#euq

uedo

lend

o

#b

aíac

onnó

snac

asa

O libro que estás a punto de ler foi creado exclusivamente para

axudarche a superar o período de alerta sanitaria decretado polo

goberno, no marco da nosa campaña #euquedolendo#baíaconnósnacasa

Desde Baía Edicións pedimos e agradecemos que se respecte a obra da autoría, que tan xenerosamente

prestou o seu ben máis prezado para o teu benestar.

#euq

uedo

lend

o

#b

aíac

onnó

snac

asa

O tempo do revés

____________

Moira e a ciencia

#euq

uedo

lend

o

#b

aíac

onnó

snac

asa

1ª Edición: Abril 2008

© 2008 María Solar© 2008 Xosé Tomás e Arturo Iglesias© 2008 Baía Edicións

Polígono de Pocomaco, 2ª Avda.Parcela G18 - Nave posterior15190 A CoruñaTel.: 981 174 296Fax: 981 915 698www.baiaedicions.netDistribución:Consorcio Editorial Galegopedimentos@coegal.com

Edita: BAÍA Edicións

Autora do relato: María Solar

Deseño e actividades: Xosé Tomás e Arturo Iglesias

Ilustracións: Xosé Tomás

ISBN: 978-84-96893-28-3

Depósito Legal: C 945-2008

Reservados todos os dereitos. Calquera forma de reprodución, distribución, comunicación públi-ca ou transformación desta obra só pode ser realizada coa autorización dos seus titulares, agásexcepción prevista pola lei. Diríxase a CEDRO (Centro Español de Derechos Reprográficos,www.cedro.org) se necesita fotocopiar ou escanear algún fragmento desta obra.

#euq

uedo

lend

o

#b

aíac

onnó

snac

asa

Ola,chámome Moira, Meiga

Moira, e convídovos a entrar no mara-billoso mundo da ciencia e a experimen-tación. Se es deses que sempre buscan oporqué das cousas, ou a túa cabeza non

deixa de argallar con novas ideas,estás no lugar axeitado. Por todos

os mouchos, imos aló!!"

#euq

uedo

lend

o

#b

aíac

onnó

snac

asa

#euq

uedo

lend

o

#b

aíac

onnó

snac

asa

quela tarde de domingo Aldaraaburríase soberanamente. Mamá estaba coci-ñando para varios días e conxelando a comida,así pola semana todos comían "da súa man",aínda que ela comese no traballo. E papá estabano ordenador.

Aldara cansou de xogar co moneco bebé que faibabas e interesouse polo ordenador.

Papá mirouna de esguello.

-Abúrreste?-Un pouco.#e

uque

dole

ndo

#b

aíac

onnó

snac

asa

-Pois verás, vouche aprender unha cousa.

Aldara sorriu convencida de que había ser algoestupendo.

Papá escribiu algo no ordenador e a pantalla foicambiando até que dixo.

-Mira, isto é un chat.-Un chat? E iso que é? -preguntou Aldara.

-Un sitio onde xente de todo o mundo podefalar escribindo na pantalla.

Aldara mirou desconfiada.

-Ves, este home di que é de Perú e conver-sa con varios amigos doutros países.

#euq

uedo

lend

o

#b

aíac

onnó

snac

asa

-E falan en castelán?

-Si, é un chat latino, hai moitos países que falanespañol, e tamén hai moitas galegas e moitosgalegos polo mundo. Que che parece se ti escri-bes en galego a ver se alguén che contesta.

-Vale! -Aldara estabaentusiasmada, pensouun anaco e escribiu: "Ola, chámo-

me Aldara e

teño sete

anos".

7

#euq

uedo

lend

o

#b

aíac

onnó

snac

asa

Papá mandou a mensaxe.

E esperaron.

Apareceron varias frases dapantalla, pero ningunha parecía paraela.

De súpeto, Sorpresa!

"Ola, Aldara. Eu son Ana e teño nove anos".

Fabuloso!! Acababa de facer unha amigadescoñecida.

8

#euq

uedo

lend

o

#b

aíac

onnó

snac

asa

Estiveron un bo rato escribíndose. Así, Aldarasoubo que a Ana lle gustaba patinar e de quetiña unha irmá maior que a facía rabiar moito.

