ΠΑΝΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ

Π.Μ.Σ. ΔΙΕΘΝΩΝ ΚΑΙ ΕΥΡΩΠΑΪΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

ΕΙΔΙΚΕΥΣΗ: ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ.

ΜΑΘΗΜΑ :

ΕΘΝΙΚΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΚΑΙ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΛΟΚΛΗΡΩΣΗ ΙΙ:

ΥΛΟΠΟΙΗΣΗ ΚΟΙΝΟΤΙΚΩΝ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ.

ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ:

Η. ΝΙΚΟΛΑΚΟΠΟΥΛΟΥ - ΣΤΕΦΑΝΟΥ

Συμμετοχή: Γ. ΑΜΙΤΣΗΣ

ΘΕΜΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ:

ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΤΑΜΕΙΟ ΠΡΟΣΦΥΓΩΝ

ΕΙΣΗΓΗΤΗΣ:

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ Σ. ΚΑΡΑΜΠΕΛΑΣ

ΑΘΗΝΑ ΜΑΪΟΣ 2003.

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ......................................................................................................................1

ΕΙΣΑΓΩΓΗ.................................................................................................................................2

ΜΕΡΟΣ Α: ΤΟ ΒΑΣΙΚΟ ΝΟΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΠΡΟΣΦΥΓΩΝ ΚΑΙ ΑΣΥΛΟΥ..............4

1. Η ΣΥΜΒΑΣΗ ΤΗΣ ΓΕΝΕΥΗΣ (1951).................................................................................4

2. ΤΟ ΑΣΥΛΟ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ ΚΑΙ Η ΣΥΜΒΑΣΗ ΤΟΥ ΔΟΥΒΛΙΝΟΥ (1999)..........................................................................................................................................7

3. Ο ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ 343/2003 (ΔΟΥΒΛΙΝΟ ΙΙ) ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΠΙΣΗ ΤΩΝ ΚΡΙΤΗΡΙΩΝ ΚΑΙ ΜΗΧΑΝΙΣΜΩΝ ΓΙΑ ΤΟΝ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ ΜΕΛΟΥΣ ΠΟΥ ΕΙΝΑΙ ΥΠΕΥΘΥΝΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΞΕΤΑΣΗ ΑΙΤΗΣΗΣ ΑΣΥΛΟΥ ΠΟΥ ΥΠΟΒΑΛΛΕΤΑΙ ΣΕ ΚΡΑΤΟΣ ΜΕΛΟΣ ΑΠΟ ΥΠΗΚΟΟ ΤΡΙΤΗΣ ΧΩΡΑΣ...........................................................16

ΜΕΡΟΣ Β: ΕΙΔΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ............................................................................................22

1. ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΤΑΜΕΙΟ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΠΡΟΣΦΥΓΕΣ (2000)...............................................22

2. ΤΟ ΤΑΜΕΙΟ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΠΡΟΣΦΥΓΩΝ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ ΜΕΤΟΝΟΜΑΣΘΕΝ ΣΕ ΤΡΑΠΕΖΑ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ (1999)....................................................................................................................28

3. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΤΕΛΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ....................................................32

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ......................................................................................................................35

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ.........................................................................................................................37

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Η παρούσα εργασία με θέμα το πλαίσιο δράσης και δημιουργίας του Ευρωπαϊκού Ταμείου

για τους Πρόσφυγες στα πλαίσια της υπό διαμόρφωση Ευρωπαϊκής Πολιτικής Ασύλου,

πραγματοποιήθηκε στα πλαίσια του μαθήματος «Εθνική διοίκηση και Ευρωπαϊκή

ολοκλήρωση ΙΙ: Υλοποίηση κοινοτικών πολιτικών στην Ελλάδα» του Δ΄ εξαμήνου του

Μεταπτυχιακού Προγράμματος «Ευρωπαϊκή Διοίκηση και Πολιτική» του Παντείου

Πανεπιστημίου με επιβλέπουσα Καθηγήτρια την κ. Νικολακοπούλου – Στεφάνου.

Στόχος της παρούσας εργασίας είναι η αποτύπωση της Ευρωπαϊκής Πολιτικής για το Άσυλο.

Μια εξελισσόμενη πολιτική που διαμορφώθηκε στα πλαίσια της Σύμβασης της Γενεύης του

1951 και του Πρωτοκόλλου της Ν. Υόρκης του 1967, των δράσεων του Συμβουλίου της

Ευρώπης, αρχικά μέσω του Ταμείου Αποκατάστασης Προσφύγων και στη συνέχεια μέσα από

την μετεξέλιξη αυτού, την Τράπεζα Ανάπτυξης (Council of Europe Development Banc), την

Σύμβαση του Δουβλίνου του 1999 και το Ευρωπαϊκό Ταμείο για τους Πρόσφυγες

(2000/596/ΕΚ) με τελευταία εξέλιξη τον Κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 343/2003 του Συμβουλίου,

της 18ης Φεβρουαρίου 2003, για τη θέσπιση των κριτηρίων και μηχανισμών για τον

προσδιορισμό του κράτους μέλους που είναι υπεύθυνο για την εξέταση αίτησης ασύλου που

υποβάλλεται σε κράτος μέλος από υπήκοο τρίτης χώρας.

Οι μεθοδολογικές δυσκολίες που ανέκυψαν αφορούσαν τον μεγάλο όγκο εργασίας που

απαιτούσε η μελέτη όλων των ανωτέρω κειμένων, η προσπάθεια διάκρισης των νέων κάθε

φορά στοιχείων σε κείμενα που πολλάκις επαναλάμβαναν τα ίδια στοιχεία και η ανεύρεση

υλικού για το «Ευρωπαϊκό Ταμείο Αποκατάστασης Προσφύγων» για το οποίο δεν υπάρχουν

Ελληνικές βιβλιογραφικές αναφορές.

Το φαινόμενο των προσφύγων παρουσιάζει έξαρση σύμφωνα με τα στοιχεία που παρουσιάζει

ο αρμόδιος οργανισμός στα πλαίσια του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες. Σύμφωνα λοιπόν με την

UNHCR, στις αρχές του 2002 ο αριθμός των προσφύγων ανερχόταν παγκοσμίως στα 19,8

εκατομμύρια άτομα –σχεδόν ένας σε κάθε 300 ανθρώπους του πλανήτη είναι πρόσφυγας-. Το

προηγούμενο έτος ο αριθμός αυτός άγγιζε τα 21,8 εκατομμύρια άτομα.

Σε Ευρωπαϊκό επίπεδο η Πολιτική Δικαιοσύνης και Εσωτερικών Υποθέσεων που

περιλαμβάνει το θέμα των προσφύγων έχει αναχθεί στην πιο παραγωγική όλων, αφού

αντιστοιχεί στο 40% της νέας Ευρωπαϊκής νομοθεσίας που θεσπίζεται. Είναι βέβαια γεγονός

ότι η διαδικασία λήψης αποφάσεων στα πλαίσια αυτής της πολιτικής είναι δύσκαμπτη. Η

Ε.Ε. πρέπει να αυξήσει την αποτελεσματικότητα της διαδικασίας λήψης αποφάσεων στο

θέμα μας, εισάγοντας την πλειοψηφική αρχή σε περισσότερες περιοχές όπως η μετανάστευση

και το άσυλο. Για την αύξηση του Δημοκρατικού ελέγχου θα ήταν επίσης θεμιτό, το

Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο να συναποφάσιζε και το Δ.Ε.Κ. να αποκτούσε πλήρη εξουσία

εξέτασης της σχετικής νομοθεσίας. Η διαφάνεια και η αποτελεσματικότητα θα αυξανόταν

επίσης με την κατάργηση του συστήματος των πυλώνων, ή με την συγχώνευση του τρίτου με

τον πρώτο πυλώνα.

Η Ε.Ε. γνωρίζει τα τελευταία χρόνια μια μαζική εισβολή μεταναστών και προσφύγων

εξαιτίας των αποτελεσμάτων της λεγόμενης παγκοσμιοποίησης αλλά και της αδιάσειστης

επικράτησης, μετά και τον δεύτερο πόλεμο στο Ιράκ (2003) της ρεαλιστικής σχολής των

διεθνών σχέσεων. Ο έλεγχος των ροών αυτών θα αποτελέσει βασική ανάγκη στο κοντινό

μέλλον και η Ε.Ε. στα πλαίσια της αρχής της επικουρικότητας θα πρέπει να εφαρμόσει

απλούστερες και αποτελεσματικότερες πρακτικές δράσης για την επίτευξη των στόχων της.

ΜΕΡΟΣ Α: ΤΟ ΒΑΣΙΚΟ ΝΟΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΠΡΟΣΦΥΓΩΝ ΚΑΙ ΑΣΥΛΟΥ.

1. Η ΣΥΜΒΑΣΗ ΤΗΣ ΓΕΝΕΥΗΣ (1951).

Στο σύγχρονο διεθνές δίκαιο, το νομικό καθεστώς που εφαρμόζεται στους πρόσφυγες

πηγάζει από την Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το καθεστώς των προσφύγων της 28ης

Ιουλίου 1951 (Σύμβαση της Γενεύης) 1 και το Πρωτόκολλο για το καθεστώς των Προσφύγων

της 31ης Ιανουαρίου 1967 (Πρωτόκολλο της Ν. Υόρκης).2

Το άρθρο 1 της Σύμβασης της Γενεύης προσδιορίζει την έννοια του πρόσφυγα ως εξής:

Πρόσφυγας είναι το πρόσωπο που λόγω δικαιολογημένου φόβου δίωξης για λόγους

φυλής, θρησκείας, εθνικότητας, συμμετοχής σε ορισμένη κοινωνική ομάδα ή λόγω των

πολιτικών του πεποιθήσεων, βρίσκεται εκτός της χώρας της οποίας έχει την ιθαγένεια

και δεν μπορεί, ή εξαιτίας αυτού του φόβου δεν επιθυμεί να απολαμβάνει την προστασία

της.

Η Σύμβαση της Γενεύης είχε θεσπίσει χρονικό όριο σύμφωνα με το οποίο τα γεγονότα τα

οποία συνιστούσαν δικαιολογημένο φόβο δίωξης θα έπρεπε να είχαν συμβεί πριν την

01/01/1951 (λόγω της επιθυμίας των κυβερνήσεων να περιορίσουν τις υποχρεώσεις τους σε

προσφυγικές καταστάσεις που θα προέκυπταν μελλοντικά). Με την πάροδο όμως του χρόνου

άρχισε να γίνεται αισθητή η ανάγκη να εφαρμοστούν οι διατάξεις της Σύμβασης και σε

παρόμοιους νέους πρόσφυγες.

Για το σκοπό αυτό καταρτίστηκε το Πρωτόκολλο της Ν. Υόρκης του 1967, σύμφωνα με το

οποίο τα κράτη αναλαμβάνουν την υποχρέωση να εφαρμόζουν τις ουσιώδης διατάξεις της

Σύμβασης της Γενεύης, σύμφωνα με τους ορισμούς της, αλλά χωρίς τον χρονικό περιορισμό

του 1951.

Για να αναγνωρισθεί ένα πρόσωπο ως πρόσφυγας πρέπει να επικαλεστεί δικαιολογημένο

φόβο δίωξης για κάποιον από τους λόγους που αναφέρονται στο άρθρο 1 της Σύμβασης.

Εναπόκειται στο κράτος υποδοχής να συνεκτιμήσει όλους εκείνους τους παράγοντες –

προσωπικότητα του αιτούντος, κοινωνική του θέση κ.α. –και να αποφασίσει για την απονομή

ή όχι την ιδιότητα του πρόσφυγα.

Διακρίνεται η έννοια του «πρόσφυγα» από αυτή του «μετανάστη» ο οποίος ορίζεται αρνητικά

σε σχέση με τα όσα προβλέπει το άρθρο 1 της Σύμβασης της Γενεύης για τους πρόσφυγες:

Μετανάστης δηλαδή είναι το πρόσωπο που για λόγους διαφορετικούς από αυτούς που

προβλέπει η Σύμβαση εγκαταλείπει οικειοθελώς τη χώρα του με σκοπό να εγκατασταθεί

1 Βλέπε το πλήρες κείμενο της Σύμβασης του 1951 στο «Εγχειρίδιο για τις διαδικασίες και τα κριτήρια καθορισμού του καθεστώτος των προσφύγων.» Γ΄ έκδοση Αθήνα 2000

του Γραφείου του ύπατου αρμοστή των Η.Ε. για τους πρόσφυγες.

2Βλέπε Σ. Περάκη και Π. Μάστακα «Άσυλο, Πρόσφυγες Μετανάστες» Εκδόσεις Σάκκουλα 2002 σελ. 43-47.

αλλού. Μπορεί να ωθείται από οικονομικά κίνητρα όσο και από διάφορους άλλους

προσωπικούς λόγους.

Η διεθνής προστασία των προσφύγων προσδιορίζεται από ορισμένες βασικές αρχές οι οποίες

αναλύονται στη συνέχεια:

Την αρχή του ασύλου

Την αρχή της μη επαναπροώθησης

Την αρχή της μη – διάκρισης

Την αρχή της διεθνούς συνεργασίας

Την αρχή της εξεύρεσης λύσεων

Την αρχή της προστασίας

Άσυλο είναι η προστασία που παρέχεται σε έναν αλλοδαπό όταν αυτός προσφεύγει σ’ ένα

κράτος επειδή απειλείται σε άλλο κράτος η ζωή ή η ελευθερία του για λόγους

πολιτικούς, θρησκευτικούς ή φυλετικούς. Το κυριότερο χαρακτηριστικό του ασύλου

είναι ότι χορηγείται κατ’ απόλυτη διακριτική ευχέρεια του κράτους υποδοχής μετά από

εξέταση της σκοπιμότητας της αίτησης χορήγησης ασύλου3. Κατά περιόδους

κατεβλήθησαν πολλές προσπάθειες για την κατοχύρωση της υποχρεωτικής χορήγησης

ασύλου από τα κράτη, ωστόσο οι προσπάθειες αυτές δεν καρποφόρησαν ποτέ.4

Τα όρια μεταξύ του άσυλου και του καθεστώτος του πρόσφυγα είναι πολύ λεπτά. Η ιδιότητα

του πρόσφυγα υπάγεται σε συγκεκριμένες προϋποθέσεις, όπως αυτές ορίζονται στη Σύμβαση

του 1951 ενώ το πολιτικό άσυλο χορηγείται κατ’ απόλυτη διακριτική ευχέρεια του

κράτους υποδοχής και ανεξάρτητα αν το πρόσωπο στο οποίο χορηγείται πληροί ή όχι τους

συμβατικούς όρους. Το καθεστώς του πρόσφυγα συνεπάγεται το άσυλο, το δε άσυλο

προϋποθέτει πρόσφυγα5.

Στο άρθρο 33 της Σύμβασης της Γενεύης προβλέπεται η αρχή της μη επαναπροώθησης.

Συγκεκριμένα, αναφέρεται ότι κανένα συμβαλλόμενο μέρος δεν θα απελάσει ή θα

επαναπροώθηση καθ΄ οιονδήποτε τρόπο, πρόσφυγα στα σύνορα εδαφών στα οποία η ζωή ή η

ελευθερία του θα μπορούσαν να απειληθούν για λόγους φυλής, εθνικότητας, κοινωνικής

τάξης ή πολιτικών πεποιθήσεων. Η πρακτική σημασία της αρχής αυτής είναι ότι από τη

στιγμή που ένας πρόσφυγας φθάσει σε μια χώρα ζητώντας άσυλο, τουλάχιστον είναι

3 Ρούκουνας Εμ., Διεθνής προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, Ίδρυμα Μαραγκοπούλου για τα δικαιώματα του ανθρώπου, Βιβλιοπωλείον της Εστίας, Αθήνα, 1995, σελ.

252. «Διακήρυξη της Γενικής Συνέλευσης των Η.Ε. 2312 (ΧΧΙΙ), 1967».

4 Για πρώτη φορά γίνεται επίσημα λόγος για το άσυλο στην Οικουμενική Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, που υπογράφθηκε στο Παρίσι το 1948. Πρόκειται δε για

ένα κείμενο διακηρυκτικού χαρακτήρα– soft law - μη δεσμευτικό που περιγράφει τις γενικές αρχές που οφείλουν τα κράτη να τηρούν. Στο άρθρο 14 § 1 αναφέρεται: κάθε άτομο

που καταδιώκεται έχει το δικαίωμα να ζητά άσυλο και να του παρέχεται άσυλο σε άλλες χώρες. Η Διακήρυξη δεν αποσαφηνίζει τι θεωρεί ως λόγους καταδίωξης, ούτε

δημιουργεί υποχρέωση του κράτους να παράσχει άσυλο.

5 Ρούκουνας Εμ., Διεθνής προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, Ίδρυμα Μαραγκοπούλου για τα δικαιώματα του ανθρώπου, Βιβλιοπωλείον της Εστίας, Αθήνα, 1995, σελ.

252.

εγγυημένο ότι θα μπορέσει να παραμείνει στη χώρα αυτή έως ότου η αίτηση του γίνει δεκτή

ή απορριφθεί από τις αρμόδιες αρχές.

