ÇEVRE KOMİSYON RAPORU

2

GİRİŞ

• Yirminci yüzyıl insanlığın daha önce sahip olmadığı büyük imkanlar yanında, dahaevvel tanımadığı devasa büyük sorunları da beraberinde getirmiştir.

• Teknolojik ilerleme ve iktisadi büyüme doğal kaynakların hesapsız tüketimi ilemümkün olabilmiş, bunun sonunda ise yeryüzünün ekolojik dengesinde bozulma başgöstermiştir.

• Mevcut çevre sorunları, bu sorunları ortaya çıkaran şartların analizi ve giderilmesi ileçözülebilir. Çevre sorunlarına kısa vadeli yaklaşımlar kalıcı olamamaktadır. Çevreproblemleri uzun vadeli etkileri olan, gerekli önleyici faaliyetler yapılmadığında,düzeltici faaliyetlerin çok maliyetli olduğu, üretimden tüketime her aşamada entegreyönetilmesi gereken hususlardır.

Konya ve Karaman illeri için hazırlanan Kalkınma Ajansı Çevre Komisyonu bölgesel çevreraporu Ulusal Çevre Yönetimi Stratejik Planlar ve AB direktifleri kapsamında AB uyumsürecindeki hedeflere ulaşmak için uygulamaya geçen ve geçmesi planlanan projelerhazırlanırken göz önüne alınması gereken hususları uygulama önceliğine göre,

• (Reduction) Kaynağında Atığın Oluşumunu Önleme Ve Azaltma,• (Re-Use) Tekrar Kullanım,• (Recycling) Geri Dönüşüm,• (Recovery) Geri Kazanım ve nihai noktada insan sağlığı ve çevre üzerine olan

olumsuz etkiyi bertaraf edici veya en aza indirgeyecek şekilde

GENEL SORUNLARI,NEDENLERİNİ,SONUÇLARINI VEÇÖZÜM ÖNERİLERİNİ

içermektedir.

3

BÖLGESELKALKINMANIN

ÖNÜNDEKİGENEL

SORUNLAR

1. SU KAYNAKLARININ SÜRDÜRÜLEBİLİRKULLANILMAMASI

2. BÖLGEDE EVSEL VE ENDÜSTRİYEL ATIK SUARITIMININ YETERSİZLİĞİ

3. BÖLGEDE HAVA KALİTESİNİN TÜRKİYEORTALAMASININ ALTINDA OLMASI

4. KENT GELİŞİM PLANLARINDA ÇEVRESELFAKTÖRLERİN DİKKATE ALINMAMASI

NEDENLERİ

1-) Su kaynaklarının sürdürülebilir kullanılmamasıa- Bölgenin tarımsal sulama ihtiyacı fazla olduğundan ve yüzeysel

su yetersizliği nedeniyle büyük ölçüde yeraltı sularıkullanılmakta

b- Tarımsal sulamada denetlenmeyen kuyuların varlığıc- Yağışların ve barajların yetersizliği nedeniyle içme suyunun

kuyulardan sağlanmasıd- Şehir merkezindeki yeşil alanlarda, içme suyu kalitesindeki

suyun kullanılmasıe- Modern sulama tekniklerinin kullanılmamasıf- Bölgenin en büyük tatlı su kaynağı olan Beyşehir Gölünün su

kalitesinin tehdit altında olmasıg- Tarım ilaçları kullanımının su kalitesini düşürmesi

Konya şehrinin başlıca içme suyu kaynakları Altınapa Barajı,yeraltı su kaynakları ve tatlı su kaynaklarıdır. Su kaynaklarından 2006yılında toplam yılda 94.61 milyon m3 su üretilmiştir.

• %20 Altınapa Barajı (yılda 18.92 milyon m3)

• %75 kuyular (yeraltı suyu) (yılda yaklaşık 70.96 milyonm3)

• %5 tatlı su kaynakları (yılda 4.73 milyon m3)

2-) Bölgede evsel ve endüstriyel atık su arıtımının yetersizliğia- Atık su arıtma tesisi ilk yatırım ve işletme maliyetlerinin yüksek

olmasıb- Yüksek enerji ve personel giderlerinden dolayı arıtma

sistemlerinin çalıştırılamıyor olmasıc- Uygun projelendirme ve teknolojinin yapılmaması nedeniyle

verimli çalıştırılamamasıd- Atık su arıtma tesislerinden çıkan suların geri kazanımı ve

yeniden kullanımı konusunda bir uygulamanın olmamasıe- Bölgedeki sanayilerin dağınık olması nedeniyle atık suların kent

kanalizasyon sistemine deşarj ediliyor olmasıf- Beyşehir Gölü havzasındaki yerleşimlerin atık sularının göle

kirletici etkisinin yüksek olmasıg- Bölgedeki atık su yönetimine yönelik koordinasyon yetersizliği

4

NEDENLERİ

h- Ana tahliye kanalına verilen Konya'nın atık su debisi 1.150lt/sn.dir.

i- İlimiz ilçelerinde bulunan sanayi tesisleri ağır sanayi olmayıpgenelde gıda sektörü üzerinedir. İlçelerde 164 adet sanayitesisinde üretim süreç su kullanılıp endüstriyel atık su oluşurken,16 adet sanayi tesisi kuru sistem çalışmakta yani işlem sırasındaendüstriyel atık su oluşmamaktadır.

