EVLĠYA ÇELEBĠ SEYAHATNÂMESĠ'NDE OSMANLI HANEDANI

7/25/2019 EVLYA ELEB SEYAHATNMES'NDE OSMANLI HANEDANI

1/118

EVLYA ELEB SEYAHATNMES'NDE OSMANLI HANEDANI

Pamukkale niversitesi

Sosyal Bilimler Enstits

Yksek Lisans Tezi

Tarih blm Anabilim Dal

Yenia Bilim Dal

Metin SEYYAR

Danman: Do. Dr. Yasemin BEYAZIT

Kasm 2014

DENZL


2/118


3/118


4/118

i

NSZ

Dnya ve Osmanl Tarihindeki en nemli seyahat yazarlarndan ve kltr

adamlarndan biri olan Evliya elebi, mr boyunca gezip grd yerlere ait deerli

bilgileri Seyahatnme adl hacimli eserinde toplamtr. Evliya elebi, Osmanl

corafyasnda ve evresinde seyahat ederek, otobiyografi ve seyahatname trnde

dnyann en uzun ve en ayrntl eserlerinden birini oluturmutur. Evliya elebi, elli

yl akn gezisi boyunca farkl corafyalarda farkl kltrlere, olaylara tanklk etmitir.

Uzun yllar ilgi grmeyerek deeri anlalamam bulunan Seyahatname, son

dnemlerde tranksripsiyonlu metninin yaymlanmasyla eitli bilim dallarnda yerli ve

yabanc birok aratrmacnn ilgisine mazhar olmutur.Evliya elebi, bugne kadar pek

ok ynyle tantlm, nemli almalara konu olmusa da, Evliya elebinin Osmanl

Hanedan hakknda ki grlerini ifade eden mstakil almalar hemen hemen yok

gibidir. Bu grten yola karak Evliya elebinin Osmanl Hanedanna bak as bu

tezin ana konusunu oluturmutur. Hi phesiz ki dnya siyaset tarihinde nemli bir

nokta da bulunan Osmanl padiahlarnn ve hanedann, Evliya'nn tarafndan nasl

resmedildii ve anlatld meselesine odaklanmak Osmanl hanedan almalarna katk

salayacaktr.

Bu tez, Pamukkale niversitesi Bilimsel Aratrmalar Koordinasyon Birimi

tarafndan desteklendi. BAP yneticilerine ve alanlarna teekkr ediyorum.

ncelikle, Lisans ve Yksek Lisans eitimimde kendilerinden ders aldm btn

hocalarma teekkr bir bor bilirim. Danmanlarm Prof. Dr. Mehmet Yaar

ERTA'a ve Do. Dr. Yasemin BEYAZIT'a tez almam srasnda her konuda bana yolgsterdikleri, yazdklarm deerlendirdikleri ve tezin bir btnlk kazanmasnda byk

katk saladklar iin binlerce teekkr ederim. Eitim hayatmda byk

fedakrlklaryla bana destek veren haklarn deyemediim ve deyemeyeceim aileme

de sonsuz kran borluyum.

Metin SEYYAR

Denizli 2014


5/118

ii

ZET

EVLYA ELEB SEYAHATNMESNDE OSMANLI HANEDANI

SEYYAR, Metin

Yksek Lisans TeziTARH ABD

Yenia Tarihi ProgramTez Yneticisi: Prof. Dr. Mehmet Yaar ERTA

Do. Dr. Yasemin BEYAZIT

Kasm 2014, 106 Sayfa

Seyahatnme, XVII. yzylda Evliy elebi tarafndan kaleme alnan,edebiyattan corafyaya, mimariden kltr ve sanata pek ok alana kaynaklkedennemli bir eserdir. Seyahatnme ayn zamanda Osmanl hanedan vepadiahlar hakknda da en temel kaynaklardandr. Bu almada,Seyahatnmedeki Osmanl Hanedan algs ve bilgisi tartlmtr. Evliya,Osmanl Hanedan konusunda nemli tarihi ve szl bilgiler aktarmtr. Evliyaelebinin hanedanla ilgili anlatsnda, hem yazl hem de youn bir szl kltrnizleri tespit edilmitir. Evliya elebi, sadakatle Osmanl Hanedanna bal

sekin bir Osmanldr. Osmanllar,Evliya'nn imgesinde kudsiyet tayan birynetimdir. Evliyaya gre, Osmanl padiah gazidir, dindardr ve slamnhmisidir. Yine Evliya'nn imgesinde Osmanl Hanedan Evliyalarn ve Hz.Peygamberin efaatlerine mazhar olarak hkm srmektedir.

Anahtar kelimeler: Evliya elebi, Seyahatnme, Osmanl Hanedan, Alg.


6/118

iii

ABSTRACT

TRAVELS OF EVLYA ELEB N THE OTTOMAN DYNASTY

Seyyar, Metin

Master Thesis

Hstory DepartmentEarly Modern History Programme

Adviser of Thesis: Prof. Dr. Mehmet Yaar ERTA

Do. Dr. Yasemin BEYAZIT

Nevember 2014, 106Pages

Seyahatnme, which was writen by Evliya elebi in 17thcentury, is sourcesupply a ot of fields from literature to geography and from architecture to

tradition and art and very important composition. Seyahatnme is also a basissource about Ottoman dynasty and padiah's. At this study, it is argued theperception and information of ottoman dynasty in Seyahatnme. Evliya elebi'snarrativeabout dynasty has been determined both writing and an intensive verbal

evidences. Evliya elebi is loyalty one dependents elite on the Ottoman dynasty.The Ottoman, in his idea, is a holy regimen according to him, the OttomanPadiah's are gazi, religious one and convervators of islam. Namely, in his idea,the Ottoman's regimen ruled to achieve the intercession of our Prophet and

Moslem saints.

Keywords:Evliya elebi, Seyahatnme, Ottoman Dynasty, Perception.


7/118

iv

NDEKLER

NSZ ........................................................................................................................... ..i

ZET.................................................................................................................................... ii

ABSTRACT ............................................................................................................. .......iii

NDEKLER .............................................................................................................. iv

GR ............................................................................................................................... 1

BRNC BLM

SEYAHATNMEDE OSMANLI SULTANLARI VE EHZADELER

1.1. PADAHLAR................................................................................................................7

1.1.1.Osman Gazi............................................................................................................7

1.1.2.Orhn Gz.............................................................................................................81.1.3. I. Murad...............................................................................................................11

1.1.4. I. Bayezd............................................................................................................12

1.1.5. I. Mehmed...........................................................................................................17

1.1.6. II. Murad..............................................................................................................19

1.1.7. II. Mehmed..........................................................................................................20

1.1.8. II. Byezd ..........................................................................................................24

1.1.9. I.Selm.................................................................................................................27

1.1.10. I. Sleymn .......................................................................................................31

1.1.11. II. Selim ............................................................................................................37

1.1.12. III. Murad..........................................................................................................39

1.1.13. III. Mehmed.......................................................................................................40

1.1.14. I. Ahmed............................................................................................................41


8/118

v

1.1.15. I. Mustafa..........................................................................................................43

1.1.16. II. Osman...........................................................................................................44

1.1.17. IV. Murd.........................................................................................................44

1.1.18. brahim.............................................................................................................46

1.1.19. IV. Mehmed.....................................................................................................47

1.2. EHZADELER.............................................................................................................50

1.2.1.Osman Gazi'nin ehzadeleri........................................................................................50

1.2.1.1. ehzde Aleddn Paa.....................................................................................50

1.2.2. Orhn Gz'nin ehzadeleri........................................................................................50

1.2.2.1. ehzade Gz Sleymn Paa...........................................................................50

1.2.3. Yldrm Bayezid'in ehzadeleri.................................................................................51

1.2.3.1. ehzde Dzmece Mustaf..............................................................................51

1.2.3.2. ehzade sa elebi...........................................................................................51

1.2.3.3. ehzade elebi Sleyman Bey.........................................................................52

1.2.3.4. ehzade Ms elebi.......................................................................................52

1.2.4. Ftih Sultan Mehmed'in ehzadeleri..........................................................................52

1.2.4.1. ehzade Hasan..................................................................................................52

1.2.4.2. ehzade Sultan Cem ah..................................................................................53

1.2.5. Bayezid-i Veli'nin ehzadeleri...................................................................................53

1.2.5.1. ehzde Alemh.............................................................................................53

1.2.5.2. ehzde Ms...................................................................................................54

1.2.5.3. ehzde Orhn..................................................................................................54

1.2.5.4. ehzde Osmn................................................................................................54

1.2.5.5. ehzde Mahmd.............................................................................................54

1.2.5.6. ehzde Ahmed Hn........................................................................................54


9/118

vi

1.2.5.7. ehzde Murd.................................................................................................55

1.1.5.8. ehzde Mehmed Han......................................................................................55

1.2.5.9. ehzde ehinah.............................................................................................55

1.2.5.10. ehzade Alaeddin...........................................................................................55

1.2.5.11. ehzade Ali Han.............................................................................................55

1.2.5.12. ehzade Korkud Han......................................................................................56

1.2.5.13. ehzade Ahmed..............................................................................................56

1.2.5.14. ehzade Murad...............................................................................................56

1.2.5.15. ehzade Aleddin...........................................................................................56

1.2.5.16. ehzde Mahmd...........................................................................................57

1.2.6. I. Sleyman'n ehzadeleri.........................................................................................57

1.2.6.1. ehzde Al Hn...............................................................................................57

1.2.6.2. ehzde Meymend..........................................................................................57

1.2.6.3. ehzde Elem h............................................................................................57

1.2.6.4. ehzade Abdullh.............................................................................................57

1.2.6.5.ehzde Sultn Murd...................... ................................................57

1.2.6.6. ehzde Sultn Mahmd. ... .... ............................................................58

1.2.6.7. ehzde Byezd h.......................................................................................58

1.2.6.8.ehzde Mehmed..............................................................................................58

1.2.6.9. ehzde elebi Sultan Mustafa........................................................................58

1.2.6.10.ehzde Byezd Hn......................................................................................58

1.2.6.11. ehzde Cihngr............................................................................................59

1.2.7.II. Selim'in ehzadeleri........................................................................................59

1.2.7.1. ehzde Osmn Hn.........................................................................................59

1.2.7.2. ehzade Sultan Mustafa...................................................................................59


10/118

vii

1.2.7.3. ehzade [II.]Sleyman....................................................................................59

1.2.7.4. ehzade Ali Han...............................................................................................59

1.2.8.III. Murad'n ehzadeleri............................................................................................60

1.2.8.1. ehzde Abdullh.............................................................................................60

1.2.8.2.ehzde Mustaf..............................................................................................60

1.2.8.3.ehzde Osmn................................................................................................60

1.2.8.4. ehzde Byezd..............................................................................................60

1.2.8.5. ehzde Selm.................................................................................................60

1.2.8.6. ehzde Cihngr..............................................................................................61

1.2.8.7. ehzde Abdurrahmn.....................................................................................61

1.2.8.8. ehzde Hasan..................................................................................................61

1.2.8.9. ehzde Cihngr..............................................................................................61

1.2.8.10.ehzde Ahmed...............................................................................................61

1.2.8.11.ehzde Yakb................................................................................................62

1.2.8.12.ehzde Alemh............................................................................................62

1.2.8.13.ehzde Ysuf.................................................................................................62

1.2.8.14.ehzde Hseyin Hn......................................................................................62

1.2.8.15.ehzde Korkud..............................................................................................62

1.2.8.16.ehzde Alemh............................................................................................63

1.2.8.17.ehzde Al.....................................................................................................63

1.2.8.18.ehzde shk..................................................................................................63

1.2.8.19.ehzde mer.................................................................................................63

1.2.8.20.ehzde Aleddn............................................................................................63

1.2.8.21.ehzde Dvd Hn........................................................................................64

1.2.8.22.ehzde Osmn...............................................................................................64


11/118

viii

1.2.9.III. Mehmed'in ehzadeleri........................................................................................64

1.2.9.1. ehzade Mahmd.............................................................................................64

1.2.9.2. ehzade Sultan Selim Han...............................................................................64

1.2.9.3. ehzade Sultan Cihangir..................................................................................64

1.2.9.4. ehzade Mustafa Han.......................................................................................64

1.2.10.Sultn Ahmed'in ehzadeleri....................................................................................65

1.2.10.1. ehzde Sleymn Bey..................................................................................65

1.2.10.2. ehzade Mazlum Osman................................................................................65

1.2.10.3. ehzade Bayezid Han.....................................................................................65

1.2.10.4. ehzade Sleyman Han..................................................................................65

1.2.10.5. ehzade Sultan Mehmed................................................................................65

1.2.11. Seyahatnme'de Baba smi Belirtilmeyen ehzadeler.............................................66

1.2.11.1. ehzde Ksm Hn.......................................................................................66

1.2.11.2. ehzde Al h.............................................................................................66

1.2.11.3. ehzde Cihn h.........................................................................................66

1.2.11.4. ehzde Vel Hn...........................................................................................66

1.2.11.5. ehzde Boa Hn.........................................................................................66

KNC BLM

SEYAHATNMEDE OSMANLI HANEDANI BLGS VE ALGISI

2.1. Evliya elebinin Osmanl Hanedan Bilgisi................................................................68

2.2. Osmanllarn Soyu........................................................................................................72

2.3.Osmanl Hanedannda Taht Mcadeleleri ve Karde Katli............................................78

2.4. Padiah nvanlar..........................................................................................................84

2.5. Osmanl Padiah Tipi...................................................................................................87

2.5.1. Gzi Padiah........................................................................................................87