Το άρθρο 3 της Σύμβασης αφορά την αρχή της μη – διάκρισης. Συγκεκριμένα αναφέρει ότι

τα συμβαλλόμενα μέρη θα εφαρμόσουν τις ρυθμίσεις που προβλέπονται από αυτήν χωρίς

διάκριση όσον αφορά τη φυλή, τη θρησκεία ή τη χώρα προέλευσης.

Το άρθρο 35 της Σύμβασης της Γενεύης και το άρθρο 2 του Πρωτοκόλλου της Ν. Υόρκης

σχετίζονται με την αρχή της διεθνούς συνεργασίας. Τα συμβαλλόμενα κράτη υποχρεούνται

να συνεργάζονται με την Ύπατη αρμοστεία των Ηνωμένων Εθνών για τους πρόσφυγές,

προκειμένου την διευκόλυνση της εφαρμογής των ρυθμίσεων της σύμβασης.

Περαιτέρω η Ύπατη αρμοστεία των Ηνωμένων Εθνών είναι επιφορτισμένη με την ευθύνη

αναζήτησης και εξεύρεσης λύσεων στο πρόβλημα των προσφύγων (αρχή της εξεύρεσης

λύσεων), ενώ η μεταχείριση των προσφύγων και των αιτούντων άσυλο γενικά (αρχή της

προστασίας) προσδιορίζεται από τις γενικότερες συμβάσεις που αφορούν τα ανθρώπινα

δικαιώματα.

Στα άρθρο 1 παράγραφος Γ σημεία 1 έως 6 της Σύμβασης καταγράφονται οι προϋποθέσεις

σύμφωνα με τις οποίες ένα πρόσωπο παύει να θεωρείται πρόσφυγας και ως εκ τούτου η

Σύμβαση δεν εφαρμόζεται πια. Οι προϋποθέσεις αυτές είναι οι εξής:

1. Εκ νέου εκούσια χρήση της εθνικής προστασίας.

2. Εκούσια επανάκτηση της ιθαγένειάς του

3. Απόκτηση νέας ιθαγένειας.

4. Εκούσια επανεγκατάσταση στη χώρα όπου υπήρχε φόβος δίωξης.

Σε συνέχεια του άρθρου 1, οι παράγραφοι Δ, Ε και ΣΤ περιέχουν τις διατάξεις που

αποκλείουν από το καθεστώς του πρόσφυγα :

1. Πρόσωπα που απολαμβάνουν ήδη της προστασίας των Ηνωμένων Εθνών.

2. Πρόσωπα που κρίνεται ότι δεν έχουν ανάγκη από διεθνή προστασία. (πχ που

εγκλημάτησαν στη χώρα προέλευσής τους.)

3. Πρόσωπα που θεωρείται ότι δεν αξίζουν να τύχουν διεθνούς προστασίας (πχ

εγκληματίες πολέμου).

Η τελική πράξη της Συνδιάσκεψης της Γενεύης εις την οποία υιοθετήθηκε η σύμβαση του

1951, συνιστά στις κυβερνήσεις να λαμβάνουν τα αναγκαία μέτρα για την προστασία της

οικογένειας του πρόσφυγα (αρχή της οικογενειακής ενότητας).

Τέλος η Σύμβαση της Γενεύης δεν καθορίζει τις διαδικασίες που πρέπει να υιοθετούνται για

τον καθορισμό του καθεστώτος του πρόσφυγα. Επαφίεται στα συμβαλλόμενα κράτη να

θεσπίσουν τη διαδικασία που θεωρούν προσφορότερη.

2. ΤΟ ΑΣΥΛΟ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ ΚΑΙ Η ΣΥΜΒΑΣΗ ΤΟΥ ΔΟΥΒΛΙΝΟΥ

(1999).

Τα δυτικά ευρωπαϊκά κράτη είχαν ήδη επικυρώσει τη Σύμβαση της Γενεύης πριν από το

1960. Την ίδια στιγμή η Ευρώπη είναι χωρισμένη στα δύο ως αποτέλεσμα του Ψυχρού

πολέμου. Στο πλαίσιο αυτό τα ευρωπαϊκά κράτη αναγνώριζαν αμέσως ως πρόσφυγες τα

άτομα τα προερχόμενα από τις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης. Αργότερα και με την

υπογραφή του πρόσθετου πρωτοκόλλου του 1967 αρχίζει η χορήγηση του καθεστώτος του

πρόσφυγα και σε μη- ευρωπαίους.

Τα ευρωπαϊκά κράτη στο θέμα της πολιτικής ασύλου και προσφύγων εμφάνιζαν διαφορετικές

εθνικές πολιτικές επειδή τα ζητήματα αυτά άπτονταν των εσωτερικών τους υποθέσεων. Από

τη δεκαετία του 70 και έπειτα ο αριθμός των αιτούντων άσυλο στην ευρωπαϊκή ήπειρο

αυξήθηκε κατακόρυφα6.

Στη συνθήκη της ΕΟΚ του 1957 δεν γίνεται κανένας λόγος για θέματα ασύλου και

προσφύγων. Η πολιτική αυτή θεωρούταν αποκλειστικά εθνική αρμοδιότητα και επομένως

κρατήθηκε μακριά από τη κοινοτική οδό. Η πρώτη αναφορά σε επίπεδο ΕΟΚ, στο θέμα των

προσφύγων καταγράφεται το 1964 σε μια δήλωση των αντιπροσώπων των κυβερνήσεων των

κρατών μελών, συνερχόμενοι στο πλαίσιο του Συμβουλίου, όπου δηλώνουν την πρόθεση

τους για ευνοϊκή μεταχείριση των αναγνωρισμένων από τη Σύμβαση της Γενεύης προσφύγων

που κατοικούν εντός της επικράτειας ενός κράτους μέλους και μετακινούνται σε άλλο κράτος

μέλος προκειμένου να ασκήσουν μισθωτή εργασία7.

Καθοριστική για τη πολιτική ασύλου υπήρξε η υιοθέτηση της Ενιαίας Ευρωπαϊκής Πράξης

(ΕΕΠ), 1986. Ενόψει της εσωτερικής αγοράς τη θέση των εσωτερικών συνόρων λαμβάνουν

τα εξωτερικά. Στο πλαίσιο αυτό τέθηκε η αναγκαιότητα συνολικής αντιμετώπισης του

ζητήματος των προσφύγων και των διαδικασιών αιτήσεως και χορήγησης ασύλου. Υπήρχε

ορατός κίνδυνος εμφάνισης φαινομένων asylum shopping

Το πρώτο βήμα προς μια πολιτική για το άσυλο αποτέλεσε η πρωτοβουλία της Βρετανικής

κυβέρνησης κατά τη διάρκεια της Προεδρίας της ΕΟΚ, το β’ εξάμηνο του 1986 για τη

σύσταση μιας ad hoc ομάδας μετανάστευσης προκειμένου να προωθήσει τα κατάλληλα

μέτρα για την ελεύθερη κυκλοφορία των προσώπων μέσα από διακυβερνητικές μεθόδους

συνεργασίας8. Μεταξύ των άλλων πεδίων αρμοδιοτήτων αυτής της ad hoc ομάδας ήταν και

6 Το 1972 οι αιτήσεις χορήγησεις ασύλου ήταν 13.000, το 1980 158.500.

7 Δήλωση αρ. 64/305 των Αντιπροσώπων των κυβερνήσεων των κρατών μελών της ΕΟΚ που συνήλθαν στο πλαίσιο του Συμβουλίου, για το θέμα των προσφύγων, 25/03/1964,

στο: Περράκης Στ., Μάστακας Θ. Π., Άσυλο, πρόσφυγες, μετανάστες: νομοθετική πολιτική διεθνών οργανισμών, εκδ. Αντ. Ν. Σάκκουλα, Αθήνα, 2002, σελ. 196-197.

8 Γι’ αυτό ακριβώς η κίνηση αυτή προήλθε από τη Μ. Βρετανία, τη κατεξοχήν χώρα υπέρ του διακυβερνητικού τρόπου λήψης αποφάσεων και της περιοριστικής ερμηνείας της

ελεύθερης κυκλοφορίας των προσώπων. Ήταν μάλιστα έκδηλη η επιθυμία να μην εφαρμοστούν οι κοινοτικές διαδικασίες κατά την πραγμάτωση της ελεύθερης κυκλοφορίας των

προσώπων.

τα μέτρα για την επίτευξη κοινής πολιτικής σχετικά με την εξάλειψη της κατάχρησης του

ασύλου σε συνεργασία με το Συμβούλιο της Ευρώπης και την Ύπατη Αρμοστεία των

Ηνωμένων Εθνών.

Μετά από διαπραγματεύσεις που ξεκίνησαν από τη σύνοδο της Μαδρίτης, (Μάιος 1989)

υπεγράφη την 15 Ιουνίου του 1990 η Σύμβαση περί καθορισμού του κράτους που είναι

υπεύθυνο για την εξέταση αίτησης παροχής ασύλου, η οποία υποβάλλεται σε ένα από τα

κράτη μέλη των Ε.Κ. γνωστή και ως Σύμβαση του Δουβλίνου9.

Απευθύνεται αποκλειστικά στα κράτη μέλη της Ε.Ε. και η Επιτροπή έχει δικαίωμα να

παρευρίσκεται στις εργασίες της επιτροπής που αυτή – η σύμβαση - θεσπίζει και αποτελείται

από ένα αντιπρόσωπο από κάθε κράτος μέλος. Την έχουν επικυρώσει όλα τα μέλη της Ε.Ε.

πλην της Φιλανδίας και τελικά τέθηκε σε ισχύ την 01-09-199710.

Η σύμβαση του Δουβλίνου (ΣΔ) έχει πολλά κοινά σημεία με τη Σύμβαση Εφαρμογής των

Συμφωνιών Schengen (ΣΕΣΣ). Βασικό της χαρακτηριστικό είναι η αρχή της ευθύνης ενός

μόνο κράτους για την εξέταση μιας αίτησης ασύλου, που είχε επεξεργαστεί και

ενσωματωθεί στην Σύμβαση Schengen. Οι δύο συμβάσεις διαπνέονται από την ίδια

φιλοσοφία και πολλά άρθρα τους είναι σχεδόν όμοια.11. Η σύμβαση του Δουβλίνου σε

ορισμένα ζητήματα προχωράει ένα βήμα παραπάνω ένα συμβαλλόμενο κράτος οφείλει να

εξετάσει εάν υπάρχει ένα τρίτο και ασφαλές κράτος για να αναλάβει τον αιτούντα και μόνο

σε αρνητική περίπτωση εφαρμόζονται οι διατάξεις της σύμβασης. Αν υπάρχει, το αρμόδιο

για την εξέταση του ασύλου κράτος διατηρεί τη δυνατότητα να επιστρέψει τον αιτούντα σε

αυτή τη χώρα – όχι τη χώρα προέλευσής του. Ακόμα δίδεται η δυνατότητα παρέκκλισης από

το ένα και μόνο υπεύθυνο κράτος στη περίπτωση που ένα άλλο κράτος θέλει να εξετάσει

αυτό την αίτηση χορήγησης ασύλου αν και δεν είναι αυτό υπεύθυνο. Επίσης σε περίπτωση

αρνητικής γνωμοδότησης από ένα κράτος δεν δύναται η άσκηση έφεσης κατά της απόφασης

γιατί είναι ασύμβατη με το πνεύμα αμοιβαίας εμπιστοσύνης. Τέλος γίνεται δεκτό ως αίτιο

χορήγησης ασύλου η οικογενειακή επανένωση.

Αναλυτικότερα, στο προοίμιο της Σύμβασης, αναφέρεται ότι σκοπός της είναι η εξασφάλιση

ενός χώρου στον οποίο θα μπορούν να διακινούνται ελεύθερα οι άνθρωποι, σύμφωνα με τις

προσταγές της Ενιαίας Ευρωπαϊκής Πράξης. Η Σύμβαση αναγνωρίζει την υποχρέωση των

κρατών μελών να συμμορφώνονται με τις ρυθμίσεις της Σύμβασης της Γενεύης και του

Πρωτοκόλλου της Ν. Υόρκης για την έννομη κατάσταση των προσφύγων.

Αποτελείται από είκοσι δύο άρθρα τα οποία κατά βάση ασχολούνται με τον προσδιορισμό

του αρμόδιου κράτους για την εξέταση αίτησης ασύλου. Το άρθρο 3 συγκεντρώνει το

σκεπτικό των δημιουργών της αφού ορίζει τον σκοπό της, που είναι η διασφάλιση ότι μόνο

ένα συμβαλλόμενο κράτος είναι υπεύθυνο για την εξέταση αίτησης ασύλου από υπήκοο 9 Είναι ενδεικτικό ότι προτιμήθηκε η νομική μορφή της σύμβασης για να τονιστεί ο διακυβερνητικός της χαρακτήρας.

10 Η Ελλάδα την κύρωσε με το νόμο 1996/1991, ΦΕΚ Α 106/91.

11 Για παράδειγμα: αρθ. 28 της ΣΕΣΣ με άρθ. 2 της ΣΔ, άρθ 29 της ΣΣΕΣ με αρθ. 3 ΣΔ, Αρθ. 30, 35,36 ΣΕΣΣ με άρθ. 4-8 ΣΔ αντίστοιχα και πολλά άλλα.

τρίτης χώρας επιδιώκοντας έτσι την εξάλειψη φαινομένων, όπως οι «πρόσφυγες σε τροχιά»

και η κατάθεση πολλαπλών διαδοχικών αιτήσεων. Αυτό δεν αποκλείει όμως το δικαίωμα

οποιουδήποτε άλλου κράτους μέλους να εξετάσει την αίτηση, εφόσον το επιθυμεί και ο

αιτών, ακόμα και αν δεν είναι βάσει της Σύμβασης αρμόδιο, οπότε το αρμόδιο κράτος

απαλλάσσεται των υποχρεώσεών του. Η έναρξη της διαδικασίας προσδιορισμού του

αρμόδιου κράτους συμπίπτει με την πρώτη υποβολή της αίτησης και μόλις το αρμόδιο κράτος

προσδιοριστεί, οφείλει να δεχτεί τον αιτούντα άσυλο.

Στα άρθρα 4 έως 8 περιλαμβάνονται τα κριτήρια για τον προσδιορισμό του αρμόδιου

κράτους. Τα κριτήρια αυτά είναι :

Το κριτήριο της οικογένειας, σύμφωνα με το οποίο ένα κράτος μέλος είναι

υποχρεωμένο να εξετάσει αίτηση αιτούντος, εάν προηγουμένως έχει αναγνωρίσει την

προσφυγική ιδιότητα σε κάποιο από τα μέλη της οικογένειάς του.

Το κριτήριο των εγγράφων που έχει στην κατοχή του ο αιτών άσυλο. Οι άδειες

διαμονής, οι θεωρήσεις εισόδου και διέλευσης αποτελούν τεκμήρια αρμοδιότητας να

εξετάσει το άσυλο, η χώρα που εξέδωσε τα έγγραφα αυτά. Προβλέπονται και

ειδικότερες διατάξεις για την αποσαφήνιση προβλημάτων που πιθανώς να

προκύπτουν.

Το κριτήριο της διέλευσης των συνόρων. Στην περίπτωση που ο αιτών άσυλο έχει

παράνομα περάσει τα σύνορα κράτους μέλους και μπορεί αυτό να αποδειχτεί, τότε

αρμόδιο για την εξέταση της αίτησης είναι το κράτος αυτό, εκτός εάν ο αιτών

παρέμεινε για τουλάχιστον έξι μήνες στο κράτος όπου υπέβαλλε αίτηση, οπότε

αρμόδιο είναι το κράτος αυτό, ανεξάρτητα από το που πέρασε παράνομα τα σύνορα .

Το άρθρο 7, αναφέρεται στην περίπτωση που ένας αλλοδαπός διέρχεται τα εξωτερικά

σύνορα κράτους – μέλους για να μεταβεί στην επικράτεια άλλων κρατών μελών.

Στην περίπτωση αυτή, το κράτος αυτό είναι αρμόδιο για την εξέταση της αίτησής

του, εκτός εάν για τη διέλευση των συνόρων του δεν απαιτεί θεώρηση και επίσης δεν

απαιτείται θεώρηση στα άλλο κράτος μέλος, στο οποίο μεταβαίνει ο αλλοδαπός για

να καταθέσει την αίτηση ασύλου του. Το κράτος μέλος στη ζώνη διερχομένων του

αεροδρομίου του οποίου υποβάλλεται η αίτηση, είναι υπεύθυνο για την εξέταση της

αίτησης.

Τέλος η Σύμβαση του Δουβλίνου, θέτει ως τελευταίο σε προτεραιότητα κριτήριο, το

πρώτο κράτος στο οποίο υποβλήθηκε η αίτηση, εάν δεν μπορούν να εφαρμοστούν τα

προηγούμενα κριτήρια.

Το άρθρο 12 προβλέπει την περίπτωση που μια αίτηση παροχής ασύλου υποβάλλεται στις

αρμόδιες αρχές ενός κράτους μέλους από αιτούντα που βρίσκεται στην επικράτεια άλλου

κράτους μέλους. Στην περίπτωση αυτή, το τελευταίο αυτό κράτος καθορίζει το υπεύθυνο

κράτος μέλος για την εξέταση της αίτησης ασύλου.

Τα άρθρα 10-15 αφορούν τις διαδικασίες αλληλοενημέρωσης και δράσης των κρατών, από τη

στιγμή που προσδιοριστεί το αρμόδιο για την εξέταση της αίτησης κράτος.