j- İlçelerimizdeki sanayi tesislerinin dağılımı; % 21 un üretimi, %15 mezbaha, % 12 süt ürünleri imalatı, % 9 balık işleme, % 9alabalık üretme tesisi, % 9 tuz işleme, % 7 silah sanayi, % 4tahin imalatı, % 4 dinlenme tesisi, % 2 meyve işleme ve kalan %8’lik kısmı da gofret ve bisküvi imalat tesisi, bulgur üretimi,sirke dolum tesisi, salça üretimi, ambalaj imalatı tesisi, 1 maltüretim tesisi, kemik unu üretimi, yumurta çiftliği, şeker üretimi,tekstil sanayi, sodyum-sülfat üretimi, tavuk kesimhanesi olarakbelirlenmiştir.

k- İlimiz ilçelerinde bulunan toplam 180 işletmenin 164’ündeendüstriyel atık su oluşmaktadır. Ancak bu tesislerin sadece14’ünde arıtma tesisi bulunmaktadır. Genel olarakdeğerlendirilirse sanayi tesislerinden 34 adet işletme akarsuya,23 adet işletme açık kanala, 14 işletme araziye, 18 adet işletmefosseptiğe, 8 işletme kuru dere yatağına, 2 işletme yeraltına, 2işletme göle, 1 işletme açık kanal + araziye,3 işletme tarımarazisine, 2 işletme akarsu+araziye, 2 işletme baraj gölüne deşarjetmekte olup, 4 işletme atık sularını bahçe sulamasındakullanmakta, 51 işletme de kanalizasyon sistemine bağlıdır.

5

NEDENLERİ

3-) Bölgede hava kalitesinin Türkiye ortalamasının altında olmasıa- Sanayi tesisleri ile ilgili emisyon envanterinin olmamasıb- Sanayi tesislerinde temiz üretim ve atık azaltımı konusunda

teşviklerin bulunmamasıc- Hava kalitesi ölçüm sistemlerinin yetersiz olmasıd- Kent merkezinde nüfus yoğunluğunda aşırı artışe- İmar planlarında çevresel faktörlerin yeterince dikkate

alınmamasıf- Bireysel ısınmanın yaygın olmasıg- Binalarda ısı yalıtımının yetersiz olmasıh- Yakma sistemlerinin bilinçsiz ve verimsiz kullanımıi- Doğalgaz kullanımının yeterince yaygın olmayışıj- Sosyal ve ekonomik nedenlere bağlı kalitesiz kömür kullanımık- Kirletici vasfı yüksek endüstri tesislerinin kent merkezinde

kalmasıl- Endüstri tesislerinden kaynaklanan emisyonları azaltıcı

tedbirlerin yetersiz olmasım- Çevre yollarının şehir içerisinde kalmasın- Trafikte seyreden araç sayısını azaltıcı tedbirlerin yeterli

seviyede olmayışıo- Yeni yapılan caddelerdeki refüjlerde mevsimlik yapraklı ağaç

kullanılmaması

4-) Kent gelişim planlarında çevresel faktörlerin dikkate alınmaması Kırsal kalkınmaya yönelik çalışmaların yetersizliği ve kırsal

alandan kentsel alana doğru hızlı göç hareketi, Kentsel gelişime yön veren planların (çevre düzeni planları, arazi

kullanım planları, ulaşım planları, uygulama imar planları vb.)bütüncül olmaması,

Kentsel fonksiyonların yanlış yer seçimi, Yeni yapılacak planlarda kentsel gelişmeyi yönlendirirken hâkim

rüzgâr yönünün dikkate alınmaması ve hava sirkülâsyonunun

6

sağlanamaması- hava kalitesini düşmesi, Işınsal yol ağı nedeni ile Konya kent merkezinin yoğun ulaşım

baskısı altında olması,Kentsel yerleşim planları ile öngörülen kentsel gelişme yönünün,tarımsal topraklar, su kaynakları vb. çevresel değerleri tehdit etmesi.

SONUÇLARI

1-) Su kaynaklarının sürdürülebilir kullanılmamasıa) Yüksek enerji kayıplarıb) Enerji nakil hatları ve diğer sistemlerin işletme maliyetlerininyüksekliğic) Su kaynaklarında ( yüzeysel ve yeraltı suyu ) kısa vadede debiartma veya azalma değişimleri.d) Kalitesiz içme suyu veya tarımsal sulama oluşmasıe) Ekolojik dengenin olumsuz değişimid) Park–bahçe, tarımsal ve diğer sulama alanlarında damlama sistemkullanılmaması

Konya dâhil iç Anadolu bölgesi tarımsal faaliyetlerin yoğunolduğu bölgedir. Yeraltı suları tarımsal sulamada bilinçsizce kullanıldığıiçin yeraltı su seviyesinin önümüzdeki yıllarda iyice düşeceği tahminedilmektedir. Bunun sonucunda yani yeraltı sularının özellikle yükseksertlikteki suların tarımsal maksatla kullanılması ile tarım ürünlerininolumsuz etkileneceği, toprak kalitesinin düşeceği düşünülmektedir.Ayrıca yeraltı su seviyesinin düşmesi içilebilir özellikteki yeraltı sukaynaklarının da kalitesini azaltacaktır. Örneğin kuyulardan kumlusuyun çekilmesi veya kayaçlara yakın suların daha sert olması gibi. Sukalitesinin düşmesi beraberinde sağlık problemlerinin ve hazır sutüketiminin artmasına neden olacaktır. Bu durum sağlık giderlerininartışına ve ekonomik kayıplara neden olmaktadır.