Ana taménse informoude cousas de Aldara,

como que ela, en cambio, non tiña irmáns etamén rabiaba, pero rabiaba por ter con

quen xogar. Contoulle que ía a clases demúsica e que tamén tiña uns patíns, aínda que

non se lle daba moi ben andar neles, a verdade.

9

#euq

uedo

lend

o

#b

aíac

onnó

snac

asa

"Se queres, un día xogamos xuntas", escribiuAldara.

"Si, sería estupendo", respondeu Ana.Pero o pai de Aldara precisou:

-Preguntácheslle de onde é? A ver se vai ser delonxe.

O pai esperaba que fose de lonxe, pero non

tanto, Ana vivía na Arxentina, nunha cida-de chamada Mar de Prata.-Oh! -exclamou decepcionada Aldara e escribiu:

"Eu estou en Galiza, en España. E logo, comosabes ti galego? Pensei que eras de por aquí".

10

#euq

uedo

lend

o

#b

aíac

onnó

snac

asa

#euq

uedo

lend

o

#b

aíac

onnó

snac

asa

"Sei un pouco, teño familia en Lugo e vou nasvacacións", respondeu Ana.

Aldara non sabía exactamente onde estabaArxentina, pero cheirábase que moilonxe e co mar de por medio. En efecto, así

era. Papá sacou un mapa e apun-toulle co dedo os lugares exac-

tos. O sitio onde estabaSantiago deCompostela,onde viveAldara, e ositio onde

está Mar dePrata, onde

vive Ana. Nonparecía moi lonxe até que lleamosou tamén a diferenza

con outros sitios que coñecíaAldara: Vigo, A Coruña,

Portosín... comparado estabalonxiiiiiisimo.

12

#euq

uedo

lend

o

#b

aíac

onnó

snac

asa

-Ben, veña -dixo

papá-, por hoxe xa

chegou de ordenador.

Mamá chamaba desde

acociña.

-Ala, dille que, se quere, quedades mañá.

Aldara así o fixo. Ás sete. A esa hora as

dúas conectaríanse no chat e falarían

de novo.

"Até mañá"."Até mañá".

Aquela noite Aldara pensou moito na súa novaamiga e, malia o lonxe que estaba, no entantoparecía unha nena coma ela. Que cousas!

13

#euq

uedo

lend

o

#b

aíac

onnó

snac

asa

7

Ao día seguinte houbo que ir ao cole e alí poucolle acordou Ana, pero cando regresou a casalembrou que tiña unha cita coa amiga descoñe-cida.

-Xa son as sete?-Non.-Falta moito para as sete?-Dúas horas.-E logo, cando van dar as sete?E deron as sete.

X e n i a l.

-Papá, papá, déixame o ordenador que teño quefalar con Ana.-A ver, veña.

14

77

#euq

uedo

lend

o

#b

aíac

onnó

snac

asa

Entraron no chat, e Aldara escribiu:

"Ola Ana, son Aldara, a nena galega, estás aí?".

Na pantalla saíron varias mensaxes pero ningun-ha dela.

-Non está -dixo Aldara, entre apesarada edecepcionada.

-Ben, filla, poida que chegue tarde. Proba outravez.

"Ola, son Aldara. Ana, estás aí xa?".

"Son a nena galega, Aldara, estás aí, Ana?".

"Ola, son Aldara, alguén coñece aAna?".

Ana non apareceu.

E Aldara

15

entristeceu.

#euq

uedo

lend

o

#b

aíac

onnó

snac

asa

-Veña, anda -dixo papá-, seguro que equi-vocou o día, mañá probaremos outra vez.

Aquela noite Aldara pensou na de cousasque lle podían pasar a Ana para que nonestivese. Poida que lle marchase a luz nacasa, ou que tivese clase de patíns e nonpuidera ir, ou que perdese o autobús, mesmoque enfermase e estivese na cama. Mañá pro-baría de novo.Ao día seguinte Aldara volveu aocole e unha vez máis até querematou na escola non lembroupara nada a Ana. Pero, ao volver acasa, alá foi outra vez a cantilena:

-Xa son as sete?-Non

16

7777#e

uque

dole

ndo

#b

aíac

onnó

snac

asa

17

#euq

uedo

lend

o

#b

aíac

onnó

snac

asa

-Falta moito para as sete?-Dúas horas.