12/118

ix

2.5.2. Dindar Padiah....................................................................................................89

2.5.3. Halife Padiah (slam Padiah)..........................................................................95

SONU..............................................................................................................................100

KAYNAKLAR..................................................................................................................102

ZGEM......................................................................................................................106


13/118

1

GR

Evliya elebi tarafndan kaleme alnan Seyahatnme adl eser, Osmanl

mparatorluunun XVII. yzyldan yansyan sosyal, kltrel, askeri, dini, iktisadi,

brokratik ve diplomatik bir aynas hkmndedir. Eser, yazld zamann koullarnda,

birden fazla corafyaya ve bu corafyalarda meydana gelen sosyo-kltrel-iktisadi

olaylara, farkl zmrelerin bireylerin yaamlarna, mcadelelelerine ve savalarna

tanklk eder. Osmanl Devleti bnyesindeki ok eitlilik, ok kltrllk eseri

epeevre sarm bunlarn herbirinden nemli izler tamtr. Bu nedenlerle

Seyahatnme, Osmanllarn hkm srd tm corafya iin bir el kitab niteliindeolup Osmanl Tarihi almalar iin vazgeilmez ve esiz bir kaynaktr. Seyahatnme,

Osmanllarn dnce dnyasn ve zengin entellektel birikimini ortaya koymas

bakmndan da nem arz etmektedir.

lk defa Hammer tarafndan bilim camiasna tantlan Seyahatnme1, 1314

ylnda Osmanlca baslmtr. Seyahatnme uzun yllar ilgi grmemitir2. Orhan aik

Gkyayn mrnn son yllarnda Seyahatnme zerinde almas, Robert Dankoffun

aratrmalarn Seyahatnmede younlatrmas3, eserin transkripsiyonunun Orhan aik

Gkyayn izinden Robert Dankoff, Ycel Dal ve Seyit Ali Kahraman tarafndan

devam ettirilmesi ise eserin kullanlrlnn artmasn salam4ve bu eserle ilgili son

1Klaus Kreiser, Evliya elebi, Historians of The Ottoman Empire,http://www.ottomanhistorians,s. 1-9.2Evliya elebi Seyahatnmesi almalar hakknda geni bir deerlendirme iin baknz. Nuran Tezcan,1814ten 2011e Seyahatname Aratrmalarnn Tarihesi, Evliy elebi, Ed. Nuran Tezcan-Semih

Tezcan, T.C. Kltr ve Turizm Bakanl Yay. Ankara 2011, s. 78-115.3Robert Dankoff, Evliya Celebi In Bitlis, The Relevant Section of The Seyahatnme Edited WithTranslation, Commentary and Introduction, 1990, Brill, Leiden; The Intmate Life of An OttomanStatesman Melek Ahmed Pasha [1588-1662] As Portrayed In Evliya Celebis Book of Travels[Seyahatnme], Published by State University Of New York Press, 1991; Evliya elebi SeyahatnamesiOkuma Szl, Yap Kredi Yaynlar, 2008; Seyyah- Alem Evliya elebinin Dnyaya Bak, [ev. M.Gunay], Yap Kredi Yaynlar, 2010.4Evliya elebi Seyahatnamesi,Haz. Robert Dankoff-Ycel Dal-Seyit Ali Kahraman, 1. Kitap, YapKredi Yaynlar, 2006;Evliya elebi Seyahatnamesi,Haz. Zekeriya Kurun, Seyit Ali Kahraman, YcelDal, 2. Kitap, Yap Kredi Yaynlar, 1999; Evliya elebi Seyahatnamesi, Haz. Seyit Ali Kahraman,Ycel Dal, 3. Kitap, Yap Kredi Yaynlar, 1999; Evliya elebi Seyahatnamesi, Haz. Seyit AliKahraman, Ycel Dal, 4. Kitap, Yap Kredi Yaynlar, 2001; Evliya elebi Seyahatnamesi,Haz. SeyitAli Kahraman, Ycel Dal, .Sezgin, 5. Kitap, Yap Kredi Yaynlar, 2001;Evliya elebi Seyahatnamesi,

Haz. Seyit Ali Kahraman, Ycel Dal, 6. Kitap, Yap Kredi Yaynlar, 2002; Evliya elebiSeyahatnamesi,Haz. Seyit Ali Kahraman, Ycel Dal, Robert Dankoff, 7. Kitap, Yap Kredi Yaynlar,
http://www.ottomanhistorians/http://www.ottomanhistorians/http://www.ottomanhistorians/


14/118

2

yllarda pekok farkl konularda, alanlarda almalar yaplmtr5. nk eser, farkl

bilim dallarndan ok eitli trden almalarn yaplmasna, apraz okumalarla yeni

sorularla yeniden ele alnmasna imknverecek kadar zengin ierie sahiptir.

Bu almann ana amac, Evliya elebinin Seyahatnmesinde Osmanl

hanedan ile ilgili verdii bilgileri ortaya koyup, bu bilgilere farkl sorular sorarak

Evliya elebi gznden Osmanl Hanedanve hanedan yelerinin nasl grndn,

ksacas Evliyann hanedan bilgisini ve algsn belirlemektir. Hanedan yelerinden

tahta kp padiah olanlar ile bu ans yakalayamayp ehzade olarak hayatn

srdrm olanlar inceleme alann oluturur. Hanedann dier yeleri ise aratrma dbraklmtr.

Evliya elebinin Osmanl Hanedan ile ilikisi, hanedana bak as mstakil

uzun soluklu bir aratrmaya konu olmamtr. Ancak bu konu zerinde Yahya Kemal

Tatan tarafndan bir makale kaleme alnmtr6. Makalede, Evliya elebinin hanedana

bak merkez-evre balamnda incelenmitir. Biz ise Evliya elebinin hanedana

bakn Evliya elebinin zihninde var olan alglar, imgeler zerinden ve onun tarih

bilgisi zerinden irdelemeye alacaz.

Tezimiz ana iki blm halinde planlanmtr. Birinci blmde Evliya

elebinin hakknda malumat verdii hanedan yelerine dair bilgiler,katalog eklinde

alfabetik sralanmtr. kinci blm ise tespiti yaplan bilgilere sorduumuz Evliyann

zihnindeki Osmanl Hanedan algsn anlamaya ynelik sorular ve cevaplardan

olumaktadr. ncelikle Evliyaya gre Osmanllar kimdir? Ne zaman, nasl Anadolu

2003;Evliya elebi Seyahatnamesi,Haz. Seyit Ali Kahraman, Ycel Dal, Robert Dankoff, 8. Kitap,Yap Kredi Yaynlar, 2003; Evliya elebi Seyahatnamesi,Haz. Seyit Ali Kahraman, Ycel Dal, SeyitAli Kahraman, Robert Dankoff, 9. Kitap, Yap Kredi Yaynlar, 2005; Evliya elebi Seyahatnamesi,Haz. Seyit Ali Kahraman, Ycel Dal, Robert Dankoff, 10. Kitap, Yap Kredi Yaynlar, 2007.5ann Sra D Yazar Evliya elebi, Nuran Tezcan (Haz.), Yap Kredi Yaynlar, 2009, s. 383-390;Evliya elebi Seyahatnamesi Hac Kitab, Hz. Asiye Ylmaz Yldrm-Zeynep Ssl Berkta, YeditepeYay., stanbul 2010; Evliya elebi Seyahatnamesi'nin Yazl Kaynaklar, Haz. Hakan Karateke-HaticeAynur, TTK. Yay, Ankara 2012; Nuran Tezcan, 17. Yzyl Osmanl Trk Edebiyat ve Seyahatnme,ann Srad Yazar, s. 383-390; Nuran Tezcan, Evliya elebinin Gn Ina kan Eseri: NilHaritas, Toplumsal Tarih, 207, 2011, s.58-63; Semih Tezcan, Evliya elebinin Doum Gn,Toplumsal Tarih, 207, Mart 2011, s. 64-67; Evliy elebi, Ed.Nuran Tezcan-Semih Tezcan, T.C. Kltrve Turizm Bakanl Yay. Ankara 2011.

6 Yahya Kemal Tatan, Evliya elebi'nin Osmanl Hanedanna Bak, Edit. Nuran Tezcan- SemihTezcan, Doumunun 400. ylnda Evliya elebi, Kltr ve Turizm Bakanl, Ankara2011, s. 356-390.


15/118

3

topraklarna gelip yerletiler? lk siyasi faaliyetleri nelerdi? gibi sorulara cevap

aranacaktr. Ardndan Evliyaya gre ideal hkmdar kimdir ve ne gibi vasflar tar?

Hangi hkmdarlar ideal vasfnda nitelendirilebilir? Hangileri nitelendirilemez?

Sorular zerinden metin oluturulacaktr.

Tezimizde, Seyahatnmenin Yap Kredi yaynlarndan kan transkripsiyonu

kullanlmtr. Osmanl Hanedan anlatlrken Seyahatnmede tarih belirtilmeyen yerler

[.....] eklinde parantez iinde gsterilmitir. Padiahlarn tahta k tarihlerini belirten

beyitler dipnotlar eklinde verilmitir. Bu beyitlerin bazlar cifir-ebced ile hesaplanm

ve beytin sonuna tarih dlmtr. Evliya'nn dncelerini desteklemek iin kanteklinde not dt Kur'an' Kerim ayetleri de dipnotlar halinde verilmitir.

Seyahatnme'de hicri tarihlerin yanna parantez iinde miladi tarihleri de koyulmu ve

on cildin iinde cmlelerin getii yerler cilt numaralar ile birlikte dipnotlarla

gsterilmitir.Aada, ncelikle aada Evliya elebinin ksa bir hayat hikyesine yer

verilecektir.Hanedan mushiblerindenEvliya elebi'nin babas Kanuni Sultan Sleyman

devrinden IV. Murad devrine kadar devlet hizmetlerinde bulunmu, saray

kuyumcubas Dervi Mehmed Zlli'dir. Babas, Kanuni Sultan Sleymanla birlikteBelgrad, Rodos, Budin, stolni Belgrad ve Zigetvar seferlerine katlmtr. Sultan I.

Ahmed dneminde saraya getirilen Abaza kkenli bir kadnla [cariye] evlendirilen

Dervi Mehmedin bulunduu konum Evliyayhanedana nemli etkenlerden biri

olmutur7. Bir dieri ise annesinin akrabas olan Melek Ahmed Paa ile yaknlklardr.

Evliya elebi, 25 Mart 1611 [10 Muharrem 1020] tarihinde stanbul'un

Unkapan semtinde dnyaya gelmitir8. Doum tarihinin zellikle kendisi tarafndan 10

Muharrem olarak seildiine dair yorumlar mevcuttur9. Ailesi -yani byk atas Ece

Yakub- aslen Ktahyaldr ve Orhan Gazinin st kardeidir. Byk dedesi Fatih Sultan

Mehmedin bayraktarlarndan olup stanbulun fethine katlm olan Yavuz Er Beydir.

Kendisi soyunun Hoca Ahmed Yesevye ulatn, oradan Muhammed Hanefi'ye,

7Tatan, a.g.m., s. 243-244; Ycel Dal, Evliya elebi Hayat ve Seyahatnmesi, Osmanl, C. VIII,Yeni Trkiye Yaynlar, s. 344.

8a.g.e.,C. I, s. 85.9Semih Tezcan, Evliya elebinin Doum Gn, s. 64-67.


16/118

4

mam Bakra ve Hz. Hseyin'e, nihayetinde Hz. Peygamber'e dayandrmaktadr10.

Evliya elebi, paa ocuu veya hanedan yelerinden birisi deildir. Babas sarayda

itibar gren birisi olduundan, soyunu Hoca Ahmed Yesevi'ye dayandrmas taradan

gelerek sarayda byyen birisi iin kayda deer ve nem arz eden bir zellik olmaldr.

ocukluu stanbulda gemitir. Unkapannda Sarclar Mahallesinde

dededen kalma evde domutur. ocukluk yllarnda babasnn memleketi olan

Ktahyaya gidip gelirken Bursaya urayp bir mddet orada kalr. elebinin, Ktahya

Sandklda olduka byk bir araziye sahip olan babas, ailevi baz problemlerden tr

buradaki tm mal varln satarak Bursaya geer. Ancak buradaki ikametleri oldukaksa srer ve tekrar stanbula dnerek, tamamen burada yerleme karar alr.Evliya

elebi, Melek Ahmed Paa'nnda yardmyla bir ramazan aynda Kadir gecesinde

Ayasofya Camiinde Kuran okurken Sultan IV. Murada takdim edilir ve bylece

saraya girer veEnderunda eitim grme ansna eriir. Drt yllk eitimi sresince

sarayda kazanmlar byk olur. Hanedan yeleriyle birlikte ayn havay teneffs eder

ve pek ok olaya ahid olur. Sipahizmresine katlabilecekken o seyahat tutkusunun

peinden koar.

Onu hanedana yaknlatran en nemli zellii, musahib olmasdr. Bilindii

gibi ok sert mizal bir padiah olan Sultan IV. Murada musahiplik yapmtr. Onun

en skntl zamanlarnda hem gazabn nlemek, hem de skntsn gidermek iin

sohbetlerde bulunmu, aka yapm, ark sylemi ve sultan rahatlatmtr. Sultan IV.