Denetlenmeyen ve kaçak açılan kuyular hem tarım ürünleri içintehdit oluşturmakta hem de yeraltı suyuna kirleticilerin taşınmasına yolaçarak yeraltı su kalitesinin azalmasına neden olmaktadır.

İçme suyu ihtiyacının kuyulardan karşılanması Konya’da hazır sutüketimini arttırmıştır. Halk koku ve tat gibi estetik kalite problemleri ilebirlikte salgın hastalıkların içme suyundan kaynaklandığı inancınasahiptir. Kuyu sularının sertliğinin fazla olması evlerde ve sanayide suyumuşatma işlemine ihtiyaç duyulmasına neden olarak ekonomikkayıplar oluşturmuştur. Yeraltı su seviyesinin düşmesi ile kuyulardankumlu su çekilebilmekte özellikle denetimsiz kuyulardan içme suyuihtiyacının karşılandığı bölgelerde böbrek taşı gibi olumsuz sağlıkproblemleri görülebilmektedir.

Çok tehlikeli olan kimyasallar soluma, yeme-içme vb. yollarlainsan vücuduna taşınabilmektedir. Birikim yapan bu kimyasallar kansergibi öldürücü hastalıklara neden olabilmektedir. Ülkemizde kanser gibiöldürücü hastalıkların yaygınlaşması ile sağlık sektöründe ciddiekonomik kayıplar oluşmaktadır. Bu kimyasalların kontrolü

7

SONUÇLARI

sağlanamazsa hastalıkların artması kaçınılmazdır. Toprakta ve sudaklasik yöntemlerle arıtılamayan bu kimyasallar gelecekte doğalkaynaklarımızın zehir saçan kaynaklara dönüşmesine neden olabilir.Ayrıca tarım ürünlerinde kimyasalların varlığı bu ürünlerin yurtdışınaihracatını engelleyebilir ve ekonomik kayıplara da neden olabilir.

Konya Ovasında yer üstü (baraj, akarsu vb.) su kaynaklarınınsınırlı olması yeraltı sularının kullanımını arttığından yeraltı sularıçekilmektedir. Bu çekilmeler yeraltı su kıtlığının belirtileridir. Her yılyapılan seviye ölçümlerinde bir önceki yıla göre ciddi seviye düşümlerigözlenmektedir. KOSKİ Genel Müdürlüğü 2006 yılı Faaliyet raporundabelirtildiği üzere yeraltı su seviyeleri ölçümü sonucunda bir önceki yılagöre aşağıda verilen seviye düşümleri gözlenmiştir. Bu veriler yeraltı sukaynağının kullanılmasında ivedi bir iyileştirmeye ihtiyaç bulunduğunugöstermektedir.

• Meram Bölgesi Kuyularında 2 ile 5 m

• Selçuklu Bölgesindeki kuyularda 1 ile 4 m

• Karatay bölgesindeki kuyularda ise 1-3m arasında yeraltısuyu seviyelerindeki düşüşler gözlemlenmiştir.

Ayrıca derinlere çekilen suyu yeryüzüne çıkarmak için giderekartan bir miktarda enerji harcanmaktadır. Konya Ovasının büyük birbölümünde derin kuyu açmaya ruhsat verilmemesine rağmen açılankaçak derin kuyular ile maliyet daha da artmaktadır.

2-) Bölgede evsel ve endüstriyel atık su arıtımının yetersizliğia) Koku probleminin yaygınlaşmasıb)Arıtma çıkış sularının tekrar kullanılamamasıc) Amacına ulaşamayan yatırımların ekonomik kullanım kaybıd)Atık suyun yapısında bulunan doğal gübre ve gazın geri

dönüşümünün sağlanmaması ile enerji kaybıe) Tarımsal alanlarda veya deşarj alanlarında kirlenmelerin oluşması

8

SONUÇLARI

f)Konya Şehrinden toplanan atık suyun deşarjı, alıcı ortamdaoksijen miktarında azalma ve taşınan besi maddelerinin nedenolduğu ötrofikasyon nedeniyle su hayatını bozan, Tuz Gölünegiren önemli bir karasal kirlilik kaynağıdır. Bu bozulma hiçbirarıtmaya tabi tutulmadan deşarj edilen evsel atık sudankaynaklandığı gibi tarım kaynaklı veya diğer yüzey akıntılarınında etkisi vardır.

g)Atık suyu sulama için sürdürülebilir bir kaynak olarak kabuletmek ancak sağlık konusunda potansiyel risklerin yönetimi ve enuygun stratejinin ortaya konması ile mümkün olacaktır. Bustrateji için kombine bir şekilde yönetimi gerekmektedir.

h)Evsel ve sanayi atıkların oluşturduğu atıklar Konya şehir merkeziçıkışından itibaren insan sağlığını tehdit etmektedir. Ayrıcasuların aktığı kanalın toprak zeminli olması nedeniyle sıvıatıkların bir bölümünün süzülerek yüzeye çok yakın olan yeraltısularına ulaşması mümkün görülmektedir.

i) Ana tahliye kanalı üzerinde seçilen istasyonlardan alınannumuneler üzerinde gerekli analizler yapılmış, kirleticiparametrelerin kanalın göle en çok su taşıdığı yağışlı ve az yağışlıkış, ilkbahar mevsimlerinde yoğunlaştığı anlaşılmıştır. Gölünkirliliğine neden olan parametrelerin deterjan, azot, yağ ve gresorganik madde, serbest kükürt, nitrat, florür ve cıva olduğu tespitedilmiştir. Söz konusu parametrelerin belli bir yoğunluğaulaşması halinde Tuz Gölü bir daha geriye dönülmeyecek şekildekirletilmiş olacaktır.

j) Atık sular, gölde kirliliğe neden olduğu için yaban hayatınıetkilediği gibi insan sağlığını da tehdit eder boyutlardadır. Atıksuların aynı zamanda tarım alanlarının sulanmasında kullanılmasıhem toprağın kimyasal yapısını bozacak hem de insan sağlığı içinzararlı olacaktır.

