Embed Size (px)
Citation preview
Excmo. Concello de Pontevedra Concellería de Medio Ambiente Natural
ESTUDO DAS AVES MIGRADORAS POSNUPCIAIS NO HUMIDAL XUNQUEIRA DE ALBA. PONTEVEDRA (2008)
VÍTOR XOSÉ CABALEIRO BARROSO. BIÓLOGO COLEXIADO NÚMERO 19658-X
1
ÍNDICE
Páxina
1. Introducción.....................................................................................................2 1.1. Área de estudo
1.1.1. A Xunqueira de Alba..................................................................................3 1.1.2. Localización...............................................................................................4
1.1.3. Área de estudo..........................................................................................6 1.2. Metodoloxía
1.2.1. Anelamento científico de aves silvestres. Introducción.............................9 1.2.2. Protocolo de captura...............................................................................10 1.2.3. Tratamento de datos...............................................................................13
2. O por qué deste estudo.................................................................................16
2.1 Obxectivos..................................................................................................17 3. Características da comunidade de pequenas aves durante a
migración posnupcial na Xunqueira de Alba................................................19
3.1. Resultados globais.....................................................................................20 3.2. Descrición da comunidade: estructura e dinámica temporal......................23 3.2.1. Migrantes transaharianos.......................................................................28 3.2.2. Migrantes presaharianos....................................................................... 29
4. Outras aves observadas e/ou escoitadas...................................................30 5. Discusión e suxerencias...............................................................................35
ANEXO I: Fenoloxía de captura das aves migrantes...................................38 ANEXO II: Estatus legal das aves..................................................................45 ANEXO III: Arquivo fotográfico......................................................................50
Bibliografía.......................................................................................................70
2
1. INTRODUCCIÓN
A axeitada e efectiva xestión dun espazo natural protexido precisa obter o mellor
coñecemento posible dos elementos e procesos biolóxicos que conforman os seus
ecosistemas.
Este tipo de información obtida por medios científicos permite comprender en
parte os valores que se integran dentro do territorio obxecto de xestión.
A información lograda por estes estudos científicos faise valiosa na medida que
supón unha ferramenta indispensable na xestión do espazo. As actuacións de protección,
conservación e mellora dos valores postos de manifesto contan, desta maneira, con
bases de coñecemento que dotan a aquelas de xustificación e orientación. Así pois,
pódense alcanzar máis eficazmente os obxectivos fundamentais de toda xestión dun
espazo natural protexido.
3
1.1. Área de estudo
1.1.1. A Xunqueira de Alba
A zona de estudio sería a zona húmida Xunqueira de Alba, localizada no Concello de
Pontevedra (Pontevedra).
Segundo consta no Inventario de Humidais de Galicia, elaborado pola Consellería de
Medio Ambiente da Xunta de Galicia, a zona de estudio comprende dous destes
Humidais
Nome: XUNQUEIRA DE ALBA
Código do Inventario de Humidais de Galicia (IHG): 1140012.
Superficie: 48,13 has.
UTM X huso 29T: 529288 UTM Y huso 29T: 469933
Nome: CHARCA DA XUNQUEIRA DE ALBA
Código do Inventario de Humidais de Galicia (IHG): 1140013
Superficie: 0,60 has.
UTM X huso 29T: 529288 UTM Y huso 29T: 4699633
Dentro da tipoloxía RAMSAR a 1ª zona tería un código H ampliado na tipoloxía do
IHG no apartado 1.2.5: marisma: zona de auga doce e salobre inundada pola marea.
A 2ª zona tería un código J ampliado na tipoloxía de IHG no apartado 1.4.3: Medios
lacunares costeiros salobres/salgados; Lagoas de auga entre salobre e salgada con, polo
menos, unha relativamente angosta conexión ó mar.
4
1.1.2. Localización
Figura 1. Comunidade autónoma de Galicia. En vermello: Concello de Pontevedra
Figura 2. Cidade de Pontevedra en vermello no centro e cara arriba en azul a Xunqueira de Alba
5
Fotografía aérea da Xunqueira de Alba. 26/08/2004 (SITGA)
6
1.1.3. Área de estudo A Xunqueira de Alba atopase no norte do Concello de Pontevedra, nas parroquias de
Lérez e Campañó. Ten unha orientación Norte-Sur e un área de 50 has., tendo unha
lonxitude de 1240 metros e unha anchura de 550 metros. na súa parte mais máis ancha.
É atravesada tamén en dirección Norte- Sur polo río da Gándara, tamén chamado Rons
ou Alba.
Polo Este está franqueada pola autopista A9, polo Sur despois de percorrer o río 840
metros canalizados, éste desemboca no Río Lérez, xusto enfronte da cidade de
Pontevedra, polo Oeste aparecen fincas, moitas delas de cultivo.
Esta Xunqueira tamén é chamada Xunqueira de Gándara, do Bao e de San Caietano. Descricións das zonas de estudo O inventario da flora abrangue 171 especies: 16 de porte arbóreo, 13 de porte arbustivo
e 142 de porte herbáceo.
Zona A:XUNQUEIRA: predominan as plantas das familias Cyperaceae e Juncaceae.
Dentro da familia das Cyperaceae aparecen Cyperus sculentus, Cyperus longus e a
especie alóctona nativa de Sudáfrica Cyperus eragrostis, e dentro do xénero Scirpus
aparecen Scirpus cernuus, Scirpus holoschoenus, Scirpus lacustris, Scirpus maritimus e
Scirpus tabernaemontani.
Tamén son comúns Rumex sp., Lythrum salicaria e na parte norte Calystegia sepium.
Tamén na parte norte da xunqueira estase a producir un proceso de colmatación que é
aproveitado por Salix atrocinerea, Cytisus striatus, Acacia dealbata, Acacia
melanoxylon e Cortadeira selloana (as tres últimas alóctonas invasoras en Galicia)
Foto: Lythrum salicaria (salgueiriño)
7
Zona B:ESPADANAL: predomina Typha latifolia, aparecendo tamén Iris pseudacorus, Salix atrocinerea, Alnus glutinosa e Oenanthe crocata entre outras. Ocupa unha extensión de aproximadamente 16 hectáreas na parte nordeste da Xunqueira.
Foto: Espadanal na Xunqueira de Alba
8
Zona C: MATOGUEIRA: zonas de recheo nas que aparecen principalmente Adenocarpus complicatus, Cytisus striatus, Salix atrocinerea e Rubus sp.
Foto: Matogueira na parte Sur da Xunqueira
Dende o punto de vista faunístico destacan os invertebrados (por exemplo Odonatos ou
Ortópteros), e a riqueza en anfibios (por exemplo Discoglossus galganoi (incluída no
Anexo II da Directiva Hábitat 92/43/CEE) e Hyla arborea) e aves. Dentro dos
mamíferos aparece a Lontra (Lutra lutra), tamén incluída no Anexo II de dita Directiva.
Ós valores ecolóxicos descritos habería que engadir certos valores hidrolóxicos, como
sistema de descarga de acuíferos, o papel primordial como laminador de avenidas
extraordinarias e depuración natural das augas a través da súa rica comunidade de
vexetación acuática. Por outra parte, tratase dun espacio cada vez mais utilizado polos
cidadáns de Pontevedra, onde se desenrolan actividades deportivas, de investigación
científica e lecer.
9
1.2 Metodoloxía 1.2.1. Anelamento científico de aves silvestres Introducción Anualmente millóns de aves viaxan en outono dende os seus cuarteis de cría do
norte ás áreas de inverno do sur, regresando de novo en primavera. Este
movemento constitúe unha complexa estratexia de supervivencia para moitas aves,
modelada ó longo de miles de anos de evolución. Así, o elenco avifaunístico europeo
inclúe unha maioría de especies que realizan movementos de algún tipo: migracións
de corta distancia, transaharianas, transcontinentais, irrupcións, transhumancias, fugas
de tempero... Pero para que esta estratexia vital sexa efectiva é necesario que a ave
dispoña e atope na súa viaxe migratoria unha serie de lugares nos que repousar e
alimentarse.
O anelamento científico de aves é unha metodoloxía amplamente estendida para o
estudo deste grupo de vertebrados. Polo inocuo da súa práctica para as aves e a súa
escasa probabilidade de perda de marcas, amosa se-lo método mais eficaz de marcado
de aves a grande escala. É moi importante ter en conta que o benestar da ave é
absolutamente esencial no traballo é está claramente demostrado que a súa correcta
aplicación faino totalmente inocuo para este tipo de aves (Pinilla, 2000)
Fronte a outro tipo de metodoloxías, tres son as vantaxes máis importantes do anelamento: 1.Detectar a súa presencia
2.Posibilidade de estudar as aves na man
3.Recuperación de aves que xa foran aneladas (recapturas), o cal permite coñecer cómo
varían diferentes parámetros, como o tempo, a distancia, o peso, o desenrolo da muda, a
idade, as características da plumaxe, a biometría, etc., entre o momento da primeira
captura e a recaptura.
Este método consiste na individualización das aves mediante un anel de metal que
se coloca na pata da ave. Cada anel leva un código alfanumérico e unha dirección
(remite), neste caso do Ministerio de medio ambiente .Gracias o anel é posible, polas
capturas dun mesmo individuo en distintos períodos de tempo, realizar estudos sobre a
10
migración de distintas especies, así como de outros moitos aspectos da súa bioloxía
(tempo medio de parada migratoria, acumulación de graxa para a viaxe, biometría…)
Para a captura de aves silvestres para o seu anelamento científico é preciso estar en
posesión do correspondente permiso, neste caso expedido pola Consellería de Medio
Ambiente da Xunta de Galicia, en virtude do artigo 53 da Lei 9/2001 de 21 de agosto de
conservación da natureza.