-E logo, cando van dar as sete?

Deron as sete.

"Estás aí, Ana? Son Aldara".

"Ola, Ana"."Son Aldara, a nena galega. Está aí, Ana?".E así tres cuartos de hora.Ana non apareceu.-Por que non está Ana, papá?

18

#euq

uedo

lend

o

#b

aíac

onnó

snac

asa

Papa fregou a perilla coa man, nun xestopensativo que facía a miúdo.

-Eu moito me temo que tedes un problema dehorario.-De hora? Pero se son as sete -dixo Aldara cos

ollos moi abertos.

-As sete aquí, pero alí non son as sete.

19

#euq

uedo

lend

o

#b

aíac

onnó

snac

asa

7

Como? Aldara non entendía que estaba pasan-

do.

-E logo, como que non son as sete alí? Logo que

hora é? -respondeu algo

-Pois verás, cariño, non todos os países do

mundo teñen a mesma hora, Arxentina está moi

lonxe e temos moitas horas de diferenza con

eles.

-Queres dicir que alí non son as sete?

-Pois non, a Terra é tan grande que cando nuns

países é de noite noutros é de día. Alí non son

as sete, seguro que te está esperando ás sete hora

arxentina.

-E iso cando é?

anoxada.

#euq

uedo

lend

o

#b

aíac

onnó

snac

asa

-Pois, ímolo investigar -dixo papá.

Colleu uns libros e buscou varias páxinas

web na internet.-Mira, ven aquí Aldara, vouche explicar o quepasa.

Aldara acomodouse no seu colo e dispúxose aoír a explicación daquilo que non daba en com-prender.

-Verás, filla, todo isto ten que ver con que a

Terra é redonda.

Vaia con que saía papá agora! Aldara xa sabíaque a Terra era redonda e tamén que daba vol-tas arredor dela e outrasarredor do Sol.#e

uque

dole

ndo

#b

aíac

onnó

snac

asa

-A Terra é redonda -seguiu papá- e dá voltas,xira arredor dela e tamén xira arredor do Sol.

-Iso xa o sei.

-Ben, agarda un pouco, a cousavaise complicando. Vouchoexplicar con esta pelotada praia, a ver se oentendes.

Papá inflou a pelo-ta da praia azulque viñera deregalo coa cremaque protexe do sol.E inflou outra ama-rela un pouco máisgrande, que tamén viñe-ra de regalo, pero coacrema para despois do sol.Logo á pelota azul debuxoulle cunrotulador unha liñas todo arredor e outras dearriba a abaixo como anacos de laranxa.

22

#euq

uedo

lend

o

#b

aíac

onnó

snac

asa

-Estas liñas horizontais chámanse paralelos e as

verticais meridianos. Non existen na Terra, pero,

ás veces, os humanos pintámolas nos

mapas porque nos axudan a ver

cousas, situacions.

Papá deulle a pelota

azul da Terra a

Aldara.-Ti vas ser a Terra

e eu o Sol.

Papá buscou a páxi-

na dun libro e mirando

por ela pintou na pelota

da Terra algúns continentes e

marcou ben o lugar onde estaban

Arxentina e Galiza. O debuxo quedoulle

máis ou menos ben.

23

#euq

uedo

lend

o

#b

aíac

onnó

snac

asa

-Tes que agarrala ben, a Terra dá voltas arredorde si mesma, pero non dereita de todo, un chis-quiño inclinada.

Aldara fixo o movemento coa pelota perfecta-mente.

-Ves, aí temos a Terra xirando.

24

#euq

uedo

lend

o

#b

aíac

onnó

snac

asa

Despois papá sacou do peto unha lanterna epúxoa diante do Sol iluminando cara á Terra deAldara.

-Mira o que pasa, Aldara, o Sol aluma

unha parte do planeta onde hai luz, alí é de día,pero, mentres, hai outra parte por detrás á quenon lle dá o sol, alí é de noite.