Τέλος με το άρθρο 18 συνίσταται μια Επιτροπή, η οποία αποτελείται από έναν αντιπρόσωπο

της κυβέρνησης κάθε κράτους μέλους. Η Επιτροπή αυτή είναι επιφορτισμένη με την εξέταση

κάθε θέματος που σχετίζεται με την ερμηνεία και την εφαρμογή της Συνθήκης. Η προεδρία

της ασκείται από το κράτος μέλος που ασκεί και την προεδρία του Συμβουλίου των

Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων.

Η Σύμβαση του Δουβλίνου όπως και η Σύμβαση εφαρμογής των συμφωνιών Schengen

δεν προχωρά στην εναρμόνιση των εθνικών διαδικασιών εξέτασης των αιτήσεων

ασύλου, επομένως η ύπαρξη διαφορετικών εθνικών προσεγγίσεων προκαλεί

διαφορετική μεταχείριση των αιτήσεων και διαφορετικές αποφάσεις σε θέματα ασύλου

και προσφύγων. Επίσης ούτε η Σύμβαση του Δουβλίνου ούτε η Σύμβαση Εφαρμογής των

Συμφωνιών Schengen περιλαμβάνουν ρυθμίσεις για τους de facto πρόσφυγες αλλά και τη

δυνατότητα χορήγησης ασύλου σε υπηκόους των κρατών μελών της Ε.Ε. Άλλη σημαντική

παράλειψη και των δύο είναι η μη αναφορά σε όλες τις σχετικές ρυθμίσεις σε δικαιώματα

των αιτούντων ασύλου.

Αν και οι δύο συμβάσεις έχουν διακυβερνητικό χαρακτήρα, η Σύμβαση του Δουβλίνου

θεωρείται πιο ολοκληρωμένη και πιο ώριμη προχωρώντας προς τη σωστή κατεύθυνση για

την εγκαθίδρυση ενός χώρου χωρίς εσωτερικά σύνορα.

Η Σύμβαση του Δουβλίνου αντικατέστησε τις διατάξεις της Σύμβασης Εφαρμογής των

Συμφωνιών Schengen στα θέματα ασύλου σύμφωνα με απόφαση που λήφθηκε στη Βόννη

τον Απρίλιο του 1994. Εκεί σε συνάντηση των αρμοδίων υπουργών αποφασίστηκε ότι όταν

τεθεί σε εφαρμογή η Σύμβαση του Δουβλίνου θα ισχύσει αυτή και υπογράφθηκε

Πρωτόκολλό με το οποίο αποφεύγεται η πιθανότητα σύγκρουσης μεταξύ των δύο

συμβάσεων.

Εν κατακλείδι για τη Σύμβαση του Δουβλίνου, διαπιστώνουμε πως πρόκειται για μια

προσπάθεια να ρυθμιστεί το πρόβλημα των αλλοδαπών με τα δεδομένα του Ευρωπαϊκού

χώρου, Πρόκειται για ένα κείμενο περιφερειακής ισχύος και ένα βήμα προς την δημιουργία

μιας ενιαίας Ευρωπαϊκής πολιτικής ασύλου.

Με την υπογραφή της συνθήκης του Μάαστριχτ ( 30-10-1991), τα θέματα ασύλου και

μετανάστευσης παρέμειναν μεν εκτός του πεδίου της κοινοτικής αρμοδιότητας όμως πήραν

τη θέση τους στο θεσμικό βάθρο με τη δημιουργία του τρίτου πυλώνα της Ε.Ε. Τα εννέα

πεδία της διακυβερνητικής συνεργασίας στους τομείς της δικαιοσύνης και των Εσωτερικών

Υποθέσεων αποτέλεσαν τον τίτλο VI της ΣΕΕ. Στο πεδίο συνεργασίας είχε τοποθετηθεί η

πολιτική ασύλου.

Με την υπογραφή της Συνθήκης του Άμστερνταμ η προβληματική του ασύλου τίθεται σε

νέες βάσεις. Το καινοτόμο στοιχείο της νέας συνθήκης αποτέλεσε η κοινοτικοποίηση μέρους

των θεμάτων που αποτελούσαν το περιεχόμενο του έως τότε τρίτου πυλώνα. Έτσι εισάγεται

ένας νέος τίτλος στην ΣΕΚ, ο τίτλος IV, άρθρα 61 – 69 για την ελεύθερη κυκλοφορία των

προσώπων και ο οποίος περιλαμβάνει τις κοινοτικοποιημένες διατάξεις για τις θεωρήσεις, το

άσυλο, τη μετανάστευση και άλλες συναφείς πολιτικές. Έτσι ο τρίτος πυλώνας περιορίζεται

σε δύο κυρίως θέματα, αυτό της αστυνομικής και δικαστικής συνεργασίας στις ποινικές

υποθέσεις12.

Για την προοδευτική εγκαθίδρυση του χώρου ελευθερίας, ασφάλειας και δικαιοσύνης, το

Συμβούλιο θα πρέπει μέσα σε διάστημα 5 χρόνων να θεσπίσει μέτρα μεταξύ άλλων και για το

άσυλο, άρθ. 61. Στο άρθρο 63 που ακολουθεί, εξειδικεύονται οι τομείς στους οποίους το

Συμβούλιο θεσπίζει μέτρα. Βέβαια τα μέτρα αυτά έχουν κυρίως χαρακτήρα ελάχιστων

προδιαγραφών και αναφέρονται περιοριστικά. Έτσι το Συμβούλιο θεσπίζει καταρχήν μέτρα

για το άσυλο, σύμφωνα πάντα με τη Σύμβαση της Γενεύης του 1951 και το Πρωτόκολλο του

1967 για τους πρόσφυγες.

Τα μέτρα αυτά αφορούν τα κριτήρια και τους μηχανισμούς για τον προσδιορισμό του

αρμόδιου κράτους για την εξέταση της αίτησης ασύλου, που έχει υποβληθεί σε κράτος μέλος

από υπήκοο τρίτης χώρας, τις ελάχιστες προδιαγραφές για την αναγνώριση υπηκόων τρίτων

χωρών ως προσφύγων και τις ελάχιστες προδιαγραφές και διαδικασίες, με τις οποίες τα

κράτη μέλη χορηγούν ή ανακαλούν το καθεστώς του πρόσφυγα. 13

Ακόμα θα θεσπιστούν μέτρα από το Συμβούλιο για τους πρόσφυγες και εκτοπισθέντες

σχετικά με τις ελάχιστες προδιαγραφές παροχής προσωρινής προστασίας σε εκτοπισθέντες

από τρίτες χώρες, που δεν μπορούν να επιστρέψουν στο τόπο καταγωγής τους ενώ θα

επιδιωχθεί ένας δίκαιος και ισόρροπος καταμερισμός των βαρών μεταξύ των κρατών μελών

αναφορικά με την υποδοχή και την αντιμετώπιση των συνεπειών της υποδοχής προσφύγων

και εκτοπισθέντων. Για το τελευταίο δεν απαιτείται η πενταετή προθεσμία για την έκδοση

των αντίστοιχων πράξεων.

Πλέον οι αποφάσεις στο πεδίο του ασύλου έχουν δεσμευτικό χαρακτήρα για τα κράτη μέλη

και άμεση εφαρμογή στην εσωτερική έννομη τάξη των κρατών της Ε.Ε. Ωστόσο το άρθρο 63

δεν μεταφέρει απεριόριστες αρμοδιότητες και εξουσίες στην Κοινότητα αναφορικά με το

άσυλο, καθώς καταγράφονται ένας οι τομείς εκείνοι στους οποίους εφαρμόζεται η

αρμοδιότητα της Κοινότητας.

Ένα άλλο πολύ ενδιαφέρον στοιχείο αποτελεί η μη άμεση υπαγωγή της πολιτικής ασύλου

στις κοινοτικές διαδικασίες παρά μόνο μετά από μια περίοδο 5 ετών κατά την οποία το

12 Ιωακειμίδης Π. Κ., Η συνθήκη του Άμστερνταμ, νέο πρότυπο ολοκλήρωσης ή σύμπτωμα απο – ολοκλήρωσης;, εκδ. Θεμέλιο, Αθήνα, 1998, σελ.92-93.

13 Την ίδια περίοδο σημαντικό κείμενο αποτελεί η Κοινή θέση (1996?) σχετικά με την εναρμονισμένη εφαρμογή του ορισμού του Πρόσφυγα κατά την έννοια του άρθρου 1 της

Σύμβασης της Γενεύης. Πρόκειται για ένα κείμενο Soft law, που υιοθετήθηκε με βάση το άρθρο Κ. 3. της συνθ. Μάαστριχτ. Κρίνοντας απαραίτητο να εναρμονιστούν τα

κριτήρια προσδιορισμού της ιδιότητας του πρόσφυγα εγκρίθηκαν ορισμένες κατευθυντήριες γραμμές για την εφαρμογή των κριτηρίων αναγνώρισης και αποδοχής ενός

προσώπου ως πρόσφυγα. Οι κυριότερες είναι: η ατομική και όχι η συλλογική εξέταση μιας αίτησης χορήγησης ασύλου, η εξέταση να γίνεται με βάση τα πραγματικά γεγονότα με

το βάρος της απόδειξης να βαρύνει τον αιτούντα, καθοριστικό στοιχείο για την έννοια του πρόσφυγα αποτελεί ο φόβος διώξεων και δίδεται ιδιαίτερη έμφαση στο φορέα των

διώξεων, όπου όμως γίνεται πολύ περιοριστικά η προσέγγιση του όρου δίωξη.

Συμβούλιο θα έχει τον αποκλειστικό λόγο για τη λήψη δεσμευτικών μέτρων για όλα τα κράτη

μέλη. Τέλος στο άρθρο προβλέπεται ότι ο τίτλος αυτός δεν θα θίγει την άσκηση των ευθυνών

που εμπίπτουν στα κράτη μέλη για την τήρηση της δημόσιας τάξης και τη διασφάλιση της

εσωτερικής ασφάλειας. Έτσι εάν ένα ή περισσότερα κράτη αντιμετωπίσουν έκτακτη

κατάσταση που να χαρακτηρίζεται από αιφνίδια εισροή υπηκόων τρίτων χωρών, το

Συμβούλιο δύναται να αποφασίσει με ειδική πλειοψηφία κατόπιν προτάσεως της Επιτροπής

για τη θέσπιση προσωρινών μέτρων που να μην διαρκούν περισσότερο από έξι μήνες.

Στο Πρωτόκολλο για το άσυλο υπηκόων των κρατών μελών που προσαρτήθηκε στη Συνθήκη

του Άμστερνταμ εισάγεται ρύθμιση με την οποία θεωρούνται όλα τα κράτη μέλη της Ε.Ε.

«ασφαλείς χώρες καταγωγής». Το Πρωτόκολλο βρίσκεται σε ευθεία αντίθεση με τη Σύμβαση

της Γενεύης του 1951 ιδιαίτερα όσον αφορά τη δυνατότητα που αναγνωρίζεται σε ένα

πρόσωπο που διώκεται ή απειλείται η ζωή του ν’ αναζητήσει άσυλο σε άλλη χώρα και την

υποχρέωση της τελευταίας να εξετάσει την αίτηση του ακόμα και αν αποφασίσει να του την

αρνηθεί14.

Πέντε μόλις μήνες μετά την ισχύ της Συνθήκης του Άμστερνταμ το Μάιο του 1999

συγκλήθηκε το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Τάμπερε στις 15 και 16 Οκτωβρίου 1999 με στόχο

να προωθήσει με πολιτικές αποφάσεις τη δημιουργία του Χώρου Ελευθερίας, Ασφάλειας και

Δικαιοσύνης στην Ε.Ε. Το Τάμπερε αδιαμφισβήτητα αποτέλεσε ορόσημο για την ανάπτυξη

της Ένωσης ως χώρου ελευθερίας, ασφάλειας και δικαιοσύνης, κατά τους στόχους που έθεσε

η Συνθήκη του Άμστερνταμ και έδωσε στο όλο εγχείρημα μια νέα ώθηση. Το Ευρωπαϊκό

Συμβούλιο κατάφερε να δώσει νέο περιεχόμενο στις ασάφειες και της γενικότητες της

Συνθήκης του Άμστερνταμ δίνοντας τους συγκεκριμένο περιεχόμενο μέσα από τη χάραξη

νέων κατευθυντηρίων γραμμών.15

Πρώτος στόχος, η δημιουργία σχέσεων εταιρικότητας με τις χώρες καταγωγής των

αιτούντων άσυλο.

Δεύτερος αλλά εξίσου σημαντικός η εισαγωγή και εφαρμογή ενός ενιαίου ευρωπαϊκού

συστήματος χορήγησης ασύλου.

Τρίτος αλλά με μια πιο μακροπρόθεσμη προοπτική, το Συμβούλιο καθόρισε τη λήψη

κανόνων που θα οδηγήσουν σε μια κοινή διαδικασία για το άσυλο και μια ενιαία νομική

κατάσταση για εκείνους στους οποίους χορηγείται άσυλο, ισχύουσα σε όλο το έδαφος της

Ένωσης.

Τέλος το Συμβούλιο προτείνει τη λήψη ορισμένων μέτρων προκειμένου να υλοποιήσει της

παραπάνω προτάσεις. Έτσι προτείνει την αξιολόγηση των χωρών καταγωγής, την εισαγωγή

14 Περράκης Στέλιος Ε., Ο χώρος ελευθερίας, ασφάλειας και δικαιοσύνης στην ΕΕ, στο ΕΠΕΕΣ: Εισαγωγή στις Ευρωπαϊκές Σπουδές, Τόμος Α, εκδ. Σιδέρης, Αθήνα, 2001, σελ.

376.

15 Την ίδια περίοδο θεσπίστηκε η Κοινή Δράση της 26ης Απριλίου 1999 του Συμβουλίου, βάσει του άρθου Κ3 της συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση, η οποία προβλέπει

μέτρα και προγράμματα προοριζόμενα να υποστηρίξουν την υποδοχή και τον εκούσιο επαναπατρισμό προσφύγων, ακουσίως μετακινηθέντων και αιτούντων άσυλο, καθώς και

έκτακτη βοήθεια στα άτομα που έχουν εγκαταλείψει το Κοσυφοπέδιο λόγω των πρόσφατων γεγονότων. (L 114/2).

ενός ενιαίου καθεστώτος σε όλους εκείνους στους οποίους χορηγήθηκε άσυλο, τη

δημιουργία ενός ευρωπαϊκού ταμείου για τους πρόσφυγες, την οριστικοποίηση το

ταχύτερο δυνατό του συστήματος προσδιορισμού της ταυτότητας των αιτούντων άσυλο

(Eurodac) και την επίτευξη συμφωνίας για το ζήτημα της προσωρινής προστασίας των

εκτοπισμένων ατόμων με βάση την αλληλεγγύη μεταξύ των κρατών μελών.

Το χειμερινό Ευρωπαϊκό Συμβούλιο που συγκλήθηκε στο Λάακεν δύο χρόνια μετά,

επαναβεβαίωσε τη δέσμευση του στις πολιτικές κατευθυντήριες γραμμές και τους στόχους

που ετέθησαν επί Τάμπερε αλλά σημείωσε την ανάγκη να δοθεί νέα ώθηση και επιπλέον

κατευθύνσεις στην όλη διαδικασία. Τόνισε ακόμη τη σημασία της ταχύτατης ενσωμάτωσης

στις εθνικές έννομες τάξεις των κρατών μελών των αποφάσεων του Συμβουλίου αλλά και την

ανάγκη να επικυρωθούν οι μετά Μάαστριχτ συμβάσεις.

Το Συμβούλιο χαιρέτησε θερμά την ίδρυση του Ε υρωπαϊκ ού ταμεί ου για τους πρόσφυγες ,

τη θέσπιση του κανονισμού του Eurodac16 και της οδηγίας για την προσωρινή προστασία

εντούτοις η πρόοδος εξακολουθεί να θεωρείται περιορισμένη. Στόχος του Ευρωπαϊκού

Συμβουλίου είναι η υιοθέτηση μιας κοινής Πολιτικής για το Άσυλο και τη Μετανάστευση

που θα πραγματώνεται την προστασία των προσφύγων πάνω στις αρχές που έθεσε η

Σύμβαση της Γενεύης, 1951, και πάντα λαμβάνοντας υπόψη της δυνατότητες υποδοχής κάθε

κράτους μέλους17. Η ουσιαστική προσφορά του Λάακεν έγκειται στην χάραξη δύο

κατευθύνσεων:

16 Το πρώτο Ευρωπαϊκό Ηλεκτρονικό Σύστημα Αναγνώρισης Δακτυλικών Αποτυπωμάτων (AFIS) θα τεθεί σε λειτουργία στις 15 Ιανουαρίου 2003. Ονομάζεται EURODAC και

θα καταχωρεί τα δακτυλικά αποτυπώματα των αιτούντων άσυλο και ορισμένων κατηγοριών παράνομων μεταναστών που εισέρχονται σε οιαδήποτε συμμετέχουσα χώρα. Με τον

τρόπο αυτό θα καταστεί δυνατή η εφαρμογή της "Σύμβασης του Δουβλίνου" σχετικά με τα κριτήρια και τους μηχανισμούς προσδιορισμού του κράτους που είναι υπεύθυνο για

την εξέταση αίτησης παροχής ασύλου, καθώς και του κοινοτικού κανονισμού που θα την αντικαταστήσει κατά τη διάρκεια του 2003.