Os aneis son proporcionados pola Dirección general de conservación de la
naturaleza, pertencente o Ministerio de medio ambiente y medio rural y marino, a cal
recompila os datos de anelamento e recuperacións de toda España e a súa vez os envía á
organización supranacional Central Europea de Anelamento (EURING) sita en Londres
onde se recompilan os datos e recuperacións de aves de todo Europa.
Gracias o anelamento coñecese, por exemplo, de onde proceden as aves que migran
a traveso dunha determinada zona, canto poden cegar a vivir moitas especies de aves e
que moitos individuos de diversas especies volvan a criar tódolos anos no mesmo sitio.
Toda esta información resulta básica para o coñecemento e conservación das distintas
especies de aves. Non debemos esquecer que a información cientificamente sólida é a
base fundamental para calquera política de conservación efectiva (Jenni et al. 1994)
1.2.2. Protocolo de captura
A campaña de anelamento desenrolada na Xunqueira de Alba dirixiuse ó estudo dos
pequenos paseriformes durante a súa migración outonal con especial atención á Folosa
acuática (Acrocephalus paludicola), especie globalmente ameazada. Así, o período que
abrangue a campaña prolóngase dende o 22 de xullo ata o 15 de outubro.
O sistema de captura baséase no trampeo con redes xaponesas ou redes néboa (ver
para mais detalles BUB, 1995), en número de 2 a 7, cunha lonxitude de 12 metros e
unha altura de 2 e 2.5 metros, con 4 e 5 bolsas respectivamente.
As redes de 2 metros de altura foron colocadas en zonas abertas da xunqueira para a
súa menor detección polas aves. As redes posúen unha luz de malla de 16 mm. e un
denier de 70/2, características que as fan moi axeitadas para a captura de aves de
pequeno e mediano tamaño.
11
Foto: Hippolais polyglotta (Folosa marela) capturada con rede xaponesa no presente estudo
Na zona C de anelamento colocouse adicionalmente 1 rede de 13 metros de
lonxitude e 2.40 metros de longo, 4 bolsas e malla de 30 mm. para a captura de
Streptopelia turtur (Rola común).
Especificamente empregouse reclamo dixital de Folosa acuática (Acrocephalus
paludicola) nas zonas A e B, permanecendo activos durante toda a xornada de
anelamento para tratar de aumentar artificialmente as capturas desta especie (Schaub et
al, 1999)
As redes estiveron sempre nos mesmos emprazamentos , polo que o esforzo de
captura mantense constante, o que resulta fundamental para o tratamento e
interpretación dos datos.
As redes revísanse cada 45 minutos ou cunha frecuencia menor en función das
condicións meteorolóxicas (chuvia ou moita calor) e as aves capturadas unha vez
extraídas das redes son almacenadas individualmente en bolsas de algodón opacas para
reduci-lo seu estrés e trasladalas ó punto de anelamento situado nunca a máis de 200
metros.
12
No punto de anelamento as aves son identificadas e aneladas co modelo axeitado de
anel, proporcionados pola Oficina de Especies Migradoras do Ministerio de Medio
Ambiente y Medio Rural y Marino, tomándose a continuación os seguintes datos
seguindo os estándares ó uso recomendados ( Jenni& Winkler, 1994; Bairlein, 1995;
Svensson, 1996; Pinilla, 2000)
• IDADE segundo código internacional Euring –ver Pinilla, 2000-, e SEXO
baseado nos caracteres diagnósticos descritos por Jenni & Winkler, 1994;
Svensson, 1996; Pinilla, 2000
• SEXO: en especies dimórficas ou en aquelas que se pode diferenciar por
diferencias de tamaño
• BIOMETRÍA: medidas de lonxitude alar (método de corda máxima) con
precisión de 1 mm., 3ª primaria (F8) con precisión de 0.5 mm., peteiro e tarso
con precisión de 0.01 mm. seguindo os protocolos recomendados a tal fin ( Jenni
& Winkler, 1994; Svensson, 1996; Bairlein, 1995; Pinilla, 2000)
• ESTADO FÍSICO: peso con balanza dixital de precisión 0.1 gr., acumulación de
graxa (escala 0-8 de Kayser, 1993) e estado da musculatura (escala 0-3-ver por
exemplo Pinilla, 2000-)
• HORA DE CAPTURA en tramos horarios completos
• REDE DE CAPTURA
• PRACA INCUBATRIZ, PROTUBERANCIA CLOACAL e ESTADO FÍSICO
DA AVE ó ser liberada
O tratamento de aves previamente aneladas (recapturas) seguiu os mesmos
procedementos que no resto dos individuos, indicando esta circunstancia na folla de
datos de campo, respectando o anel que portaban, e remitindo a información igual co
resto dos datos.
A información de cada ave recolleuse nas correspondentes follas de datos de campo
nas que se anotaban tamén datos específicos da xornada de anelamento, tales como a
data, horario, condicións meteorolóxicas (vento, dirección do vento, cobertura de
nubes), redes (localización, número, lonxitude e superficie) e observacións de aves
escoitadas e vistas ó longo da xornada de campo.
A información de cada xornada de anelamento informatizouse en folla de cálculo
Excel, para o tratamento posterior dos datos.
13
1.2.3. Tratamento de datos
A pesares de que o anelamento utilizouse en contadas ocasións para o estudo,
composición e dinámica das comunidades de aves polos problemas que plantexa –
capturabilidade baixa ou irregular dalgunhas especies- (Luís y Purroy, 1980), o método
resulta axeitado para medios especialmente densos (Karr, 1979; Herrera, 1988). Desta
maneira, empregouse con bos resultados no análise estructural e da variación estacional
da comunidade de aves en carrizais e medios palustres, sotos fluviais, piñeirais, bosques
e matogueiras mediterráneos ou zonas urbanizadas (Blondel, 1966 e 1969; Luis y
Purroy, 1980; Torres e León, 1982; Torres et al, 1983; Herrera, 1988; Villarán et al,
1994; Villarán, 2000; García-Peiró e Esteve, 2001; Aparicio, 2002; Yong e Finch,
2002).
Para o análise da comunidade de aves durante o período posnupcial recórrese a unha
serie de índices e parámetros que normalmente se utilizan coma descritores da
comunidade (ver por exemplo, Margalef, 1979; Herrera, 1981; Blondel, 1986; Krebs,
1986), dende o punto de vista da súa composición e estructura (riqueza, abundancia,
biomasa), ou da súa dinámica (taxas de recambio). Os parámetros utilizados son os
seguintes:
- Riqueza: número de especies.
- Abundancia: refírese ó número de individuos de cada especie ou o sumatorio de
tódalas abundancias específicas (abundancia total), e é un parámetro importante
que nos sinala o grado de ocupación física do hábitat polos individuos (Herrera,
1981)
- Diversidade: empregase o índice de Shannon (Shannon e Weaver, 1949; Pielou,
1975): H=-Σ(pi ln pi) , onde pi é a proporción de contactos da especie i respecto ó
total. Este índice conxuga os dous parámetros da diversidade: o número de
especies e a distribución das abundancias entre éstas (equitabilidade). A
diversidade mide o nivel de complexidade e heteroxeneidade da comunidade.
Riqueza e abundancia dan unha idea da composición da comunidade, mentres
que a diversidade e o análise da dominancia amósanos unha idea da estructura da
mesma.
14
Inclúese tamén un parámetro adicional, a porcentaxe de migrantes
transaharianos (especies e abundancia), para indicar a importancia de este grupo
fenolóxico/ migratolóxico na comunidade da Xunqueira durante esta época concreta.
Os resultados agrúpanse en períodos de cinco días (pentadas) seguindo o
calendario Xuliano (pentada 41: 20 ó 24 de xullo; pentada 42: 25 ó 29 de xullo; ...),
para reduci-la variabilidade dos mostraxes individuais.
ESTUDIO DA SEDIMENTACIÓN E PASO DE PEQUENAS AVES MIGRANTES
A pesares de que o anelamento científico é unha fonte de información indispensábel
para o estudo da migración e o seguimento das poboacións de aves, hai que ter en conta
certos problemas, coma os sesgos que pode presentar cara certas especies ou crases de
idade ou sexo, ou que as capturas están notablemente influenciadas pola localización do
lugar de trampeo, a súa topografía e hábitat, o tipo de trampas e a súa disposición, ou a
meteoroloxía, ó que se engade a propia dificultade para distinguir aves locais de aquelas
en migración activa. Do mesmo xeito, existe certa discusión sobre a relación entre o
número de capturas “en terra” e a intensidade real de migración (Alerstam et al., 1973;
Richardson, 1978), se ben a combinación de estacións de trampeo e radares ou sistemas
de infravermellos atoparon correlacións positivas entre a riqueza e capturas en terra e o
volume de aves en voo migratorio, considerándose un bo estimador deste (Riddiford,
1985; Zehnder e Karlsson, 2001).
Non obstante, convén considerar estes aspectos na interpretación dos resultados, xa
que as capturas, pedra angular do método de estudo, refírense unicamente a aves
sedimentadas, e aínda que o número destas está relacionado co volume de migrantes,
determinados factores (meteorolóxicos, por exemplo) poderían condiciona-lo número de
aves en terra. Os resultados da campaña de anelamento na Xunqueira de Alba cínguense
polo tanto ó estudo de aves locais ou sedimentadas durante a migración, e a éstas
referireime.