25

#euq

uedo

lend

o

#b

aíac

onnó

snac

asa

Ao xirar a Terra, a situación vai cam-biando, vaise facendo de día nuns países e anoi-tecendo noutros.

Claro! Aldara estaba a velo perfectamente e

comprendeu que o So l non daba igual naArxentina que en Galiza.

26

#euq

uedo

lend

o

#b

aíac

onnó

snac

asa

-Arxentina ten cinco horas menos ca nós, asícando alí é pola mañá, aquí xa é pola tarde ecomeza a escurecer. Se ti queres falar con Ana ás

sete da tarde en Galiza, tes que pensar queela ten cinco horas menos, alí aínda son as dúasda tarde. Cando ela chegue ás sete da súa tarde,ti xa estarás durmindo, porque serán aquí asdoce da noite, xa habería moitas horas que mar-chou o Sol.

-Desa maneira é imposíbel que coincidamos! -Aldara estaba rebordante de ledicia,porque xa sabía o que pasaba, non éque Ana se esquecese dela, ninmoito menos, o que houbofoi un problema hora-rio. Pero, de súpeto,a cara mudoulle equedou triste.

27

#euq

uedo

lend

o

#b

aíac

onnó

snac

asa

-Que pasa, miña raíña? Agora xa oentendes, non?

-Sí, pero entón xa nonvou poder falar nuncamáis con ela, porquenunca nos imos atopar.

-Ben, ocórreseme unha

cousa, pero non é seguro que dea resulta-do. Esta noite á unha, eu vou quedar esperto econectareime no chat mentres ti dormes, aver se está Ana, poida que ela taméno intente hoxe, como fixeches ti.

28

#euq

uedo

lend

o

#b

aíac

onnó

snac

asa

Aldara quedou moi contenta. Esa noite foi paraa cama e tentou non durmir, pero o intentoduroulle cinco minutos, decontadiño a vencerao sono.

Todas as mañás ben cedo, cando mamá a esper-ta, Aldara espreguízase facendo moito ruído,estirando os brazos e boqueando a un tempo.

#euq

uedo

lend

o

#b

aíac

onnó

snac

asa

-Veña, ruliña, que xa son ás oito e hai que ir aocole -dixomamá.Aldara incorporouse dun salto da cama, ao lem-brar que esa noite tivera a cita con Ana.

-Papá deu falado con Ana?? Atopouna??Estábame esperando?? -preguntou, ansiosa.

-Estaba, si que estaba -dixomamá-. Fun eu quen faleicon ela.

#euq

uedo

lend

o

#b

aíac

onnó

snac

asa

Aldara debuxou un gran sorriso na cara.

-E que? Que che dixo?-Ben, efectivamente estabades confundidas coa

hora, pero os pais de Ana tamén se deran de

conta do problema. O domingo, cando falou

contigo, para nós eran as cinco da tarde e para

ela as doce da mañá.

-Ahhh! -exclamou Aldara-, e non queda-ches con ela a outra hora?

-Ai, filla, non é tan doado, ao teres horas distin-

tas, tamén tedes ocupacións diferentes. Dáte de

conta que polas mañás ti estás no cole e ela

dorme, e polas tardes ti estás na casa e ela vai ao

cole. Así que quedamos o próximo domingo,

ti ás cinco da tarde e ela ás doce da mañá.

Aldara non pensara niso.

31

#euq

uedo

lend

o

#b

aíac

onnó

snac

asa

-Estupendo, vaia lea que ten a cousa!.

-Xa lle din o noso correo electrónico

para que nos avise, se non pode estar e eladeume o seu.Aldara falou moitas veces máis con Ana, sempreen domingo, conversaron, contáronse cousas e

32

#euq

uedo

lend

o

#b

aíac

onnó

snac

asa

viron cantas similitudes e diferenzas había entreelas. Aldara aprendeu moito, soubo, por exem-plo, que tamén tiñan ao revés o invernoe o verán e que Ana vivía o Nadal en plenoverán. Pareceulle incríbel, pero era certo. NaArxentina o Nadal é no verán, van á praia etodo, e ademais están de vacacións, pero noncomo aquí, senón que son as vacacións deverán. Daquela papá tivera que sacar outra vezas pelotas e a lanterna para explicarllo, peroAldara volveuno entender moi

33

ben.

