecektir." [109]

"(Raslm!) De ki: Eer Allah' seviyorsanz bana uyunuz ki Allah da sizi sevsin ve

gnahlarnz balasn." [110]

Allah Tel kendisini de kulunu da rza (honutluk) ile nitelemitir:

"Allah onlardan raz olmutur, onlar da O'ndan raz olmulardr." [111]

Malumdur ki, Allah'n dilemesi kulun dilemesi gibi deildir. O'nun iradesi, mehabbeti ve rzas da

kullarnki gibi deildir.Allah Tel kendisini kafirlere gazap etmekle vasflandrd. Ayette bunu ifade iin geen "makt"

kelimesini kullar iin de kullanmtr:"nkar edenlere yle seslenilir: Allah'n gazab, sizin kendinize olan ktlnzden elbette

daha byktr. Zira siz imana davet ediliyorsunuz, fakat inkar ediyorsunuz." [112]

Allah Tel hem kendisini, hem de kulunu Mekr ve Keyd (tuzak kurmak) ile nitelendirmitir:

"Onlar (sana) tuzak kurarlarken, Allah da (onlara) tuzak kuruyordu."[113]

"Onlar bir tuzak kurarlar, ben de bir tuzak kurarm." [114]

Fakat Allah'n onlara kurduu tuzak onlarn tuzana hi benzemez.Allah Tel kendisini amel (yapmak, yaratmak) ile nitelendirmitir:"Grmyorlar m ki biz kudretimizin eseri olmak zere onlar iin birok hayvan yarattk. Bu

sayede onlar bunlara sahip olmulardr." [115]

Ayn vasf kullar iin de sylemitir:

"Yaptklarna karlk onlar iin ne mutluluklar saklandn hi kimse bilmez." [116]

Fakat Allah'n ameli kullarn ameli gibi deildir.Allah Tel kendisini mnadt (seslenmek) ve mnct (fsldamak) ile vasflandrd:"Ona Tur'un sa tarafndan seslendik ve onu fsldaan kimse kadar (kendimize) yaklatrdk."

[117]

"O gn Allah onlar aracak..." [118]

"... Rableri onlara nida etti..." [119]

Ayn ekilde kulunu da vasflandrd:

"Sana odalarn arka tarafndan baranlarn ou akl ermez kimselerdir." [120]

"Peygamber ile gizli bir ey konuacanz zaman..." [121]

"Aranzda gizli konutuunuz zaman gnah, dmanl ve peygambere kar gelmeyi

fsldamayn." [122]

Allah'n nida etmesi ve fsldamas ile kulun nida etmesi ve fsldamas farkldr.Allah Tel kendisine teklim (konuma) sfatn verdi:

"Ve Allah Musa ile gerekten konutu." [123]

"Musa tayin ettiimiz vakitte (Tur'a) gelip de Rabbi onunla konuunca..." [124]

"O Peygamberlerden bir ksmn dierlerinden stn kldk. Allah onlardan bir ksm ilekonumutur..."

Ayn sfat kullar iin de verdi:"Kral dedi ki: Onu bana getirin. Onu kendime zel danman edineyim. Onunla konuunca:

Bugn sen yanmzda yksek makam sahibi ve gvenilir birisin, dedi." [125]

Allah'n konumas, kulun konumas gibi deildir.

Allah Tel hem kendisini hem de baz yaratklarn tenbie (haber vermek) ile vasflandrd:"Peygamber, elerinden birine gizli bir sz sylemiti. Fakat ei o sz bakalarna haber verip

Allah da bunu Peygamber'e aklaynca, Peygamber bir ksmn bildirmi, bir ksmndan davazgemiti. Peygamber bunu ona haber verince ei: Bunu sana kim bildirdi? Dedi. Peygamber:

Bilen, hereyden haberdar olan Allah bana haberverdi , dedi." [126]

Her iki haber veri birbirinden farkldr.Allah Tel hem kendisini hem de kulunu Ta'lim (retmek) ile vasflandrd:

"Rahman Kur'an' retti. nsan yaratt. Ona aklamay retti." [127]

"(Avc kpeklerine) Allah'n size rettii eyleri retirsiniz." [128]

"Andolsun ki ilerinden kendilerine Allah'n ayetlerini okuyan, (ktlklerden ve inkardan)kendilerini temizleyen, kendilerine kitap ve hikmeti reten bir Peygamber gndermekle Allah,

mminlere byk bir ltufta bulunmutur." [129]

Allah'n retmesi kullarn retmesi gibi deildir.Allah Tel gazab hem kendisine hem de kuluna sfat olarak vermitir:

"Allah onlara gazap etmi ve lanetlemitir.[130]

"Musa kzgn (gazapl) ve zgn bir halde kavmine dnnce..." [131]

Her ikisinin gazab birbirinden farkldr.