15
Foto: Toma de datos
16
2. O por qué deste estudo
17
2.1. OBXECTIVOS
• Establecer a importancia da zona como área de descanso para as aves
paseriformes migradoras posnupciais, esto é, as especies de aves que crían en
Europa e utilizan Galicia como zona de paso cara os seus cuarteis de invernada
en África, con seguimento especial á Folosa acuática (Acrocephalus
paludicola), especie globalmente ameazada (catalogada como vulnerable a
escala global), sendo o paseriforme máis ameazado de Europa continental
(clasificado en perigo a escala europea).
Foto: Folosa acuática. Adulto capturado na Xunqueira de Alba o 12/08/2008
Está incluído no anexo I da Directiva aves, no anexo II do convenio de Berna e
no anexo II do convenio de Bonn.
En España , a folosa acuática atópase estrictamente protexida. Está incluída
no Catálogo Nacional de Especies ameazadas (Real decreto 439/1990) na
categoría de interés especial e clasificado como vulnerable no último Libro rojo
de las aves de España de acordo cos criterios da Unión Internacional para a
Conservación da Natureza (IUCN). As medidas de conservación propostas
neste Libro rojo son a identificación das zonas utilizadas durante os pasos
migratorios, realización de traballos de seguimento, estudos de requirimentos e
uso de hábitat, protección dos lugares utilizados pola especie, elaboración de
18
plans de manexo de hábitat e campañas de sensibilización e educación
ambiental.
Existe ademais un tratado internacional denominado “Aquatic Warbler Species
Action Plan” que marca as directrices para a recuperación das poboacións de
Folosa acuática, e que foi firmado por 15 países, entre eles España.
Este pequeno paseriforme de 14 grs. de peso e apenas 12 cms. de lonxitude soe
pasar a maior parte do tempo agachado entre a vexetación helofítica e por elo a
súa detección resulta sempre algo complexa, e é de grande axuda o emprego de
redes xaponesas para a súa captura, sendo o 75 % das citas de esta especie a súa
captura para anelamento científico.
A folosa acuática non cría en España. Esta especie transita regularmente en
moi pequeno número entre os seus cuarteis de invernada na África subsahariana
e os lugares de nidificación (unicamente se coñecen 50 zonas de cría regular en
7 países entre os paralelos 47° e 51°. Bielorrusia, Ucrania e Polonia concentran
mais do 90 % da poboación mundial, estimada no ano 2005 en menos de 20.000
machos cantores
O humidal Xunqueira de Alba presenta o hábitat axeitado para a presencia da
especie durante a súa ruta migratoria: presencia de Juncus sp.e Scirpus sp.
A presencia das especies palustres migradoras posnupciais en Galicia
prodúcese entre os últimos días de xullo e os primeiros de outubro
• Describir a composición específica e a abundancia de cada unha das especies de
aves presentes na xunqueira
• Obtención da fenoloxía da migración das especies que ocupan a área de estudo:
primeiro e último día no que a especie é rexistrada
• Obtención dunha figura de protección legal para a zona
19
3. Características da comunidade de pequenas aves durante a migración posnupcial na Xunqueira de Alba
20
3.1. RESULTADOS GLOBAIS En 2008 capturáronse en 34 xornadas de anelamento 570 aves (17 capturas / xornada), correspondentes a 497 aves de 40 especies de 16 familias. Obtivéronse, ademais, 58 autocontrois de 13 especies e 15 controis alleos de 7 especies (Táboa 3.1). Durante a campaña produciuse 1 baixa, correspondente a ataque de depredador na rede (1), polo que a porcentaxe de baixas con respecto ó total de capturas foi de 1.75 aves por cada mil capturas, menor que a cifra de mortalidade considerada normal, por habitual, nas estacións de anelamento que é de 4 aves por cada mil capturas O esforzo de trampeo foi de 106 horas totais durante as cales estivo disposta unha lonxitude media de 51.5 metros de rede xaponesa e unha superficie de 113,82 metros cadrados de rede. O índice medio de capturas é de 0.003 aves por metro de rede e hora ou de 0.0013 aves por metro cadrado de rede e hora. En conxunto capturáronse 35 especies de aves paseriformes e 5 especies de aves non paseriformes. A importancia relativa dos paseriformes foi en todo caso ó 87.5 %, o cal pon de manifesto a especificidade da metodoloxía na captura de especies de pequeno tamaño (i.e. paseriformes). Destacan os anelamentos de Estrilda astrild (25.9 % do total), a bastante distancia do resto de aves máis capturadas, Serinus serinus (6.6%), Passer domesticus (6%), Erithacus rubecula (4.4%), Acrocephalus schoenobaenus (4%), Prunella modularis (4%), Hippolais polyglotta (3.6%) e Actitis hypoleucos (3.8%). Do total de especies, o 32.5 % son migrantes transaharianos (13 especies) e o 17.5% son migrantes presaharianos (7 especies), oscilando entre 1 e 5 o número de especies longo-migrantes que se capturan por xornada, e 0 e 4 o número de corto-migrantes por xornada. Táboa 3.1. Número de capturas (NCAP), autocontrois (NREC1) e recapturas alleas (NREC2) na estación de mostreo da Xunqueira de Alba durante os meses de xullo a outubro de 2008. En (*) sinálanse as familias de non paseriformes.
FAMILIA ESPECIE NCAP NREC1 NREC2 TOTAL
Anatidae* Anas platyrrhynchos 1 0 0 1
Scolopacidae* Actitis hypoleucos 19 7 2 28
Columbidae* Streptopelia turtur 2 0 0 2
Alcedinidae* Alcedo atthis 7 4 0 11
Picidae* Picus viridis 2 0 0 2
Motacillidae Anthus pratensis 6 0 0 6
Motacilla flava 3 0 0 3
Motacilla cinerea 2 0 0 2
21
Táboa 3.1 (continuación). Número de capturas (NCAP), autocontrois (NREC1) e recapturas alleas (NREC2) na estación de muestreo da Xunqueira de Alba durante os meses de xullo a outubro de 2008.
Troglodytae Troglodytes troglodytes 14 0 2 16
Prunellidae Prunella modularis 20 4 1 5
Turdidae Erithacus rubecula 22 2 0 24
Saxicola rubetra 1 0 0 1
Saxicola torquata 6 0 1 7
Turdus merula 17 1 0 18
Sylviidae Cettia cetti 6 2 1 9
Cisticola juncidis 15 3 0 18
Locustella naevia 1 0 0 1
Acrocephalus paludicola 1 0 0 1
Acrocephalus schoenobaenus 20 4 0 24
Acrocephalus scirpaceus 13 4 1 18
Hippolais polyglotta 18 2 0 20
Sylvia atricapilla 0 0 12 12
Sylvia melanocephala 4 0 0 4
Sylvia communis 3 0 0 3
Phylloscopus collybita 3 0 0 3
Phylloscopus ibericus 4 0 0 4
Phylloscopus trochilus 14 0 0 14
Muscicapidae Ficedula hypoleuca 4 0 0 4
Aegithalidae Aegithalos caudatus 10 0 0 10
Paridae Parus ater 4 0 0 4
Parus caeruleus 1 0 0 1
Parus major 10 1 0 11
Certhiidae Certhia brachydactyla 1 0 0 1
Passeridae Passer domesticus 30 0 0 30
Estrildidae Estrilda astrild 129 24 7 160
Fringillidae Serinus serinus 33 0 0 33
Carduelis chloris 15 1 0 16
Carduelis carduelis 14 0 0 14
Carduelis cannabina 1 0 0 1
Pyrrhula pyrrhula 1 0 0 1
22
A presencia das diferentes familias de aves, propiciada polo tipo de hábitat da
Xunqueira, non é uniforme, destacando a abundancia de Estríldidos, Sílvidos,
Fringílidos e Túrdidos, cun 25.95%, 18.51 %, 12.87 % e 9.25 % respectivamente, sobre
o total das 16 familias capturadas.
GRÁFICO 3.2. Anelamentos por familias e importancia relativa sobre o total
0 20 40 60 80 100 120 140
Estrildidae 25,95%
Sylviidae 18,51 %
Fringillidae 12,87 %
Turdidae 9,25 %
Passeridae 6,03 %
Prunellidae 4,02 %
Scolopacidae 3,82 %
Paridae 3,01 %
Troglodytae 2,81 %
Motacillidae 2,21 %
Aegithalidae 2,01 %
Alcedinidae 1,40 %
Resto Familias 2,01 %
23
3.2. DESCRICIÓN DA COMUNIDADE: ESTRUCTURA E DINÁMICA TEMPORAL Os resultados dos anelamentos amosan a presencia de 40 especies, con claro
dominio dos Sílvidos (12 especies, 30% do total), seguidos dos Fringílidos (5 especies,
12.5% ), Túrdidos (4 especies, 10%) e números menores de Páridos (3 spp.),
Motacíllidos (3 spp.), Anátidas (1 sp.), Escolopácidos (1 sp.),Colúmbidos (1 sp.),
Alcedínidos (1 sp.), Pícidos (1 sp.), Troglodítidos (1 sp.), Prunélidos (1 sp.),
Muscicapidos (1 sp.), Aegitálidos (1 sp.), Cértidos (1 sp.), Paséridos (1 sp.) e Estrildidos
(1 sp.)
O elenco de especies constitúe unha mostra representativa e bastante completa do
catálogo de paseriformes presentes nesta época no humidal.
O número medio de especies por xornada fluctúa entre 1 e 17. O máximo número de
especies por xornada na zona A (Xunqueira) foi de 9 especies na pentada 54 (23-27
setembro) e 8 especies na pentada 42 (25-29 xullo) e 51 (8-12 setembro)
Na zona B (Espadanal) foi de 4 especies o 05/08/08 e 29/09/08 e na zona C
(matogueira) de 17 especies o 02/09/08.