#euq

uedo

lend

o

#b

aíac

onnó

snac

asa

Como a Terra dá voltas sobre si mesma un chis-quiño inclinada e tamén dá voltas arredor doSol, non sempre lle dan igual os raios do Sol,cando lle petan máis dereitos o Sol quenta máise é verán, en cambio cando dan un pouco máisinclinados, quenta menos e é

A Aldara e a Ana non deixaba de sorprenderllesque o xiro da Terra fose tan importante e mar-case diferenzas tan importantes como o día ea noite ou as estacións do ano.

34

INVERNO. #e

uque

dole

ndo

#b

aíac

onnó

snac

asa

Un día Ana contoulle a Aldara que o profesorexplicara iso mesmo na clase, pero xa era moitarde, ela xa o aprendera, e moi ben, des-pois dos problemas horarios que tivera conAldara. E sabedesque? Que Ana sacou amellor nota da clasenese exame. As dúasriron moito. Claro que oaprenderan moi ben! Cosusto que levaran porculpa da lea das horas…

35

#euq

uedo

lend

o

#b

aíac

onnó

snac

asa

#euq

uedo

lend

o

#b

aíac

onnó

snac

asa

Moira e a ciencia

Por que non investigamos máis sobre o tema? Xasabemos que a duración do xiro dun planeta sobresi mesmo é o que chamamos día, e o tempo quetarda en dar a volta un planeta arredor do Sol é oque chamamos ano.Credes que un día dura o mesmo en calquera plane-ta?Imos descubrir cantos anos terías, se vivises noutroplaneta.Primeiro temos que saber os días que tes na Terra.Ímolo calcular.

37

Corvose píntegas! Hai

que ver que historiamáis interesante a

de AldaraSi,

realmente curiosa,se o mundo fose channon habería eses proble-mas

O cálculo que imos facer é aproximado e non ten en conta osanos bisestos, se queremos telos en conta sería preciso mul-tiplicar a nosa idade por 365.26

#euq

uedo

lend

o

#b

aíac

onnó

snac

asa

Cantos anos tes ... na Terra?Pois iso, anota primeiro os anos que tes.

38

#euq

uedo

lend

o

#b

aíac

onnó

snac

asa

Colle ese número e multiplícao por 365, que son onúmero de días dun ano e así saberemos o númerode días que tiñas o día do teu último aniversario

39

Agora imos calcular cantos anosterías noutro planeta. Podes axu-darte da táboa da páxina seguinte.Escolle un planeta e divide o teunúmero de días pola duración doseu ano en días terrestres, o resulta-do sería o número de anos que terí-as nese planeta, sorprendente, non?#e

uque

dole

ndo

#b

aíac

onnó

snac

asa

Serías quen de calcular a túa idade o día de hoxe?Se queres intentalo, seguramente servirache deaxuda saber o número de días que ten cada mes.

Planeta Duración do ano(en días terrestres)

Mercurio 87.969

Venus 224.7

Marte 686.98

Xúpiter 4330.6

Saturno 10747

Urano 30588

Neptuno 59800

40

Xa sei que preferiríasvivir en Venus, perocreo que alí non sonmaiores de idade até

os 30 anos

#euq

uedo

lend

o

#b

aíac

onnó

snac

asa

Mes Días

Xaneiro 31

Febreiro 28

Marzo 31

Abril 30

Maio 31

Xuño 30

Xullo 31

Agosto 31

Setembro 30

Outubro 31

Novembro 30

Decembro 31

41

#euq

uedo

lend

o

#b

aíac

onnó

snac

asa

42

Como podes ver, os diferentesmovementos da Terra teñen quever coa nosa vida cotiá, perosabías que houbo unha persoaque dunha maneira enxeñosa

demostrou que realmente a Terra semovía, foi Jean Bernard Léon Foucault.