Allah Tel kendisini ar istiva etmekle vasflandrd ve bunu yedi ayr ayette belirtti. [132]

Allahbaz yaratklarnn da dierlerine istiva ettiini bildirdi:

"...Ve size bineceiniz gemiler ve hayvanlar var etmitir ki bylece onlarn srtna istiva

edersiniz (binersiniz)."[133]

"En, yanndakilerle birlikte gemiye istiva ettiinde (binip yerletiinde)..."[134]

"Gemi Cd Da'nn stne istiva etti (yerleti)." [135]

Allah'n istivas ile yaratklarn istivas birbirine benzemez.Allah kendisini Bastu'l-Yedeyn (eli ak olmak)la vasflandrd;"Yahudiler, Allah'n eli baldr (skdr) dediler. Hay dedikleri yznden elleri balanas ve

lanet olaslar. Bilakis Allah'n elleri aktr, diledii gibi verir." [136]

Baz yaratklarn da ayn eyle vasflandrd:

"Eli sk olma, bsbtn eli ak da olma."[137]

Ne Allah'n eli kullarn eli gibidir, ne de Allah'n elinin akl, kullarnki gibidir. El aklndankastedilen bol bol vermek ve cmertlik olduuna gre Allah'n vermesi ve cmertlii hibir zamankullarn vermesi ve cmertliine benzemez. Buna benzer eyler pek oktur.

Allah Tel'nn kendisini vasflandrd eyleri kabul edip, O'nu yaratklara benzetmekten saknmakgerekir. Bir kimse, Allah'n ilmi yoktur, kuvveti yoktur, rahmeti yoktur, O konumaz, sevmez, raz olmaz,nida etmez, fsldamaz ve istiva etmez derse O'nun sfatlarn iptal ve inkar etmi ve O'nu yoklua vecansz varlklara benzetmi olur. Bir kimse de O'nun ilmi benim ilmim gibidir, kuvveti benim kuvvetim

gibidir, rzas benim rzam gibidir, elleri benim ellerim gibidir, istiva etmesi benim istiva etmem gibidir,derse o da Allah Tel'y kendisine ve canl varlklara benzetmi olur. Birincilere Muattle, ikincilereMebbihe denilir. Allah'n isimlerini ve sfatlarn hibir eye benzetmeden ve O'nu sfatlarndan

soyutlamadan kabul etmek gerekir. [138]

bn'l-Kayyim, bu tr isim ve sfatlarn adan deerlendirilmesi gerektiini beyan etti:1. sim ve sfatlarn Rabb Tebareke ve Tel'ya ve insanlara izafe etmeksizin onlara vermeksizin

soyut olarak deerlendirilmesi.2. Rabb Tel'ya izafe ederek ve O'na tahsis ederek deerlendirilmesi.3. nsanlara izafe ederek ve onlarla kaytlayarak deerlendirilmesi.Zt ve hakikati sebebiyle gerekli olan bir isim hem Rabb Tel, hem de kul iin sabit olur. Yani

byle bir isim Allah'a da kula da izafe edilir. Ancak bu ismin Allah'a izafesi O'nun anna layk birekilde ve kemaliyledir, kula izafesi de kulun durumuna uygun bir ekildedir.

Mesela es-Semi' (iiten) ismi, iitilecek eylerin idrakini, el-Basr ismi grlecek eylerin idrakinigerekli klar. El-Alm, el-Kadr vs. isimlerin durumu da byledir. Bu kelimelerin herhangi bir kimseyeisim olarak verilebilmesi iin onlarn mnlarnn ve hakikatlerinin o kimsede mevcut olmas arttr. Buisimlerin zat iin gerekli olan; Allah Tel'ya nisbet edilmesidir. Bunda bir saknca yoktur. Ancak bununtebih ve temsilden uzak olmas, Rabb Tel'nn yaratklara benzetilmemesi gerekir. Kim, mahlukatn dabu isimlerle isimlendirilmeleri sebebiyle bunlarn Allah'a nisbetini kabul etmezse, Allah'n isimlerikonusunda ilhada dm olur ve O'nun kemal sfatlarn inkar etmi saylr. Kim, bu isimlerin Allah'anisbetini, ayn isimlerin mahlukata nisbeti gibi anlarsa, o da Allah' yaratklarna benzetmi olur. Kim kiAllah Tel'y yaratklarna benzetirse kfre girmi olur. Kim ki Allah Tel'y yaratklarnabenzetmiyecek ekilde ve O'nun byklne ve yceliine uygun bir biimde isimlendirecek olursa o da

tebih pisliinden ve ta'til [139]