Muradn zntl olduu zamanlarda musahiplere emir vererek Evliya elebiyi

yanna getirttii ve onu ite def-i gam [znt giderici] geldi diye glmsedii

Seyahatnmede belirtilir11.

eyh Edebal'nn Osman Gazi'ye yapt tlere benzer ekilde Dervi

Mehmed Zlli de Evliyaya tler vermitir. Babasndan ald tlerin onun

hayatnda etkili olduunu sylemek yanl olmasa gerektir.Evliya elebi, hi

evlenmemitir. Hatta evliliin skntl bir i olduunu ve bekrln byk nimet

10a.g.e.,C. V, s. 154.11a.g.e.,C. I, s. 103.


17/118

5

olduunu da baz yerlerde ifade etmitir. Engin bir bilgi birikimine dayal hayal gc,

dil ve slp zenginlii ile ifade kabiliyetine sahip bir "Seyyh- lem ve nedm-i dem

olan Evliy elebi, 1685de vefat ettiinde12geride dnya edebiyatnda ei az rastlanan

on ciltlik bir seyahatnme brakmtr.

12Evliya elebi'nin lm tarihi tartmaldr. Bu konuda aratrclar farkl tarihler vermitir. MorttmannEvliya'nn vefatn 1680 olarak verir. Bkz. Semih Tezcan, "Evliya elebi'nin Doum Gn", s. 64. ReadEkrem Kou, Evliya'nn Sadrazamla Kara Mustafa Paa'nn getirildiini renmi olduunu fakatViyana kuatmasndan haberi olmadn yazar ve "Evliya'nn 1683'e doru Viyana bozgununu

grmeden ldn anlyoruz" der. Bkz. Red Ekrem Kou, Evliya elebi Seyahtnmesi 1, stanbul1943, s. 11.


18/118

6

BRNC BLM

SEYAHATNME'DE OSMANLI SULTANLARI VE EHZADELER

Evliya elebi'nin Seyahatnme'sinde geen Osmanl padiahlarnn ve

ehzadelerinin hayat ve yapt fetihler, yine Evliya'nn anlatmyla bu blmde ele

alnmtr. Bu blm, Seyahatnme'de geen Osmanl padiahlar ve ehzadelerinin13

katalou mahiyetini tamaktadr.

Seyahatnmede Osman Gazi'den balayarak IV. Mehmed'e kadar geen on

dokuz padiahtan bahsolunur: Osman Gzi, Orhan Gzi, I. Murad [Hdavendigr], I.

Bayezid [Yldrm], I. Mehmed [elebi], II. Murad, II. Mehmed [Fatih Sultan], II.

Bayezid [- Veli], Selim Hn [Yavuz Sultan Selim], I. Sleyman [Kanuni], II. Selim

[Sar], III. Murad, III. Mehmed [Eri Fatihi], I. Ahmed [Sultan Ahmed], I.Mustafa

[Deli], II. Osman [Gen], IV. Murad [Badat Fatihi], I. brahim, IV. Mehmed [Avc]14.

Padiahlara ilaveten, Evliya elebi Seyahatnmesi'nde tespit edilebildii

kadaryla yetmialtehzade isminden bahseder. ehzadelerle ilgili bilgiler padiahlara

gre ok daha snrldr.

13ehzade hakknda geni bilgi iin Bkz. Mehmet Ali nal, a.g.e.,s. 642-644.14Evliya elebi IV. Mehmed'in saltanat mddetinin son on yln grmeden 1683 ylnda vefat etmitir.


19/118

7

1.1. PADAHLAR

1.1.1. Osman Gazi

Evliya elebi'ye gre Osman Gzi'nin doum tarihi 656 [1258] yldr15.

Erturul Bey, Bursa gazasndan dnerken yaral olarak vefat edip St adl kasabada

defn edilmitir ve Savucu Beyolu Orhan Domali Gazasnda ehit olunca, Anadolu

limleri toplanp Erturul olu Osmanc 700 [1300] ylnn banda bey ilan

etmilerdir16. Btn Seluklular gnlden ona biatta bulunmulardr. Osmanllarda

ilksikke Osmn Bey adna Bursa'da kesilmitir17.Yine Osmanllarda ilk hutbe Tursun

Fakh tarafndan Osmn Bey adna okunmutur18.

Osmn Gz emriyle Kara Yalvac olu, Kara Yalova Kalesi'ni [...] trihinde

feth etmitir19. Lefke Kalesini 707 [1307-1308] trhinde Osmn Gz Rm elinden

feth etmitir20. Marmara Adasn [---] trhinde Osmn Gz feth edip kalesini harap

etmitir21. Kite Kalesi707 [1307-1308] trhinde, Abelyond Kaleside ayn yl bizzt

Osmn Hn- Gztarafndan Rm keferesielinden byk bir sava ile feth edilmitir22.

negl Kasabas [---] trhinde Rm keferesielinden Sultn Osmnck fethidir23.Kara

15a.g.e.,C. X, s. 55. Evliya'nn Osman Gazi iin verdii doum tarihi, Uzunarl tarafndan da ayntarih verilmektedir. Bkz. . Hakk Uzunarl, Byk Osmanl Tarihi, Atatrk Kltr, Dil ve TarihYksek Kurumu Trk Tarih Kurumu Yaynlar, C. I, s. 104.16H. nalck; "Bapheus (Koyunhisar) sava Osmana hnedan kurucusu bir "bey" n kazandrm,kendisinden sonra olu Orhan rakipsiz beylik tahtna gemitir. Bylece 27 Temmuz 1302 tarihi Osmanlhnedannn, dolaysyla Osmanl Devletinin kurulu tarihi olarak kabul edilebilir" der. Ayrntl bilgiiin bkz. H. nalck, " Osman I" Trkiye Diyanet Vakf slam Ansiklopedisi, C. 33, stanbul 2012 s. 449.17

a.g.e.,C. I, s. 258. Evliya elebi, Osmanl' da ilk sikkenin Osman adna Bursa'da kesildiiniaktarmaktadr. Uzunarl ise byle bir sikkenin olmadn vurgulamaktadr. Uzunarl; "imdiyekadar Osman Bey adna ne bir kitabe ne de bir sikke (para) vardr, yalnz tahrir defterinde eyh Edebalile Ermeni Pazar'nda Zekeriyya Baba'ya kyler vakf ettii syleniyor. Kendisi ilk devirlerinde ucta birairet beyi ve daha sonra ucbeyi olmu ve beylik alameti olarak kendisine Seluklu hkmdar tarafndantabl ve alem denilen davul ile bayrak gnderilmitir. Kendisine gnderilen bu alametler dolaysyla baztarihler ile bu hususta incelemeler yapanlar bunu Osman Bey'in stiklal almeti zan etmilerse de budoru deildir" der. Bkz. Uzunarl, a.g.e.,s. 113-114.18a.g.e.,C. I, s. 34.19a.g.e.,C. II, s. 41.

20a.g.e.,C. III, s. 10.21a.g.e.,C. IX, s. 136.

22a.g.e.,C. V, s. 147.23a.g.e.,C. IX, s. 9. Ayrca bkz. . H. Uzunarl, a.g.e., s. 107.


20/118

8

Kilise Kalesi726 [...] trhinde Bursa fethinden sonra Rm elinden Karamrsel Bey

eliyle feth olunmutur24.

Osman Gazi nikris hastalna yakalanm25, 726 [1326] tarihinde26Orhn Gz

ehzde iken Bursa'nn fethi srasndavefat etmitir27. Bursa i kalede medfundur28.

mr 69 yl, saltanat sresi 26 senedir29.

Osman Gazi, seyyidlerden eyh Edebal'nn kzn aldndan

Osmanoullarnn soyu anne tarafndan seyyidlere dayanr30.

Evliya elebi Seyahatnmesi'nde Osman Gazi iin "Bey, Osman Hn- Evvel,

Osmanck31, Sultan"nvanlarn kullanmtr.

1.1.2. Orhn Gz

678 [1278/79] senesinde domutur32. Tahta k 726 [1326] tarihindedir33.

721 [1321] trhinde Orhn Gz ehzdelii zamannda babas Osmn

Gz'nin izniyle ve Sultn Hac Bekt- Vel'nin dusyla ilk defa Mudanya Kalesi'ni

24a.g.e.,C. V, s. 143.25Ylmaz ztuna,Devletler ve Hanedanlar -Trkiye (1074-1990), C. II, T.C. Kltr ve Turizm BakanlYaynlar, Ankara 2005, s. 105.26a.g.e.,C. X, s. 55. H. nalck Osman Gazi'nin lm tarihini 724 [1324] olarak aktarr. Bkz. H. nalck,"Osman I", a.g.e.,s. 443.27a.g.e.,C. II, s. 24. Osman Gazi'nin vefatna tarih; "Feth-i Bursa" [761] lafz, dier tarih; "mm'l-fthn"dir [626]sene [...]. Uzunarl'ya gre; Osman Gazi vefat ettii zaman zaif bir rivayete greSt'te babasnn yanna defn edilmi ve gya Bursa alnrsa oraya defnini vasiyyet etmiti; bunun iin1326'da Bursa alndktan sonra vasiyyeti yerine getirilerek naa Bursa'ya nakledilip Hisar'da Saint Eli

adna yaplm olan Gml Kmbet'te defn edilmitir. Fakat vekayiin tetkikine gre vefatnn 1326'daBursa'nn teslim alnmasndan sonra olduu anlalyor. Bkz. Uzunarl, a.g.e.,s.113.28a.g.e.,C. II, s. 10.

29a.g.e.,C. X, s. 55.30a.g.e.,C. II, s. 10.

31bn Battta, Osman Gazi'ye Osmancuk adn da verir. Bkz. H. nalck, "Osman I", s. 443.32a.g.e.,C. V, s. 33.Y. ztuna, Orhan Gazi'nin 1281 tarihinde doduunu belirtir. Bkz. Y. ztuna,a.g.e.,C. II. s. 107. H. nalck'a gre Orhan Gazi'nin doum tarihi tartmaldr. nalck, Orhan Gazi'nindoum tarihi ile ilgili "Osmanl Devletinin kurucusu Osman Gazinin olu olup doum tarihitartmaldr. 699da (1299) Nilferle evlendiinde yiit (gen) diye anlm olmasndan hareketle butarihte on sekiz ya civarnda olduu dnlebilir" ifadelerini kullanr. Bkz. H. nalck, "Orhan" TrkiyeDiyanet Vakf slam Ansiklopedisi, C. 33, stanbul 2012, s. 475.

33H. nalck'a gre, Orhann beylie geli tarihi Reblevvel 724tr (Mart 1324). Osmann lm debu iki tarih arasnda olmaldr. Bkz. H. nalck, "Orhan" s. 376.


21/118

9

feth etmitir34. Orhn Gz ehzade iken 722 [1322] tarihinde Bursay da ele

geirmitir35.

Orhan Gazi devrinde, Mudurnu, Kocaeli, znikmit [zmit]36, Yalakbd, znik,

Tarakl,Bursa, Bolu, Gynk, Karesi, Balkesir, Bergama, Edremit, emennik, lona

hisar, Tekirda Hisar, Bolay Kaleleri, Akyaz, Konrapa, Yanbolu ve Gelibolu37 feth

edilmitir38.

Gemlik Kalesi734 [1334] trhinde39, Sulu rdek Kalesi,735 [1335] trhinde

Rm keferesielinden alnmtr40. 735 [1335] trhinde Mihali ehrinde alt adet kale

feth edip yklmtr41. Aydnck ehri, 735 [1335] trhinde Rm keferesi elinden

Aydnbey Bey eliyle zabt edilmitir42.

Bergma Kalesi,[---] trhinde Orhn Gz fethidir43. Kara Foa Kalesi,[---]

trhinde Ceneviz elinden Kara Ece Yakb,Kara Mrsel,Kara Balkesir,Kara Bekir,

Kara Koca ve Kara Foa isimli gzler yardmyla alnmtr44. Birgi Kalesi,[---]

trhinde Gz Timurta Paave shk Paa yardmyla alnmtr45. Eskihisar Kalesi755

trhinde feth edilmitir46. Finike Kalesini [---] trhinde Teke Bay olu Ahmed Bay

fethedince, Orhn Gzdnnebin teke keiile ve bu Finike Kalesi'nin anahtarlarn

dn hediyesi olarak vermitir47. Adalya Kalesi, [---] trhinde Ceneviz elinden Sultn

Aleddn fethidir. Sonrasnda [---] trhinde Orhn Gz eline gemitir48. Teke

34a.g.e.,C. II, s. 8-9.35a.g.e.,C. II, s. 19-31.361337 tarihinde ele geirilmitir. Geni bilgi iin bkz. Uzunarl, a.g.e.,s.122-123.

37Gelibolu fethine tarih:Bismirrahmnirrahmdir. Sene 740.38a.g.e.,C. II, s. 24.39a.g.e.,C. V, s. 144.40a.g.e.,C. V, s. 147.41a.g.e.,C. V, s. 148.42a.g.e.,C. V, s. 151.

43a.g.e.,C. IX, s. 45.44a.g.e.,C. IX, s. 46.

45a.g.e.,C. IX, s. 92.46a.g.e.,C. IX, s. 108.

47a.g.e.,C. IX, s. 147-148.48a.g.e.,C. IX, s. 141-142.


22/118

10

Karahisr Kalesi[...]ylndaOrhn Gztarafndan fetholunmutur49. Kestel Kalesi, 752

trhinde50, Yalakbd Kalesi[---] trhinde Rm keferesinden Orhn Gztarafndan

alnmtr51.Afyonkarahisr Kalesini ilk olarak [---] trhinde Seluklu Sultn

Aleddn Rm keferesinden fethetmiti. Daha sonra Osmanoullarndan Sultn Orhn,

Germiyanoullarelinden almdr52.