Το EURODAC, ένα σύστημα για την αντιπαραβολή των δακτυλικών αποτυπωμάτων των αιτούντων άσυλο και ορισμένων κατηγοριών παράνομων μεταναστών, θα αρχίσει να

λειτουργεί από τις 15 Ιανουαρίου στα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης (προς το παρόν, με εξαίρεση τη Δανία) και στις τρίτες χώρες που δεσμεύονται από τον κανονισμό

EURODAC (Νορβηγία και Ισλανδία).

Σκοπός της εν λόγω βάσης δεδομένων είναι να διευκολύνει τον προσδιορισμό του κράτους που είναι υπεύθυνο για την εξέταση αίτησης παροχής ασύλου σύμφωνα με τους

μηχανισμούς και τα κριτήρια που προβλέπονται από τη "Σύμβαση του Δουβλίνου". Επομένως, πρόκειται περί ενός σημαντικού εργαλείου για την ανάπτυξη του Κοινού

Ευρωπαϊκού Συστήματος Ασύλου που ζητήθηκε από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο κατά τη σύνοδό του στο Τάμπερε της Φινλανδίας, τον Οκτώβριο του 1999.

Κάθε συμμετέχον κράτος λαμβάνει πάραυτα τα δακτυλικά αποτυπώματα όλων των δακτύλων κάθε αιτούντος άσυλο ηλικίας τουλάχιστον 14 ετών. Τα δακτυλικά αυτά

αποτυπώματα αντιπαραβάλλονται προς τα δεδομένα δακτυλικών αποτυπωμάτων που έχουν διαβιβαστεί από άλλα συμμετέχοντα κράτη και έχουν ήδη αποθηκευτεί στην κεντρική

βάση δεδομένων. Εφόσον το EURODAC αποκαλύψει ότι τα εν λόγω δακτυλικά αποτυπώματα έχουν ήδη καταχωρηθεί, ο αιτών άσυλο στέλλεται πίσω στη χώρα στην οποία

έχουν αρχικά καταχωρηθεί τα δακτυλικά του αποτυπώματα.

Η πρόσβαση στο σύστημα αυτό περιορίζεται αποκλειστικά για τους σκοπούς που αναφέρονται στον κανονισμό EURODAC. Δεν περιέχει δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα

όπως το ονοματεπώνυμο του ατόμου αλλά βασίζεται αποκλειστικά και μόνο σε βιομετρική σύγκριση. Συστήνεται επίσης μια ανεξάρτητη κοινή εποπτική αρχή προκειμένου να

εξασφαλίζεται ότι δεν θίγονται τα δικαιώματα των υποκειμένων των δεδομένων.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημιούργησε το EURODAC εντός του συμφωνημένου, βραχύτατου χρονοδιαγράμματος (δύο έτη μετά την έκδοση του κανονισμού) και θα είναι

υπεύθυνη για τη λειτουργία του συστήματος εξ ονόματος των συμμετεχόντων κρατών. Η συνεργασία στο πλαίσιο αυτό ήταν άψογη και θα αποτελέσει καλή βάση για την

υλοποίηση περαιτέρω ευρείας κλίμακας κοινών σχεδίων τεχνολογίας της πληροφορίας, όπως η δεύτερη γενιά του Συστήματος Πληροφοριών Σένγκεν ή το μελλοντικό

Ευρωπαϊκό Σύστημα Αναγνώρισης Θεωρήσεων.

Το EURODAC αποτελείται από μία κεντρική μονάδα στο πλαίσιο της Επιτροπής, εξοπλισμένη με πλήρως μηχανοργανωμένη, ηλεκτρονική κεντρική βάση για την αντιπαραβολή

των δακτυλικών αποτυπωμάτων αιτούντων άσυλο και με ένα σύστημα ηλεκτρονικής διαβίβασης δεδομένων μεταξύ συμμετεχόντων κρατών και κεντρικής μονάδας. Έχουν

ληφθεί όλα τα αναγκαία μέτρα για τη διαφύλαξη της ασφάλειας και για την προστασία των δεδομένων που καταχωρούνται στο EURODAC.

Η Επιτροπή υποβάλλει στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και στο Συμβούλιο ετήσια έκθεση με πληροφορίες για τη διαχείριση και την απόδοση του EURODAC.

17 Συμπεράσματα της Προεδρίας, Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Λάεκεν, 14/15 Δεκ 2001, Συμ.. 37 – 39.

πρώτον, την ανάπτυξη ενός ευρωπαϊκού συστήματος για την ανταλλαγή

πληροφοριών σε θέματα ασύλου, μετανάστευσης και της κατάστασης που επικρατεί

στις χώρες καταγωγής, η υλοποίηση του Eurodac, καθώς και του κανονισμού για την

αποτελεσματικότερη εφαρμογή της Σύμβασης του Δουβλίνου και

δεύτερον την εγκαθίδρυση κοινών διαδικασιών για το άσυλο, την υποδοχή και την

επανένωση των οικογενειών, συμπεριλαμβανομένου και ταχύτατες διαδικασίες όπου

αυτό είναι εφικτό για να βοηθηθούν και οι αιτούντες άσυλο18.

Τέλος στα Συμπεράσματα της Προεδρίας του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της Σεβίλλης, 21/22

Ιουνίου 2002, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο κάλεσε το Συμβούλιο να υιοθετήσει τον Κανονισμό

Δουβλίνο II19 ως το Δεκέμβρη του 2002, τις ελάχιστες προδιαγραφές για το καθεστώς των

προσφύγων, το περιεχόμενό του, τις διατάξεις για την οικογενειακή επανένωση και το

καθεστώς των μακροχρόνιων μόνιμων κατοίκων, ως τον Ιούνιο του 2003 και τα κοινά μέτρα

για τις διαδικασίες ασύλου20.

Προκειμένου την υποστήριξη των παραπάνω μέτρων, δημιουργήθηκε το πρόγραμμα

«Οδυσσέας»21, που αντικαταστάθηκε από το πρόγραμμα «ΑΡΓΩ»22, ενώ για την

χρηματοδότηση δράσεων σχετικών με τους πρόσφυγες δημιουργήθηκε το Ευρωπαϊκό

Ταμείο Προσφύγων.

18 Συμπεράσματα της Προεδρίας, Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Λάεκεν, 14/15 Δεκ 2001, Συμ. 40.

19 Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 343/2003 του Συμβουλίου, της 18ης Φεβρουαρίου 2003, για τη θέσπιση των κριτηρίων και μηχανισμών για τον προσδιορισμό του κράτους μέλους

που είναι υπεύθυνο για την εξέταση αίτησης ασύλου που υποβάλλεται σε κράτος μέλος από υπήκοο τρίτης χώρας

Επίσημη Εφημερίδα αριθ. L 050 της 25/02/2003 σ. 0001 - 0010  

20 Συμπεράσματα της Προεδρίας του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της Σεβίλλης, 21/22 Ιουνίου 2002, συμπερ. 37 – 39.

21 Επίσημη Εφημερίδα L 99, 31.03.1998. Το πρόγραμμα Odysseus σχεδιάστηκε για να βελτιώσει την αποτελεσματικότητα της συνεργασίας μεταξύ των διοικήσεων των κρατών

μελών στους τομείς των πολιτικών ασύλου, διέλευσης των εξωτερικών συνόρων των κρατών μελών και μετανάστευσης. Αυτό επιτυγχάνεται μέσο ενός πλαισίου για ενέργειες

κατάρτισης, πληροφόρησης, μελετών και ανταλλαγών. Επίσης στοχεύει και στη διεύρυνση αυτής της συνεργασίας στις τρίτες χώρες που είναι υποψήφιες για προσχώρηση στην

Ευρωπαϊκή Ένωση. Ειδικότερα στον τομέα του ασύλου οι ενέργειες αφορούν κυρίως την συντονισμένη εφαρμογή της συμφωνίας του Δουβλίνου περί ασύλου, της 15ης Ιουνίου

1990, σχετικά με τον προσδιορισμό του αρμόδιου κράτους για την εξέταση μιας αίτησης παροχής ασύλου που υποβάλλεται σε ένα από τα κράτη μέλη των Ευρωπαϊκών

Κοινοτήτων, μετά την έναρξη ισχύος της και τη στενή συνεργασία μεταξύ των διοικήσεων και των οργανισμών των κρατών μελών που είναι αρμόδιοι για το θέμα αυτό. Το

πρόγραμμα αυτό κάλυπτε τη περίοδο 1998 – 2002 και για το διάστημα αυτό διατέθηκαν για τους στόχους του 12 εκ. Ευρώ. Το πρόγραμμα Odysseus έπαυσε να ισχύει και

ορισμένες πτυχές του έχουν ενσωματωθεί σ’ ένα νέο πρόγραμμα το ARGO.

22 Επίσημη Εφημερίδα L 161, 19.06.2002. Το πρόγραμμα ARGO ήρθε να αντικαταστήσει το πρόγραμμα Odysseus. Στόχος του προγράμματος αυτού είναι η δημιουργία ενός

νέου προγράμματος δράσης για την διοικητική συνεργασία στους τομείς των πολιτικών ασύλου, μετανάστευσης και διέλευσης των εξωτερικών συνόρων και θα καλύπτει την

περίοδο από την 1η Ιανουαρίου 2002 έως την 31η Δεκεμβρίου 2006.

Στόχοι του προγράμματος είναι η προώθηση της συνεργασίας μεταξύ των εθνικών διοικήσεων που ασχολούνται με την εφαρμογή της κοινοτικής νομοθεσίας, διασφαλίζοντας

ότι λαμβάνεται υπόψη η κοινοτική διάσταση των ενεργειών, η προώθηση της ενιαίας εφαρμογής του κοινοτικού δικαίου και η ενθάρρυνση της διαφάνειας των εθνικών δράσεων

καθώς και της συνολικής αποτελεσματικότητας της δραστηριότητας των εθνικών διοικήσεων στους τομείς των πολιτικών ασύλου, μετανάστευσης και διέλευσης των εξωτερικών

συνόρων.

Ειδικότερα στον τομέα του ασύλου το πρόγραμμα αυτό θα υποστηρίζει δραστηριότητες όπως θέσπιση ενός κοινού ευρωπαϊκού συστήματος ασύλου, καθορισμός του αρμόδιου

για την αίτηση χορήγησης ασύλου κράτους, προσέγγιση των κανόνων που διέπουν την αναγνώριση και το περιεχόμενο του καθεστώτος πρόσφυγα κ.α. Οι δράσεις που μπορούν

να χρηματοδοτηθούν μέσο του ARGO αφορούν ανταλλαγές υπαλλήλων, προώθηση της χρήσης μηχανογράφησης για την επεξεργασία των φακέλων και την ηλεκτρονική

ανταλλαγή δεδομένων, δημιουργία κοινών κέντρων εποπτείας και ομάδων που αποτελούνται από προσωπικό το οποίο προέρχεται από δύο ή περισσότερα κράτη μέλη, μελέτες,

έρευνα, διαλέξεις και σεμινάρια κ.α. Υπεύθυνη για την εφαρμογή του προγράμματος ARGO είναι η Επιτροπή σε συνεργασία με τα κράτη μέλη, επικουρούμενη από μία επιτροπή

αποτελούμενη από εκπροσώπους των κρατών μελών που ονομάζεται "επιτροπή ARGO". Η Επιτροπή οφείλει να υποβάλλει μια φορά το χρόνο έκθεση σχετικά με την εφαρμογή

του προγράμματος.

3. Ο ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ 343/2003 (ΔΟΥΒΛΙΝΟ ΙΙ) ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΠΙΣΗ ΤΩΝ ΚΡΙΤΗΡΙΩΝ

ΚΑΙ ΜΗΧΑΝΙΣΜΩΝ ΓΙΑ ΤΟΝ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ ΜΕΛΟΥΣ ΠΟΥ

ΕΙΝΑΙ ΥΠΕΥΘΥΝΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΞΕΤΑΣΗ ΑΙΤΗΣΗΣ ΑΣΥΛΟΥ ΠΟΥ

ΥΠΟΒΑΛΛΕΤΑΙ ΣΕ ΚΡΑΤΟΣ ΜΕΛΟΣ ΑΠΟ ΥΠΗΚΟΟ ΤΡΙΤΗΣ ΧΩΡΑΣ .

 Μετά τη θέση σε ισχύ της ΣυνθΑμ ήταν επιτακτικό, η Σύμβαση του Δουβλίνου να

αντικατασταθεί με ένα κοινοτικό μέσο ή πράξη. Παράλληλα κάποια σημεία της έπρεπε να

επανεξεταστούν υπό το φως των διατάξεων της νέας συνθήκης. Είχε ήδη διαπιστωθεί η

ελλειμματική λειτουργία της Σύμβασης και μετά το Συμβούλιο του Tampere. η Ε.E. ήταν

έτοιμη να ψηφίσει, έναν κανονισμό πλέον, για τη θέσπιση των κριτηρίων και μηχανισμών

για τον προσδιορισμό του κράτους μέλους που είναι υπεύθυνο για την εξέταση αίτησης

ασύλου που υποβάλλεται σε κράτος μέλος από υπήκοο τρίτης χώρας.

Πράγματι, το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης εκτιμώντας ότι η κοινή πολιτική στον

τομέα του ασύλου, αποτελεί αναπόσπαστο μέρος του στόχου της Ευρωπαϊκής Ένωσης για

την προοδευτική εγκαθίδρυση ενός χώρου ελευθερίας, ασφάλειας και δικαιοσύνης ανοικτού

σε εκείνους οι οποίοι, αναγκασμένοι από τις περιστάσεις, αναζητούν νομίμως προστασία

στην Κοινότητα, ψήφισε τον Κανονισμό 343/2003 ο οποίος ρυθμίζει τα σχετικά θέματα.

Με την ψήφιση του εν λόγω κανονισμού η Ε.Ε. στόχευε να εξασφαλίσει την εγκαθίδρυση

ενός ενιαίου ευρωπαϊκού συστήματος χορήγησης ασύλου, που θα βασίζεται στην πλήρη και

συμπεριληπτική εφαρμογή της σύμβασης της Γενεύης, της 28ης Ιουλίου 1951, η οποία

συμπληρώθηκε από το πρωτόκολλο της Νέας Υόρκης, της 31ης Ιανουαρίου 1967, ώστε να

εξασφαλίζεται ότι κανείς δεν θα αποστέλλεται πίσω εκεί όπου θα υποστεί διώξεις, δηλαδή να

διατηρηθεί η αρχή της μη επαναπροώθησης.

Λαμβάνοντας υπόψη τα συμπεράσματα του Τάμπερε προσδιόρισαν ότι το σύστημα θα

πρέπει να περιλαμβάνει, σε μία βραχυχρόνια προοπτική, ένα σαφή και λειτουργικό

καθορισμό του κράτους μέλους που είναι υπεύθυνο για την εξέταση αιτήσεων ασύλου. Μια

τέτοια μέθοδος θα πρέπει να θεμελιώνεται σε αντικειμενικά και δίκαια κριτήρια τόσο για τα

κράτη μέλη όσο και για τα ενδιαφερόμενα πρόσωπα. Θα πρέπει, ιδίως, να επιτρέπει τον ταχύ

προσδιορισμό του κράτους μέλους που είναι υπεύθυνο προκειμένου να κατοχυρώνεται η

πραγματική πρόσβαση στις διαδικασίες καθορισμού του καθεστώτος του πρόσφυγα και να

μην διακυβεύεται ο στόχος της ταχύτητας κατά την εξέταση των αιτήσεων ασύλου.

Στο πλαίσιο της υλοποίησης κατά διαδοχικές φάσεις ενός ενιαίου ευρωπαϊκού συστήματος

ασύλου που θα πρέπει να οδηγήσει, μακροπρόθεσμα, σε ενιαία διαδικασία και ενιαίο

καθεστώς, που θα ισχύουν σε όλη την Ένωση, για εκείνους στους οποίους χορηγείται άσυλο,

φαίνεται ενδεδειγμένο, στο παρόν στάδιο, επιφέροντας τις απαραίτητες βελτιώσεις σύμφωνα

με την αποκτηθείσα εμπειρία, να επιβεβαιωθούν οι αρχές στις οποίες θεμελιώνεται η

σύμβαση περί καθορισμού του κράτους που είναι υπεύθυνο για την εξέταση αίτησης

παροχής ασύλου, η οποία υποβάλλεται σε ένα από τα κράτη μέλη των Ευρωπαϊκών

Κοινοτήτων, η οποία υπεγράφη στο Δουβλίνο στις 15 Ιουνίου 1990 η εφαρμογή της οποίας

τόνωσε τη διαδικασία εναρμόνισης των πολιτικών ασύλου.

Η εφαρμογή του παρόντος κανονισμού μπορεί να διευκολύνεται και η αποτελεσματικότητά

του να ενισχύεται, με διμερείς διακανονισμούς μεταξύ κρατών μελών με σκοπό να

βελτιωθούν οι επικοινωνίες μεταξύ των αρμοδίων υπηρεσιών, να μειωθούν οι διαδικαστικές

προθεσμίες, ή να απλουστευθεί η εξέταση των αιτήσεων αναδοχής ή εκ νέου ανάληψης των

αιτούντων άσυλο ή να καθορισθούν οι λεπτομέρειες σχετικά με την εκτέλεση των

μεταφορών.