3-) Bölgede hava kalitesinin Türkiye ortalamasının altında olmasıa) Hava kirliliği etkenlerinin fazla olması ve baca gazı sistemlerininyetersizliğib) Temiz enerji kullanılmaması ( Doğalgaz veya vb )c) Ucuz, kalitesiz ve kaçak kömür kullanılmasıd) Bu tür kirleticilerin şehir merkezlerine yakın olması

Konya sanayisinin şehirdeki hava kalitesine katkısı tam olarakbilinmemektedir. İstanbul, Ankara, İzmir gibi büyükşehirler kımensanayi tesisleri ile ilgili emisyon envanterlerini tamamlamıştır.Konya’daki bu eksikliğin kısa sürede giderilmesi gerekmektedir.Tehlikeli kimyasallar veya yakma sistemlerinde uygun olmayan yakıtkullanan tesislerin hava kalitesine olumsuz etkileri olmaktadır. Özellikleşehir içinde kalan şeker fabrikası, krom magnezit gibi tesislerin hembacalarından çıkan hemde baca dışı kaynaklardan oluşan kirleticilerbelirlenmelidir. Çevresinde yerleşim alanları ve okullar bulunan butesislerin halk sağlığını tespit edilmelidir. Konya genelinde hâkim rüzgâryönlerinin kuzey-güney istikametinde olması nedeniyle, I. OrganizeSanayi, Anadolu Sanayi, Zafer Sanayi bölgelerinde oluşan kirleticiler

9

SONUÇLARI

taşınarak kent merkezine gelebilmektedir. Buradaki sanayi tesislerinhava kirliliğine katkısı belirlenmelidir. Emisyon envanterinin kapsamlıolmaması sanayi tesislerinin ortam havasına etkilerinin tam olarakbilinmemesine neden olmaktadır.

Dünya firmaları ile rakip olan sanayi tesislerimiz Amerika veAvrupa ülkelinde olduğu gibi yeşil teknoloji uygulamaları, temiz üretimve atık azaltımı konularında teşvik, vergi indirimi veya muafiyetimkânlarından yararlanamamaktadır. Mevcut durumda sanayi temizüretim, yeşil teknoloji uygulamalarını önemsememekte, dünya genelindeüretim proseslerinde ve ürünlerde çevreci yaklaşımın popüler olduğugünümüzde sanayimiz bu açıdan rekabet ortamında eksik kalmaktadır.

İlimizde 4 istasyonda sadece SO2 ve PM10 ölçümleriyapılmaktadır. Bu istasyonlarda meterolojik sensörler olmadığı içinölçüm sonuçları meterolojik parametrelerle ilişkilendirilememektedir.Avrupa Birliği uyum sürecinde mevzuattaki parametrelerin tamamınınölçülebildiği izleme istasyonlarına ihtiyaç vardır. Özellikle trafiğin şehirortam havasına katkısını belirleyecek NO2, CO ve Ozon gibiparametrelerin ölçümü yapılamamaktadır. Bu istasyonların mevzuattakiparametreleri ölçebilecek donanıma sahip olması gerekir. Mevcutdurumda Konya’nın hava kalitesi tam olarak bilinmemektedir. Havakirliliği günümüzde solunum yolu hastalıklarının en önemlikaynaklarından biri olarak kabul edilmektedir.

Anıt- Zafer bölgesi Konya’nın cazibe merkezidir. Bu bölgelerdenüfus yoğunluğu artmıştır. Özellikle bu bölgelerde ihtiyacı karşılamakiçin çok katlı binalar ve binalar arası dar koridorlar bulunmaktadır.Nüfus yoğunluğunun artması ile taşıt sayısı ve beraberinde ısınmaamaçlı yakıt kullanımı gibi hava kirliliğine neden olan kaynakkullanımında artış olabilmektedir.

İmar planlarında rüzgâr yönü gibi meterolojik faktörlerin yeterincedikkate alınmaması sonucu sanayi bölgelerinden kirleticiler taşınarakşehir merkezine gelebilmektedir. Çanak şeklinde bir tooğrafyaya sahipolan kentte yeterince hava sirkülasyonu oluşmamaktadır. Mevlana,Nalçacı, İhsaniye, Anıt bölgelerinde birbirine çok yakın ve sokaklarındar olması nedeniyle hava hareketi tam olarak sağlanamamaktadır. Bubölgelerde hava hareketinin az olması var olan kirletici kaynaklarınındağılmasını engellediği için taşıt kaynaklı kirleticilerde bu bölgelerdetehlike oluşturmaktadır. Yine bu bölgelerde trafiğin yoğun olduğubilinmektedir.

Bireysel ısınmanın yaygın olması nedeniyle özellikle kış aylarındahava kirliliği artmaktadır. Ayrıca bireysel ısınma da merkezi ısınmayagöre daha fazla yakıt kullanılmaktadır. Merkezi ısınmada yakıt tüketimiaz olduğu için ekonomiktir.