Orhan Gazi, Bursa'da Bekti Tekyesi ina ettirmitir53. Ayn zamanda znik'de

medrese de yaptrm, mderrislerin nderi olan Dvd- Kayser buraya mderris

atanmtr. Orhan Gazi dneminde Evliya ve limler, st dzey grevlerde yer

almtr54. Orhan Gazi, Hac Bekta- Veli'nin nclnde yenieri ocankurmutur55.

Evliya elebi Orhan Gazinin lm tarihiyle ilgili iki farkl tarih verir. 761

[1360] tarihinde 83 yanda vefat ettiini belirttii gibi56, 771 [1369/70] tarihinde vefat

ettiini de syler57. Medfun olduu yer ile de ayn durum sz konusudur. Babas Osman

Gazi ile Bursa- kalede medfundur58 dedii gibi kabrinin Bursa mareti'nde

bulunduunu da syler59. Evliya, Orhan Gaizi'nin Saltanat sresiyle ilgili de 35

sene60ve 41 yl bilgisini verir. mr 64 yldr.

49a.g.e.,C. IX, s. 148.50a.g.e.,C. IX, s. 9.

51a.g.e.,C. IX, s. 8.

52a.g.e.,C. IX, s. 19.53a.g.e.,C. II, s. 14.54a.g.e.,C. II, s. 24.55a.g.e.,C. II, s. 26.56a.g.e.,C. X, s. 55.57Y. ztuna, Orhan Gazi'nin lmne 1362 tarihini verir. Bkz. Y. ztuna. a.g.e.,C. II. s. 107. H. nalck,Orhan Gazi'nin lm tarihini yle aklamtr; "Edirnenin fethinden az sonra ya olduka ilerlemiolan Orhan Cemziyelevvel 763te (Mart 1362) Bursada vebadan ld. Daha 755te (1354)karacierinden rahatsz olduu ve kendisine Taronites adl bir Rum hekimin bakt belirtilmektedir.Trbesi Bursada babas Osman Gazinin yanndadr". Bkz. H. nalck, "Orhan", s. 383.58a.g.e.,C. II, s. 26.

59a.g.e.,C. II, s. 10.60a.g.e.,C. X, s. 55.


23/118

11

Evliyaya gre Orhan Gazi, Allah yolunda savaan yumuak huylu bir

padiahtr61. Seyahatnme'de Orhan Gazi iin "Bey, Gazi, Sultan" nvanlarnn

kullanldn gryoruz. Orhan Gazi iin ayrca, "htiyarddn, Seyfddn, cddn"

gibi nvanlarda kullanlmtr62.

1.1.3. I. Murad

Orhan Gazi olu Murad Han,727 [1327] tarihinde domutur63.

Evliya elebi I.Muradn Edirneyi fetih tarihi konusunda iki ayr tarih verir.

Fetih ona gre, 761 [1359-1360]64 ya da 762 [1360-1361]65 trhinde

gereklemitir.Dier feth ettii yerler Batnos, Misis, Burgos, Dimetoka66, Ken-ili,

psala, Edirne Zaras, Gmlcine, Kthiyye, Hamdili, Akehir, Seydehir,

Yalvahisr, Burkoz, Polya, skete, Marilye, Havle, Dusin, Zihne, Siroz, Ferkariyye,

Kpr, Perilpe, Manastr ve Filoronyakaleleridir. tib Kalesi67 [...] tarihinde feth

edilmitir68. Burada I. Murad Han Camii [Orta camii] vardr69. Gz Hudvendigr

761[1360] trhinde Bursa ehrinden Rm diyrna gep Edirne Kalesi'ni Rm Kral

drivne Kral elinden alm ve kk Makedon olan Filibe ehrini70ve Sofya ehrini71ve

skb Kalesi'nive nice yz aded salam kaleleri feth eder.

Siroz ehri 777 [1375/76] trhinde Gz Evrenos eliyle Gz Hudvendigr

fethidir72. Filibe ehrinde Ulucmi Edirne Ftih Gz HudvendigrSultn Murd Hn-

61a.g.e.,C. II, s. 26.62Ylmaz ztuna, a.g.e.,C. II. s. 107.63

a.g.e.,C. X, s. 56. Y. ztuna, I Murad'n 1326 tarihinde doduunu belirtir. Bkz. Y. ztuna, a.g.e.,C.II. s. 110. H. nalck I. Murad'n doum tarihini726 [1326] olarak aktarmtr. Bkz. H. nalck, "MuradI",s. 156.64a.g.e.,C. VII, s. 176-177.65a.g.e.,C. III, s. 238. Uzunarl, Edirne'nin 764 [1363] tarihinde feth edildiini aktarr. bkz.Uzunarl, a.g.e.,s. 163.66Dimetoka 1361 tarihinde feth edilmitir. bkz. Y. ztuna, a.g.e.,C. II. s. 110.67Rumeli Eyaletinde Kstendil Sancandadr.68a.g.e.,C. VI, s. 62-63.

69a.g.e.,C. VI, s. 63.70Filibe, 1363 tarihinde feth edilmitir. Bkz. Y. ztuna, a.g.e.,C. II. s. 111.

71Sofya, 1386 tarihinde feth edilmitir.Bkz. Y. ztuna, a.g.e.,C. II. s. 111.72a.g.e. C. VIII, s. 56.


24/118

12

Evvel'indir73. Kavala ehrini, 786 [1384/85] trhinde Gz Hudvendigr yan Murd

Hn- EvvelRm elinden feth etmitir74. Sofya ehri, 777 [1375/76] trhinde Murd

Hn- Evvel, yan Gz Hudvendigr fethidir75. Siroz kalesi786 [1384] tarihinde feth

edilmitir.

Evliya elebiye gre Osmanoullar tarihinde yaanan yedi byk tabur

cenginden birisi de 791 [1389]76 tarihinde Gazi Hdavendigr'n Srp ve Herseklerle

yapt Kosova savadr77. Daha sonra Gazi Hdavendigar Kosova'da 7 kral ile savap

hepsinden zafer ile dnmtr78.

mr 65 sene olup saltanat sresi 31 yldr. Edirne'de Kosova Sava'ndan

sonra yarallar arasnda dolarken Milo Koblaki isimli dman askeri tarafndan ehit

edilmitir. Bursa Eski Kaplca'da defn edilmitir79.

Evliya, Seyahatnmesi'nde I. Murad iin, "Hdvendigar, Gzi, - Evvel, Bey,

Han"nvanlarn kullanr80.

1.1.4. I. Bayezd

Sultan Murad Hdavendigar olu Yldrm Hn Gz 748 [1347/48] tarihinde

domutur. ok cesur ve vakarl bir padiah olan Yldrm Bayezid'in saltanat sresi

14sene olup 792 [1389/90] tarihinde Bursa'da tahta kmtr81.

73a.g.e.,C. III, s. 217.74

a.g.e.,C. VIII, s. 51.75a.g.e.,C. V, s. 187-188.76Kosova Sava iin ayrca bkz. Y. ztuna, a.g.e.,C. II. s. 111.77a.g.e.,,C. VII, s. 40.78a.g.e.,C. VII, s. 176-177.79a.g.e.,C. X, s. 56, C. VII, s. 177, C. I, s. 34. Evliya'nn Sultan Murad'n Milo Koblakovi (koblaki)tarafndan ehit edilmesi ile ilgili verdii bilgiyi Uzunarl'da ayn ekilde aktarmaktadr Geni bilgi iinbkz. Uzunarl, a.g.e., s. 256. Ayrca Uzunarl, Sultan I Murad'n 791 [1389] tarihinde ldnbelirtir. Bkz. Uzunarl, a.g.e.,s.259, ayrca bkz. H. nalck, "Murad I", s. 162.80Uzunarl I. Murad iin "Gazi Hnkr, Hdavendigr" nvanlarn kullanr. Bkz. Uzunarl, a.g.e.,s. 257-256. H. nalck, I. Murad'n iin kullanlan nvanlar iin u ifadeleri kullanr; "Kaynaklarda vekitbelerde 'bey, emr-i azam, han, hudvendigr, padiah, sultns-seltn, meliklmlk' gibi

unvanlarla anlr. Osmanl tarihlerinde yaygn olarak "GaziHnkr"ve "Hudvendigr"eklinde geer".Bkz. H. nalck, "Murad I", s. 156.


25/118

13

Evvel Rmeli'nde skp yaknnda Kratova, skp, Vidin,Vodine,

Hroz,Yanbolu, Silistre, Uruscuk, Yerg,Nibolu Kalelerini, Anadolu'da Alaehir,

Beyehir,Seydehir,Konya, Aydn,Saruhan, Ayasuluk, Mils, Balat, Teke, Mentee,

Osmnck, Kastamonu, Amasya, Aksary, Nide, Kayseri, Sivas, Erzincn ve

Malatyakalelerini feth etmitir82. Dierfetihleri aada ayrntl biimde verilmektedir:

Akar [Akehir] Kalesi,793 [1391] tarihinde Karamanoullar ekiyalar

elinden Haclarn yol gvenlii salanmas iin feth edildi83. Aksaray, Karamanolu

Yakup Bey elinden [...] tarihinde alnd84. Keskinkr [ankr] Kalesi,[...] Trk ekiyas

elinden feth edilmitir85. ehzde Alemh eliyle Mudurnu, Yldrm Han zamannda86,umnu ehri [...] tarihinde feth edilmitir87. [...] tarihinde Eski Hanie Kalesi yani

atalca Kasabas feth edildi88.

Urusuk Kalesi,[...] tarihinde byk sava sonunda zabt edilmitir.89. Nibolu

Kalesini, [---] trhinde Yldrm Hn feth etmitir90. Kstence Kasabas[---] trhinde

Yldrm Hn feth ettiinde zorluk ekmitir. Fetihten sonra kalesini ykp talarn

Karadeniz'e dkmtr91. Kstence kasabasnda Karaharman Kalesi,Yldrm Hann

fethidir92.

81a.g.e.,C. II, s. 27, 755'te (1354) domutur. 1. Murad'n byk oludur. Bkz. Halil nalck, BayezidI, Trkiye Diyanet Vakf slam Ansiklopedisi, C. 5, stanbul 2012, s. 231.82a.g.e.,C. II, s. 27. Y. ztuna, Yldrm'n 1360 tarihinde doduunu belirtir. Yldrm'n tahta ktarihi Y. ztuna'da da Seyahatname'deki tarihle ayndr. ztuna, Uzunarl'nn,Yldrm'n doumuna1362 tarihini verdiini de ayrca belirtir. Bkz. Y. ztuna, a.g.e.,C. II. s. 113.83a.g.e.,C. III, s. 13-14.84a.g.e.,C. III, s. 115.85a.g.e.,C. III, s. 151-152.86a.g.e.,C. III, s. 169.87a.g.e.,C. III, s. 178.88a.g.e.,C. III, s. 273.89a.g.e.,C. III, s. 180.90a.g.e.,C. III, s. 182.91a.g.e., C. III, s. 202-203. Nibolu muharebesi 29 Zilhicce 798 [25 veya 28 Eyll 1396] tarihinde

alnmtr. Bkz. Uzunarl, a.g.e.,C. I, s. 287.92a.g.e.,C. III, s. 203.


26/118

14

Sinop Kalesi,796 [1394] trhinde93, Samsun Kalesi[---] trhinde94, Osman

Gazi tarafndan yaptrlan Osmanck Kalesi,795 [1395] tarihinde Yldrm Byezd Hn

fethidir95.795 [1393] trhinde Yldrm Byezd Hn zerine Timur gelince Amasya

Kalesi'ni Timur feth etmesin diye daha nce feth etmitir. s elebi'yi "hkim bey"

tayin edip hutbe okunup ake96 kesilmitir97.Yldrm Byezd Hn zamannda

stnbul'un yars ve Galata'nn yars feth edilmitir98. Rodnik Kalesi,[---] trhinde

Yldrm Byezd Hn fethidir99.799 [1397] tarihinde Mora Vilayetinde Moton ve

Koron Kalelerini fethe giderken Trhala Kalesi'ni ele geirmitir100.Rhova Kalesi'ni[...]

tarihinde feth etmitir101. [---] trhinde Nibolu Kalesi'ni feth etmitir102.

Sibin Kalesi'ni Osmanoullarndan Sultan Yldrm Bayezid Han 793 [1391]

trhinde Eflak elinden feth etmitir. Yldrm Han zamannda Eflak, on bir kez isyan

ettmitir. Bir sene iinde yedi kez isyan edip Yldrm Han, bir senede Sinop

Kalesi'nden Eflak'a geip yedisinde de dman yenip bir ylda yedi defa yetitii iin

Emir Sultan Bursa'da Ona Bayezidim sen yldrm oldun diye syledii iin bu

nvan almtr103.

Eski Zahra Kalesi,766 [1363/64] tarihinde Koca Lala ahin Paa eliyle feth

edilmitir. Malatya, 800 [1398] trhinde, Tokat Kalesi,795 [1393] tarihinde Yldrm

Hn fethidir. Ayn yl Amasya da alnmtr104. Turhal Kalesi'ndeki Ermeniler,795

[1393] trhinde Yldrm Byezd Hn 'a savamadan itaat etmilerdir105. Bodan'n

93a.g.e.,C. II, s. 44.94a.g.e.,C. II, s. 46.95a.g.e.,C. II, s. 93.96"Azze nasruh, duribe Amasiyye"diye sikkeli akesi kesilmitir.97a.g.e.,C. II, s. 94.98a.g.e.,C. I, s. 177.