Na figura 3.3 amosase a curva de riqueza acumulada ó longo do período de
mostraxe. As tres cuartas partes das especies captúranse nas 18 primeiras xornadas,
mentres que o 90% da riqueza alcánzase na trixésima xornada, manténdose entre as 32 e
35 especies todo o mes de setembro, aumentando un pouco en outubro coa chegada dos
primeiros invernantes presaharianos.
Figura 3.3 - Riqueza acumulada
05
1015202530354045
1 4 7 10 13 16 19 22 25 28 31 34
Xornada nº
Nº e
spec
ies
24
Por outra banda, os valores de diversidade son desiguais ó longo do período de estudo (entre 1.32 e 2.85), con 2 picos a principios e mediados de setembro. A uniformidade mantense pola contra arredor do valor 1 ( figura 3.4).
Figura 3.4 - Evolución da diversidade
0
1
2
3
25-29
Xullo
30 Xullo
-3 Agosto
4-8 A
gosto
9-13 A
gosto
14-18
Agosto
19-23
Agosto
24-28
Agosto
29 A
gosto-2
Setembro
3-7 Sete
mbro
8-12 S
etembro
13-17
Setembro
23-27
Setembro
28 Sete
mbro-2
Outubro
8-12 O
utubro
13-15
Outubro
Diversidade (H) Uniformidade (J)
25
ZONA A: XUNQUEIRA Na figura 3.4 represéntase a variación dos valores de riqueza e abundancia ó longo do período de estudio (agrupados por pentadas).
Figura 3.5 - Evolución da riqueza e a abundancia
0
10
20
30
40
20-24
Xullo
25-29
Xullo
30 Xullo
-3 Agosto
4-8 A
gosto
9-13 A
gosto
14-18
Agosto
19-23
Agosto
24-28
Agosto
29 A
gosto-2
Setembro
3-7 Sete
mbro
8-12 S
etembro
13-17
Setembro
18-22
Setembro
23-27
Setembro
28 Sete
mbro-2
Outubro
3-7 O
utubro
8-12 O
utubro
13-15
Outubro
Riqueza (nº especies) Abundancia (capturas/xornada)
Os valores de riqueza oscilan entre 4 e 9 especies manténdose constantes a excepción dunha pequena baixada a mediados de setembro, mentres que a abundancia presenta 4 picos, principios e mediados de agosto, mediados e finais de setembro e primeiros de outubro.
26
ZONA B: ESPADANAL Na figura 3.5 represéntase a variación dos valores de riqueza e abundancia ó longo do período de estudio (agrupados por pentadas).
Figura 3.6 - Evolución da riqueza e a abundancia
0
10
20
30
40
20-24
Xullo
25-29
Xullo
30 Xullo
-3 Agosto
4-8 A
gosto
9-13 A
gosto
14-18
Agosto
19-23
Agosto
24-28
Agosto
29 A
gosto-2
Setembro
3-7 Sete
mbro
8-12 S
etembro
13-17
Setembro
18-22
Setembro
23-27
Setembro
28 Sete
mbro-2
Outubro
3-7 O
utubro
8-12 O
utubro
13-15
Outubro
Riqueza (nº especies) Abundancia (capturas/xornada)
Os valores de riqueza oscilan entre 2 e 5 especies. A soa presencia dunha rede na zona de espadanal, xunto con a ausencia de mostreo dende mediados de agosto ata principios de setembro fai que os datos se tomen con cautela. Aínda así os resultados para esta zona foron mais baixos do que cabería esperar. O reclamo de Acrocephalus paludicola foi usado sempre dúas horas dende o amencer.
27
ZONA C: MATOGUEIRA Na figura 3.6 represéntase a variación dos valores de riqueza e abundancia ó longo do período de estudio (agrupados por pentadas).
Figura 3.7 - Evolución da riqueza e a abundancia
0
10
20
30
40
20-24
Xullo
25-29
Xullo
30 Xullo
-3 Agosto
4-8 A
gosto
9-13 A
gosto
14-18
Agosto
19-23
Agosto
24-28
Agosto
29 A
gosto-2
Setembro
3-7 Sete
mbro
8-12 S
etembro
13-17
Setembro
18-22
Setembro
23-27
Setembro
28 Sete
mbro-2
Outubro
3-7 O
utubro
8-12 O
utubro
13-15
Outubro
Riqueza (nº especies) Abundancia (capturas/xornada)
Os valores de riqueza oscilan entre 2 e 18 especies, sendo o medio con mais riqueza de toda a Xunqueira, cun pico máximo a principios de setembro, mentres que a abundancia presenta 4 picos máximos a principios de agosto, mediados de agosto, principios de setembro e principios de outubro.
28
3.2.1. MIGRANTES TRANSAHARIANOS Capturáronse para anelamento 13 especies de migrantes de longo recorrido: Actitis hypoleucos, Streptopelia turtur, Motacilla flava, Acrocephalus schoenobaenus, Acrocephalus paludicola,, Acrocephalus scirpaceus, Locustella naevia, Hippolais polyglotta, Saxicola rubetra, Sylvia communis, Ficedula hypoleuca, Phylloscopus trochilus e Phylloscopus ibericus. Compre destacar dentro de este grupo que 6 especies crían de forma regular en ou preto da Xunqueira: Streptopelia turtur (en Galicia: reproductor estival moi común (Salaverri, J.L. & Taboada, J. 2007)), Motacilla flava (reproductor estival e migrador común), Acrocephalus scirpaceus (reproductor estival escaso), Hippolais polyglotta (reprodutor estival moi común), Sylvia communis (reproductor estival común) e Phylloscopus ibericus (reproductor estival moi común) polo que as aves aneladas poden ser aves que criaron no espazo ou aves en migración. Na figura 3.7 exponse a evolución en número de especies e abundancia (expresado en porcentaxe respecto ó total dos migrantes transaharianos na comunidade durante o paso posnupcial. Do total de especies, o 32.5 % son migrantes transaharianos (13 especies), oscilando entre 2 e 8 o número de especies longo-migrantes que se capturaron por xornada. Destaca a importancia deste colectivo fenolóxico durante esta época do ano, e máis tendo en conta que a metade destas especies non se reproducen en Galicia: supoñen entre o 9 e o 80 % da riqueza e entre o 5 e o 43 % da abundancia total da comunidade no análise fenolóxico.
Figura 3.8 - Evolución da riqueza e abundancia de migrantes transaharianos
0102030405060708090
25-29
Xullo
30 Xullo
-3 Agosto
4-8 A
gosto
9-13 A
gosto
14-18
Agosto
19-23
Agosto
24-28
Agosto
29 A
gosto-2
Setembro
3-7 Sete
mbro
8-12 S
etembro
13-17
Setembro
23-27
Setembro
28 Sete
mbro-2
Outubro
8-12 O
utubro
13-15
Outubro
% especies transaharianas % abundancia transaharianos
29
3.2.2. MIGRANTES PRESAHARIANOS Dentro dos migrantes de corto recorrido capturáronse 7 especies: Alcedo atthis, Motacilla cinerea, Anthus pratensis, Prunella modularis, Erithacus rubecula, Sylvia atricapilla e Phylloscopus collybita. Compre destacar dentro deste grupo que 5 especies crían en ou preto da xunqueira e son consideradas en Galicia coma sedentarias: Alcedo atthis, Motacilla cinerea, Prunella modularis, Erithacus rubecula e Sylvia atricapilla, polo que se podería pensar só en aves nativas, sen embargo fora da época de cría a súa poboación nativa pódese ver incrementada por individuos do centro e norte de Europa (ver por exemplo Martín & Pérez, 1990 para Alcedo atthis; Bernis, 1971 para Motacilla cinerea; Wernham et al., 2002 para Prunella modularis; Martí, R. & Del Moral, J.C., 2004 para Erithacus rubecula; Cantos, 1992 para Sylvia atricapilla. Esta última en escaso número pode comportarse coma migradora transahariana aínda que no estudo é tratada coma migrante de curto recorrido.
30
4. Outras aves observadas e/ou escoitadas
Foto: Falco peregrinus (Falcón peregrino). Xunqueira de Alba. 24/09/2008
31
Ademais das aves aneladas anotáronse todas as aves vistas e/ou escoitadas ó longo
das 34 xornadas de anelamento e nos días 21/09 e 24/09 nos que se fixo un recorrido
arredor da Xunqueira.
En total aparecen 43 especies a maiores das 40 especies aneladas, polo que a
cantidade total de especies de aves presentes nalgún momento na Xunqueira de Alba do
22 de xullo de 2008 ó 15 de outubro de 2008 é de 83 especies.
Dentro destas 42 especies vistas e/ou escoitadas aparecen 19 migrantes
transaharianos, polo que a cantidade total de migrantes transaharianos presentes foi de
32 especies.
A continuación se detallan estas especies. Ó nome científico séguelle o nome galego
(Conde Teira, M.A..1999).