Εξασφαλίζεται η συνέχεια μεταξύ του συστήματος προσδιορισμού του υπευθύνου κράτους

μέλους που θεσπίζεται από τη σύμβαση του Δουβλίνου και του συστήματος που θεσπίζεται

από τον παρόντα κανονισμό. Θα πρέπει επίσης να εξασφαλισθεί η συνοχή μεταξύ του

παρόντος κανονισμού και του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 2725/2000 του Συμβουλίου, της 11ης

Δεκεμβρίου 2000, σχετικά με τη θέσπιση του συστήματος «Eurodac» για την αντιπαραβολή

δακτυλικών αποτυπωμάτων με σκοπό την αποτελεσματική εφαρμογή της σύμβασης του

Δουβλίνου.

Ο παρών κανονισμός τηρεί τα θεμελιώδη δικαιώματα και τις αρχές που αναγνωρίζονται,

ιδίως από το Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ιδιαίτερα,

αποσκοπεί να εξασφαλίσει την πλήρη τήρηση του δικαιώματος ασύλου που διασφαλίζεται

από το άρθρο 18 του εν λόγω Χάρτη.

Δεδομένου ότι ο στόχος της προβλεπόμενης δράσης, κυρίως η θέσπιση κριτηρίων και

μηχανισμών για τον προσδιορισμό του κράτους μέλους που είναι υπεύθυνο για την εξέταση

αίτησης ασύλου που υποβάλλεται σε κράτος μέλος από υπήκοο τρίτης χώρας, είναι

αδύνατον να επιτευχθεί επαρκώς από τα κράτη μέλη και μπορεί, συνεπώς, λόγω των

διαστάσεων ή των αποτελεσμάτων της προβλεπόμενης δράσης, να επιτευχθεί καλύτερα σε

κοινοτικό επίπεδο, η Κοινότητα μπορεί να θεσπίσει μέτρα σύμφωνα με την αρχή της

επικουρικότητας, όπως εκτίθεται στο άρθρο 5 της συνθήκης.

Σύμφωνα με το άρθρο 3 του πρωτοκόλλου για τη θέση του Ηνωμένου Βασιλείου και της

Ιρλανδίας, το οποίο είναι προσαρτημένο στη συνθήκη για την Ευρωπαϊκή Ένωση και στη

συνθήκη για την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Κοινότητας, το Ηνωμένο Βασίλειο και η Ιρλανδία

γνωστοποίησαν, με τις από 30ής Οκτωβρίου 2001 επιστολές τους, την επιθυμία τους να

συμμετάσχουν στη θέσπιση και την εφαρμογή του παρόντος κανονισμού. Σύμφωνα με τα

άρθρα 1 και 2 του πρωτοκόλλου για τη θέση της Δανίας, το οποίο είναι προσαρτημένο στη

συνθήκη για την Ευρωπαϊκή Ένωση και στη συνθήκη για την ίδρυση της Ευρωπαϊκής

Κοινότητας, η Δανία δεν συμμετέχει στη θέσπιση του παρόντος κανονισμού και δεν

δεσμεύεται από αυτόν, ούτε υπόκειται στην εφαρμογή του. Η σύμβαση του Δουβλίνου

παραμένει σε ισχύ και συνεχίζει να εφαρμόζεται μεταξύ της Δανίας και των κρατών μελών

που δεσμεύονται από τον παρόντα κανονισμό μέχρις ότου συναφθεί συμφωνία η οποία θα

επιτρέψει τη συμμετοχή της Δανίας στον παρόντα κανονισμό.

Τα κράτη μέλη εξετάζουν κάθε αίτηση ασύλου που υποβάλλεται από υπήκοο τρίτης χώρας

σε οποιοδήποτε από αυτά, είτε στα σύνορα είτε εντός του εδάφους του. Η αίτηση

εξετάζεται από ένα μόνο κράτος μέλος, το οποίο είναι το οριζόμενο ως υπεύθυνο σύμφωνα

με τα κριτήρια που αναφέρονται στο κεφάλαιο ΙΙΙ του κανονισμού.

Κατά παρέκκλιση, κάθε κράτος μέλος δύναται να εξετάζει αίτηση ασύλου που έχει

κατατεθεί από υπήκοο τρίτης χώρας, ακόμη και αν δεν είναι υπεύθυνο για την εξέταση

δυνάμει των κριτηρίων που ορίζονται στον παρόντα κανονισμό.

Η διαδικασία προσδιορισμού του υπευθύνου κράτους μέλους δυνάμει του παρόντος

κανονισμού κινείται μόλις υποβληθεί για πρώτη φορά αίτηση ασύλου σε ένα κράτος μέλος.

Για τους σκοπούς του παρόντος κανονισμού, η κατάσταση του ανηλίκου τέκνου το οποίο

συνοδεύει τον αιτούντα άσυλο και εμπίπτει στον ορισμό του μέλους της οικογένειας, είναι

αδιαχώριστη από την κατάσταση του γονέα ή κηδεμόνα του και υπάγεται στην

αρμοδιότητα του κράτους μέλους που είναι υπεύθυνο για την εξέταση της αίτησης ασύλου

του εν λόγω γονέα ή κηδεμόνα, ακόμα και αν ο ίδιος ο ανήλικος δεν είναι αιτών ατομικά

άσυλο.

Όταν μια αίτηση ασύλου υποβάλλεται στις αρμόδιες αρχές κράτους μέλους από αιτούντα

που ευρίσκεται στο έδαφος άλλου κράτους μέλους, ο προσδιορισμός του υπευθύνου κράτους

μέλους γίνεται από το κράτος μέλος στο έδαφος του οποίου ευρίσκεται ο αιτών άσυλο.

Τα κριτήρια του παρόντος κεφαλαίου για τον προσδιορισμό του υπευθύνου κράτους

μέλους εφαρμόζονται με τη σειρά με την οποία παρατίθενται στο παρόν κεφάλαιο.

Ο προσδιορισμός του υπευθύνου κράτους μέλους κατ' εφαρμογή των κριτηρίων

πραγματοποιείται βάσει της κατάστασης που υπήρχε τη στιγμή κατά την οποία ο αιτών

άσυλο υπέβαλε την αίτησή του για πρώτη φορά σε ένα κράτος μέλος.

Εάν ο αιτών άσυλο είναι ασυνόδευτος ανήλικος, υπεύθυνο για την εξέταση της αίτησης είναι

το κράτος μέλος στο οποίο ευρίσκεται νομίμως ένα μέλος της οικογένειάς του, εφόσον αυτό

είναι προς το μείζον συμφέρον του ανηλίκου.

Εάν δεν υπάρχει μέλος της οικογένειας, υπεύθυνο για την εξέταση της αίτησης είναι το

κράτος μέλος στο οποίο ο ανήλικος υπέβαλε την αίτηση ασύλου.

Εάν ένα μέλος της οικογένειας του αιτούντος άσυλο, ανεξαρτήτως του αν οι οικογενειακοί

δεσμοί είχαν δημιουργηθεί προηγουμένως στη χώρα καταγωγής, έλαβε άδεια διαμονής σε

κράτος μέλος ως πρόσφυγας, το εν λόγω κράτος μέλος είναι υπεύθυνο για την εξέταση της

αίτησης ασύλου, υπό τον όρο ότι το επιθυμούν οι ενδιαφερόμενοι.

Εάν ένα μέλος της οικογένειας του αιτούντος άσυλο έχει υποβάλει αίτηση σε κράτος μέλος,

για την οποία δεν έχει ακόμη ληφθεί πρώτη απόφαση επί της ουσίας, αυτό το κράτος μέλος

είναι υπεύθυνο για την εξέταση της αίτησης ασύλου, υπό τον όρο ότι το επιθυμούν οι

ενδιαφερόμενοι..

Εάν ο αιτών είναι κάτοχος εν ισχύ τίτλου διαμονής, το κράτος μέλος που εξέδωσε τον τίτλο

είναι υπεύθυνο για την εξέταση της αίτησης ασύλου.

Εάν ο αιτών άσυλο είναι κάτοχος εν ισχύ θεώρησης, το κράτος μέλος που την εξέδωσε είναι

υπεύθυνο για την εξέταση της αίτησης ασύλου, εκτός εάν η θεώρηση εκδόθηκε κατ'

αντιπροσώπευση ή με γραπτή έγκριση άλλου κράτους μέλους. Στην περίπτωση αυτή, το

τελευταίο αυτό κράτος μέλος είναι υπεύθυνο για την εξέταση της αίτησης ασύλου.

Εάν ο αιτών άσυλο είναι κάτοχος περισσοτέρων του ενός εν ισχύ τίτλων διαμονής ή

θεωρήσεων που έχουν εκδοθεί από διάφορα κράτη μέλη, υπεύθυνο για την εξέταση της

αίτησης ασύλου λογίζεται το κράτος μέλος το οποίο κατά σειρά:

α) εξέδωσε τον τίτλο διαμονής με τη μεγαλύτερη χρονική ισχύ ή, σε περίπτωση ίσης

διάρκειας ισχύος, το κράτος μέλος που εξέδωσε τον τίτλο διαμονής με την απώτερη

ημερομηνία λήξεως ισχύος

β) εξέδωσε τη θεώρηση με την απώτερη ημερομηνία λήξεως όταν οι διάφορες θεωρήσεις

είναι του αυτού τύπου

γ) σε περίπτωση θεωρήσεων διαφορετικού είδους, το κράτος μέλος το οποίο εξέδωσε τη

θεώρηση με τη μεγαλύτερη διάρκεια ισχύος ή, σε περίπτωση ίσης διάρκειας ισχύος, το

κράτος μέλος που εξέδωσε τη θεώρηση με την απώτερη ημερομηνία λήξεως ισχύος.

Εάν ο αιτών άσυλο είναι μόνον κάτοχος ενός ή περισσοτέρων τίτλων διαμονής που έχουν

λήξει ήδη από διάστημα μικρότερο των δύο ετών ή μίας ή περισσοτέρων θεωρήσεων που

έχουν λήξει ήδη από διάστημα μικρότερο των έξι μηνών βάσει των οποίων μπορούσε να

εισέλθει στο έδαφος κράτους μέλους, εφαρμόζονται οι παράγραφοι 1, 2 και 3 του

κανονισμού για όσο χρονικό διάστημα ο αιτών δεν έχει εγκαταλείψει το έδαφος των κρατών

μελών.

Όταν ο αιτών άσυλο είναι κάτοχος ενός ή περισσοτέρων τίτλων διαμονής που έχουν λήξει

ήδη από διάστημα μεγαλύτερο των δύο ετών, ή μίας ή περισσοτέρων θεωρήσεων που έχουν

λήξει ήδη από διάστημα μεγαλύτερο των έξι μηνών βάσει των οποίων μπορούσε να εισέλθει

στο έδαφος κράτους μέλους, και εφόσον δεν έχει εγκαταλείψει το έδαφος των κρατών

μελών, υπεύθυνο είναι το κράτος μέλος στο οποίο υποβλήθηκε η αίτηση. Όταν

διαπιστώνεται, βάσει αποδεικτικών στοιχείων ή των εμμέσων αποδείξεων,23 ότι ο αιτών

άσυλο διέβη παρανόμως, οδικώς, δια θαλάσσης ή δι' αέρος, τα σύνορα κράτους μέλους

προερχόμενος από τρίτη χώρα, αυτό το κράτος μέλος στο οποίο εισήλθε παρανόμως είναι

υπεύθυνο για την εξέταση της αίτησης ασύλου. Η ευθύνη αυτή παύει να υφίσταται δώδεκα

μήνες μετά την ημερομηνία κατά την οποία έλαβε χώρα η παράνομη διάβαση των συνόρων.

Όταν ένα κράτος μέλος διαπιστώσει και αποδείξει ότι ο αιτών άσυλο -ο οποίος εισήλθε στο

έδαφος των κρατών μελών παρανόμως ή υπό συνθήκες που δεν είναι δυνατόν να

εξακριβωθούν- κατά την υποβολή της αίτησής του ζούσε προηγουμένως για μια συνεχή

περίοδο τουλάχιστον πέντε μηνών σε ένα κράτος μέλος, αυτό το κράτος μέλος είναι

υπεύθυνο για την εξέταση της αίτησης ασύλου.

Εάν ο αιτών διέμεινε για διαστήματα τουλάχιστον πέντε μηνών σε πλείονα κράτη μέλη,

υπεύθυνο για την εξέταση της αίτησης ασύλου είναι το κράτος μέλος της τελευταίας

διαμονής.

Όταν η αίτηση ασύλου γίνεται στο χώρο διεθνούς διέλευσης αερολιμένα κράτους μέλους

23 Όπως περιγράφεται στους δύο καταλόγους που αναφέρονται στο άρθρο 18 παράγραφος 3, συμπεριλαμβανομένων των δεδομένων που αναφέρονται στο κεφάλαιο ΙΙΙ του

κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 2725/2000,

από υπήκοο τρίτης χώρας, αυτό το κράτος μέλος είναι υπεύθυνο για την εξέταση της

αίτησης.

Εάν δεν είναι δυνατόν να καθορισθεί το κράτος μέλος το οποίο είναι υπεύθυνο για την

εξέταση της αίτησης ασύλου βάσει των κριτηρίων που αναφέρονται στον παρόντα

κανονισμό, υπεύθυνο για την εξέταση της αίτησης είναι το πρώτο κράτος μέλος στο οποίο

υποβλήθηκε η αίτηση ασύλου.

Κάθε κράτος μέλος δύναται, ακόμη και αν δεν είναι υπεύθυνο κατ' εφαρμογή των κριτηρίων

του παρόντος κανονισμού, να επανενώνει μέλη οικογένειας καθώς και άλλους εξαρτώμενους

συγγενείς για ανθρωπιστικούς λόγους, βάσει ιδίως οικογενειακών ή πολιτισμικών κριτηρίων.

Στην περίπτωση αυτή, το εν λόγω κράτος μέλος, κατόπιν αιτήματος άλλου κράτους μέλους,

εξετάζει την αίτηση ασύλου του ενδιαφερομένου. Οι ενδιαφερόμενοι πρέπει να συναινούν.

Εάν το κράτος μέλος στο οποίο υποβλήθηκε αίτηση ασύλου θεωρεί ότι άλλο κράτος μέλος

είναι υπεύθυνο για την εξέτασή της, μπορεί να απευθύνει σε αυτό αίτημα περί αναδοχής του

αιτούντος, το συντομότερο δυνατό και, σε κάθε περίπτωση, εντός προθεσμίας τριών μηνών

από την υποβολή της αίτησης ασύλου. Εάν το αίτημα περί αναδοχής του αιτούντος δεν

υποβληθεί εντός της προθεσμίας των τριών μηνών, η ευθύνη της εξέτασης της αίτησης

ασύλου εμπίπτει στο κράτος μέλος στο οποίο υποβλήθηκε η αίτηση.

Κάθε κράτος μέλος ανακοινώνει σε οποιοδήποτε κράτος μέλος το ζητήσει τα δεδομένα

προσωπικού χαρακτήρα για τον αιτούντα άσυλο τα οποία είναι προσήκοντα, συναφή και δεν

υπερβαίνουν το αναγκαίο μέτρο προκειμένου: α) να προσδιορισθεί το κράτος μέλος που

είναι υπεύθυνο για την εξέταση της αίτησης ασύλου β) να εξετασθεί η αίτηση ασύλου γ) να

εκτελεσθούν όλες οι υποχρεώσεις που απορρέουν από τον παρόντα κανονισμό.

Τα κράτη μέλη κοινοποιούν στην Επιτροπή τις αρχές που είναι υπεύθυνες για την εκτέλεση

των υποχρεώσεων οι οποίες απορρέουν από τον παρόντα κανονισμό και μεριμνούν ώστε οι

αρχές αυτές να διαθέτουν τους απαραίτητους πόρους για να φέρουν σε πέρας τα καθήκοντα

τους, και, ιδίως, για να ανταποκρίνονται, εντός των προβλεπομένων προθεσμιών σε

αιτήματα πληροφοριών καθώς και σε αιτήματα αναδοχής και εκ νέου ανάληψης των

αιτούντων άσυλο.

Τα κράτη μέλη μπορούν να συνάπτουν, διμερώς, διοικητικούς διακανονισμούς σχετικά με

τις πρακτικές λεπτομέρειες εφαρμογής του παρόντος κανονισμού, προκειμένου να

διευκολύνεται η εφαρμογή του και να αυξάνεται η αποτελεσματικότητά του. Αυτοί οι

διακανονισμοί μπορούν να αφορούν: α) ανταλλαγές υπαλλήλων συνδέσμων β)

απλούστευση των διαδικασιών και μείωση των προθεσμιών διαβίβασης και εξέτασης των

αιτημάτων αναδοχής ή εκ νέου ανάληψης αιτούντων άσυλο.

Ο παρών κανονισμός αντικαθιστά τη σύμβαση περί καθορισμού του υπεύθυνου

κράτους για την εξέταση αίτησης παροχής ασύλου υποβαλλόμενης σε ένα από τα κράτη

μέλη των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, η οποία υπεγράφη στο Δουβλίνο στις 15 Ιουνίου

1990 (σύμβαση του Δουβλίνου).

ΜΕΡΟΣ Β: ΕΙΔΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ.