Özellikle eski binalarda ısı yalıtımının yetersiz olması ısınmaamaçlı yakıt tüketiminin artmasına neden olarak kış aylarında hava

10

SONUÇLARI

kirliliğinin artmasına yol açmaktadır.

Doğalgaz kullanımının yeterince yaygın olmaması hava kirliliğininartmasına neden olan en önemli etkendir. Konya’da sanayi tesislerinin veyerleşim yerlerinin büyük oranda doğalgaza geçişi ile SO2 emisyonlarıçok ciddi düzeylerde azalmıştır. Mevcut kullanım oranının dahadaartması halinde PM10 oranında da benzer azalma görülecektir.

Kalitesiz kömür kullanımından kaynaklanan uçucu küller PM10konsantrasyonunda artışa neden olmaktadır.

Çevre yollarının şehir içinde kalması da trafik kaynaklı havakirliliğinin artmasına yol açmaktadır.

Konya’da trafiğin şehir hava kalitesine etkisi tam olarakbilinmemektedir. Trafik kaynaklı kirleticilerin özellikle yaşlılar veçocuklar üzerindeki etkisi tespit edilmelidir. Trafik kaynaklı kirleticilerinçeşitli sağlık problemlerine neden olduğu uzmanlar tarafındanbelirtilmektedir. Trafiğin yoğun olduğu bölgelerdeki okullar, özellikleyaz aylarında sık kullanılan mesire yerleri gibi ortak kullanımalanlarında kirleticilerin türleri ve miktarları tanımlanması halksağlığının korunması açısından önemlidir.

Hava kirliliğini azaltma da en kolay yöntem olan bitki kullanımıKonya’da yaygındır. Refüjlerde yaygın olarak ağaç kullanılmaktadır.Büyük caddelerde İstanbul yolu gibi trafik akışı yoğundur. Sadecerefüjlerde değil trafik-mesken ayrımında bitki kullanımı azdır. Bitkikullanımının az olması trafiğin mesken bölgelere etkisini arttırmaktadır.

4-) Kent gelişim planlarında çevresel faktörlerin dikkate alınmaması

Kentsel nüfusun artması ile oluşan konut talebinin karşılanmasındauzun vadeli planlamaların olmaması, noktasal çözüm arayışlarıneticesinde tarım topraklarının imara açılması (Konya kentigüneyindeki tarımsal alanların tahribi, düşük yoğunlukta yaygıngelişimin aynı zamanda su geçirimsizliğini artırarak su döngüsünüolumsuz etkilemesi),

Ulaşım planları ile arazi kullanım planlarının bütün olarakirdelenmemesi sonucunda ulaşım talebinin özel araçlara bağımlıhale gelmesi ve ulaşımdan kaynaklanan hava-gürültü kirliliğininhızla artması,

Arazi kullanımı ile çevre düzeni planlarının bir bütün olarak elealınmaması sonucunda, kentsel fonksiyonların yer seçimindebölgelerin taşıma kapasitelerinin dikkate alınmaması- konutyoğunluğu, sanayi, ticaret, eğitim, sağlık vb. fonksiyonların dengelidağıtılmamasının toprak, hava kirliliğini oluşturması,

Zamanla şehir içinde kalmış durumdaki Konya Şeker Fabrikası,Konya Krom Fabrikası, Konya Çimento Fabrikası, Un Fabrikalarıvb. sanayi tesislerinin hava kalitesini düşürmeleri ve su kaynaklarını

11

SONUÇLARI

kirletmeleri, Konya’nın mevcut yol şemasından kaynaklanan günlük

yolculuklardaki aşırı ulaşım talebinin karşılanmasında kentmerkezine olan baskının artması ve merkezde hava, gürültü vegörüntü kirliliğinin oluşması

Kent gelişim yatırımlarının kısa vadede yapılması Artan nüfusun yanında ihtiyaçlarının göz önüne alınmaması Çevre yatırımlarının maliyetinin yüksek olması ve ekonomik olarak

geri döngüsünün olmaması Yapılan planların ve yatırımların çevresel etkilerinden öncelikli

olduğunun düşünülmesi

ÇÖZÜMÖNERİLERİ

1-) Su kaynaklarının sürdürülebilir kullanılmamasıa- Halkın ve üreticinin bilinçlendirilmesib- Üreticilerin damlama sistemlerinin kullanımına teşvik edilmesi.c- Arge faaliyetlerinin arttırılmasıd- Üretim maliyetlerinin azaltılması

Tarımsal sulamada teknolojik yöntemler kullanılarak tarımsalmaksatlı su ihtiyacının azalması ile yeraltı sularının kullanımında azalmasağlanabilir. Yağış sularının ve arıtma tesis çıkış sularının yeşil alansulamasında kullanılması sağlanarak yeraltı sularının kullanımıazaltılabilir.

Kaçak kuyuların kontrolü sağlanmalı, denetimsiz kuyularınkullanımı yetkili merci tarafından engellenmelidir. Bu denetimlermerkez ilçelerde değil tüm bölgede kararlılıkla yürütülmelidir. Eğerpersonel eksikliği nedeniyle kuyuların kontrolü sağlanamıyorsa bu konuile ilgili personel istihdamı yapılmalıdır. Halkın konu ile ilgilibilinçlendirilmesi sağlanarak otokontrol sistemi geliştirilmeli, gönüllükesasına dayalı çevre koruma bilinci arttırılmalıdır.