Familia Phalacrocoracidae
Phalacrocorax carbo. Corvo Mariño Grande: individuos illados de 1º ano aparecen a partires de mediados de setembro para descansar ou alimentarse en marea alta. Algúns seguen o río Rons cara o norte. Familia Ardeidae
Egretta garzetta. Garzota: migrante pre e transahariano. Invernante regular. O 1º ex. foi visto o 02/09/08, cun máximo de 3 ex. o 8/10/08. Utiliza a xunqueira para alimentarse en marea baixa. Ardea cinerea. Garza Real: migrante pre e transahariano.2-3 aves presentes sempre con máximos o 12/08/08 (7 aves), o 10/09/08 (5) e 14/09/08 (14). Familia Accipitridae
Circus aeroginosus. Tartaraña das Xunqueiras: migrante pre e transahariano. 1 femia adulta apareceu o 16/09/08 as 11:00 horas da mañá e despois de cazar por espacio de 1 hora e media marchou cara o sur. Accipiter nisus. Gabián: residente común doado de ver. Buteo buteo. Miñato: residente común doado de ver. Hieraaetus pennatus. Aguia Calzada: migrante transahariano.1 ex. o 23/09/08 aparece a media mañá, é acosado por 2 Corvus corone a marcha cara o SE.
32
Familia Falconidae
Falco subbuteo. Falcón Pequeno: migrante transahariano. 1 ex. o 31/08/08 e outro o 10/09/08. Tamén cría nos arredores da xunqueira. Falco peregrinus. Falcón peregrino: 1 adulto é visto durante todo o mes de setembro ata o 15 de outubro alimentándose das pombas que acoden a comer os grans que descargan na “fábrica de La Cross”. Familia Rallidae
Rallus aquaticus. Rascón: residente común doado de escoitar e difícil de ver.
Gallinula chloropus. Galiñola: residente común doado de ver. Familia Scolopacidae
Gallinago gallinago. Becacina: migrador trans (en pequeno número) e presahariano. 1 ex. visto o 10/09/08. Tringa ochropus. Bilurico Alinegro: migrador transahariano. 1 ex. visto o 14/09/08. Familia Laridae
Larus melanocephalus. Gaivota Cabecinegra: migrador presahariano. 1 ad. e 1 ex. de 1º ano vistos o 01/08/08. Larus ridibundus. Gaivota chorona: migrador presahariano. Invernante común. Na desembocadura do río Rons xa dende agosto Larus cachinnans. Gaivota Patiamarela: residente común doado de ver. Cría na cidade de Pontevedra. Familia Columbidae
Columba palumbus. Pombo Torcaz: migrador presahariano e residente común doado de ver. Máximos de 25 ex. o 10/09/08, 31 ex. o 16/09/08 e 50 ex. o 25/09/08. Streptopelia decaocto. Rula Turca: residente común doado de ver. Familia Psittacidae
Myiopsitta monachus. Cata: ave exótica introducida nas Rías Baixas. 4 ex. o 29/09/08. Psittacula krameri. Cotorra de Kramer: ave exótica introducida nas Rías Baixas. 2 ex. o 31/08/08. Familia Cacatuidae
Nymphicus hollandicus. Cacatúa Ninfa: ave exótica probablemente escapada de gaiola é vista bordeando a xunqueira e emitindo reclamo constantemente o 12/08/08.
33
Familia Tytonidae
Tyto alba. Curuxa: residente común doado de ver.
Familia Caprimulgidae
Caprimulgus europaeus. Avenoiteira cincenta: migrador transahariano e residente
común. 1 ex. é visto o 16/09/08.
Familia Apodidae
Apus apus. Cirrio: migrador transahariano e residente doado de ver.
Familia Picidae
Jynx torquilla. Peto Formigueiro: migrador transahariano. 1 ex. é visto o 05/10/08. Dendrocopos major. Peto Real: residente común. Familia Hirundinidae
Hirundo rustica. Andoriña: migrador transahariano e residente común. Delichon urbica. Andoriña de Cu Branco: migrador transahariano. Antigamente moi común e actualmente moi escaso. 1 ex. visto o 18/06/08. Familia Motacillidae
Anthus trivialis. Pica das Árbores: migrador transahariano. 2 ex. migrando xuntos o 10/09/08. Motacilla alba. Lavandeira Branca: residente común doado de ver. Familia Turdidae
Luscinia megarhynchos. Rousinol: migrador transahariano. 1 ex. visto o 31/08/08. Phoenicurus ochruros. Rabirrubio: residente común. Saxicola rubetra. Chasco Norteño: migrador transahariano. Ademais do ex. de 1º ano anelado o 31/08/08, foron vistos 2 ex. o 24/09/08 . Turdus philomelos. Tordo Común: residente común. Familia Sylviidae
Regulus ignicapillus. Estreliña Riscada: residente común.
34
Familia Muscicapidae
Muscicapa striata. Papamoscas Cincento: migrador transahariano. 1 adulto visto o 30/08/08. Familia Oriolidae
Oriolus oriolus. Ouriolo: migrador transahariano. 1 ex. o 10/09/08.
Familia Laniidae
Lanius collurio. Picanzo Vermello: migrador transahariano. 1 ex. de 1º ano visto o 10/09/08. Lanius senator. Picanzo Cabecirrubio: migrador transahariano. 1 ex. de 1º ano o 26/08/08 e outro (o mesmo?) o 30/08/08. Familia Corvidae
Garrulus glandarius. Pega Azul: residente común doado de ver.
Pica pica. Pega: residente común doado de ver.
Corvus corone. Corvo Pequeno: residente común doado de ver. Familia Sturnidae
Sturnus unicolor. Estorniño Negro: residente común doado de ver.
Familia Fringillidae
Fringilla coelebs. Pimpín: residente común doado de ver.
35
5. Discusión e suxerencias A campaña de anelamento deu como resultado a captura de 570 aves de 40 especies. Compre salientar a captura de 2 especies incluídas no Anexo I da Directiva 79/409/CEE (Picapeixe e Folosa Acuática) e a observación doutras 6. O anexo I de dita directiva establece que “ditas especies serán obxecto de medidas de conservación especiais en canto ó seu hábitat, co fin de asegurar a súa supervivencia e a súa reproducción na súa área de distribución”. A presencia destas 8 especies migradoras confire un valor natural á Xunqueira de Alba durante o paso migratorio posnupcial e ademais aparecen ata un total de 32 especies migradoras transaharianas. Estes valores poderían ser maiores tanto en número de aves como de especies pero o ano 2008 foi un ano chuvioso e frío tanto aquí como no centro-norte de Europa que é de onde proveñen a maioría destas aves migrantes. Esto fixo que non criaran moito e o paso fora moi discreto, tal coma aconteceu en case todos os lugares de anelamento en España, onde se chegaron a capturar entre ¼ parte e a metade das aves capturadas outros anos.
Foto: portada do Diario de Pontevedra do día 31 de agosto falando dun dos moitos días de mal tempo no verán do 2008.
36
A presencia de especies exóticas na Xunqueira é evidente, así o Bico de Coral (Estrilda astrild), unha ave presente en toda África ó sur do deserto do Sahara, é actualmente ( coloniza a Xunqueira en 1995 na súa expansión cara o norte de Galicia dende Portugal onde individuos escapados de catividade conseguen criar a finais dos anos 70) a especie mais abundante neste humidal. O 25.9 % das capturas son desta especie, a bastante distancia da 2ª ave mais capturada ( Xirín, 6.6 % das capturas) e aínda non se sabe a súa interacción coas especies nativas de fauna e flora. Por outra banda, o abandono de prácticas agrícolas e gandeiras na Xunqueira, tales coma a presencia de vacas pastando ou a corta de xunco para facer estrume, fai que o hábitat estea cambiando pouco a pouco tanto nas especies e abundancia de plantas como nas aves. A falta destas prácticas tradicionais está a producir unha colmatación da Xunqueira na súa parte Norte, onde paseniño se está a producir unha colonización, non só de Alnus glutinosa (ameneiro), especie autóctona, se non tamén de Acacia dealbata ( Mimosa común), Acacia melanoxylon (Acacia negra) e Cortaderia selloana (Carrizo da Pampa) degradando o hábitat mais importante do lugar que é a propia Xunqueira.
Foto: Acacia dealbata introducíndose na parte Norte da Xunqueira
A xestión do humidal Xunqueira de Alba neste momento pasa pola erradicación destas especies de flora non autóctona agora que aínda non son moi grandes e tamén das xestas (Cytisus striatus) que colmatan parte da Xunqueira converténdoa en terra mais seca nunha Xunqueira non moi grande. A presencia de gando contribúe tamén a pisar o terreno e facelo mais encharcadizo , permitindo que o nivel dos xuncos sexa baixo e a auga na marea alta cobra de maneira mais ampla toda a parte Norte ( a mais alonxada do mar), permitindo que a superficie de alimentación das aves palustres sexa maior e mais axeitada. A corta de Xunco retira tamén biomasa vexetal impedindo a colmatación e facilitando áreas de alimentación e descanso a moitas especies de aves.