99a.g.e.,C. VI, s. 239.100a.g.e.,C. VIII, s. 31.101a.g.e.,C. VII, s. 177.102a.g.e.,C. VII, s. 178. Nibolu zaferi'nden sonra Halife El- Mtevekkil, Yldrm Bayezid'e "Sultn-klim-i Rm" nvann vermitir. Ayrntl bilgi iin bkz. Y. ztuna, a.g.e.,C. II. s. 113.103a.g.e., C. VII, s. 180. Y. ztuna, Karaman seferinde ehzadelii dneminde "Yldrm" lakabnalmtr" der. Bkz. Y. ztuna, a.g.e.,C. II. s. 113.

104a.g.e.,C. V, s. 32-33.105a.g.e.,C. V, s. 43.


27/118

15

birok defa isyan etmesi sonucunda 805 [1402] trhinde Yldrm Byezd Hn, cmle

isyanclar kltan geirip ehri feth etmitir106. skp Kalesi [...] tarihinde Gazi

Evrenos Bey eliyle geirilmitir107. Yldrm Byezd Hn Semendire Kalesi'ni fethe

giderken, Srp krallarndan Delakolu Doyagali kzn Yldrm Han'a vermi ve

aralarnda sulh etmilerdir108. Dimotoka Kalesi762 [1360/61] trhinde Gz Ferhd

Bey eliyle Yldrm Byezd Hnfethidir109.

Sinop Kalesi,796 [1394] trhinde110, Samsun Kalesi,[---] trhinde111,

Osmnck Kalesi,795 [1392-93] tarihinde112 Amasya Ldik'i ehri, [---] trhinde113,

Kalack Kalesi,[---] trhinde Yldrm Byezd Hnfethidir114.

Gz Yldrm Byezd Hn Dimetoka Kalesi'ni 762 [1361] trhinde Ferhd

Bey eliyle feth etmitir115. Eski Alaehir, Aydn Bey olu Sultn Yakb fethidir, [---]

trhinde Yldrm Hn tarafndanfeth edilmitir ve ayn zamanda onun vakfdr116.

792 [1388] trhinde Yldrm Byezd Hn deniz gibi asker ile yldrm gibi

Konya Kalesi'ni feth etmitir117. Bor Kalesi,[---] trhinde Yldrm Byezd Hn

fethidir118. Aksaray, [---] trhinde Karamnolu Yakb Bey elinden, [---] trhindeYldrm Hn eline girdi119.Gz Yldrm Byezd Hn, skp ehrinden [...] tarihinde

at srp gece baskn ile bu ehri ve Trhala Kalesi'ni yamalamtr120.

106a.g.e.,C. V, s. 181.107a.g.e.,C. V, s. 295-296.108a.g.e., C. V, s. 317.

109a.g.e.,C. VIII, s. 31.110a.g.e.,C. II, s. 43.111a.g.e.,C. II, s. 45.112a.g.e.,C. II, s. 93.113a.g.e.,C. II, s. 41.114a.g.e.,C. II, s. 219.

115a.g.e.,C. I, s. 205a.116a.g.e.,C. IX, s. 31.

117a.g.e, C. III, s. 18.118a.g.e.,C. III, s. 113-114.

119a.g.e.,C. III, s. 113-114,120a.g.e.,C. VIII, s. 91.


28/118

16

El-Mtevekkil Alallh Muhammed tekrar Halife olduktan sonra, 797 [1395]

tarihinde Yldrm Byezd Hn, Rm'da halfe olup teberrken el-Mtevekkil'e eli

gnderip izin taleb edip onlara balln bildirdi. El-Mtevekkil de Yldrm Hn'a bir

seccde, bir Kelm- zzet, bir kl, bir at, bir koyun gnderip bert vermitir121.

Gz ehbeddn Paa eliyle Havale Kalesi'nin [...] ilk yapcsdr122.

Mudurnu'da bir camii ina ettirdi123.Nibolu Kalesinde, Yldrm Hn camii vardr124.

Silistre Kalesiiinde Yldrm Hn'n bir tahta minreli kk cmii mevcuttur125.

Edirne'de Mihal Kprs banda Yldrm Han Camii126 vardr127. Bursa iinde Eb

shk Kzvin'nin makmn yaptrmtr128. Bursa Ulu Camii'ni, [...] tarihinde inaettirmitir129. Yldrm Byezd Hn Camii [---] trhinde Bursa ehri'nin dou tarafnda

yaplmtr. Timur olayndan dolay eksik kalan camiyi olu Musa elebi Rumeli'nde

yardm gndererek tamamlamtr130.Tokat ehrinde Yldrm Hn cmii vardr131.

Bursa Ulu Cmii[---] trhinde Yldrm Byezd Hn yaptrmtr132. Bursa ehrinin

dou tarafnda Yldrm Byezd Hn Camii[---] trhinde bin olunmutur133.805

[1402] tarihinde Timur ile Ankara Savanda yenilmitir134. Bu savatan sonra Yldrm

Han demir kafes iinde zntsnden ateli stmaya yakalanarak vefat etmitir135. Olu

121a.g.e.,C. X, s. 300 .122a.g.e.,C. VI, s. 53.123a.g.e.,C. III, s. 153.124a.g.e.,C. III, s. 182.125a.g.e.,C. III, s. 191.126Bu eski cmi Mihal kprsbanda MeriNehri kys yaknnda Filibeehri anayolu zerinde birdz geni rem Ba gibi yeillik iinde Kpeli cmi ismiyle mehur Yldrm Hn Musallasdr.simlendirilmesinin sebebi, bu cminin inas Timur hdisesinde yarm kalnca Yldrm Hn olu

elebi Sultn Mehmed ve Yldrm Hn kz Kpeli Sultnbir kpesini satarak Babasnn camiinitamamlamtr. Bu sebeple Kpeli Cmidenmitir.127a.g.e.,C. III, s. 242.128a.g.e.,C. II, s. 34.

129a.g.e.,C. II, s. 11-12.130a.g.e.,C. II, s. 13.131a.g.e.,C. V, s. 33.132a.g.e.,C. II, s. 12.133a.g.e.,C. II, s. 13.134Tedbirsizlik, ktl isteyen adamlarn yanltc grleri ve Tatar askerinin Timur tarafnagemesiyle sava Timur kazanmtr. Ankara Sava ayrca bkz. H. nalck, "Bayezid I", s. 233.

135Uzunarl, Yldrm Bayezid'in 14 ubat 805 [9 Mart 1403] Perembe gn vefat ettiini yazmtr.Yldrm'n lm nedeni ile ilgili ise eitli rivayetler vardr; birincisi yzk tann altndaki zehri


29/118

17

elebi Mehmed Han Amasya'da Timur ile yapt savata babasn Bursa'ya gtrp,

babasnn camii sahasnda defn etmitir136. Saltanat 14, mr mddeti 67 senedir137.

Cenazesi, Bursa'da Yldrm cmiine getirip defn ettiler138.

Evliya elebi, Seyahatnamesi'nde I. Bayezid iin "Yldrm, Hn, Gazi"

nvanlarn kullanmtr.

1.1.5. I. Mehmed

Doumu 776 [1375/76] ylndadr. 804 [1401/02] ylndahalife olmutur139.

[---] trhinde tahta klarBursa'da gerekleti140. Bu dnemde kardeleri Sleymn

elebi, s elebi ve Ms elebi Rmeli'nde padiahlk davasna dnce, onlar

elebi Mehmed tarafndan ahirete gnderildi141.

Rmeli'nde Peravadi Kalesi, Ofabolu, Kprl, Eflak ve Bodan' harca

balad. Rusuk karsnda Eflk huddunda Tuna kenarnda l Kalesiyani Yergg

Kalesini bin edip asker yerletirmitir. Anadolu'da MudurnuKalesini tekrr feth etmi,

Kastamonu ele geirilmitir. Evliya onun dier fetihlerini, 260 hutbesibulunduunu

syleyerek ifade eder142.

Divrii143, Ein144, Arapkir Kalesi816 [1413] tarihinde145ele geirilmitir.

Zile Kalesi[...] tarihinde Trkmen elinden146, skilip Kalesi, Trk ekyalar

imitir. kinci rivayet ise Humma veya nefes darlndan lmesidir. Bkz. Uzunarl, a.g.e.,C. I. s. 320-321Y. ztuna, Yldrm Bayezid'in nefes darlndan vefat ettiini aktarr. Bkz. Y. ztuna, a.g.e.,C. II. s.113. I. Bayezid'in lm tarihi iin bkz. H. nalck, "Bayezid I", C. 5, s. 231.136a.g.e.,C. II, s. 28, C. V, s. 33137a.g.e.,C. II, s. 27. I. Bayezid'in saltanat sresi iin bkz. Uzunarl, a.g.e., C. I. s.321.138a.g.e.,C. X, s. 56.139a.g.e.,C. X, s. 56. elebi Mehmed, 788 (1386) veya 789 (1387) ylnda dnyaya gelmitir. Bkz. H.nalck, "Mehmed I", Trkiye Diyanet Vakf slam Ansiklopedisi, C. 28, stanbul 2012, s. 391.140a.g.e.,C. II, s. 28.141a.g.e.,C. II, s. 28. elebi Mehmed ile kardeleri arasndaki taht kavgalariin ayrca bkz. H. nalck,"Mehmed I", s. 391-394.

142a.g.e.,C. II, s. 28.

143a.g.e.,C. III, s. 131.144a.g.e.,C. III, s. 133.

145a.g.e.,C. III, s. 134.146a.g.e.,C. III, s. 147.


30/118

18

elinden147feth edildi. ankr Kalesi822 [1419] tarihinde feth edilmitir148. elebi

Sultan Mehmed padiah olduktan sonra Ruscuk Kalesi'nin feth ederek ikinci fatih oldu,

bu kale daha nce Yldrm Han eliyle feth edilmitir149. 827 [1424] tarihinde Nusaybin

Kalesifeth edilmitir150.

822 [1419] tarihinde aa Eski Hisar [Kastamonu] feth edildi151. 816 [1413]

tarihinde Yerg Kalesizabt olundu152. Germiyanolu kzn elebi Mehmed'e

verdikten sonra eyizlik olarak Tavanl Kalesi'nin anahtarn vermitir153.

Bursa'da, kendi adna Yeil adyla bir imaret yaptrmtr154. Bu yap grubunda,

medrese, hamam ve imaret [Yeil maret] bulunur155. Sivas ehri'nde Yksek Kale'yi

ina etmitir156. Zara Yenicesinde Meyyitolu Mehemmed Bey ziyareti, elebi Sultan

Mehmed hayratdr157.

Hicret'in 824 [1421] tarihinde 38 yanda vefat etmitir158. Saltanat sresi 7

sene 11 ay 12 gndr. Yeil imaret adnda bir camii nnde kubbe iinde medfundur159.

Evliya elebi, Seyahatnamesi'nde I. Mehmed iin "Hn, elebi, Sultan"

nvanlarn kullanmtr160.

147a.g.e.,C. III, s. 148.148a.g.e.,C. III, s. 94a.149a.g.e.,C. III, s. 151.150a.g.e.,C. IV, s. 180.151a.g.e.,C. V, s. 331.152a.g.e.,C. V, s .43.

153a.g.e.,C. IX, s. 179.154a.g.e.,C. II, s. 12.

155a.g.e.,C. II, s. 14-15.156a.g.e.,C. III, s. 121-122.

157a.g.e.,C. III, s. 212-213.158elebi Mehmed, 824 Cemayiz'el-evvel [Mays 1421] tarihinde vefat etmitir. Geni bilgi iin bkz.Uzunarl, a.g.e.,C. I. s. 373. elebi Mehmed'in lm tarihi ile ilgili Y. ztuna da Evliya'nn verdiitarihi vermektedir. elebi Mehmed'in lm nedeni, srmenaj (ar almadan gelen yorgunluk)sonucunda kalb krizi. Geni ayrunt iin bkz. Y. ztuna, a.g.e.,s. 123. H. nalck'ta Evliya'nn verdiitarihi dorulamaktadr. H. nalck, I. Mehmed'in lm tarihi haknda, "I. Mehmed 23 Cemziyelhir824'te (25 Haziran 1421) Edirne'de vefat etmitir" ifadelerini kullanr. Bkz. H. nalck, "Mehmed I", s.

393.159a.g.e.,C. II, s. 28.


31/118

19

1.1.6.II. Murad

II. Murad'n doum tarihi 806 [1403-04] tarihinde doan II. Murad161, 824

[1421] ylnda halife olmutur162.

Saltanat dneminde feth ettii kaleler; zmir, Gvercinlik, Canik vilayeti,

Selanik ve Yanya, Yeniehir, Trhala, Semendire, Novoborda kaleleri feth edilmitir.

Despotolu haraca balanmtr. II. Murad'n yal olduunu ne sren Kapkulu

askerleri 847 [1443] tarihinde II. Mehmed'i tahta geirmilerdir. ki sene sonra II.

Murad tekrar tahta gemitir163. (...) tarihinde Kapkulu askerleri tekrar ayaklanp;

"Padiahmz (II. Murad) koca oldu yani yaland bize gen anl bir padiah lazm"

diyerek Muharrem'in 16. gn 855 [18.02.1451] tarihinde II. Mehmed'i tekrar tahta

geirmilerdir164.

843 [1439-40] tarihinde rgp feth edilmitir. Evliya, rgp ehrinin adnn

nerden geldii ile ilgili u bilgileri aktarmtr; II. Murad "Bre bunda asker rkp

dalmadan feth oldun" dediinden ismi byle anlmtr165.