Este físico e astrónomo francés, nacido o 18 de setembrode 1819, realizou o día 26 de marzo de 1851 unha demos-tración que deixou impresionada á sociedade francesa.Colgou da bóveda do Panteón de París un cable de 68metros ao que atou unha bala de canón de 25 quilos quena súa parte inferior tiña un pequeno punteiro que rozabasuavemente no chan, que estaba cuberto de area. Entóncomezou a balancear o péndulo que comezou a deixar asúa pegada no chan.

De maneira case imperceptíbel en cada un dos seus des-prazamentos o péndulo deixaba a súa pegada uns milí-metros á esquerda da anterior, era a demostración prácti-ca do xiro da Terra.

Se o experimento o realizase sobre a liña do Ecuador opéndulo non se desprazaría, e se o realizase sobre algúndos polos da Terra o péndulo tardaría un día enteiroen volver ao mesmo lugar do comezo.

Sabes onde poderiamos ver algún Péndulo deFoucault en funcionamento en Galiza?

#euq

uedo

lend

o

#b

aíac

onnó

snac

asa

43

A sombra misteriosaXa vistes o que lle pasou a Aldara cando intentoufalar coa súa amiga na Arxentina, en Galiza era unhahora diferente. Como a Terra é unha esfera, o Solilumina unha parte, mentres a outra parte estácuberta de sombras; ao ir xirando o noso planeta, aparte iluminada vai variando.

Imos tratar de facer un experimento para ver comose alongan as sombras ao longo da Terra.

Pídelle a un adulto que te acompañe e entra nun chatda internet, trata de contactar con algunha persoadoutra parte da península ou do mundo, pero na quese poida ver o sol ao mesmo tempo que en Galiza.Podes acudir a sitios web educativos onde disporásdun chat.

Quedade todos exactamente a unha mesma horacollede cada quen un pau e cravádeos de maneiraque sobresaian 20 cm do chan e medide o máis pre-cisamente posíbel a sombra que producen.

Todas miden o mesmo? Poderías dar unhaexplicación ás diferentes medidas?

#euq

uedo

lend

o

#b

aíac

onnó

snac

asa

44

No ano 284 antes da nosa era unha persoachamada Eratóstenes fíxose tamén estas pre-guntas e sen necesidade de grandes avancestécnicos calculou as medidas da Terra empre-gando só a súa intelixencia. Sabes como?Eratóstenes tivo coñecemento que no actual

Asuán (Exipto) o 21 de xuño o Solás 12 do mediodía se reflectíadirectamente no fondo dos pozose non producía sombras. EnAlexandría un día 21 de xuñocolocou un pau no chan e mediua sombra que producía, despoisfixo medir a distancia entre unhacidade e outra por medio dunhapersoa que contratou para quecamiñase entre elas e contase ospasos que había, con estasmedidas puido calcular por pri-meira vez o tamaño da Terra.

Alexandría

Asuán

luz solar

#euq

uedo

lend

o

#b

aíac

onnó

snac

asa

Lúa lueira

Sabías que a Lúa non sempre se ve no mesmo puntodo firmamento? Non? Pois é ben doado comproba-lo. Sitúate fronte a unha ventá da túa casa desde aque se poida ver ben o ceo. Se non tes unha ventáasí, buscade un lugar na rúa, ou nun sitio aberto, senedificios diante. Mira cara a arriba e localiza a Lúa.Entón toma algún punto de referencia para situala:se estás na ventá, pon unha etiqueta adhesiva nocristal xusto no punto onde a ves.Tamén podes facerlle unha foto cunha cámara dixi-tal, sobre todo se estás no exterior. Ao día seguinte,volve poñer no mesmo sitio, e á mesma hora, erexistra coa pegatina ou coa foto onde está a Lúa.Fai o mesmo deixando pasar algún día por medio.Que sucede? E o máis importante: por que sucede?

45

Muxicas,que cheocorre?

Poisagora imosfacer un

experimentoque che vaisubir o ánimo.

Éque hailúa chea

#euq

uedo

lend

o

#b

aíac

onnó

snac

asa

46

A Lúa é o único satélite do noso planeta. Desde sem-pre foi unha aspiración da humanidade poñer o pénela. Pero isto non se conseguiu até xullo de 1969,cando Armstrong e Aldrin, a bordo do Eagle, levarona cabo unha misión espacial con ese obxectivo.