37
Foto: Sega de Xunco “testemuñal” feita na parte Norte a principios de outubro de 2008
38
ANEXO I FENOLOXÍA DE CAPTURAS DAS AVES MIGRANTES
Actitis hypoleucos
0
1
2
3
4
5
22/0
7/08
/
25/0
7/08
/
28/0
7/08
/
31/0
7/08
/
03/0
8/08
/
06/0
8/08
/
09/0
8/08
/
12/0
8/08
/
15/0
8/08
/
18/0
8/08
/
21/0
8/08
/
24/0
8/08
/
27/0
8/08
/
30/0
8/08
/
02/0
9/08
/
05/0
9/08
/
08/0
9/08
/
11/0
9/08
/
14/0
9/08
/
17/0
9/08
/
20/0
9/08
/
23/0
9/08
/
26/0
9/08
/
29/0
9/08
/
02/1
0/08
/
05/1
0/08
/
08/1
0/08
/
11/1
0/08
/
14/1
0/08
/
adulto 1º ano
Streptopelia turtur
0
1
2
22/0
7/08
/
26/0
7/08
/
30/0
7/08
/
03/0
8/08
/
07/0
8/08
/
11/0
8/08
/
15/0
8/08
/
19/0
8/08
/
23/0
8/08
/
27/0
8/08
/
31/0
8/08
/
04/0
9/08
/
08/0
9/08
/
12/0
9/08
/
16/0
9/08
/
20/0
9/08
/
24/0
9/08
/
28/0
9/08
/
02/1
0/08
/
06/1
0/08
/
10/1
0/08
/
14/1
0/08
/
adulto 1º ano
39
Alcedo atthis
0
1
222
/07/
08/
26/0
7/08
/
30/0
7/08
/
03/0
8/08
/
07/0
8/08
/
11/0
8/08
/
15/0
8/08
/
19/0
8/08
/
23/0
8/08
/
27/0
8/08
/
31/0
8/08
/
04/0
9/08
/
08/0
9/08
/
12/0
9/08
/
16/0
9/08
/
20/0
9/08
/
24/0
9/08
/
28/0
9/08
/
02/1
0/08
/
06/1
0/08
/
10/1
0/08
/
14/1
0/08
/
adulto 1º ano
Anthus pratensis
0
1
2
22/0
7/08
/
26/0
7/08
/
30/0
7/08
/
03/0
8/08
/
07/0
8/08
/
11/0
8/08
/
15/0
8/08
/
19/0
8/08
/
23/0
8/08
/
27/0
8/08
/
31/0
8/08
/
04/0
9/08
/
08/0
9/08
/
12/0
9/08
/
16/0
9/08
/
20/0
9/08
/
24/0
9/08
/
28/0
9/08
/
02/1
0/08
/
06/1
0/08
/
10/1
0/08
/
14/1
0/08
/adulto 1º ano
Motacilla flava
0
1
2
22/0
7/08
/
26/0
7/08
/
30/0
7/08
/
03/0
8/08
/
07/0
8/08
/
11/0
8/08
/
15/0
8/08
/
19/0
8/08
/
23/0
8/08
/
27/0
8/08
/
31/0
8/08
/
04/0
9/08
/
08/0
9/08
/
12/0
9/08
/
16/0
9/08
/
20/0
9/08
/
24/0
9/08
/
28/0
9/08
/
02/1
0/08
/
06/1
0/08
/
10/1
0/08
/
14/1
0/08
/
adulto 1º ano
40
Prunella modularis
0
1
222
/07/
08/
26/0
7/08
/
30/0
7/08
/
04/0
8/08
/
08/0
8/08
/
12/0
8/08
/
16/0
8/08
/
20/0
8/08
/
24/0
8/08
/
28/0
8/08
/
01/0
9/08
/
05/0
9/08
/
09/0
9/08
/
13/0
9/08
/
17/0
9/08
/
21/0
9/08
/
25/0
9/08
/
29/0
9/08
/
03/1
0/08
/
07/1
0/08
/
11/1
0/08
/
15/1
0/08
/
adulto 1º ano
Erithacus rubecula
0
1
2
3
22/0
7/08
/
26/0
7/08
/
30/0
7/08
/
03/0
8/08
/
07/0
8/08
/
11/0
8/08
/
15/0
8/08
/
19/0
8/08
/
23/0
8/08
/
27/0
8/08
/
01/0
9/08
/
05/0
9/08
/
10/0
9/08
/
14/0
9/08
/
18/0
9/08
/
22/0
9/08
/
26/0
9/08
/
30/0
9/08
/
04/1
0/08
/
08/1
0/08
/
12/1
0/08
/
adulto 1º ano
Saxicola rubetra
0
1
2
22/0
7/08
/
26/0
7/08
/
30/0
7/08
/
03/0
8/08
/
07/0
8/08
/
11/0
8/08
/
15/0
8/08
/
19/0
8/08
/
23/0
8/08
/
27/0
8/08
/
31/0
8/08
/
04/0
9/08
/
08/0
9/08
/
12/0
9/08
/
16/0
9/08
/
20/0
9/08
/
24/0
9/08
/
28/0
9/08
/
02/1
0/08
/
06/1
0/08
/
10/1
0/08
/
14/1
0/08
/
adulto 1º ano
41
Locustella naevia
0
1
222
/07/
08/
25/0
7/08
/28
/07/
08/
31/0
7/08
/03
/08/
08/
06/0
8/08
/09
/08/
08/
12/0
8/08
/
15/0
8/08
/18
/08/
08/
21/0
8/08
/25
/08/
08/
28/0
8/08
/
31/0
8/08
/03
/09/
08/
06/0
9/08
/09
/09/
08/
12/0
9/08
/
15/0
9/08
/18
/09/
08/
21/0
9/08
/24
/09/
08/
27/0
9/08
/
30/0
9/08
/03
/10/
08/
06/1
0/08
/09
/10/
08/
12/1
0/08
/
adulto 1º ano
Acrocephalus paludicola
0
1
2
22/0
7/08
/
26/0
7/08
/
30/0
7/08
/
03/0
8/08
/
07/0
8/08
/
11/0
8/08
/
15/0
8/08
/
19/0
8/08
/
23/0
8/08
/
27/0
8/08
/
31/0
8/08
/
04/0
9/08
/
08/0
9/08
/
12/0
9/08
/
16/0
9/08
/
20/0
9/08
/
24/0
9/08
/
28/0
9/08
/
02/1
0/08
/
06/1
0/08
/
10/1
0/08
/
14/1
0/08
/
adulto 1º ano
Acrocephalus schoenobaenus
0
1
2
3
4
22/0
7/08
/
26/0
7/08
/
30/0
7/08
/
03/0
8/08
/
08/0
8/08
/
12/0
8/08
/
16/0
8/08
/
20/0
8/08
/
24/0
8/08
/
28/0
8/08
/
01/0
9/08
/
05/0
9/08
/
09/0
9/08
/
13/0
9/08
/
17/0
9/08
/
21/0
9/08
/
25/0
9/08
/
29/0
9/08
/
03/1
0/08
/
07/1
0/08
/
11/1
0/08
/
15/1
0/08
/
adulto 1º ano
42
Acrocephalus scirpaceus
0
1
2
323
/07/
08/
26/0
7/08
/
29/0
7/08
/
01/0
8/08
/
05/0
8/08
/
09/0
8/08
/
14/0
8/08
/
17/0
8/08
/
20/0
8/08
/
23/0
8/08
/
27/0
8/08
/
30/0
8/08
/
02/0
9/08
/
05/0
9/08
/
08/0
9/08
/
11/0
9/08
/
14/0
9/08
/
17/0
9/08
/
20/0
9/08
/
23/0
9/08
/
26/0
9/08
/
29/0
9/08
/
02/1
0/08
/
05/1
0/08
/
adulto 1º ano
Hippolais polyglotta
0
1
2
3
23/0
7/08
/
26/0
7/08
/
29/0
7/08
/
01/0
8/08
/
05/0
8/08
/
09/0
8/08
/
14/0
8/08
/
17/0
8/08
/
20/0
8/08
/
23/0
8/08
/
27/0
8/08
/
30/0
8/08
/
02/0
9/08
/
05/0
9/08
/
08/0
9/08
/
11/0
9/08
/
14/0
9/08
/
17/0
9/08
/
20/0
9/08
/
23/0
9/08
/
26/0
9/08
/
29/0
9/08
/
02/1
0/08
/
05/1
0/08
/adulto 1º ano
Sylvia communis
0
1
2
22/0
7/08
/
26/0
7/08
/
30/0
7/08
/
03/0
8/08
/
07/0
8/08
/
11/0
8/08
/
15/0
8/08
/
19/0
8/08
/
23/0
8/08
/
27/0
8/08
/
31/0
8/08
/
04/0
9/08
/
08/0
9/08
/
12/0
9/08
/
16/0
9/08
/
20/0
9/08
/
24/0
9/08
/
28/0
9/08
/
02/1
0/08
/
06/1
0/08
/
10/1
0/08
/
14/1
0/08
/
adulto 1º ano
43
Sylvia atricapilla
0
1
2
322
/07/
08/
26/0
7/08
/
30/0
7/08
/
03/0
8/08
/
07/0
8/08
/
11/0
8/08
/
15/0
8/08
/
19/0
8/08
/
23/0
8/08
/
27/0
8/08
/
01/0
9/08
/
05/0
9/08
/
09/0
9/08
/
13/0
9/08
/
17/0
9/08
/
21/0
9/08
/
26/0
9/08
/
30/0
9/08
/
04/1
0/08
/
08/1
0/08
/
12/1
0/08
/
adulto 1º ano
Phylloscopus collybita
0
1
2
22/0
7/08
/
26/0
7/08
/
30/0
7/08
/
03/0
8/08
/
07/0
8/08
/
11/0
8/08
/
15/0
8/08
/
19/0
8/08
/
23/0
8/08
/
27/0
8/08
/
31/0
8/08
/
04/0
9/08
/
08/0
9/08
/
12/0
9/08
/
16/0
9/08
/
20/0
9/08
/
24/0
9/08
/
28/0
9/08
/
02/1
0/08
/
06/1
0/08
/
10/1
0/08
/
14/1
0/08
/
adulto 1º ano
Phylloscopus ibericus
0
1
2
22/0
7/08
/
26/0
7/08
/
30/0
7/08
/
03/0
8/08
/
08/0
8/08
/
12/0
8/08
/
16/0
8/08
/
20/0
8/08
/
24/0
8/08
/
28/0
8/08
/
01/0
9/08
/
06/0
9/08
/
10/0
9/08
/
14/0
9/08
/
18/0
9/08
/
22/0
9/08
/
26/0
9/08
/
30/0
9/08
/
04/1
0/08
/
08/1
0/08
/
12/1
0/08
/
16/1
0/08
/
adulto 1º ano
44
Phylloscopus trochilus
0
1
2
322
/07/
08/
26/0
7/08
/
30/0
7/08
/
03/0
8/08
/
07/0
8/08
/
11/0
8/08
/
15/0
8/08
/
19/0
8/08
/
23/0
8/08
/
27/0
8/08
/
31/0
8/08
/
04/0
9/08
/
09/0
9/08
/
13/0
9/08
/
17/0
9/08
/
21/0
9/08
/
26/0
9/08
/
30/0
9/08
/
04/1
0/08
/
08/1
0/08
/
12/1
0/08
/
adulto 1º ano
Ficedula hypoleuca
0
1
2
22/0
7/08
/
26/0
7/08
/
30/0
7/08
/
03/0
8/08
/
07/0
8/08
/
11/0
8/08
/
15/0
8/08
/
19/0
8/08
/
23/0
8/08
/
27/0
8/08
/
31/0
8/08
/
04/0
9/08
/
08/0
9/08
/
12/0
9/08
/
16/0
9/08
/
20/0
9/08
/
24/0
9/08
/
28/0
9/08
/
02/1
0/08
/
06/1
0/08
/
10/1
0/08
/
14/1
0/08
/
adulto 1º ano
45
ANEXO II ESTATUS LEGAL DAS AVES
Foto: Acrocephalus schoenobaenus. Exemplar de 1º ano
46
Directiva Aves
Convenio de Berna
Convenio de Bonn
Catálogo Nacional de
Especies amenazadas
Estatus de Amenaza Mundial
(Collar et al., 1994)
Estatus de Amenaza
Europeo (Tucker e Heath, 1994)
Libro rojo de las aves de España (Madroño et al.,
1992)
Phalacrocorax Carbo Corvo Mariño Grande - - - - - -
Egretta garzetta Garzota Anexo I Anexo II - Interés especial - - -
Ardea cinerea Garza Real - - - Interés especial - - -
Ardea purpurea Garza Vermella Anexo I Anexo II Anexo II Interés especial - En declive Vulnerable
Anas platyrrhynchos Lavanco Anexo II/III Anexo III Anexo II - - - -
Circus aeroginosus Tartaraña das Xunqueiras Anexo I - Anexo II Interés especial - - Vulnerable