1. Ε ΥΡΩΠΑΪΚΟ ΤΑΜΕΙΟ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΠΡΟΣΦΥΓΕΣ (2000)

Μετά τη θέση σε ισχύ της ΣυνθΑμ άρχισε η υλοποίηση των διατάξεών της. Μεταξύ των

μέτρων που προωθήθηκαν ήταν και η απόφαση του Συμβουλίου για τη δημιουργία

Ευρωπαϊκού Ταμείου για τους Πρόσφυγες. Λόγω της υψηλής σημασίας που έχει το θέμα της

διακίνησης και της ένταξης των προσφύγων στις Ευρωπαϊκές κοινωνίες και που αναμένεται

να αυξηθεί ακόμα περισσότερο στο μέλλον, η θέσπιση εξειδικευμένων θεσμών

αντιμετώπισης του φαινομένου και η κατάλληλη διάθεση πόρων αποτελεί μια από τις πρώτες

προτεραιότητες της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Την 28η Σεπτεμβρίου 2000, το Συμβούλιο αποφάσισε τη δημιουργία του Ευρωπαϊκού

Ταμείου για τους Πρόσφυγες (2000/596/ΕΚ), εκτιμώντας ότι η εφαρμογή της

διαμορφούμενης κοινής πολιτικής ασύλου πρέπει να βασίζεται στην αλληλεγγύη μεταξύ των

κρατών μελών. Η αλληλεγγύη αυτή συνίσταται στην ύπαρξη μηχανισμών που στοχεύουν

στην εξισορρόπηση των προσπαθειών που καταβάλλουν τα κράτη μέλη για την υποδοχή των

προσφύγων. 24

Οι προσπάθειες αυτές περιλαμβάνουν την παροχή των κατάλληλων όρων υποδοχής, την

προστασία των δικαιωμάτων των ατόμων που χρειάζονται διεθνή προστασία, την ένταξη των

προσφύγων στην κοινωνία, την πλήρη πληροφόρηση τους, σχετικά με τις συνθήκες που

επικρατούν στην χώρα καταγωγής τους και η παροχή βοήθειας σε όσους το επιθυμούν, για

να επιστρέψουν σε αυτήν.

Η δημιουργία ενός ιδιαίτερου ταμείου είναι επιβεβλημένη, διότι τα μέτρα που τυγχάνουν

της συνδρομής των διαρθρωτικών ταμείων δεν αρκούν για να προωθήσουν τους στόχους

αυτούς. Επιπλέον πρέπει, όπως αποφασίστηκε και στο Τάμπερε το 1999, να συσταθεί

χρηματοοικονομικό αποθεματικό το οποίο θα προορίζεται για την εφαρμογή επειγόντων

μέτρων, που συνδέονται με την παροχή προσωρινής προστασίας σε περίπτωση μαζικών

εισροών προσφύγων, δεδομένου ότι οι καταστάσεις που γεννούν πρόσφυγες δεν

προγραμματίζονται.

Εξαιτίας της γεωγραφικής δομής των εξωτερικών συνόρων της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι

λογικό ότι κάθε χώρα δεν θα αναλάβει τα ίδια βάρη σε σχέση με την υποδοχή και τη

διαχείριση των προσφυγικών ρευμάτων. Είναι δίκαιο λοιπόν η κατανομή των πόρων να γίνει

ανάλογα με το βάρος που αναλαμβάνει κάθε κράτος μέλος ως απόρροια των προσπαθειών

που καταβάλλει για την υποδοχή των προσφύγων και των εκτοπισθέντων.

Για την αποτελεσματικότερη διαχείριση των πόρων και την απλούστευση των διαδικασιών,

είναι απαραίτητο, η Επιτροπή να εγκρίνει τις αποφάσεις συγχρηματοδότησης και τα κράτη

μέλη να διασφαλίζουν τη διαχείριση των σχετικών ενεργειών, ενώ η εγγύηση

αποτελεσματικότητας της δράσης του ταμείου θα διασφαλίζεται με την παρακολούθηση των

δράσεων και την συνεργασία μεταξύ των κρατών μελών και της Επιτροπής. Η ευθύνη για τη

διόρθωση των παρατυπιών και των παραβάσεων θα ανήκει στα κράτη μέλη ενώ η Επιτροπή

θα είναι υπεύθυνη για τις πρέπουσες ενέργειες σε περιπτώσεις μη συμμόρφωσης των κρατών

μελών προς τις υποχρεώσεις τους.

Οι στόχοι της σκοπούμενης ενέργειας είναι σύμφωνοι με τις αρχές της επικουρικότητας και

της αναλογικότητας..

Η απόφαση του Συμβουλίου για την ίδρυση του Eυρωπαϊκού Ταμείου για τους Πρόσφυγες

ισχύει όσον αφορά το Ηνωμένο Βασίλειο και την Ιρλανδία, αλλά όχι και για την Δανία

σύμφωνα με τα άρθρα 1 και 2 του πρωτοκόλλου για τη θέση της Δανίας που προσαρτήθηκε

στη συνθήκη για την Ευρωπαϊκή Ένωση και τη συνθήκη για την ίδρυση της Ευρωπαϊκής

Κοινότητας.

Το Συμβούλιο αφού έλαβε υπόψη του όλα τα παραπάνω, προχώρησε στην έκδοση της

απόφασης 2000/596/ΕΚ για τη δημιουργία του Ευρωπαϊκού Ταμείου για τους Πρόσφυγες

24 Επίσημη Εφημερίδα L 252, 06.10.2000. Βλέπε τον Κανονισμό 2000/596/ΕΚ στο Παράρτημα.

στοχεύοντας να στηρίξει και να ενθαρρύνει τις προσπάθειες που καταβάλλουν τα κράτη

μέλη για την υποδοχή των προσφύγων και των εκτοπισθέντων και την αντιμετώπιση

των συνεπειών της υποδοχής αυτής.

Είναι σαφές λοιπόν ότι τα μέτρα που χρηματοδοτούνται από το ταμείο αποσκοπούν στην

υποστήριξη δυο κατηγοριών ατόμων: πρόσφυγες (άτομα δηλαδή, στα οποία έχει

αναγνωρισθεί το καθεστώς προσφύγων και αιτούντων άσυλο) και εκτοπισθέντες (υπήκοοι

τρίτου κράτους ή απάτριδες, οι οποίοι απολαμβάνουν σε ένα κράτος μέλος πρόσκαιρης

προστασίας, επικουρικής προστασίας ή οποιασδήποτε άλλης μορφής διεθνούς προστασίας

που παρέχεται από ένα κράτος μέλος).

Το ταμείο σχεδιάστηκε να λειτουργήσει για πέντε έτη (2000-2004) και το ποσό

δημοσιονομικής αναφοράς για την εφαρμογή της παρούσας απόφασης ανέρχεται σε 216

εκατομμύρια €. Τα χρήματα αυτά κατανέμονται για κάθε κράτος μέλος ως εξής:

500.000 € για το έτος 2000

400.000 € για το έτος 2001

300.000 € για το έτος 2002

200.000 € για το έτος 2003

100.000 € για το έτος 2004.

Το άθροισμα αυτών μόλις που αγγίζει το 10 % του συνόλου των χρημάτων που διατίθενται

από το ταμείο. Το υπόλοιπο των διαθέσιμων πόρων που υπολογίζεται σε 195,000,000 €

κατανέμεται αναλογικά μεταξύ των κρατών μελών ως εξής:

Το 35% ανάλογα με τον αριθμό των ατόμων στα οποία αναγνωρίστηκε ένα από τα

καθεστώτα που αναφέρονται στο άρθρο 3 -που περιγράφει τις ομάδες που αποτελούν στόχο

της δράσης- και συγκεκριμένα στα σημεία 1 και 2 που αφορούν

Κάθε υπήκοο τρίτης χώρας ή απάτριδα στον οποίο έχει αναγνωρισθεί το καθεστώς

που καθορίζεται από τη Σύμβαση της Γενεύης σχετικά με το καθεστώς των

προσφύγων και ο οποίος έχει γίνει δεκτός να διαμένει με την ιδιότητα αυτή σε ένα

από τα κράτη μέλη.

Κάθε υπήκοο τρίτης χώρας ή απάτριδα στον οποίο χορηγείται κάποια μορφή

διεθνούς προστασίας εκ μέρους ενός κράτους μέλους σύμφωνα με την εθνική του

νομοθεσία ή πρακτική.

Το 65% ανάλογα με τον αριθμό των ατόμων που αναφέρονται στο ίδιο άρθρο, σημεία 3, 4

και 5, τα οποία εισήλθαν κατά τη διάρκεια των τριών προηγούμενων ετών και συγκεκριμένα

αφορούν

Κάθε υπήκοο τρίτης χώρας ή απάτριδα, ο οποίος έχει ζητήσει να του χορηγηθεί

κάποια από τις παραπάνω μορφές προστασίας.

Υπηκόους τρίτης χώρας ή απάτριδες, οι οποίοι απολαύουν καθεστώτος προσωρινής

προστασίας σε κράτος μέλος.

Πρόσωπα των οποίων το δικαίωμα προσωρινής προστασίας είναι υπό εξέταση σε

κράτος μέλος.

Για την στήριξη και την ενθάρρυνση των προσπαθειών που καταβάλλουν τα κράτη μέλη για

την υποδοχή των προαναφερθέντων προσώπων, και την αντιμετώπιση των συνεπειών της

υποδοχής αυτής, το ταμείο διαθέτει πόρους με τους τρόπους που προαναφέρθηκαν και

στηρίζει ενέργειες των κρατών μελών που αφορούν:

Τις προϋποθέσεις υποδοχής, δηλαδή τις υποδομές ή τις υπηρεσίες που προορίζονται

για τη στέγαση, την παροχή υλικής ενίσχυσης, την ιατρική φροντίδα, την κοινωνική

μέριμνα ή τη βοήθεια κατά τα διοικητικά και δικαστικά διαβήματα.

Την κοινωνική και πολιτισμική ένταξη των προσώπων των οποίων η παραμονή στο

κράτος μέλος έχει διαρκή ή / και σταθερό χαρακτήρα και των οικογενειών αυτών.

Περιλαμβάνει ενέργειες κοινωνικής μέριμνας σε τομείς όπως η στέγαση, τα μέσα

διαβίωσης και η ιατρική φροντίδα.

Τον επαναπατρισμό προσώπων, υπό τον όρο ότι δεν έχουν αποκτήσει νέα

υπηκοότητα και δεν έχουν εγκαταλείψει την επικράτεια του κράτους μέλους. Οι

ενέργειες εδώ μπορεί να αφορούν την ενημέρωση και την παροχή συμβουλών

σχετικά με τα προγράμματα εκούσιου επαναπατρισμού και την κατάσταση στις

χώρες καταγωγής ή/και την επαγγελματική κατάρτιση και την ενίσχυση της

επανένταξης.

Ένα ποσοστό της τάξης του 10% των πόρων του ταμείου θα διατίθεται για την υποστήριξη

καινοτόμων ή διασυνοριακών σχεδίων, προκειμένου να προωθηθεί κατ΄ αυτό τον τρόπο η

ανταλλαγή εμπειριών και η συνεργασία σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Εξαιτίας της σημασίας των

μέτρων αυτών, είναι δυνατό να χρηματοδοτηθούν κατά 100% από το ταμείο

Επίσης το Συμβούλιο, αποφασίζοντας αρχικά με ομοφωνία κατόπιν πρότασης της Επιτροπής,

δύναται να διαθέσει τμήμα των πόρων του Ταμείου, για τη λήψη μέτρων επείγουσας

ανάγκης σε περίπτωση μαζικής άφιξης προσφύγων ή εκτοπισμένων (διαμονή, διατροφή,

ένδυση, περίθαλψη, διοικητικά έξοδα και έξοδα υλικοτεχνικής στήριξης).

Για την εφαρμογή των ενεργειών που τυγχάνουν στήριξης εκ μέρους του Ευρωπαϊκού

Ταμείου για τους Πρόσφυγες, κάθε κράτος μέλος καθορίζει μια αρμόδια αρχή η οποία θα

αποτελεί και το μοναδικό συνομιλητή της Επιτροπής. Η αρχή αυτή πρέπει να είναι δημόσια

διοικητική υπηρεσία, αλλά μπορεί να μεταβιβάσει την εκτελεστική αρμοδιότητα σε άλλη

διοικητική αρχή ή σε μη κυβερνητική οργάνωση.

Τα κράτη μέλη αποστέλλουν ετησίως στην Επιτροπή, αίτηση συγχρηματοδότησης του

προγράμματος εφαρμογής τους για το συγκεκριμένο έτος το αργότερο μέχρι την 1η

Οκτωβρίου κάθε έτους και η Επιτροπή εγκρίνει τη συγχρηματοδότηση εντός προθεσμίας

τριών μηνών και κοινοποιεί στα κράτη μέλη το αργότερο μέχρι την 1η Ιουνίου, εκτίμηση των

ποσών που θα τους διατεθούν.

Ωστόσο, οι εμπειρίες των τελευταίων ετών καταδεικνύουν ότι τα μονοετή προγράμματα δεν

είναι αποτελεσματικά και θα έπρεπε ίσως να υποστηριχθούν σχέδια πολυετούς διάρκειας.

Η επιλογή και η δημοσιονομική και διοικητική διαχείριση των σχεδίων που τυγχάνουν

στήριξης από το ταμείο είναι αποκλειστική αρμοδιότητα των κρατών μελών, σύμφωνα με τις

κοινοτικές πολιτικές και τα κριτήρια επιλεξιμότητας. Τα σχέδια που θα υποβληθούν πρέπει

να είναι μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα και υποβάλλονται κατόπιν δημόσιας πρόσκλησης

προς υποβολή προτάσεων, από δημόσιες αρχές, εκπαιδευτικά ιδρύματα, κοινωνικούς

εταίρους, Μη κυβερνητικούς Οργανισμούς και λοιπά.

Η επιλογή των σχεδίων γίνεται από την αρμόδια αρχή στη βάση των εξής κριτηρίων:

Κατάσταση και ανάγκες στο κράτος μέλος.

Σχέση κόστους / αποτελεσματικότητας των δαπανών, λαμβανομένου υπόψη του

αριθμού των ατόμων που αφορά το σχέδιο.

Εμπειρία, αξιοπιστία και οικονομική συμμετοχή κάθε αιτούντος.

Συμπληρωματικότητα μεταξύ των σχεδίων και άλλων ενεργειών που

χρηματοδοτούνται από τον προϋπολογισμό των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων ή από

εθνικά προγράμματα.

Η οικονομική συνδρομή που προέρχεται από το Ταμείο δεν υπερβαίνει το 50% του

συνολικού κόστους κάθε μέτρου. Το ποσοστό αυτό μπορεί να ανέλθει σε 75% για τα

κράτη μέλη που υπάγονται στο Ταμείο Συνοχής, όπως η Ελλάδα. Η πληρωμή από την

Επιτροπή της συμμετοχής του Ταμείου πραγματοποιείται προς την αρμόδια αρχή σύμφωνα

με τις αντίστοιχες αναλήψεις υποχρεώσεων του προϋπολογισμού. Μόλις εκδοθεί η απόφαση

της Επιτροπής σχετικά με τη συμμετοχή του ταμείου, καταβάλλεται στο κράτος μέλος για το

εν λόγω έτος προκαταβολή που αντιπροσωπεύει το 50% του ποσού. Όταν το κράτος μέλος

δηλώνει ότι πράγματι έχει δαπανήσει το ήμισυ της προκαταβολής πραγματοποιείται

ενδιάμεση πληρωμή που μπορεί να ανέλθει στο 30%. Το υπόλοιπο καταβάλλεται εντός τριών

μηνών από την έγκριση των δημοσιονομικών λογαριασμών που υποβάλλονται από το κράτος

μέλος καθώς και της ετήσιας έκθεσης για την εφαρμογή του προγράμματος.

Τη βασική ευθύνη για τον δημοσιονομικό έλεγχο των σχετικών ενεργειών, φέρουν τα κράτη

μέλη, τα οποία λαμβάνουν τα εξής μέτρα για την ομαλή και νόμιμη εκτέλεση των σχεδίων:

Ερευνούν για την ύπαρξη και εφαρμογή συστημάτων διαχείρισης και ελέγχου που να

εξασφαλίζουν την αποτελεσματική και ορθή χρησιμοποίηση των κοινοτικών

κονδυλίων.

Διαβιβάζουν στην Επιτροπή την περιγραφή των συστημάτων αυτών.

Διασφαλίζουν ότι η διαχείριση των μέτρων γίνεται σύμφωνα τους ισχύοντες

κοινοτικούς κανόνες.

Πιστοποιούν την ακρίβεια των δηλώσεων δαπανών που υποβάλλονται στην

Επιτροπή.

Εντοπίζουν και διορθώνουν τις παρατυπίες και τηρούν ενήμερη την Επιτροπή για

όλα τα σχετικά θέματα και ιδιαίτερα για την εξέλιξη τυχόν διοικητικών και

δικαστικών διώξεων.

Συνεργάζονται με την Επιτροπή για την εξασφάλιση της χρηστής δημοσιονομικής

διαχείρισης.

Ανακτούν τα ποσά που έχουν απολεσθεί λόγω παρατυπιών οι οποίες διαπιστώθηκαν,

χρεώνοντας ανάλογα με την περίπτωση, τόκους υπερημερίας.