E desde aquela primeira expedición exitosa doApolo XI, só outras cinco misións chegaron a tocaro chan da Lúa, é dicir, que en total foron doce osseres humanos que pisaron o noso satélite.

Desculpa, Moira,pero antes de que os huma-nos chegarades á Lúa, un animal,en concreto unha cadeliña chama-da Laica, xa saíra a pasear polo

espazo exterior.

#euq

uedo

lend

o

#b

aíac

onnó

snac

asa

Programando o futuroAldara

descobre cousas apaixonantessobre o noso planeta. Pero iso nonsería posíbel sen a existencia da

grande rede, a INTERNET

Ose-mails, osblogs,…

Oes,Muxicas, imaxinas

como sería o mundo sen ainformática? Sen os"cíber", os "chat",…?

Pois o certoé que isto que parece tan esencial

nas nosas vidas é bastante recente.Sabías que o primeiro ordenador "moderno"pesaba unhas 50 toneladas? Ocupaba uncuarto enteiro, e xa daquela, en 1947, cus-tou uns tres millóns de dólares. Total,para facer aínda menos que unha

calculadora de man das dehoxe.

Portodas ashemacias!

Comocho conto! Pero detrás do

mundo da informática, alópolo século XIX, estaba, no

principio de todo, unha muller…aínda que deberiamos dicir

unha rapaza, porque morreucon tan só 36 anos.

Quen,como, onde? Tranquilo, …

Observa, que MeigaMoira lle vai facer unhavisita a ADA BYRON.

Alá vou!!

#euq

uedo

lend

o

#b

aíac

onnó

snac

asa

48

Ola, Ada,antes de nada,direiche queeste té estáriquísimo

Fíxoo meu home,o conde Lovelace.Eu case non teñotempo con tantoestudo e investiga-ción

#euq

uedo

lend

o

#b

aíac

onnó

snac

asa

M: Seica o mundo te considera a "Nai da programa-ción informática". E iso soa algo raro, tendo enconta que as mulleres da túa época se dedicabanprincipalmente ao fogar e aos fillos, non si?A: Certo. Meu pai, Lord Byron, foi un poeta famo-so (a quen non coñecín, por certo), e miña nai, AnaIsabel Milbanke, dedicábase ás matemáticas. Sempretiven bos profesores particulares de astronomía, lite-ratura, música e, por suposto, matemáticas.M: Corvos e píntegas!A: Ademais, aos catorce anos quedei paralítica daspernas, e entón aproveitei para ler e estudar aíndamáis. Pero non fun á universidade, porque nestestempos ás mulleres non se lles permite o acceso.M: E a pesar diso, como chegaches a crear o primei-ro programa informático?A: Hai anos coñecín a Charles Babbage, un matemá-tico de Devonshire, e aí comezou a miña aventura.Este home tratou de atopar un método para calcu-lar táboas matemáticas sen erros, de maneira auto-mática. Ten en conta que este traballo, ao ser reali-zado por persoas, podía ter fallos, debido á fatiga ouá inconstancia.M: E daquela que foi o que Babbage inventou?A: Pois Charles creou a MÁQUINA ANALÍTICA,capaz de ser programada para realizar calquera tipode cálculo, con moitísimas posibilidades. En realida-de, foi o primeiro ordenador da historia, porque,como os vosos, ten dispositivos de entrada,…

49

#euq

uedo

lend

o

#b

aíac

onnó

snac

asa

M: Como un DVD, ou o mesmo teclado, que intro-duce datos?A: Efectivamente. E tamén de saída, e mesmo dealmacenamento.