Accipiter nisus Gabián - - Anexo II Interés especial - - Datos insuficientes
Buteo buteo Miñato - - - Interés especial - En declive -
Hieraaetus pennatus Aguia Calzada Anexo I - Anexo II Interés especial - En declive -
Falco subbuteo Falcón Pequeno - Anexo II Anexo II Interés especial - - Datos insuficientes
Falco peregrinus Falcón Peregrino Anexo I Anexo II Anexo II Interés especial - En declive Vulnerable Rallus aquaticus Rascón Anexo II - - - - - -
Gallinula chloropus Galiñola Anexo II - - - - - -
Gallinago gallinago Becacina Anexo II/III - Anexo II - - - Datos insuficientes
Tringa ochropus Bilurico Alinegro - Anexo II Anexo II Interés especial - - -
Actitis hypoleucos Bilurico das Rochas - Anexo II Anexo II Interés especial - - -
Larus melanocephalus Gaivota Cabecinegra - Anexo II Anexo II Interés especial - Segura -
Larus ridibundus Gaivota Chorona Anexo II - - - - - -
Larus cachinnans Gaivota Patiamarela - - - - - - -
Columba palumbus Pombo Torcaz Anexo II/III - - - - Segura -
Streptopelia decaocto Rula Turca Anexo II - - - - - -
Streptopelia turtur Rula Anexo II/2 Anexo III Anexo II - - En declive Vulnerable
Myiopsitta monachus Cata - - - - - - -
47
Directiva Aves
Convenio de Berna
Convenio de Bonn
Catálogo Nacional de
Especies amenazadas
Estatus de Amenaza Mundial
(Collar et al., 1994)
Estatus de Amenaza
Europeo (Tucker e Heath, 1994)
Libro rojo de las aves de España (Madroño et al.,
1992)
Psittacula krameri Cotorra de Kramer - - - - - - -
Nymphicus hollandicus Cacatúa Ninfa - - - - - - -
Tyto alba Curuxa - - - Interés especial - En declive En peligro
Caprimulgus europaeus Avenoiteira Cincenta - Anexo II - Interés especial - Vulnerable Datos insuficientes
Apus apus Cirrio - - - Interés especial - - - Alcedo atthis Picapeixe Anexo I Anexo II - Interés especial - En declive Casi amenazado
Jynx torquilla Peto Formigueiro - Anexo II - Interés especial - En declive Datos insuficientes
Picus viridis Peto Verde - Anexo II - Interés especial - Vulnerable -
Dendrocopos major Peto Real - Anexo II - Interés especial - - -
Hirundo rustica Andoriña - Anexo II - Interés especial - En declive -
Delichon urbicum Andoriña de Cu Branco - - - Interés especial - En declive -
Anthus trivialis Pica das Árbores - Anexo II - Interés especial - - -
Anthus pratensis Pica dos Prados - Anexo III - Interés especial - Segura -
Motacilla cinerea Lavandeira Real - Anexo II - Interés especial - - -
Motacilla flava Lavandeira Marela - Anexo II - Interés especial - Segura -
Motacilla alba Lavandeira Branca - Anexo II - Interés especial - - -
Troglodytes troglodytes Carrizo - Anexo II - Interés especial - Segura -
Prunella modularis Azulenta - Anexo II - Interés especial - Segura -
Erithacus rubecula Paporrubio - Anexo II - Interés especial - Segura -
Luscinia megarhynchos Rousinol - Anexo II Anexo II Interés especial - Segura -
Phoenicurus ochruros Rarirrubio - Anexo II - Interés especial - - -
Saxicola torquata Chasco - Anexo II - Interés especial - En declive -
Saxicola rubetra Chasco Norteño - Anexo II - Interés especial - Segura -
Turdus merula Merlo Anexo II/2 Anexo III - - - Segura -
Turdus philomelos Tordo común Anexo II/2 Anexo III Anexo II - - Segura -
48
Directiva Aves
Convenio de Berna
Convenio de Bonn
Catálogo Nacional de
Especies amenazadas
Estatus de Amenaza Mundial
(Collar et al., 1994)
Estatus de Amenaza
Europeo (Tucker e Heath, 1994)
Libro rojo de las aves de España (Madroño et al.,
1992)
Cettia cetti Rousinol Bravo - Anexo II - Interés especial - Segura -
Cisticola juncidis Carrizo dos Xuncos - Anexo II - Interés especial - Segura -
Locustella naevia Folosa Manchada - Anexo II Anexo II Interés especial - Segura -
Acrocephalus paludicola Folosa Acuática Anexo I Anexo II Anexo I/II Interés especial Vulnerable En peligro Vulnerable Acrocephalus schoenobaenus Folosa dos Xuncos - Anexo II Anexo II Interés especial - Segura -
Acrocephalus scirpaceus Folosa das Canaveiras - Anexo II Anexo II Interés especial - Segura -
Hippolais polyglotta Folosa Marela - Anexo II Anexo II Interés especial - Segura -
Sylvia melanocephala Papuxa Cabecinegra - Anexo II Interés especial - Segura -
Sylvia communis Papuxa Común - Anexo II Anexo II Interés especial - Segura -
Sylvia atricapilla Papuxa das Amoras - Anexo II Anexo II Interés especial - Segura -
Phylloscopus collybita Picafollas Europeo - Anexo III Anexo II Interés especial - - -
Phylloscopus ibericus Picafollas Ibérico - Anexo III Anexo II Interés especial - - -
Phylloscopus trochilus Picafollas Musical - Anexo II Anexo II Interés especial - Segura Casi amenazado
Regulus ignicapillus Estreliña Riscada - Anexo II Anexo II Interés especial - Segura -
Muscicapa striata Papamoscas Cincento - Anexo II Anexo II Interés especial - En declive -
Ficedula hypoleuca Papamoscas Negro - Anexo II Anexo II Interés especial - Segura -
Aegithalos caudatus Ferreiriño Rabilongo - Anexo II - Interés especial - Segura -
Parus ater Ferreiriño Negro - Anexo II - Interés especial - Segura -
Parus caeruleus Ferreiriño Azul - Anexo II - Interés especial - Segura -
Parus major Ferreiriño Real - Anexo II - Interés especial - Segura -
Certhia brachydactyla Gabeador - Anexo II - Interés especial - Segura -
Oriolus oriolus Ouriolo - - - Interés especial - - -
Lanius collurio Picanzo Vermello Anexo I Anexo II - Interés especial - En declive -
Lanius Senator Picanzo Cabecirrubio - Anexo II - Interés especial - Vulnerable Casi amenazado
Garrulus glandarius Gaio - - - - - - -
49
Directiva Aves
Convenio de Berna
Convenio de Bonn
Catálogo Nacional de
Especies amenazadas
Estatus de Amenaza Mundial
(Collar et al., 1994)
Estatus de Amenaza
Europeo (Tucker e Heath, 1994)
Libro rojo de las aves de España (Madroño et al.,
1992)
Pica pica Pega - - - - - - -
Corvus corone Corvo Pequeño - - - - - - -
Sturnus unicolor Estornino Negro - - - - - Segura -
Passer domesticus Pardal - - - - - - -
Estrilda astrild Bico de Coral - - - - - - -
Fringilla coelebs Pimpín - - - Interés especial - Segura -
Serinus serinus Xirín - Anexo II - - - Segura -
Carduelis chloris Verderolo - Anexo II - - - Segura -
Carduelis carduelis Xílgaro - Anexo II - - - Segura -
Carduelis cannabina Liñaceiro - Anexo II - - - Segura -
Pyrrhula pyrrhula Paporrubio Real - Anexo III - Interés especial - - -
50
ANEXO III ARQUIVO FOTOGRÁFICO
Anas platyrhynchos Lavanco Macho adulto
Actitis hypoleucos. Bilurico das Rochas. Adulto
51
Streptopelia turtur. Rula. Exemplar de 1º ano
Picus viridis. Peto Verde. Femia de 1º ano
52
Alcedo atthis. Picapeixe. Femia de 1º ano
Alcedo atthis. Picapeixe. Macho adulto
53
Anthus pratensis. Pica dos Prados. Exemplar de 1º ano
Motacilla flava. Lavandeira Marela. Macho de 1º ano
54
Motacilla cinerea. Lavandeira Real. Exemplar de 1º ano
Troglodytes troglodytes. Carrizo. Exemplar de 1º ano