Sultan II. Murad, Edirne'de erefeli camii, yine Edirne'de iki medrese, Bir

daru'l-hadis, bir bedesten, Ergene kprs yaptrm ve Ergene'de bir camii ve imaret

gaza malyla yaptrmtr. Seyyidlere ilk defa ulufe tayin etmitir166.

zmir Kalesi, Osmanoullarndan ilk bata 844 [1441] tarihinde Cneyd Bey

tarafndan II. Murad dnemi fethidir,167. Merzifon'da eski ar iinde Sultn Murd-

Sn Cmiivardr168.

160elebi Mehmed, I. Bayezid'in Devlet Hatun adl bir criyesinden doma drdnc oludur. "elebi"veya Yunanca "krytsez"(gen efendi) kelimesinden gelen "Kirii" lakabyla tannr. Bkz. H. nalck,"Mehmed I", s. 391.161a.g.e.,C. II. s. 29162A.g.e.,C. X, s. 56. II. Murad'n tahta k tarihi iin ayrca bkz. Uzunarl, a.g.e., C. I. s. 375. Y.ztuna, II. Murad'n 1404 tarihinde Amasya'da doduunu 1421 tarihinde edirne'de tahta getiiniaktarr. lm nedeni ise ar yorgunluktan beyin kanamasdr. Bkz. Y. ztuna, a.g.e.,s. 127.163a.g.e.,C. II. s. 30164a.g.e.,C. II. s. 30

165a.g.e.,C. V, s. 381166a.g.e.,C. II. s. 30.


32/118

20

Saltanat sresi 31 yl mr 49 sene olup , Evliya bir baka yerde II. Murad'n

sresi iin, 28 sene olarak ifade etmektedir, 855 [1451] tarihinde Edirne'de vefat

etmitir169.Evliya, Murad Hn iin "Koca" nvann da kullanmtr170.

Evliya elebi, Seyahatnamesi'nde II. Murad iin"Murd- Sn, Koca"

nvanlarn kullanmtr.

1.1.7. II. Mehmed

Sultan II. Murad Hann oludur. 835 [1431/32] ylnda domutur171. 855

[1451] tarihindehalfeolmutur172.

Fatih Sultan Mehmed'e kadar Osmanl Padiahlarna "bey" denirdi, Fatih

stanbul'u feth edip Akemseddn hazretleri "Sultn" deyip sikkelerine yle yazld173.

stanbulun fethinden sonra baz Osmanl limleri174"Han", Rum ulemas "Sultan",

Acem eyhleri fetih gn yani savata arpan askerlerin kann kan grnce "Hnkar"

demilerdir175.

stanbul'un fethi857 [1453] tarihinde gereklemitir176. Koca Murd Hn'n

olundan ikisi Hsmeddn olu eyh Abdurrahmn'n, elini perler. ehzde

Mehmed ayan pnce eyh boazndan atksn ehzde Mehmed'in boynuna sarp

167a.g.e.,C. IX, s. 49.168a.g.e.,C. II, s. 206.169a.g.e.,C.X, s. 56.170

a.g.e.,C. II, s. 31.171II. Mehmed, 27 Receb 835 (30 Mart 1432) tarihinde Edirne'de dodu. II. Murad'n drdnc oludur.Bkz. H. nalck, "Mehmed II" Trkiye Diyanet Vakf slam Ansiklopedisi, C. 28, stanbul 2012, s. 395.172a.g.e.,C. X, s. 56. II. Mehmed'in doum ve tahta gei tarihleri ile ilgili Y. ztuna Evliya ile aynbilgiler verir. ayn bilgi verilmitir. Bkz. Y. ztuna, a.g.e.,s. 131. Ayrca bkz. H. nalck, "Mehmed II", s.396.173a.g.e.,C. II, s. 23.174Akemseddin, Molla Grani, Emir Buhari, Ensar Dede Sultan.175a.g.e.,C. X, s. 41.176a.g.e.,C. III, s. 238. II. Mehmed stanbul'un fethinden sonra ikinci kez Eyb Camii'ndeAkemseddin'den kl kuanmtr. stanbul'un fethi iin geni ayrnt bkz. Y. ztuna, a.g.e.,s. 132. H.nalck, stanbul, "26 Reblevvel - 20 Cernziyelevvel 857 (6 Nisan - 29 Mays 1453) tarihleri arasnda

elli drt gn sren stanbul muhasara edilmitir" diye aktarr. Ayrntl bilgi iin bkz. H. nalck,"Mehmed II", s. 397-998.


33/118

21

"Kostantniyye Kalesi'ni tamir edip camiler ve medresele ina eyle" diye Ftiha okurlar.

Yirmi bir yldan sonra Eb'l-feth Mehemmed Hnaslmbol'u feth etmek nasip olur177.

Karahisar Kalesi,[...] tarihinde Azerbaycan ah Uzun Hasan'dan alnmtr178.

Kzlhisar Kalesi,Koca Mahmd Paa tarafndan feth olunmutur179. [...] tarihinde

Alasonya ve Glkesri kaleleri180,Hac Murad Kalesi, Uzun Hasan elinden

alnmtr181. HersekKalesi, 861[1457] trhinde Hersek kralnn olu yardmyla feth

edilmitir182. Glek Kalesisene 872 [1466/67] trhinde Karamnolu'nun Varsak

ekiyselinden feth edilerek, Hac yolu gvenli hale getirilmitir183. Adana Kalesi [---]

trhinde feth olunmutur184. [---] trhinde Silivri Kalesi, Vel Mahmd Paa eliylefeth edilmitir185. Silivri ehrinde orlu Kalesi186[---] veFener Kasabas da bu devirde

ele geirilmitir187.

Tuna Belgrad' kuatlp fetihsiz dnlmtr. 875 [1470/71] tarihinde Mora

yarmadasnda Grds, Misistre, Konstantiniyye, Atina ve Eriboz Kaleleri feth

edilmitir. Avrathisar, Alacahisar, Belgrad yaknnda Havale

Kalesi,SemendireKalesi,Silifke, Mut Varsak Karahisar Kalesi,Germiyan vilayetinde

Ktahya Kalesi,Karaman'da Ermenak Kalesi,Kalon Hisar ve Kefe Kalesi880 [1475/76]

tarihinde ele geirilmitir. Germiyanolu Kalesi,Sudak Kalesi,Ker Kalesi,Balkaa

Kalesive Menkub Kalesizabt olunmutur188. Karabodan vilayeti 881 [1476/77]

tarihinde189, Ayameki ve Pulya adas 800 [1475/76] tarihinde feth edilmitir190.

177a.g.e.,C. II, s. 29.178a.g.e.,C. II, s. 169.

179a.g.e.,C. VIII, s. 111.180a.g.e.,C. VIII, s. 85-86.181a.g.e.,C. II, s. 202.182a.g.e.,C. III, s. 7.183a.g.e.,C. III, s. 30.184a.g.e.,C. III, s. 19b.

185a.g.e.,C. III, s. 169.186a.g.e.,C. III, s. 170-171.

187a.g.e.,C. III, s. 270.188Kefe Kalesi'nden sonra yazlan kaleler Krm adas evresindedir.

189a.g.e.,C. I, s. 61.190a.g.e.,C. I ,s. 61.


34/118

22

Samsun, Sinop, Trabzon kaleleri 864 [1461] de ele geirilmitir. lbasan

Kalesi871 [1466/67] ylnda, 882 [1477/78] de Karaman vilayeti feth edilmitir.

Rumeli'de Arnavut skenderiyesi 883 [1478/79] ylnda zabt olunmutur. Uzun Hasan

ile Otlukbeli Sava 878 [1473/74] tarihinde gereklemitir.

zmir Kalesi'ni 856 [1452/53] tarihinde Fatih Sultan Mehmed Han Gazi feth

edip dua etmitir191. Kylc Kalesi,[---] trhinde Gz Bal Bey eliyle Srp Kral

elinden fethedilmitir192. Bal Bey, Virse kalesini de [...] tarihinde zabt etmitir. Yeni

Palanka193[...] tarihinde feth edilmitir194. Tuna Gvercinlik Kalesi195 [...] tarihinde,

ehit Koca Mahmud Paa eliyle alnmtr196.

Mut Kalesi, 884 [1479-80] trhinde Venedikten alnmtr. Eski Yela

Kalesi,[---] trhinde Eb'l-feth Mehemmed Hn asrnda Hersekolu Ahmed Paa

tarafndanfeth edilmitir197. Akhisar Kalesi[---] trhinde198, Bosna Kalesi[---]

trhinde199, Glamu Kalesi[---]trhinde200, Glhisar Kalesi[---] senede201, Viegrad

Kalesi,[---] trhinde202, zmirKalesi, 856 [1453] trhinde feth edilmitir203.

VonaKalesi[---] trhinde Eb'l-Feth Sultn Mehemmed fethidir204. Giresun

Kalesi, [---] trhinde Musahib Mahmd Paa eliyle Eb'l-Feth Sultn Mehemmed

fethidir205. 878 [1473] trhinde Eb'l-Feth Sultn Mehemmed ilk defa denizden

191a.g.e.,C. IX, s. 49.

192a.g.e.,C. VII, s. 168.193Kaleden kk mstahkem mevkidir. Ekseriya arkas toprak dolma ahap arampollerle muhafazaedilirdi. Bkz. Mehmet Ali nal, a.g.e.,s. 539.

194a.g.e.,C. VII, s. 166.195Rumeli'nde Dimetoka karas yaknndadr.196a.g.e.,C. VII, s. 168.197a.g.e.,C. VI, s. 258.198a.g.e.,C. V, s. 232-233.199a.g.e.,C. V, s. 222.

200a.g.e.,C. V, s. 264.201a.g.e.,C. V, s. 266-267.

202a.g.e.,C. V, s. 288-289.203a.g.e.,C. IX, s. 49. II. Mehmed'in fetihleri iin ayrca bkz. H. nalck, "Mehmed II", s. 395-407.

204a.g.e.,C. II, s. 46.205a.g.e.,C. II, s. 47.


35/118

23

Trabzon'u feth etti 865 [1461] tarihinde de tamamen alnmtr206. Orta Hisar Kalesi865

[1461] tarihinde feth edildi ve burada bulunan kilise camiye207evrilmitir208.

stanbulun fethinden sonra209, Pozantin Kral'n kilisesi yklp yerine Eski

Saray ina edilmitir (858-862) [1454-1458]210. Fatih Camii, (862-875) [1458-1472/73]

yllarnda ina olunmutur211. Yenikale, 883 [1478-79] tarihinde212, GeitKalesi213[---]

trhinde Sultn Mehemmedtarafndan yaptrlmtr214. Babaeski Kasabas'nn iinde

Sultan Mehmed Cmii vardr215.

Sultan Mehmed, saltanat sresi boyunca 77 sancak feth etmitir. Saltanat 31,

mr 51 yldr ve 886 [1481] tarihinde vefat etmitir. Fatih Sultan Mehmed Han,

stanbul'da kendi adna yaptrd caminin nnde defn edilmitir216.

Evliya elebi, Seyahatnamesi'nde II. Mehmed iin"Gz, Han, Eb'l-feth,

Sultn" nvanlarn kullanmtr.

206a.g.e.,C. II, s. 248b.207Kurn, Bakara, 144; "Yzn artk Mescid-i Haram tarafna evir"ayetiyle de desteklenmitir.208a.g.e.,C. II, s. 50.209a.g.e.,C. I, s. 36.210a.g.e.,C. I, s. 47.211a.g.e.,C. I, s. 58.212a.g.e.,C. VI, s. 62.

213zmir krfezikenrnda bir kumsal yerdedir214a.g.e.,C. IX, s. 48.215a.g.e.,C. III, s. 270-271.

216a.g.e.,C. I, s. 61, C. X, s. 56. Trh-i veft- Eb'l-feth Gz; lmedi eh Mehemmed ibn Murd, Belkib- cinna kld seyr, ii hayr olduuyn halka, Oldu trh ana du-y hayr. Sene 886 [1481].II.Mehmed, Fatih camiinde medfundur. Laestro locobo adnda Venedik casusu Yakub Paa adylamslman etmi grnen hekimin bir hafta iinde sreli olarak zehir vermesiyle [1481 tarihinde] vefatetmitir. Geniayrnt iin bkz. Y. ztuna, a.g.e., s.131.H. nalck ise II. Mehmed'in lm hakknda uifadeleri kullanr; Yeni bir imparatorluun gerek mnada kurucusu olan Ftih Sultan Mehmed, yeni birsefer iin skdar'a getikten sonra skdar ile Gebze arasnda Hnkrayn (Maltepe civarnda) denilenyerde 4 Reblevvel 886'da (3 Mays 1481) vefat etti. lm sebebi nikris hastalna balanr.Zehirlenerek ld yolundaki iddialar kpaazde'de yer alan bilginin yorumuna dayanr ve baka

kaynaklarla dorulanmaz. Trbesi yaptrd ve kendi adyla anlan cami hazresindedir. Ayrntl bilgiiin bkz. H. nalck, "Mehmed II", s. 405.


36/118

24

1.1.8. II. Byezd

855 [1451] tarihinde217, Trabzon'da doup stanbul'da tahta kmtr218.

Annesi, Fransa Kralnn kzdr219. Byezd Hn 886 [1481/82] tarihinde halfe

olmutur220.

Tahta ktnda stanbul'da yedi gn alt gece byk bir deprem olmutur.

Galata Kulesinin baz yerleri yklmtr. Yklan yerler padiahn emriyle altm gnde

yeniden ina edilmitir.