İçme suyu olarak kullanılan sular günlük olarak analiz edilmeli vesonuçları halka duyurulmalıdır. İçme suyu ihtiyacının daha kaliteli sukaynaklarından karşılanması sağlanmalıdır. Mevcut durumda yeraltısuları şehrin farklı bölgelerinde biriktirilerek arıtılması sağlanmalıdır.Tatlı su kaynaklarının sürdürülebilir kullanımı sağlanmalı daha genişkullanıma sunulmalıdır. Şehir içindeki halka açık çeşmelerdeki suyunkalitesi ve kaynağı ile ilgili bilgiler halka duyurulmalıdır.

İç Anadolu bölgesi tarımsal faaliyetlerin yoğun olduğu bölgeolması nedeniyle tarımsal ilaçların kullanımın yaygın olması olağandır.Yalnız birçoğu mutajen özellikteki bu kimyasalların kullanımı kontrolaltında tutulmalıdır. Yağış suları ile kimyasallar topraktan yeraltı suyuhavzalarına taşınabileceği için su havzalarında özellikle bölgedekullanılan kimyasalların rutin izlenmesi gerekmektedir. Çok tehlikelikimyasal sınıfına giren tarımsal ilaçların kullanımı engellenmeli ve çevreortamında izlenmesi için bölgesel birimler oluşturulmalı ve bölgededenetimi sağlanmalıdır.

12

ÇÖZÜMÖNERİLERİ

2-) Bölgede evsel ve endüstriyel atık su arıtımının yetersizliği• Bölgenin içme suyu ihtiyacına göre su kaynakları

hakkında kesin verilerin belirlenmesi• Su kalitesinin izlenmesi• İşletme maliyetlerinin düşürülmesi ile teşvik edilmesi• Personelleri bilinçlendirmeleri• Yatırımcıların bilinç seviyelerinin arttırılması• Konya AAT nin işletmeye alınması ile arıtılarak deşarj

edilecek atıksu su kalitesinin iyileştirilmesine katkıdabulunacaktır. Ayrıca Çıkış suyunun Arıtılması vesulamada kullanılması ile sulama yapılan zamanlardakirletici kaynak tamamen ortadan kalkacak ve mevcutdurumdaki bozulma alıcı ortama deşarjın kesilmesi ilehızla düzelecektir.

• AAT çıkış suyunun park bahçe ve ağaçlandırmadakullanılması

• Atık su Arıtma tesisinde ilk kademede arıtılmasıplanlanan yaklaşık 150,000 m3 /gün çıkış suyununarıtılarak sulama amaçlı kullanılması ile arıtılmış atık suilave bir su kaynağı olarak değerlendirilebilecektir.

• Arıtılmış atık suyun deşarjı sadece alıcı ortamda kimyasalve biyokimyasal kirlenmeye değil özellikle yüzeyselsularda ve plajlarda bakteriyolojik kirlenmeye de sebepolabilir. Dezenfeksiyon ünitesi ile Bakteriyolojikkirlenmenin önüne geçilmekle birlikte yeraltı sularındakiFecal Coliform değerleri takip edilmelidir.

3-) Bölgede hava kalitesinin Türkiye ortalamasının altında olmasıa) Halkın ve üreticinin bilinçlendirilmesib) Arge faaliyetlerinin arttırılmasıc) Halkın duyarlılığının ve bilinçlendirilmesinin arttırılmasıd) Sanayicilerin, hava kalitesini olumsuz etkileyecek yakıtkullanmaması ve temiz yakıt kullanımının teşvik edilmesie) Kurumlar arası koordinasyon eksikliğinin giderilmesi.

Sanayi emisyon envanterinin kapsamlı bir çalışmayla kısa süreiçerisinde hazırlanması gerekmektedir. Sanayi tesislerinin emisyon izinbelgeleri rutin olarak kontrol edilmelidir. Çimento, Şeker, Krom-Magnezit gibi büyük tesisler şehrin genişlemesiyle şehir içinde kalmıştır.Çevresinde yerleşim alanları ve okullar bulunan bu tesislerin çalışmakoşullarına çok özen göstererek hem bacalarından çıkan kirleticileri hemde baca dışı kaynaklardan oluşan kirleticileri azaltmaları gerekir. Bukonu ile ilgili denetimlerde personel eksikliği varsa yeterli personelistihdamı yapılmalıdır. Sanayi tesislerinde çalışan kişilerin iç ortamhavasındaki tehlikeli kimyasallara maruziyeti de ciddi sağlıkproblemlerine neden olabilmektedir. İç ortamdaki kirlilik dış ortamhavasını da ciddi şekilde etkileyebilmektedir. İş ve işçi güvenliği ileilgili çalışmalar Çevre Bakanlığı ve yerel otoriteler ile koordineli birşekilde yürütülmelidir. İç ortam havası dış ortam havasını da

13

ÇÖZÜMÖNERİLERİ

etkileyeceğinden koordineli yapılan çalışmalar, çalışmanın başarılıyürütülmesine olanak sağlayacaktır.

Çevre yatırımlarına gelir getirmeyen, sadece halk sağlığını vedoğayı korumaya yönelik uygulamalar niteliğinden çıkarılıp, devlettarafından teşvik edilen, cazip, yurtdışında ürünlerin daha fazla ilgigörmesini sağlayan işlemler niteliği kazandırılmalıdır. Konu ile ilgiliSanayi Bakanlığı, Sivil Toplum Örgütleri ve Çevre Bakanlığı koordineliçalışmalar yürütmesi gereklidir. Özellikle bilgilendirme toplantıları,televizyon reklâmları ile daha fazla kitleye konunun önemianlatılmalıdır.