Είναι χαρακτηριστικό ότι μολονότι τα κράτη μέλη φέρουν την βασική ευθύνη για τον

δημοσιονομικό έλεγχο των ενεργειών, ωστόσο είναι δυνατό για τους υπαλλήλους και το

λοιπό προσωπικό της Επιτροπής να διενεργούν επιτόπιους ελέγχους στα κράτη μέλη και εάν

διαπιστωθεί παρατυπία, η Επιτροπή μπορεί να αναστέλλει τις ενδιάμεσες πληρωμές στις εξής

περιπτώσεις:

Αν ένα κράτος μέλος δεν έχει εφαρμόσει τις ενέργειες που συμφωνήθηκαν στην

απόφαση συγχρηματοδότησης,

Αν το σύνολο ή μέρος μιας ενέργειας δεν δικαιολογεί ούτε μέρος της

συγχρηματοδότησης του ταμείου.

Στις περιπτώσεις αυτές η Επιτροπή ζητεί από το κράτος να υποβάλλει τις παρατηρήσεις του ή

ακόμα να συμμορφωθεί με τις υποδείξεις της εντός προθεσμίας. Εάν αυτή περάσει άπρακτη η

Επιτροπή μπορεί εντός τριών μηνών να αποφασίσει να μειώσει την ενδιάμεση πληρωμή ή να

επιφέρει τις απαιτούμενες δημοσιονομικές διορθώσεις, καταργώντας εν όλο ή εν μέρει τη

συμμετοχή του ταμείου στο εν λόγω μέτρο.

Οι συμφωνίες και οι συμβάσεις που η αρμόδια αρχή συνάπτει με τις οργανώσεις οι οποίες

είναι υπεύθυνες για την εκτέλεση των ενεργειών περιλαμβάνουν ρήτρες σχετικές με την

υποχρέωση ενημέρωσης τουλάχιστον μια φορά ανά έτος, με λεπτομερή έκθεση για την

κατάσταση προόδου της ενέργειας και την υλοποίηση των στόχων της.

Επιπροσθέτως η υπεύθυνη αρχή διοργανώνει ανεξάρτητη αξιολόγηση της εκτέλεσης και των

ενεργειών που υλοποιήθηκαν, ενώ κάθε χρόνο συντάσσει περιληπτική έκθεση εφαρμογής

των υπό εκτέλεση ενεργειών.

Τέλος η Επιτροπή υποβάλλει στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και στο Συμβούλιο ενδιάμεση

έκθεση το αργότερο στις 31/12/2002 και τελική έκθεση το αργότερο την 01/09/2005.

Στο άρθρο 21 της απόφασης, προσδιορίζεται η επιτροπή που θα επικουρεί την Επιτροπή και

θα απαρτίζεται από αντιπροσώπους των κρατών μελών και της οποίας θα προεδρεύει ο

αντιπρόσωπος της Επιτροπής. Η επιτροπή μπορεί να εξετάζει κάθε θέμα που αφορά την

απόφαση και το οποίο θα θέτει ο πρόεδρός της ή αντιπρόσωπος κράτους μέλους.

Το άρθρο 22 ρυθμίζει τις ειδικές λεπτομέρειες που αφορούν τα επείγοντα μέτρα, σε

περίπτωση μαζικής άφιξης προσφύγων σε κράτος μέλος. Η οικονομική συνδρομή που

προέρχεται από το ταμείο στην περίπτωση αυτή περιορίζεται σε έξι μήνες και δεν μπορεί να

υπερβεί το 80% του κόστους του κάθε μέτρου, ενώ οι διαθέσιμες πιστώσεις κατανέμονται

μεταξύ των κρατών μελών ανάλογα με τον αριθμό των ατόμων που εισήλθαν σε κάθε κράτος

στο πλαίσιο της μαζικής αυτής άφιξης.

Η ίδρυση του Ευρωπαϊκού Ταμείου για τους πρόσφυγες στηρίζεται στο άρθρο 63

παράγραφος 2β της ΣΕΚ και αποτελεί ουσιαστικά ένα σύστημα χρηματοδοτικής αναδιανομής

ώστε να εξισορροπηθούν οι επιβαρύνσεις που αναλαμβάνει κάθε κράτος μέλος. Επιπλέον το

ταμείο αποτελεί ισχυρό κίνητρο για να βελτιώσουν τα κράτη μέλη το σύστημα υποδοχής τους

και να δημιουργήσουν δίκαιες και αποτελεσματικές διαδικασίες χορήγησης ασύλου.

Στην θετική γνωμοδότηση της Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής επί της προτάσεως

του Συμβουλίου για την ίδρυση του ταμείου, κατέστη σαφές ότι το ύψος των δαπανών που

διατίθενται δεν ανταποκρίνονται στις πραγματικές ανάγκες για την αντιμετώπιση του

φαινομένου.25

Το συνολικό κόστος του σχεδίου δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να υπερεκτιμάται καθώς θα

απαιτηθούν δικαιολογητικά έγγραφα κατά τη λήξη της συμβάσεως. Σε περίπτωση που οι

δαπάνες είναι χαμηλότερες θα μειωθεί κατά την ίδια αναλογία και η χρηματοδότηση του

ΕΤΠ, αντιθέτως, σε περίπτωση υψηλότερων δαπανών, η χρηματοδότηση δεν θα αυξηθεί.

 

2. ΤΟ ΤΑΜΕΙΟ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΠΡΟΣΦΥΓΩΝ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΤΗΣ

ΕΥΡΩΠΗΣ ΜΕΤΟΝΟΜΑΣΘΕΝ ΣΕ ΤΡΑΠΕΖΑ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ

ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ (1999).

Το Μάιο του 1949 δέκα δυτικά ευρωπαϊκά κράτη ίδρυσαν στο Λονδίνο ένα νέο περιφερειακό

διεθνή οργανισμό που αποσκοπούσε στην πολιτική, οικονομική και κοινωνική συνεργασία

των μελών του. Πιο συγκεκριμένα το Συμβούλιο της Ευρώπης (εφεξής ΣτΕ), προσδιόρισε ως

στόχους τη μεγαλύτερη ευρωπαϊκή ενότητα, την υποστήριξη των αρχών της

κοινοβουλευτικής δημοκρατίας, τη βελτίωση των συνθηκών ζωής των μελών του και την

προαγωγή των ανθρωπίνων αξιών.

Ήδη από το 1950 η Συμβουλευτική Συνέλευση του ΣτΕ απεφάσισε να συστήσει την άμεση

δημιουργία υπηρεσίας η οποία θα αναλάμβανε να μελετήσει τα νομικά προβλήματα των

προσφύγων και να τους βοηθήσει στην αντιμετώπιση των πλέον επειγουσών βιοτικών

αναγκών τους. Ιδιαίτερη μέριμνα ελάμβανε για εκείνους τους πρόσφυγες οι οποίοι δεν

βοηθούνταν από κανένα διεθνή οργανισμό.26

Παράλληλα με το καταστατικό του ΣτΕ, το 1949 συνήφθη και η Γενική Συμφωνία περί των

προνομίων και ασυλιών του ΣτΕ στην οποία προστέθηκαν διαδοχικά μια συμπληρωματική

25 Σημείο 2.3 της γνωμοδότησης 2000/C 168/07 της Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής.

26 Π. Ροζάκης, Διδακτορική διατριβή «Το Συμβούλιο της Ευρώπης και αι λειτουργίαι του» κατατεθείσα εις την Νομική σχολή του Παν/ου Αθηνών 1952, σελ. 81.

συμφωνία (1950) και τέσσερα πρωτόκολλα. (1952, 1956, 1959 και 1961).27 Με το τρίτο

πρωτόκολλο του 1959 που είχε τίτλο «Τρίτο Πρωτόκολλο της Γενικής Συμφωνίας

Προνομίων και Ασυλιών» του ΣτΕ ιδρύθηκε το «Ευρωπαϊκό Ταμείο Αποκατάστασης

Προσφύγων» ή «Council of Europe Resettlement Fund».28

Στις 28/06/1999 το Διοικητικό Συμβούλιο του ταμείου αποφάσισε την αλλαγή του

ονόματός του σε «Αναπτυξιακή τράπεζα του Συμβουλίου της Ευρώπης» ή «Council of

Europe Development Banc».29

Η τράπεζα είναι συνδεδεμένη με το ΣτΕ και βρίσκεται υπό την υψηλή εποπτεία αυτού ενώ η

έδρα της βρίσκεται στο Στρασβούργο. Κύριος σκοπός της τράπεζας είναι η επίλυση

κοινωνικών προβλημάτων τα οποία αντιμετωπίζουν ή μπορεί να αντιμετωπίσουν μελλοντικά

τα Ευρωπαϊκά κράτη εξαιτίας της παρουσίας των προσφύγων, των εκτοπισθέντων και των

μεταναστών και κάθε άλλων πληθυσμών που αναγκάζονται να μετακινηθούν βιαίως ή

εξαιτίας φυσικών ή οικολογικών καταστροφών.

Τα επενδυτικά σχέδια στα οποία συνεισφέρει η τράπεζα στοχεύουν να βοηθήσουν τέτοιους

ανθρώπους στην χώρα στην οποία βρέθηκαν, να τους βοηθήσει να επιστρέψουν στη χώρα

τους μόλις αποκατασταθούν οι ομαλές συνθήκες ή ακόμα και να τους βοηθήσει να

μετεγκατασταθούν σε άλλη φιλόξενη χώρα. Τα σχέδια αυτά είναι απαραίτητο να εγκριθούν

από κάποιο κράτος μέλος της τράπεζας.

Επιπλέον η τράπεζα μπορεί να προσφέρει την οικονομική αρωγή της στην πραγματοποίηση

επενδυτικών σχεδίων τα οποία εγκρίνονται από ένα κράτος μέλος της τράπεζας για την

δημιουργία νέων θέσεων εργασίας σε μειονεκτικές περιοχές, την στέγαση ατόμων που

ανήκουν σε χαμηλόμισθες ομάδες απασχολούμενων και την κατασκευή κοινωνικών

υποδομών.

Κάθε κράτος μέλος του ΣτΕ μπορεί να γίνει μέλος της τράπεζας με δήλωσή του στον Γενικό

Γραμματέα του ΣτΕ. Η δήλωσή τους αυτή θα εμπεριέχει την αποδοχή των άρθρων της

συμφωνίας – καταστατικού της τράπεζας και την προσυπογραφή όλων των κειμένων που

συμφωνήθηκαν βάση αυτού.30 Κάθε μέλος της μπορεί φυσικά να αποσυρθεί από τη τράπεζα,

σύμφωνα με τους όρους που ορίζει αυτή.

Υπό τις προϋποθέσεις που αναγράφονται στο άρθρο 3 του εν λόγω καταστατικού, ένα

Ευρωπαϊκό κράτος που δεν είναι μέλος του ΣτΕ, δύναται να γίνει μέλος της τράπεζας ή να 27 Κ. Καλτσάς «Το Συμβούλιο της Ευρώπης» , 1970.

28 Εκτιμώντας ότι ιδιαίτερα στα χρηματοδοτικά θέματα, οι ιστορικές αναφορές έχουν περιορισμένο ρόλο, η αναλυση που ακολουθεί εστιάζεται όχι στην ιστορική δράση του

Ταμείου Αποκατάστασης Προσφύγων αλλά στις σημερινές ισχύουσες δράσεις του ταμείου που μετεξελίχτηκε στην Αναπτυξιακή Τράπεζα του Συμβουλίου της Ευρώπης

29 Το γεγονός αυτό σε συνδιασμό με την αδράνεια στην οποία είχε περιπέσει το εν λόγω ταμείο τα τελευταία χρόνια κατέστησαν ιδιαίτερα δύσκολη τη σχετική έρευνα. Σε

τηλεφωνική επικοινωνία του γράφοντος με τον κ. Μάστακα (που επιμελήθηκε και συνέγραψε μαζί με τον κ. Περράκη το βιβλίο «Άσυλο, Πρόσφυγες Μετανάστες» οπ.π.)

πληροφορήθηκα ότι το εν λόγω Ταμείο σκοπό είχε την προστασία όλων εκείνων που δραπέτευαν από το Ανατολικό μπλόκ κατά τη διάρκεια του ψυχρού πολέμου. Με την πτώση

του τείχους του Βερολίνου το Ταμείο έπεσε σε πλήρη αδράνεια και για αυτό τον λόγο άλλωστε μετονομάστηκε και διεύρυνε τους σκοπούς του.

30 Βλέπε το πλήρες κείμενο του καταστατικού της Αναπτυξιακής Τράπεζας του Συμβουλίου της Ευρώπης (Counsil of Europe Development Banc, Articles of Agreement) στο

Παράρτημα.

συνάψει συμφωνία συνεργασίας μαζί της σύμφωνα με τους όρους που θα ορίσει η τράπεζα

για κάθε περίπτωση.

Υπό τις προϋποθέσεις που θέτει η τράπεζα, ένας διεθνής οργανισμός με Ευρωπαϊκό

προσανατολισμό μπορεί να γίνει μέλος της ή να συνάψει συμφωνία συνεργασίας μαζί της.

Η τράπεζα εκδίδει μετοχές αξίας 1000 € έκαστη και η συμμετοχή νέων μελών στη τράπεζα

συνεπάγεται την εξαγορά αριθμού μετοχών ο οποίος καθορίζεται από το Διοικητικό

Συμβούλιο (Governing Board) της τράπεζας.

Προκειμένου την εξυπηρέτηση των σκοπών της η τράπεζα δύναται να εγκρίνει δάνεια ή και

κάθε άλλη χρηματοοικονομική ενέργεια υπό τις προϋποθέσεις που θέτει το Διοικητικό της

Συμβούλιο. Η τράπεζα δηλαδή έχει συγκεκριμένα μέσα δράσης τα οποία διακρίνονται:

Σε δάνεια που εγκρίνονται για τα μέλη της.

Σε δάνεια τα οποία εγγυάται κάποιο από τα μέλη της και παραχωρούνται σε

οποιοδήποτε νομικό πρόσωπο που εγκρίνεται από αυτά.

Σε δάνεια που χορηγούνται σε οποιοδήποτε νομικό πρόσωπο που εγκρίθηκε από

κάποιο μέλος της και εφόσον το Διοικητικό Συμβούλιο εξασφαλίσει ότι το σχετικό

δάνειο καλύπτεται από επαρκείς εγγυήσεις.

Τα δάνεια αυτά χορηγούνται με προκαθορισμένο επιτόκιο. Οι τραπεζικές συναλλαγές της

τράπεζας με ένα κράτος διακόπτονται εάν αυτό ή ο εγγυητής του δανείου δεν μπορέσει να

πληρώσει τις δόσεις εξόφλησης..

Η τράπεζα διοικείται και ελέγχεται από τα ακόλουθα όργανα:

Το Διοικητικό Συμβούλιο το οποίο αποτελείται από τον Πρόεδρό του και έναν

αντιπρόσωπο διοριζόμενο από κάθε μέλους του. Ο Γενικός Γραμματέας του ΣτΕ

μπορεί να συμμετέχει στις συνεδριάσεις του Συμβουλίου χωρίς δικαίωμα ψήφου,

προκειμένου το ΣτΕ να ενημερώνεται τακτικά για τις δραστηριότητες της τράπεζας.

Το Διοικητικό Συμβούλιο που συνεδριάζει μια φορά το χρόνο, αποτελεί το ανώτατο

όργανο της τράπεζας και διορίζει όλα τα μέλη των υπόλοιπων οργάνων και

αποφασίζει με την πλειοψηφία των δυο τρίτων των μελών , κάθε ένα εκ των οποίων

έχει από ένα ψήφο.

Το Διαχειριστικό Συμβούλιο το οποίο έχει όλες εκείνες τις αρμοδιότητες που του

ανατίθενται από το Διοικητικό Συμβούλιο. Για τη σύνθεσή του και την διαδικασία

ψηφοφορίας ισχύουν τα ίδια περίπου όπως και για το Διοικητικό Συμβούλιο.

Προκειμένου την αποτελεσματικότερη και πιο ευέλικτη λειτουργία του, συστήνει

ολιγομελή Εκτελεστική Επιτροπή που διενεργεί την εξέταση κάθε αίτησης δανείου,

παρακολουθεί την εφαρμογή των επενδυτικών σχεδίων, τις χρηματοδοτικές

δραστηριότητες της τράπεζας, γνωμοδοτεί σχετικά στο Διαχειριστικό Συμβούλιο και

επικουρεί αυτό στην επιτέλεση των καθηκόντων του.

Τον Διοικητή της Τράπεζας ο οποίος είναι ο νόμιμος εκπρόσωπος της τράπεζας και

επικεφαλής αυτής. Μεταξύ των καθηκόντων του είναι και η συγγραφή ετήσιας

έκθεσης για τις ενέργειες και τις δράσεις της τράπεζας.

Το Ελεγκτικό Συνέδριο. Αποτελείται εκ τριών διορισμένων μελών που ενεργούν

ανεξάρτητα και ελέγχουν τους λογαριασμούς της τράπεζας. Συντάσσει ετήσια έκθεση

στην οποία αποτυπώνει την οικονομική κατάσταση της τράπεζας στο τέλος κάθε

οικονομικής περιόδου.