Kili ve Akkirman Kalelerinin fethi 889 [1484] ylndadr. Akkirman Kalesifeth

edildikten sonra 47 bin adet Tatar', Eflak, Bodan, Kazak, Leh, Moskov, ek ve Macar

kfirlerinin brne ivi olsun diye iskn ettirmitir221. Sultan Bayezid, Kili ve

Akkirman Kalelerini feth ettikten sonra Bodn ' haraca balamtr.222.

Babada ve Sala kalesi223889 [1484] ylnda feth edilmitir224.Misis Kalesi892

[1486] tarihinde spanya elinden feth edildi225.895 [1489-90] tarihinde Karitina

Kalesi226ele geirilmitir227. Zitovi Kalesi[...] tarihinde feth edildi228.YldmBayezid,

Balbadra Kalesi'ni 892 [1487] tarihindeMoton ve Koron Kalelerini fethine giderken

217a.g.e.,C. X, s. 56. ztuna, II. Bayezid'n Dimetoka Saraynda 1450 doduunu, ekmece'de 1512ylnda da vefat ettiini yazar. Bayezid Camii yannda medfundur. ztuna, Babinger'in II. Bayezid'indoum tarihini 1448 olarak kabul ettiini de belirtir. Ayrntl bilgi bkz. Y. ztuna, a.g.e.,s. 142.erafettin Turan, Evliya'nn verdii tarihten farkl olarak; "II. Bayezid, 1448'de Dimetoka'da domutur .Ftih Sultan Mehmed'in Glbahar Hatun'dan doan byk oludur" der. Bkz. erafettin Turan, " BayezidII", Trkiye Diyanet Vakf slam Ansiklopedisi, C. 5, stanbul 2012, s. 234.218a.g.e.,C. I, s. 140.219a.g.e.,C. I, s. 40-41.220a.g.e.,C. X, s. 56.221a.g.e.,C. VI, s. 197.222a.g.e.,C. VIII, s. 50.223Tuna Nehri'nde bataklk bir yerde sivri bir kaya zerinde Babada ehri'nin gvenlii iin inaaolunmutur.224a.g.e.,C. V, s. 116-117.

225a.g.e.,C. III, s. 30.226Petratina Vilayeti

227a.g.e.,C. VIII, s. 152.228a.g.e.,C. III, s. 181.


37/118

25

feth etmitir229.Yenisala Kaleside [Babada'nda] Byezd-i Vel fethidir230.nebaht

Hisar905[1499/1500] trhinde Venedik elinden alnmtr231.

Byezd-i Vel zamannda Vonise Kalesi,905 [1499/1500] tarihinde Faik Paa

fethidir232. 906[1500/1] trhinde Sultn Byezd-i Vel Mora'da Moton ve Koron

Kalelerini fethine giderken Kavala Kalesine urayp feth etmitir. Holumi Kalesi[---]

trhinde Sultn Byezd-i Vel fethidir233.Sultn Byezd-i Vel, zakilse Kalesive

adasn Moton ve Koron Kalelerini fethine giderken feth etmitir234.

Pondikoz Kalesi'ni906 [1500/1] tarihinde feth edip, fethinden sonra

ykmtr235. 906 [1500/1] senesinde Fener Kalesi'ni Koca Mustafa Paa eliyle feth

etmitir236. Sultan II. Bayezid Han 906 [1500/1] tarihinde Moton Kalesi'ni feth

ettiinde, Koron askerleri padiah'n gcne kar koyamayacan anlaynca anahtarn

teslim etmilerdir237. Moton, Koron, Arkadiya, Kalamata, Kalavrata, Holumi,

Trabolie, Ballbadra, Anavarinkaleleri 906 [1500-01] tarihinde feth olunmutur238.

Tarss, Adana,Arnavudluk'da Drac, Avlonya Kanye'sikaleleri feth edilmitir. 918

[1512] tarihinde Kara Bodanisyn edince, harca kesilmitir239.

II. Bayezid zamannda Gedik Ahmet Paa Kean Kalesini [...] tarihinde feth

etmitir240. Hsrev Paa,Sultn Byezd-i Vel'nin kzlarndan domutur. 33 sene

Bosna Valilii yapmtr241.

229a.g.e.,C. VIII, s. 130.

230a.g.e.,C. III, s. 204.231a.g.e.,C. VIII, s. 271-72.232a.g.e.,C. VIII, s. 276.233a.g.e.,C. VIII, s. 134.234a.g.e.,C. VIII, s. 135.235a.g.e.,C. VIII, s. 138.

236a.g.e.,C. VIII, s. 138.237a.g.e.,C. VIII, s. 147.

238Bu Kalelerin hepsi Mora Adasnn Gney ve Bat tarafndaki kalelerdir.239a.g.e.,C. I, s. 61.

240a.g.e.,C. V, s. 168.241a.g.e.,C. V, s. 231.


38/118

26

Krm Hanlarndan Tohtam Giray Han, yani Durmu Han olu Doan Han

byk bir kale yapp kaleye kendi ismini vermitir. Sultan Bayezid -i Veli, Kili ve

Akkirman Kalelerini Bodan elinden feth ettikten daha sonra Kazaklar tarafndan

yamalanan bu kaleyi eski temeli zerine byk bir kale yapp ismini Gazikrman

koymutur242. Sultn Byezd-i Veltarafndan 897 [1492] tarihinde hram Hisar ina

edilmitir243.

zmit Sanca Geyve Kasabasnda Sakarya Nehri zerine, Osmanck ehrinde

Kzlrmak Nehri zerine ve Saruhan'da nehri Gediz Nehri zerine byk kprler inaa

etmitir. 903 [1497-98]'de balanp 911 [1505-06] tarihinde tamamlanan stanbulEskisaray yaknnda kendi adna bir camii yaptrmtr244. stanbul'da adna bir

medresesi vardr245. stanbul- Beykoz'da Sultaniye Bahesini yaptrmtr246. Sultan

Bayezid-i Veli tarafndan Yankhisar Kalesiina ettirilmitir247. Foa ehri'nde Tihotine

Nehri'nin dou tarafnda ki mescidlerden cmle yerde ilm-i hadsgrlr.Bunlar, B-

yezd Hnve Ftma Sultn cmiindedir248. nebaht Krfezi aznda nebaht'na 5 mil

uzaklkta [yaklak 8,5 km]Rmeli Kasteli'ni249yaptrmtr250.

I. Selim Han, Bayezid Han'dan padiahl zorla aldnda babasn eski taht

merkezi olan Dimetoka Kalesi'ne srmtr. Bayezid Han Havsa denilen yerde vefat

etmitir. Cenazesi stanbul'a getirtilip camiinin mihrab nnde defn edilmitir251.

Saltanat sresi 31 yl, mr 62 yldr252. Bir dier yerde, saltanat sresi [Hicri

olarak] 32 yl ve mrleri 57 yl olarak belirtilmitir. Cenazesi stanbul'da Camiinin

242a.g.e.,C. VII, s. 200.243a.g.e.,C. VII, s. 167.

244a.g.e.,C. I, s. 61.245a.g.e.,C. I, s. 129.

246a.g.e.,C. I, s. 198-199.247a.g.e.,C. V, s. 64.248a.g.e.,C. VI, s. 256.249Kk kalelere verilen isim.250a.g.e.,C. VIII, s. 274.251a.g.e.,C. VIII, s. 31.252a.g.e.,C. X, s. 56. Yenierilerin desteiyle tahta kan II. Bayezid, 30 yl, 11 ay, 2 gn sren birsaltanattan sonra yine yenierilerin basksyla 24 Nisan 1512'de tahttan ekilmitir. Bkz. erafettin Turan,"Bayezid II" s. 237.


39/118

27

mihrab nnde trbede gmlmtr253. Sultan Byezd-i Vel, yayc ve okuluu ile

bilinir254.

Evliya, Seyahatnme'de II. Bayezid iin "Hn, Vel, Sultan" nvanlarn

kullanmtr.

1.1.9. I. Selm

Evliya elebi, Selimin doum tarihiyle ilgili iki farkl bilgi verir. Birincisi,

doumunun 873 [1468/69] ylnda Trabzonda olduudur255. kinci olarak ise, 875

[1470/71] tarihini verir256. Tahta k tarihi ise, 918 [1512] yldr ve Selim bu tarihte

43 yandadr. Saltanat sresi 8 yldr.

Selm Hn- Evvel, [---] trhinde Sultn Byezd Hn- Vel ile orluda

savap babasn yenerekhalifelii ele geirmitir. Bayezid Han, "Selmler mrnz az

olsun ve gaznz ok olsun ve hilfeti benden orlu'da aldnz, yine orlu'da veresiz"

diyerek bedduada bulunduunda dolay I. ve II. Selimin hilafetleri sekiz ve dokuz yl

srmtr ve orlu da vefat etmilerdir257.

922 [1516] tarihinde Msr feth edilmitir258. Msr feth edildikten sonra Sultan

Selim"Hdim'l-Haremeyni'-erfeyn" nvann almtr. Keml Paazde Ahmed

253a.g.e.,C. I, s. 140. erafettin Turan'a gre: "Bayezid ok kadnla evlenen ve ok ocuklu bir padiaholarak da tannr. Ad bilinen hanmlarnn says sekizdir. Bunlardan sekiz olu ile on bir kznn olduubilinmektedir. bn Kemal'in kaydna gre ocuklarnn ve torunlarnn says 300' amtr", der. Bkz.erafettin Turan, "Bayezid II", s. 237.

254a.g.e.,C. I, s. 179.255a.g.e.,C. X, s. 56. ztuna'ya gre, Yavuz Selim Amasya'da 1470 ylnda domutur, vefat tarihiEdirne- Srt ky 1520'dir. Sultan Selim'in lm dokuz gn saklanmtr.256Evliya elebi gibi Feridun Emecen de Sultan I. Selim'in doumu iin iki farkl tarih verir; Birrivayete gre872 (1467-68), daha kuvvetli bir ihtimal olarak 875te (1470) babas II. Bayezidin sancakbeyi olarak bulunduu Amasyada dodu. Bkz. F. Emecen, "Selim I", Trkiye Diyanet Vakf slamAnsiklopedisi, C. 36, stanbul 2012, s. 407.257a.g.e.,C. I, s. 146.258a.g.e.,C. X, s. 69. Kemal Paazde szleriyle Msr'n fethi Tarihi; Fethu memaliki'l Arab Sene 922.eyh Nasrullah szleriyle; Sultan Selim ivey ivey sene 922. Dier tarih [...]Ftihu memalili'l Arab sene923. ztuna, Msr seferini Osmanl tarihinin en uzun seferi olarak adlandrmaktadr. ztuna, SultanSelim'in ran ve Msr seferlerini yle aktarr; 1514 tarihinde aldran, 1516'da Mercidabk 1517

Ridaniye, 1514 Tebriz'in fethi, 1516 am'n fethi, 1517 Kahire'nin fethi, 1519 tarihinde Cezayir'in resmenOsmanl torpaklarna katlmas, 1517 ylnda Hicaz'n ele geirilmesi... Ayrntl bilgi bkz. Y. ztuna,


40/118

28

Efendi ve Ebussud Efendi "Hdim'l-Haremeyn" demilerdir259. Osmanoullarnda

ilk "Hdim'l-Haremeyn"nvann kullanan Sultan Selim Han olmutur260.

Selim ah, padiah olduktan sonra ilk gazas ran'a ah smail'e kar olmutur.

Ahska Kalesi altnda ldr ovasnda ah' bozguna uratmtr. Kars, Ahka, Ardahan

ve evresi, Hasan Kalesi Erzurm, Bayburd, Kemh Kalesi ve yine Kara Hamd ve

Diyrbekir ve krk para tabi kaleleri feth edildi. Mara sahibi Dulkadirolu Sultn

Alddevle katl olunup yetmi aded boy beyleri kelleleri ile Msr Sultn Gavr'ye

gnderildi261.920 [1514]trhinde Osmanoullar ortaya kal drt byk

cenklerinden262ldr [aldran] savanda Selim ah, ran ah' ah smail'i malupetmitir263. Osmanoullar tarihindeki yedi byk tabur cenginden biri, 920 [1514]

trhinde Selm h- Evvelile h smlarasnda gerekleen aldran Gazsdr264.

Anteb ehri, 922 [1514-15] trhinde Sultn Selm Msr fethine giderken

Ynus Paa tarafndan feth edilmitir265. Haleb ehri, 921 [1515-16] trhinde

alnmtr266. Tarts Kalesi,921 [1515-16] trhinde Selm h Msr fethine giderken

feth edilmitir267. Tarabulus- m, [---] trhinde Selm h, Msrfethine giderken268,

Sayda Kalesi,[---] trhinde269, am Kalesi, 921 [1515-16] tarihinde feth edidi270. Oltu

kaleside,Selm Hnfethidir271.

a.g.e.,s. 156. Sultan I. Selim'in Msr ve ran seferleri iin ayrntl bilgi iin bkz. F. Emecen, "Selim I", s.409-412.259a.g.e.,C. II, s. 23, C. X, s. 41.260Hz. Ali Cifrinde vasflar vardr. Hz. Ali [r.a] yle buyurmutur: Mutlaka li Osman'n bir Selim'iRum, Acem sonra da Ceziret'l-Arab'a sahip olacaktr. Bkz. C. I, s. 142.261a.g.e.,C. VII, s. 73-74.262a.g.e.,C. VII, s. 70.263a.g.e.,C. X, s. 61-62.264a.g.e.,C. VII, s. 70.265a.g.e.,C. IX, s. 54.266a.g.e.,C. IX, s. 184.267a.g.e.,C. IX, s. 201.268a.g.e.,C. IX, s. 203.269a.g.e.,C. IX, s. 213.270a.g.e.,C. IX, s. 266-267, am Kalesinin fethi, Kurn, e-uar, 89; "Ancak Allah'a kalb-i selm

[temiz bir kalp] ile gelenler [o gnde fayda bulur]."ayeti ile desteklenmitir.271a.g.e.,C. II, s. 166.