M: Vamos, como o que teño eu na casa.A: Máis ou menos. Pero esa máquina necesitabaprogramas, distintos modelos de instrucións.M: E aí apareciches ti.A: Pois si, Moira. Eu creei o que podemos conside-rar o primeiro programa para o primeiro ordenadorda historia. Descubrín que esa máquina podía reali-zar múltiples operacións sempre que lle désemos asordes correctas. Dito doutra maneira, eu penso queun cálculo grande pode conter moitas repeticións namesma secuencia de instrucións. Como, por exem-plo, subir cada chanzo dunha escaleira para chegar áparte de arriba de todo.M: Supoño que te farías moi famosa despois de talesdescubrimentos, non?A: Non creas. De feito, sempre asinei os meus tra-ballos coas miñas iniciais, A.A.L., porque na miñasociedade non está moi ben visto que unha muller sededique a temas científicos.

50

#euq

uedo

lend

o

#b

aíac

onnó

snac

asa

M: Pois para que vexas que o mundo futuro recoñe-ceu a túa achega á ciencia, direiche que hoxe existeunha linguaxe de programación informática que levao teu nome, ADA, que se utiliza en organizacións eempresas de moitos países.A: Está ben sabelo, Moira, moi ben.M: E… falando de todo un pouco, cando vexas aoteu home, dille que as pastas tamén saben de medo.

51

#euq

uedo

lend

o

#b

aíac

onnó

snac

asa

52

Do mesmo modo que Ada Byron inventoualgo relevante para a humanidade, houbooutras moitas mulleres que deixaron a súapegada no campo do saber. A continuacióntes unha serie de nomes de inventoras eao lado unha lista de inventos.

HipatiaA

Hoper, Grace M.B

Lamar, HedyC

Shi DunD

Sherman, PatsyE

Mather, SarahF

Nesmitt Graham, BetteG

Kwolek, StephanieH

Anderson, MaryI

Coston, MarthaL

#euq

uedo

lend

o

#b

aíac

onnó

snac

asa

53

Relaciona cadainventora coseu invento

Consulta as solucións a todas as nosas investigacións en www.baiaedicions.net

Papel Astrolabio

Liquido corrector

Guía de torpedos con sinais de raio

Telescopio submarino

Bengala de sinalización

Tecido impermeábel

Limpaparabrisas

Linguaxe informática COBOL

Tecido a proba de balas Kevlar#euq

uedo

lend

o

#b

aíac

onnó

snac

asa

No ano 2006 a Internetalcanzou os mil cenmillóns de usuarias eusuarios. En 1990, sódezaseis anos antes,deseñouse a primeirapáxina web en Europa.

En 1996

púidose s

eguir en todo

o

mundo o choq

ue dun com

eta contra

o planeta

Xúpiter. E

ste choqu

e fora

prognosticado

por tres

astróno

mos:

Carolyn S

hoemaker,

o seu home G

ene e

David Le

vy tres an

os antes, c

ando os

tres descu

briron es

te cometa

que se

estaba rom

pendo, e

que sería coñecido

polo nom

e de Shoe

maker-Lev

y.

O planeta no que vivimos non é per-

fectamente esférico, senón que ten

forma de mazá. Debido á súa rotación

e á súa plasticidade, vaise deforman-

do paulatinamente, de maneira que

os polos se achatan e a zona do

Ecuador se engrosa.

E agoraunhas cantas

curiosiosidades

#euq

uedo

lend

o

#b

aíac

onnó

snac

asa

Desde que en 1963

Valentina Tereskova fora

a primeira muller astronau-

ta en saír ao espazo, na

actualidade preto de coren-

ta mulleres conforman o

cadro de persoal da dota-ción das actuaisnaves espaciais

americanas.

Caroline Lucretia Herschel foi unha

das primeiras mulleres astrónomas, e

realizou importantes descubrimentos

astronómicos, entre os que destacan

varios cometas. Por este motivo, entre

os moitos recoñecementos que reci-

biu, déronlle o seu nome a un cráter da

Lúa, preto do Mare Imbridum

Plutón, descuberto en

1930, foi considerado un

planeta até o ano

2006, cando os cientí-

ficos decidiron que non

cumpría as condicións

para ser chamado así.

Cantoaprendimos

sobre o planetaonde vivimos. E

todo llo debemosa Aldara!

Si,pero quédannos moi-tas aventuras que ler...

#euq

uedo

lend

o

#b

aíac

onnó

snac

asa

#euq

uedo

lend

o

#b

aíac

onnó

snac

asa