Αιτήσεις για παροχή δανείων ή εγγυήσεων υποβάλλονται στο Διαχειριστικό Συμβούλιο,

αφού προηγουμένως γνωμοδοτήσει ο Γενικός Γραμματέας του ΣτΕ σχετικά με την αποδοχή ή

μη του σχεδίου που βασίζεται στην συμφωνία του σχεδίου με τους πολιτικούς και

κοινωνικούς σκοπούς του ΣτΕ.

Η Αναπτυξιακή Τράπεζα του ΣτΕ, είναι νομικό πρόσωπο ιδιωτικού δικαίου και μπορεί να

παρίσταται στα δικαστήρια για την εξυπηρέτηση των συμφερόντων της. Ωστόσο οι διαφορές

που πηγάζουν από οποιαδήποτε δανειακή σύμβαση που υπογράφτηκε μεταξύ της τράπεζας

και ενός κράτους μέλους ή οποιουδήποτε άλλου δανειζόμενου θα διευθετούνται με διαιτησία

και δεν θα πηγαίνουν στα δικαστήρια.

Προκειμένου την διασάφηση των γενικών όρων χορήγησης δανείων ή παροχής δανειακών

εγγυήσεων από την τράπεζα ισχύει ο κανονισμός δανείων που είχε υιοθετηθεί στην 66η

συνάντηση του Διαχειριστικού Συμβουλίου του Κοινωνικού Αναπτυξιακού Ταμείου του ΣτΕ

που πλέον και αυτό ενσωματώθηκε στην Αναπτυξιακή Τράπεζα του ΣτΕ.31

31 Βλέπε στο παράρτημα τον σχετικό κανονισμό.

3. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΤΕΛΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ.

Η σύγκριση των δυο μέσων για την υποβοήθηση των προσφύγων σε Ευρωπαϊκό επίπεδο,

οδηγεί στο συμπέρασμα ότι πρόκειται για δυο πολύ διαφορετικούς τρόπους επίτευξης

παρόμοιων σκοπών.

Στην περίπτωση του Ευρωπαϊκού Ταμείου Προσφύγων (που θα την ονομάσουμε

περίπτωση Α για χάρη της σύγκρισης) ο στόχος είναι να στηρίξει και να ενθαρρύνει

τις προσπάθειες που καταβάλλουν τα κράτη μέλη για την υποδοχή των προσφύγων

και των εκτοπισθέντων και την αντιμετώπιση των συνεπειών της υποδοχής αυτής,

ενώ στην περίπτωση της Αναπτυξιακής Τράπεζας του ΣτΕ (περίπτωση Β) κύριος

σκοπός είναι η επίλυση κοινωνικών προβλημάτων τα οποία αντιμετωπίζουν ή μπορεί να

αντιμετωπίσουν μελλοντικά τα Ευρωπαϊκά κράτη εξαιτίας της παρουσίας των προσφύγων,

των εκτοπισθέντων και των μεταναστών και κάθε άλλων πληθυσμών που αναγκάζονται να

μετακινηθούν βιαίως ή εξαιτίας φυσικών ή οικολογικών καταστροφών. Παρατηρούμε ότι

στην Α περίπτωση η έμφαση δίνεται στην υποδοχή και την ενσωμάτωση ενώ στην Β στην

επίλυση γενικότερων προβλημάτων που μπορεί να προκύψουν εξαιτίας της βίαιης

μετακίνησης πληθυσμών.

Συμπέρασμα πρώτο λοιπόν, ο στόχος στην περίπτωση Β είναι περισσότερο διευρυμένος

και παραπέμπει σε μελλοντικές καταστάσεις, που πιθανός να ανακύψουν αφού έχουν

εισέλθει οι πρόσφυγες σε ένα Ευρωπαϊκό κράτος .

Ως προς τα μέλη των δυο χρηματοδοτικών μέσων, στην περίπτωση Α αυτά προκύπτουν

αποκλειστικά και μόνο από τα μέλη της ΕΕ ενώ στη δεύτερη συμμετέχοντες μπορεί να είναι

και μη μέλη του ΣτΕ ακόμα και διεθνείς οργανισμοί. Ενισχύεται λοιπόν το παραπάνω

συμπέρασμα.

Ως προς τους πόρους, στην Α περίπτωση, οι πόροι, που προκύπτουν από τους Κοινοτικούς

πόρους συν την εθνική χρηματοδότηση σε ποσόστωση 75% - 25%, είναι συγκεκριμένοι και

για προκαθορισμένο χρονικό διάστημα. Στην Β περίπτωση οι πόροι που προκύπτουν από τη

συμμετοχή στο μετοχικό κεφάλαιο των κρατών μελών και τις αποδόσεις από τα επενδυτικά

σχέδια που αναλαμβάνει η τράπεζα, δεν έχουν οροφή, ούτε προκαθορισμένο χρονικό πεδίο

δράσης.

Συμπέρασμα δεύτερο λοιπόν, η περίπτωση Β διακρίνεται από μεγαλύτερη ευελιξία και

ευχέρεια δράσης.

Στην περίπτωση Α όμως οι πόροι δεν επιστρέφονται αλλά υπάρχει μόνο υποχρέωση

συγχρηματοδότησης εγκεκριμένων σχεδίων από τα κράτη μέλη, ενώ στην Β πρόκειται για

δάνεια τα οποία φυσικά και επιστρέφονται μαζί με το νόμιμο επιτόκιο.

Συμπέρασμα τρίτο, ως προς τη πιό συμφέρουσα πηγή άντλησης πόρων, αυτή είναι η Α

περίπτωση.

Ως προς τη δομή των δυο μέσων, στην περίπτωση Α, πρόκειται για άλλο ένα, κλασικό πλέον,

Ευρωπαϊκό ταμείο με τις γνωστές υποχρεώσεις για τα κράτη που ευνοούνται από τις δράσεις

του, το οποίο δρα εντός του πλαισίου που θέτει το Συμβούλιο της Ε.Ε. ενώ στη δεύτερη

περίπτωση πρόκειται για ένα νομικό πρόσωπο ιδιωτικού δικαίου με Διοικητικό Συμβούλιο το

οποίο αποφασίζει σε συνεργασία με το ΣτΕ για τις δράσεις του, με μεγάλο περιθώριο

αυτονομίας, επιλογής των επενδύσεων που θα χρηματοδοτηθούν και των όρων επιστροφής

των δανείων.

Συμπέρασμα τέταρτο που επιβεβαιώνει και το δεύτερο, είναι ότι, η χρηματοδότηση από

την Α περίπτωση εντάσσεται σε σαφώς δυσκολότερο πλαίσιο. Βέβαια αυτό έχει να κάνει

και με το γεγονός ότι τα χρήματα από αυτή τη περίπτωση αποτελούν επιχορήγηση.

Τέλος ως προς τους αρμόδιους εφαρμογής των σχετικών ενεργειών και την διεκδίκηση της

χρηματοδότησης, στην Α περίπτωση αρμόδια είναι τα κράτη μέλη και μόνο που υποχρεούται

να καθορίζει μια αρμόδια αρχή η οποία θα αποτελεί και το μοναδικό συνομιλητή της

Επιτροπής. Η αρχή αυτή πρέπει να είναι δημόσια διοικητική υπηρεσία, αλλά μπορεί να

μεταβιβάσει την εκτελεστική αρμοδιότητα σε άλλη διοικητική αρχή ή σε μη κυβερνητική

οργάνωση. Στη Β περίπτωση και υπό την προϋπόθεση της εγγύησης από ένα μέλος της

τράπεζας όπου απαιτείται, δάνεια μπορούν να λάβουν και να διαχειριστούν τα μέλη της,

καθώς και οποιοδήποτε νομικό πρόσωπο υπό τους όρους και τις προϋποθέσεις της σχετικής

συμφωνίας που θα συναφθεί μεταξύ της τράπεζας και του δανειολήπτη.

Συμπέρασμα πέμπτο λοιπόν, στην πρώτη περίπτωση η δυνατότητα λήψης πόρων, η

διαχείριση και η ευθύνη για την αξιοποίησή τους, ανήκει αποκλειστικά στα κράτη μέλη

της Ε.Ε. ενώ στη Β περίπτωση οι δυνατότητες συμμετοχής στην διεκδίκηση και

χρησιμοποίηση πόρων μπορεί να επεκταθεί, πέρα από τα κράτη και τους διεθνείς

οργανισμούς –μέλη της τράπεζας και στον ιδιωτικό τομέα.

Οι συνεχόμενοι πόλεμοι κατά τα τελευταία χρόνια (Σομαλία, Γιουγκοσλαβία, Τσετσενία,

Ερυθραία, Αφγανιστάν, Ιράκ και λοιπά) καθώς και οι κοσμογονικές πολιτικές αλλαγές στην

Ανατολική Ευρώπη εξανάγκασαν μεγάλες πληθυσμού να μετακινηθούν από τις εστίες τους

προς αναζήτηση καλύτερης μοίρας. Η συντριπτική πλειοψηφία αυτών έφτασε στην Ευρώπη

όπου οι ζητώντες άσυλο άγγιξαν τα 381.623 άτομα το 2002.32 Τα δυο αυτά χρηματοδοτικά

μέσα που αναλύθηκαν δεν φαίνεται να επαρκούν για την αντιμετώπιση του

προβλήματος. Οι πρόσφυγες πέφτουν σε πάρα πολλές περιπτώσεις θύματα εκμετάλλευσης,

αντιμετωπίζουν τεράστιες δυσκολίες ενσωμάτωσης στις κοινωνίες υποδοχής και στις

περιπτώσεις που ζητείται άσυλο, οι γραφειοκρατίες κινούνται με πολύ αργό ρυθμό εξαιτίας

των δυσκολιών επιβεβαίωσης της προϋπόθεσης που θέτει η Σύμβαση της Γενεύης του 1951,

περί της απειλής που υφίσταται στο κράτος του ο αιτών άσυλο, για τη ζωή ή την ελευθερία

του για λόγους πολιτικούς, θρησκευτικούς ή φυλετικούς.

Εντύπωση προκαλούν οι Βρετανικές προτάσεις για τη δημιουργία προσφυγικών κέντρων

διεκπεραίωσης των αιτήσεων ασύλου σε χώρες εκτός της Ε.Ε. εις τα οποία οι άνθρωποι θα

στέλνονται με τη θέλησή τους ή όχι, Στα κέντρα αυτά που ουσιαστικά θα έχουν τη μορφή

στρατοπέδων θα ζουν υπό ποιες συνθήκες, οι πρόσφυγες για όσο καιρό απαιτείται μέχρι την

διεκπεραίωση της αίτησης ασύλου που τυχόν έχουν υποβάλλει. Όσων η αίτηση θα γίνεται

αποδεκτή θα επιστρέφουν στην Ε.Ε. και θα διασκορπίζονται στα κράτη μέλη ανάλογα με τις

εργασιακές ανάγκες κάθε κράτους μεριμνώντας πάντα για τις περιπτώσεις οικογενειακής

επανένωσης. Όσων η αίτηση απορριφθεί θα επιστρέφονται στην πατρίδα τους. Πρόκειται για

μια αρκετά σκληρή, και ίσως κάποιοι τη χαρακτήριζαν ρεαλιστική, πρόταση που όμως

απαιτεί αρκετή συζήτηση, αν και μάλλον τελικά θα απορριφθεί.

Σε κάθε περίπτωση είναι απαραίτητο για λόγους τόσο ανθρωπιστικούς όσο και κοινωνικό-

οικονομικούς που αφορούν το μέλλον της Ευρώπης, να σχεδιαστούν και να υλοποιηθούν

δράσεις που να δίνουν απαντήσεις στα προβλήματα που έχουν ή προκαλούν οι χιλιάδες

βιαίως μετακινούμενοι άνθρωποι που τεχνικά ονομάζουμε πρόσφυγες, μετανάστες ή

αιτούντες άσυλο.

32 K. Newland Policy Briefs: Greek presidency on managing migration, May 2003, “Asylym & its Discontents: The challenges of refugee protection in Europe”. P.B. 14.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Ελληνόγλωσση:

1. Ιωακειμίδης Π. Κ., Η συνθήκη του Άμστερνταμ, νέο πρότυπο ολοκλήρωσης ή

σύμπτωμα από – ολοκλήρωσης;, εκδ. Θεμέλιο, Αθήνα, 1998.

2. Παπαγιάννης Δονάτος Ι., Ο Ευρωπαϊκός Χώρος Ελευθερίας , Ασφάλειας και

Δικαιοσύνης, εκδ. Αντ. Ν. Σάκκουλα, Αθήνα, 2001.

3. Περράκης Στέλιος Ε., Ο χώρος ελευθερίας, ασφάλειας και δικαιοσύνης στην ΕΕ, στο

ΕΠΕΕΣ: Εισαγωγή στις Ευρωπαϊκές Σπουδές, Τόμος Α, εκδ. Σιδέρης, Αθήνα, 2001.

4. Περράκης Στέλιος Ε, Μάστακα Πέτρος Θ., Άσυλο, πρόσφυγες, μετανάστες:

νομοθετική πολιτική διεθνών οργανισμών, εκδ. Αντ. Ν. Σάκκουλα, Αθήνα, 2002.

5. Ρούκουνας Εμ., Διεθνής προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, Ίδρυμα

Μαραγκοπούλου για τα δικαιώματα του ανθρώπου, Βιβλιοπωλείων της Εστίας,

Αθήνα, 1995.

6. Ροζάκης Π. Διδακτορική Διατριβή «Το Συμβούλιο της Ευρώπης και αι λειτουργίαι

του» κατατεθείσα εις τη Νομική Σχολή του Παν/ου Αθηνών. 1952.

7. Κ.Καλτσάς «Το Συμβούλιο της Ευρώπης» 1970.

8. Εγχειρίδιο για τις διαδικασίες και τα κριτήρια καθορισμού του καθεστώτος των

προσφύγων.» Γ΄ έκδοση Αθήνα 2000 του Γραφείου του ύπατου αρμοστή των Η.Ε. για

τους πρόσφυγες.

Ξενόγλωσση:

1. Guild El., Harlow C., (ed.), Implementing Amsterdam, Immigration and Asylum

Rights in EC law, Hart publishing, Oxford – Portland, 2001.

2. Hailbronner Kay, European Immigration and Asylum Law under the Amsterdam

Treaty, στο: Common Market Law Review, Vol. 35, σελ. 1049.

3. Hix Simon, The political system of the E.U., Palgrave, 1999.

4. Kpenou C., Refugees – A challenge for Europe, in Monica Den Boer (ed.), the

implementation of Schengen: first the widening, now the deeping, EIPA, Maastricht,

The Netherlands, 1997.

5. Lavenex Sandra, The Europeanization of Refugee Policies: Normative Challenges

and Institutional Legacies, στο: Journal of Common Market Studies, Vol. 39, Issue 5,

December 2001.

6. Marinho Cl. And Heinonen M., Dublin after Schengen: Allocating Responsibility for

Examining Asylum Applications in Practice, Eipascope, EIPA, No. 1998/3, p. 2-13.

7. Peterson J. and Shackleton M., The Institutions of the E.U., Oxford University Press,

2002.

8. Richardson J. (ed.), European Union, power and policymaking, Routledge, 2001.

Πρωτογενής Πηγές:

1. K. Newland Policy Briefs: Greek presidency on managing migration, May 2003, “Asylym

& its Discontents: The challenges of refugee protection in Europe”. P.B. 14.

2. Συμπεράσματα της Προεδρίας, Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Λάεκεν, 14/15 Δεκ 2001.

3. Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 343/2003 του Συμβουλίου, της 18ης Φεβρουαρίου 2003, για τη

θέσπιση των κριτηρίων και μηχανισμών για τον προσδιορισμό του κράτους μέλους που

είναι υπεύθυνο για την εξέταση αίτησης ασύλου που υποβάλλεται σε κράτος μέλος από

υπήκοο τρίτης χώρας

4. Συμπεράσματα της Προεδρίας του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της Σεβίλλης, 21/22 Ιουνίου

2002, συμπερ. 37 – 39.

5. Επίσημη Εφημερίδα L 99, 31.03.1998. Το πρόγραμμα Odysseus

6. Επίσημη Εφημερίδα L 161, 19.06.2002. Το πρόγραμμα ARGO

7. Επίσημη Εφημερίδα L 252, 06.10.2000. Κανονισμό 2000/596/ΕΚ

8. Γνωμοδότηση 2000/C 168/07 της Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής.

9. Καταστατικό της Αναπτυξιακής Τράπεζας του Συμβουλίου της Ευρώπης (Counsil of

Europe Development Banc, Articles of Agreement).

Ηλεκτρονικές διευθύνσεις:

1. http :// europa . eu . int / eur - lex / el / com / reg / el _ register _191030. html

2. http :// europa . eu . int / eur - lex / el / com / reg / el _ register _19103020. html

3. http :// wwwdb . europarl . eu . int / oeil / oeil . Res 111

4. http :// ue . eu . int / Newsroom / loadbook . asp ? BID =86& LANG =1

5. http :// europa . eu . int / eur - lex / pri / el / oj / dat /2002/ l _161/ l _16120020619 el 00110015. pdf

6. http :// ue . eu . int / jai / releves /2002/ EL -2002- REL . pdf

7. http :// ue . eu . int / jaidocs / EL / ST 013993_00 ADD 1 EL . pdf

8. http :// europa . eu . int / comm / justice _ home / fsj / asylum / fsj _ asylum _ intro _ en . htm

9. http :// www . coe . int /

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