41/118

29

921 [1515] tarihinde Mecidabk'ta272 Sultan Gavri'yi bozguna uratmtr273.

Mdk Kalesi274, 922 [1516-17] trhinde Selm Hnn fethidir275. ecer Kalesi,922

[1516-17] trhinde Gavr elinden Selm h- Evvel feth etmitir.276 921 [1515]

tarihinde Mecidabk'taSultan Gavri'yi bozguna uratmtr277. Mara, Ayntb,

Rha,Maarra,Rha, Birecik, Harrn, Kilis, Azez, Haleb, Ham, Hms, Mdk, ecer,

Ayntkyye, Ltkyye, Cebeliyye, Markab, Hsn, Tarabulus, Bert, Sayda, Akka,

Sfet,Remle, Zbdniyye,Balebekke,kf,Taberistn,Filistn,Leccn,Acln,Nbu-

lus,Kuds, ve zzet'l-Him bu gibi yz krk kaleler feth edilmitir. Ben Selme ve

Redoullar, Vahdtoullar, Ben Umr, Ben Zhd Kabilesi, Ribhoullar,

Turboullar, Slimoullarksacas yetmi Arap kabilesi, Drz, Teymn, Yezd,

Mervn, Hbr, Marf, Akl, Kzll, ehb, ehbz, Nusayr, Ttek, ksaca Sayda

Bert dalarnda kabilelerin278tamam kalelerin feth edildiini anlaynca Sultan Selim

ah'a itaatlerini bildirdiler279. 922 [1516] tarihinde Msr' feth edip Mekke ve

Medine'de "Hdim'l-Haremeyni'-erfeyn" oldu.

Lgradk Kalesi921[1515] trhinde Selm Hn- EvvelMsr fethinde iken bu

kaleyi Koca Zirin yeniden bin etmitir280

. Termik Kalesi281

Yavuz Sultan Selim Hantarafndan 921 [1515] tarihinde ina edilmitir282.

272Mercidabk Sava'na Beyit;Seher n germ olup bzr MihrinAsar altun terzsun sipihrinAnnin Zhre germ etmidi bzrKi nakd-i mre kzgn Mter-vrMeer mzne ekmi Ysuf'u mhKi genc am Zleyh-y sehergh

Seherden dodu n nr- ilhZmrrd kubbenin zerrn klhSvr oldu kamu shib-krnlarPeleng-i bebre bindi pehlivnlar.273a.g.e.,C. X, s. 63.274Haleb Eyaletindedir.275a.g.e.,C. III, s. 39.276a.g.e.,C. III, s. 39.277a.g.e.,C. X, s. 61-62.278Yukarda ismi geen Kabileler Sultan Selim huzuruna gelip "Ancak Allah'a kalb-i selm [temiz birkalp] ile gelenler [o gnde fayda bulur"[Kur'an, uara, 89] ayetini okuyarak teslim olmulardr.

279a.g.e.,C. X, s. 64-65.280a.g.e.,C. V, s. 284.


42/118

30

Kzlta Kalesi283 Sultan I. Selim Han tarafndan 921 [1515] tarihinde aday

birok defa yamalayan erkez ekiyasn nlemek iin ina olunmutur284. Sar

Arslan285922 [1516-17] trhinde Selm HnMsr' fethedip gelince bu kaleyi dokuz

ayda tamamlamtr Selm Hn grdnde safsndan "Benim Sar Arslan'm" diye

sylenmitir286.

orlu ovasnda hastalanarak 926 [1520] ylndavefat etmitir287. mr 53

senedir.

Evliya elebi, I. Selim iin "Hn, Evvel, Sultan, Hn, ah [eh]"nvanlarn

kullanmtr288.

281Kefe Eyaleti'nde voyvodalk olan Kalenin dou tarafndaki kaps zerinde cel hat ile:Amel's-SultanMurad ibn Selim Han- Sni,Amel-i Hac Ali aa dizdar- zamane, sene 983.282a.g.e.,C. VII, s. 267-268.283Adahun Gl'nn Karadeniz'e kart yerde deniz kysnda drt ke kargir krmz ta yapolduundan Kzlta Kalesi derler.284a.g.e.,C. VII, s. 265.285Sar tatan yapld iin bu isimle adlandrlmtr. am Kalesi'ne verilen isim.286a.g.e.,C. IX, s. 267.287Vefatna tarih:Hest trh temz r Nevverallhu kabrehu nra. Sene926 [1520].Dier trh:Ehl-imn rhyin Ftiha. Sene926 [1520].Bkz.A.g.e.,C. X, s. 56. C. VII, s. 73. Sultan Selim 22.09. 1520tarihinde vefat etmitir. stanbul Sultan Selim Camiinde medfundur. Olu Sultan Sleyman, 01.10.1520tarihinde Sultan Selim'in cenazesini Edirne kapsnda karlayp, cenaze namaz Fatih camiinde

klnmtr. Geni ayrnt iin bkz. Y. ztuna, a.g.e.,s. 155. F. Emecen, Sultan I. Selim'in lm nedenitarihi hakknda u bilgileri aktarr; " Srtnda kan bir byk ur (muhtemelen veba yumrusu) yzndenorludan ileri gidemedi; hekimlerin mdahalesine ramen hastal giderek arlat ve iki ay kadarburada mitsiz bir tedavi grdkten sonra 8-9 evval 926 (21-22 Eyll 1520) gecesi sabaha kar yaknadam olan Hasan Can yannda iken vefat etti. Hasan Cann olu eyhlislm Hoca Sdeddin Efendiyenaklettiine gre lm halindeyken onun tilvet ettii Ysn sresini tekrarlarken selm yetinegeldiklerinde ruhunu teslim etmitir. lm olu Sleymann Manisadan stanbula geliine kadar gizlitutuldu. 1 Ekim- de stanbula getirilen naa olu ve devlet adamlar tarafndan ehir giriinde karlandve Ftih Camiine indirildi. Burada klnan namazdan sonra bugnk trbesinin bulunduu Mirza Saraydenilen yerde (Sultan Selim) defnedildi. zerine geici olarak bir adr kuruldu, daha sonra oluSleyman tarafndan buraya bir trbe ve cami (Sultan Selim Camii ve Klliyesi) yaptrld." Bkz. F.Emecen, "Selim I", s. 413.288ehzadeliinde "Sultan Selim ah Hn " diye anlmtr. Bkz. Y. ztuna, a.g.e.,s. 155. Ayrca I. Selim

iin; Osmanl belgelerinde ad "Selim ah" diye geer. Ancak daha kendi dneminde sert mizac, cesaretive atakl sebebiyle Yavuz lakabyla tannmtr. Bkz. F. Emecen, "Selim I", s. 407.


43/118

31

1.1.10. I. Sleymn

900 [1494/95] tarihinde dnyaya gelmitir289.Selm h 926 [1520] ylnda

veft edince olu Sar Sleymn Hnpdih olmutur290.Saltanat sresi 48 sene, mr

[...] senedir291.

ehzde Sleymn Trabzon'da domutur, yine orada hkim olmutur.

Sleyman Han [...] tarihinde padiah olunca, bu Trabzon doum yeri olduundan

annesini bu Trabzon'a gndermi, Batum Sancaklarn da buraya balamtr292. Kefe

Hisar'nda beylerbeyi olup Osmanoullar adna sikke kesmitir293.

Bosna'da Yayiseve Belgrad kaleleri Eb'l-feth zamannda feth edilememitir.

ehzde Sleymn Hn, elinden tarihi brakp:"Eer Allh bana -tc taht u raht u

baht- l-i Osmn'yi- verirse ahdim olsun kim ibtid gazm Tuna Belgradve Yayise

kalasve Malta Rodos'u zre sefer edeyim" diyeyemin etmitir.

927 ylCemziyel hir'inde [Mays 1521 ] Belgrad'n drt tarafnda bulunan

kaleleri feth etmitir. lk feth edilen kale Brdelen kalesi'dir. (927) [7 Temmuz 1521].

Zmon Kalesi sene 927 [1521]de Hsrev Bey'in eliyle,IslankaminKalesi, 927

[1521]de Bosna Sanca Paasnn olu Kk Bal Bey eliyle, Kopnik ve

rovakaleleri 927 [1521] tarihinde, mer Beyzde Hasan Bey eliyle feth edilmitir.927

289"Allah bu mmete her yzyln banda dinini yenileyecek birisini gnderir." hadisine mazhar dtiin Selim Han btn kardelerini katl etmitir ki olu Sleyman tahta ksn. Sultan Sleyman TrabzonSaraynda 27.04.1495 tarihinde domutur. Bir baka rivayetde 22.09.1494 tarihidir. Bkz. Y. ztuna,a.g.e. s. 161. Feridun Emecen, Sultan Sleyman Han'n doum tarihi hakknda u bilgileri aktarr; "6Safer 900 (6 Kasm 1494) tarihinde Trabzonda dnyaya geldi. Doum tarihi baka kaynaklarda farklolarak verilir; XVI. yzyla ait kaynaklarda genellikle 900 yl balar ifadesi geer; Mecd ise ban 901[Nisan- Mays 1496] tarihini belirtir". Bkz. F. Emecen, "Sleyman I", Trkiye Diyanet Vakf slamAnsiklopedisi, C. 38, stanbul 2012, s. 62.290a.g.e.,C. X, s. 74-75, C. IV, s. 90-91. Sultan Sleyman, 22.09.1520 ylnda tahta kmtr. Bkz. Y.ztuna, a.g.e.,s.161.291a.g.e.,C. X, s. 56.

292a.g.e.,C. II, s. 48.293a.g.e.,C. VII, s. 254-255.


44/118

32

trhi Ramazn aynn 26'snda [30 Austos 1521] Perembe gnBelgrad feth

edilmitir294.

Osmanoullar tarihinde yedi byk tabur cenginden biri,932 [1526] trhinde

Sleymn Hn ile Lago Kral'n Moha gazsdr295.Eirsek Kalesi,938 [1531-32]

tarihinde Alman seferine gidilirken feth edildi. Kapolinye Kalesiayn tarihte feth

edilmitir. ilye palankas, Belvar Kalesi,VetoKalesi,ZizinKalesi,ion Kalesi296,

ZekanKalesifeth edildi. Mitrovise Kalesi, 927 [1520-21] trhinde297, Sotin Palankas,

Sleymn Hn Varadin Kalesi'nifethe giderken 932 [1525-26] trhininde ele

geirilmitir298. Vulkavor Kalesi,932 [1525-26] trhinin evval aynda Sleymn HnVaradinpetre Kalesifethine giderken Vezriazam brhim Paa tarafndan feth

edilmitir. Bodrum Kalesi,928 trhinde Malta kffrelinden Kapudan Palak Mustaf

Paa eliyle Sleymn Hn Gztarafndan zabt olunmutur299. Kefaloz Kalesi300,Seoy

Kalesi301, Varadin ve sek kaleleride feth olunmutur.302

939 [1532] senesinde Kapornok Kalesi,Pelendvar Kalesi,Lak

Kalesi,YelekeKalesi,arvar Palankas303, Kemenvar Kalesi,Romivar Palankas,

Eitvar Kalesi939 [1532] Muharrem'inde; Meter Kalesi,Snbthel Kalesi, Metivar

294A.g.e.,C. VII, s. 2-3. ztuna, Sultan Sleyman'n on yl yedi ay yedi gnn seferlerin bandageirdiini aktarr. Sultan Sleyman'n sefer-i hmaynlar; 1521 Belgrad'n drdnc kez kuatlmas vefethi, 1522-23 tarihinde Rodos'un nc defa kuatlmas vefethi, 1526 tarihinde ikinci Macar seferi,1525'de Moha seferi, Budin'in fethi 1526 senesinde (bu fetihle Sultan sleyman "Macaristan Fatihi"olmutur.), 1526 tarihinde Viyana'n kuatlmas, 1532'de Almanya seferi, Tebriz'in fethi 1534 tarihinde,Badat'n fethi 1534'de, Barbaros'un 1534'de Tunus'u fethi, 1537 senesinde talya-Otronto seferi,

1538'de Praveze deniz zaferi, 1541 senesinde Budin seferi 1542-43 tarihinde Estergon seferi, 1548 ylndaikinci ran seferine Tebriz'in yeniden feth edilmesi, 1553-54-55 tarihlerine nc ran seferi veNahcivan'n alnmas ve Sultan Sleyman'n son seferi 1566 tarihinde Zigetvar'n kuatlmas. Ayrntlbilgi iin bkz. Y. ztuna, a.g.e.,s.163.295a.g.e.,C. VII, s. 70.296a.g.e.,C. VII, s. 2.297a.g.e,.C. VI, s. 102.

298a.g.e.,C. VI, s. 103.299a.g.e.,C. IX, s. 110.

300a.g.e.,C. IX, s. 117.301a.g.e.,C. VI, s. 120.

302a.g.e.,C. VI, s. 109-110.303a.g.e.,C. VII, s. 2-3.


45/118

33

Palankas304, Ksek Kalesi,Sobron Kalesi,Jele

Documents

EVLĠYA ÇELEBĠ SEYAHATNÂMESĠ'NDE OSMANLI HANEDANI