Hava kalitesi ölçüm istasyonları ve izlenen parametrelerin sayısınınarttırılması gerekmektedir. Halkın soluduğu havanın kalitesini tamolarak bilmesi gereklidir. Elde edilen veriler uzmanlarcadeğerlendirilerek kirlilik tahminleri yapılmalı ve halk olasıolumsuzluklara karşı önceden uyarılmalıdır.

Yerel otoriteler ve Sivil Toplum Kuruluşları koordineli çalışmalaryürüterek farklı cazibe merkezleri oluşturulmalı kent merkezindeki nüfusyoğunluğu azaltılmalıdır.

Hâkim rüzgâr yönünde kurulan yeni yerleşim yerleri havakoridorları oluşturacak şekilde konumlandırılmalı ve çok katlıyapılaşmaya izin verilmemelidir. Yine kirli havanının kenti kolayca terketmesi için, çok katlı yapılara yer verilmemeli ve hava koridorlarıkapatılmamalıdır. Yeni kurulan hastane, okul ve bakımevleri gibi hassasgrupların bulunduğu ortamlar hava kirletici kaynaklara uzak, hâkimrüzgâr yönleri dikkate alınmış konumlarda oluşturulmalıdır.

Bireysel ısınmanın dezavantajları, merkezi ısınmanın avantajlarıhalka detaylı anlatılmalıdır. Bunun için bilinçlendirme toplantıları, yazılıve sözlü kitle iletişim araçları kullanılarak kişileri bilinçlendirmekgerekmektedir.

Binalarda ısı yalıtımının önemi halka detaylı anlatılmalıdır. Bununiçin bilinçlendirme toplantıları, yazılı ve sözlü kitle iletişim araçlarıkullanılarak toplumu bilinçlendirmek gerekmektedir. Yeni kurulanbüyük konut projelerinde ısı yalıtımı ve merkezi ısıtma sistemlerininkullanılması zorunluluk haline getirilmeli ve denetlenmelidir.

Meterolojik veriler dikkatle izlenerek bölge bölge yakma süreleri vesaatleri düzenlenerek yakıt tasarrufu ve hava kalitesinde iyileşmesağlanabilir.

Doğalgaz dağıtımının henüz yapılmadığı bölgelerde yakıtdenetimleri titizlikle sürdürülmelidir. Doğalgaz kullanımınınyaygınlaşması teşvik edilmelidir.

Şehre kalitesiz kömür girişi ve satışı yerel otoriteler tarafından

14

ÇÖZÜMÖNERİLERİ

engellenmelidir. Konu ile ilgili uygulamalarda var olan eksiklikler enkısa zamanda giderilmelidir.

Çevre yolları yeniden yapılandırılmalı transit yollarla ağırtaşımanın şehir içinden geçişi engellenmelidir. Şehrin girişinde veözellikle trafiğin yoğun olduğu bölgelerde bilgi tabelaları ve haritalarkonumlandırılmalı, şehir içinde kargo araçlarının ve ziyaretçilerin şehiriçinde fazla mesafe kat etmeleri engellenmelidir.

Sanayi tesislerinin üretimde doğalgaz kulllanımına geçmesi veevsel ısınmada da doğalgazın yaygınlaşması ile en önemli kirleticikaynak olarak trafik sektörü kalacaktır. Kent merkezinde trafik kaynaklıkirleticiler için ölçümler yapılmalıdır. Şehir içindeki ana yollarda araçsayımları yapılarak araçların sayıları ve türleri belirlenebilir ve aynı yolkenarlarında mobil ölçüm aracıyla hava kalitesi seviyeleri ölçülerektrafikteki araçların hava kalitesine katkıları belirlenebilir. PM10parametresi aralık ve ocak aylarında maksimum seviyelerdegözlenmiştir. Kış aylarında yüksek seviyelerde tespit edilmesininnedenlerinden biri bu aylarda rüzgâr hızının çok düşük olmasıdır. Aylıkortalama değerleri dikkatle incelendiğinde yaz aylarında da özellikletemmuz ayında yüksek seviyeler belirlenmiştir. Bu gözlemler Konyailinde PM10 kaynağının sadece evsel ısınma olmadığını göstermektedir.Bir diğer PM10 kaynağı dizel araçlardır. Sanayi bölgelerinde ve taşıttrafiğinin yoğun olduğu ana yollarda mobil ölçüm aracıyla PM10seviyeleri ölçülerek trafikteki araçların Konya ilindeki ortalama PM10seviyesine katkıları belirlenebilir ve önlemler elde edilen sonuçlara göreyapılabilir.

Kentsel mekan içinde yetişen bitkilerin o kentin hava kalitesiniiyileştirdiği, trafiğe açık alanlarda motorlu araçlardan kaynaklanankirliliğe karşı olumlu etki sağladığı, partikül maddeleri tuttukları, kentinpeyzajına estetik ve rekreasyonel açıdan olumlu katkı sağladıkları, kentiklimi üzerinde olumlu katkılarının olduğu yapılan çalışmalarla ortayakonulmuştur. Bu nedenle de kentte hava kirliliğini azaltmak veyaönlemek için peyzaj mimarlığı prensiplerini de göz önüne bulundurarakyeşil kama şeklinde bitkilendirme yapmak gerekmektedir. Caddelerderefüjler geniş tutulmalı ve yeşillendirilmelidir. Özellikle partikülabsorblayan, yaprak döken ağaçlar kullanılarak partiküllerin toprağageçişi sağlanmalıdır.