cinayetinden korunmu olur. Bu, ehl-i snnetin yoludur. Bir sfatnyaratlmlara nisbeti sebebiyle gerekli olan nice eyler vardr ki ayn sfat Allah'a nisbet ederken Allah'bunlardan tenzih etmek gerekir. Nitekim kulun hayat sfatna sahip olmas onun uyumasn veuyuklamasn, beslenme ihtiyacn ve buna benzer eyleri gerekli klar. Yine ayn ekilde kulun iradesikendisine faydal olan almak, zararl olan uzaklatrmak hususunda harekete gemesini gerektirir. Yinekulun ycelii, onun kendisinden daha yce olaca birisine ihtiyac olduunu ve onunla kyas edildiinigsterir. Halbuki Allah Tel'nn btn bunlardan tenzih edilmesi gerekir. Bir sfat hangi cihetten sadeceAllah Tel'ya zg ise yaratklarndan da o cihetten nefyedilmesi, o cihetin onlarda bulunamayacannbilinmesi gerekir. Mesela Allah'n ilmi, ezelidir. Vcub ifade eder (yani mutlaka vardr) ve her eyikuatcdr. radesi, kudreti ve dier sfatlar da byledir. Bu sfatlardan Allah Tel'ya zg olanhususlarn mahlukat iin sabit olmas, onlarda da bu hususlarn bulunmas mmkn deildir. Bu kuralatam olarak riayet ettiin ve gerektii ekilde kavradn takdirde iki trl fetten kendini kurtarmolursun. Bu iki afet kelamclarn dtkleri belann asldr. Bunlar ta'til feti ve tebih fetidir.

Sen, dnrken bu makamn hakkn verirsen, Allah'n gzel isimlerini ve yce sfatlarn gerekolarak ispat ve kabul etmi olursun. Bylece hem ta'tilden kurtulmu, hem de o sfatlardan mahlukata aitzellikleri de reddederek tebihten kurtulmu olursun. Meselenin bu ynn iyi dn ve bunu bu konuda

mracaat edecein bir kalkan haline getir. Allah (c.c.) doruya ulatrandr. [140]

bnu'l-Kayym bu konuda unlar da syledi: Hayy, Semi', Basr, Alm, Kadr ve Melik gibi hemAllah'a hem de kullara verilebilen isimler zerinde kafa yorup dnenler arasnda farkl grler vardr.Kelamclardan bir grup: "Bu isimler insanlar iin hakikat, Rabb iin mecaz ifade eder, dediler. Bu grCehmiyye'nin arlarna aittir ve ortaya atlan grlerin en irkini ve en bozuk olandr. kincisi bunun

kartdr. Ebu'l-Abbas en-N'ye ait olan bu gre gre, bu isimler Rabb Tel iin hakikat, kullar iinmecazdr. ncs ise Ehl-i Snnet'in grdr ve onlara gre bu isimler hem Allah hem de kullar iinhakikattir. Dorusu da budur. Bu isimlerin Allah ve kullarna izafesinde farkl anlamlar ifade etmeleri

Allah Tel ve kullar iin hakikat ifade etmelerine mani deildir. [141]

Bu isimlerden Rabb Tel iin

O'nun anna layk mnlar vardr, kullar iin de onlara uygun mnlar vardr. [142]

Bilinmesi Gereken eyler

Birincisi; Allah Tel'dan haber verme konusu ve O'nunla ilgili bilgiler, O'nun ismi ve sfatlar

konusundan daha genitir. Mesela, "E-ey', el-Mevcd, el-Kimu bi nefsihi" kelimeleri Esm-iHsn'dan olmad halde bu kelimelerle de Allah Tel anlatlmaktadr.

kincisi; bir sfatn eksik ve mkemmel ksmlar varsa mutlak haliyle Allah'n isimleri iinegiremez. nk mutlak/yaln hali hem kemali hem noksanl ihtiva eder. Bu sfat ancak kemaliyleAllah'a izafe edilebilir. Mesela el-Mrid, el-Fail, es-Sni' kelimeleri Allah'n isimlerinden deildir. Busebeple es-Sani', el-Fail kelimelerini mutlak haliyle Allah'a isim vermek yanltr. O, "Fa'lun lim yrd(dilediini yapan)"dr. rade ve fiil ksm ksmdr. Bu sebeple Cenab- Hak bunlarla kendisinden haberverirken fiil ve haber olarak mkemmellik ifade edeni kullanmtr.

ncs; bir fiili takyid ederek Allah Tel'dan haber vermek, o fiilden mutlak bir isim tretmeyigerektirmez. Baz muteahhirun ulema bu konuda hataya dmler ve el-Mudl (saptran, delletedren), el-Ftin (imtihan eden, fitneye dren), el-Mkir (tuzak kuran) gibi kelimeleri Allah'n gzelisimlerine dahil etmilerdir. Allah Tel onlarn yaktrmalarndan beridir (uzaktr). Bu isimler, Esm-iHsn'dan olarak Allah'a nisbet edilemezler. Bunlar belirli ve hususi fiillerdir. Bu fiillerden Allah'a isim

tretilemez.[143]

Drdncs; Esn-i Hsn, isimler ve sfatlardan olumaktadr. Sfat olmak isim olmaya manideildir. Fakat kullarn sfatlar byle deildir. Onlarn sfatlar isim olmaya engeldir. nk bu sfatlarkullar arasnda ortaktr. Bu ortaklk