55
Prunella modularis. Azulenta. Xuvenil
Erithacus rubecula. Paporrubio. Exemplar de 1º ano
56
Saxicola rubetra. Chasco Norteño. Exemplar de 1º ano
Saxicola torquata. Chasco. Macho de 1º ano
57
Turdus merula. Merlo. Macho adulto
Cettia cetti. Rousinol Bravo. Femia de 1º ano
58
Cisticola juncidis. Carrizo dos Xuncos. Exemplar de 1º ano
Locustella naevia. Folosa Manchada. Exemplar de 1º ano
59
Acrocephalus paludicola. Folosa Acuática. Adulto
Acrocephalus schoenobaenus. Folosa dos Xuncos. Exemplar de 1º ano
60
Acrocephalus scirpaceus. Folosa das Canaveiras. Adulto
Hippolais polyglotta. Folosa marela. Exemplar de 1º ano
61
Sylvia melanocephala. Papuxa Cabecinegra. Femia 1º ano
Sylvia melanocephala. Papuxa cabecinegra. Macho 1º ano
62
Sylvia communis. Papuxa común. Exemplar de 1º ano
Phylloscopus collybita. Picafollas Común. Exemplar de 1º ano
63
Phylloscopus ibericus. Picafollas Ibérico. Exemplar de 1º ano
Phylloscopus trochilus. Picafollas Musical. Exemplar de 1º ano
64
Ficedula hypoleuca. Papamoscas Negro. Exemplar de 1º ano
Aeghitalos caudatus. Ferreiriño Rabilongo. Exemplar de 1º ano
65
Parus major. Ferreiriño Real. Macho adulto
Parus ater. Ferreiriño Negro. Exemplar de 1º ano
66
Certhia brachydactyla. Gabeador. Exemplar de 1º ano
Passer domesticus. Pardal . Femia adulta
67
Estrilda astrild. Bico de Coral. Femia adulta
Estrilda astrild. Bico de Coral. Xuvenil
68
Serinus serinus. Xirín. Macho adulto
Carduelis carduelis. Xílgaro. Femia adulta
69
Carduelis cannabina. Liñaceiro. Macho adulto
70
Bibliografía Alerstram, T.Lindgren, A.; Nilsson, S.G. & Ulfstrand, S.. 1973. Nocturnal passerine migration and cold front passages en autumn- a combinated radar and field study. Ornis Scandinavica, 4:103-111 Aparicio, R.. 2002. Aproximación a la dinámica estacional de la comunidad de paseriformes en un área urbanizada de la Sierra de Guadarrama. Revista de anillamiento, 9-10:35-40 Bairlein, F. 1995. Manual of field methods. European-African songbird migration network. Wilhelmshaven, Institut für Vogelforschung Bairlein, F.. 2001. Result of bird ringing in the study of migration routes. Ardea, 89 (1):7-19 Bernis, F.. 1971. Aves migradoras ibéricas. Vol. II, Fascículos 7º-8º. Publicación especial de la Sociedad Española de Ornitología. Madrid Blondel, J.. 1966. Le cicle annuel del Passereux en Camargue. La Terre et la Vie, 3:271-294 Blondel, J.. 1969. Sedentarite et migration des oiseaux dans une garrigue mediterrannee. La Terre et la Vie, 3:269-314 Blondel, J.. 1986. Biogéographie évolutive. Masson, París Bub, H.. 1995. Bird trapping and bird banding. Cornell University Press. New York Cantos, F.J.. 1992. Migración e invernada de la familia Sylviidae (Orden Paseriformes, Clase Aves) en la península Ibérica. TESIS DOCTORAL, FACULTAD DE CIENCIAS BIOLÓGICAS, UNIVERSIDAD COMPLUTENSE DE MADRID Collar, N.J.; Crosby, M.J. & Sttaterfield, A.J.. 1994. Birds to watch 2: The world list of threatened birds. Birdlife international, Cambridge, UK: Birdlife International (Birdlife Conservation Series Nº 4 Conde Teira, M.A. 1999. Nomes galegos para as aves ibéricas: lista completa e comentada. Chioglossa, 1:121-138 García-Peiró, I. & Esteve, M.A.. 2001. Ecología de los paseriformes del carrizal del Parque Natural del Hondo. Instituto Alicantino de Cultura Juan Gil-Albert. Alicante Herrera, C.M.. 1981. Organización temporal en las comunidades de aves. Doñana Acta Vertebrata, 8:79-101 Herrera, C.M.. 1988. Variaciones anuales en las poblaciones de pájaros frugívoros y su relación con la abundancia de frutos. Ardeola, 35:135-142 Jenni, L.; Berthold, P.; Peach, W. y Spina, F. (eds.). 1994. El anillamiento científico de aves: herramienta científica y de gestión ambiental. EURING
71
Jenni, L. & Winkler, R.. 1994. Moult and ageing of European Passerines. Academic Press, London Kaiser, A.. 1993. A new multi-category classification of subcutaneous fat deposits of songbirds. Journal Field Ornithology, 64:246-255 Karr, M.. 1979. On the use of mist nets in the study of birds communities. Inland Bird Banding, 51:1-10 Krebs, C.J.. 1986. Ecología. Ed. Pirámide, S.A., Madrid Luis, E. & Purroy, F.J.. 1980. Evolución estacional de las comunidades de aves en la Isla de Cabrera. Studia Oecologica, 1:181-223 Margalef, R.. 1979. The organization of space. Oikos, 33:152-159 Martí, R. & Del Moral, J.C. (Eds.) 2004. Atlas de las Aves Reproductoras de España. Dirección General de Conservación de la Naturaleza - Sociedad Española de Ornitología. Madrid Martín, J.A.. 1990. Movimientos del Martín pescador (Alcedo atthis, L.) en España. Ardeola, 37: 13-18 Pielou, E.C.. 1975. Ecology diversity. Wiley Ed., Nueva York Pinilla, J. (Coord.). 2000. Manual para el anillamiento científico de aves. SEO y DGCN-MIMAM. Madrid Richardson, W.J.. 1978. Timing and amount of bird migration in relation to weather: a review. Oikos, 30:224-272 Riddiford, N.. 1985. Grounded migrants versus radar: a case-study. Bird Study, 32-116-121 Salaverri, J.L. & Taboada, J. (coord.) (2007). XI Anuario das aves de Galicia 2003. Sociedade Galega de Ornitoloxía. Santiago de Compostela Schaub, M; Schwilch, R. & Jenni, L..1999. Does tape-luring of migrating Eurasian reed-warblers increase number of recruits or capture probability?. The Auk, 116 (4):1047-1053 Svensson, L.. 1996. Guía para la identificación de los paseriformes europeos. SEO/Birdlife. Madrid Torres, J.A. & León, A.. 1982. Dinámica temporal de la comunidad de paseriformes de un soto del bosque mediterráneo. Studia Oecologica, 11:103-110 Torres, J.A.; Cadenas, A.M. & Bach, C.. 1983. Estudio de la comunidad de paseriformes de la Laguna de Zoñar (Córdoba, España). Naturalia Hispanica, 24. ICONA, Madrid Tucker, G.M. & Heath, M.F.. 1994. Birds in Europe. Their conservation status. Birdlife International. Birdlife Conservation Series Nº 3. Cambridge
72
Villarán, A.; Alonso, B.; Hontanilla, M. & Pascal, J.. 1994. Estudio fenológico de la comunidad de aves del Monte de Valdelatas a partir de datos de anillamiento. Pp:29-42, en H. Gacio (coord.): IX Encuentros de anilladores, Junta de Andalucia Villarán, A.. 2000. Biometría, fenología y razón de sexos del Ruiseñor bastardo en carrizales del Valle del Tajo (España central). Butlletí Grup Catalá de Ornitología, 17:1-9 Wernham, C.V., Toms, M.P., Marchant, J.H., Clark, J.A., Siriwardena, G.M. & Baillie, S.R. (eds.). 2002. The Migration Atlas: movements of the birds of Britain and Ireland. T. & A.D. Poyser, London Yong, W. & Finch, D.M.. 2002. Stopover ecology of landbirds migrating along the Middle Rio Grande in spring and fall. General Technical Report, Rocky Mountain Research Station, United States Department of Agriculture Zehnder, S. & Kalsson, L.. 2001. Do ringing number reflect true migratory activity of nocturnal migrants?. Journal fur Ornithologie, 142:173-183
73
ANOTACIÓNS :