4-) Kent gelişim planlarında çevresel faktörlerin dikkate alınmaması

Kırsal nüfusu kırda istihdam edici politikaların geliştirilmesisuretiyle kentsel nüfus artışının önlenmesi: Kırsal kalkınmaplanlarının hazırlanması ve uygulanması, yerel girişimcilere küçükve orta ölçekli teşviklerin verilmesi,

Kurumlar arası entegrasyonun sağlanarak kent planlarınınhazırlanmasından uygulanmasına kadar olan sürece sivil toplumkuruluşları ve halk katılımının sağlanması,

Kentsel fonksiyonların yer seçiminde altyapı maliyetinin düşük

15

ÇÖZÜMÖNERİLERİ

olması yanında, öngörülen kentsel yoğunluğun mevcut çevreseldeğerler (tarımsal toprak varlığı, su kaynağı vb) ve kentsel nüfusüzerinde oluşturacağı baskının da dikkate alınması,

Kentsel hava kalitesi üzerinde önemli etkisi olan “hâkim rüzgâryönü” faktörünün sanayi alanı yer seçimlerinde önemsenmesi,

Alternatif yolların uygulanması ile Konya kent merkezine olanulaşım baskısının azaltılması,

Kurumlar arası entegrasyonun sağlanması ile ulaşım türleriarasındaki rekabetin önlenmesi, bunun sonucunda toplu taşımanın,bisiklet kullanımının ve yaya ulaşımının teşvik edilmesi

FAALİYETLER

1-) Su kaynaklarının sürdürülebilir kullanılmaması• Yüksek ve verimli ürün için damlama sistemlerinin tanıtım• Vergilerin indirilmesi• Arge teşviklerinin arttırılması• Yeni arge merkezlerinin kurulması, mevcutların geliştirilmesi• Sanayi-halk-üniversite işbirliğinin arttırılması

2-) Bölgede evsel ve endüstriyel atık su arıtımının yetersizliğia- Enerji maliyetinin düşürülmesi ve vergilerin indirilmesib- İşletme personellerine eğitim kurslarının verilmesic- Düşük arsa temini ile yatırımcıların teşvikid- Halka daha verimli ve yüksek kaliteli su ve atık su

yönetim sistemi sunulmasıe- Çevre koruması alanında farkındalığı arttırmakf- Evsel atık suyun verimli ve etkili kontrolünü sağlamak

3-) Bölgede hava kalitesinin Türkiye ortalamasının altında olması• Kullanılacak yakıtlarda kalorisi yüksek yakıtların kullanılmasının

daha verimli olacağı konusunda bilgilendirme eğitimleri• Arge teşviklerinin arttırılması• Yüksek kalorili veya an az emisyon içeren ürünlerin tanıtımı• Kaliteli yakıt ve malzeme kullanması durumunda işletmenin

ödüllendirilmesi• Kaliteli yakıt ve malzeme kullanması durumunda işletmenin

reklâmının yapılması.

4-) Kent gelişim planlarında çevresel faktörlerin dikkate alınmaması• Kurumlar arası yönetici birliklerinin kurulması

16

SONUÇ VE DEĞERLENDİRME

• Çevresel ve kentsel sorunlara bütünleşik bir bakış açısı ile yaklaşılması gerekmektedir.Bu amaçla mühendislik ve teknik bilimlerin yanında sıra ilgili sosyal bilimlerdenuzmanlarında mutlaka sürece katılımı sağlanmalıdır.

• Sosyal içerikli veritabanlarının oluşturulması, halk ile iletişim ve paylaşımın çokönemli olduğu vurgulanmıştır.

• Türkiye’nin su zengini bir ülke olmadığı ve mevcut su kaynaklarının kontrollü birşekilde kullanımının önemi tekrar vurgulanmıştır.

• Modern sulama tekniklerinin bir an evvel hayata geçirilmesinin önemi vurgulanmıştır.

• Arıtılmış atıksularla kontrollü akifer beslemesi bir su kaynağı alternatifi olarakdüşünülmelidir.

• Çevre İzin prosedürünün tekil kirletici kaynaklar için uygulanmasının, havza bazındaentegre kirlilik kontrolünde yeterliliği tartışılmalıdır.

• Trafikten kaynaklanan kirlenmenin (hava ve gürültü kirliliği) insan sağlığı üzerindekiolumsuz etkileri vurgulanmıştır.

• Hava kirliliği konusunda yapılan çalışmaların sağlıklı bir veritabanı oluşturmayayetmediği ve emisyon envanteri konusunda önemli bir eksikliğin halen bulunduğuvurgulanmıştır. Kent bütününde gözlem ağlarının kurulması gereği ortaya çıkmıştır.

• Kentlerde trafik kaynaklı kirliliğin halen önemli olduğu ve artmaya devam ettiğivurgulanmış, kirlilik ve gürültü haritalarının hazırlanmasının önemli bir çevresel hedefolduğu ortaya çıkmıştır

• Şehir planlamasında çevre boyutu dikkate alınmalı ve çevre yapıları için gerekli yerlerayrılmalıdır.

• Çevre problemlerinin çok kısa sürede belirlenmesinde ve çözüm önerileriningeliştirilmesinde, Uzaktan Algılama önemli bir araçtır ve CBS ile entegrasyonu ile çokfarklı analizler yapmak olasıdır. Bu teknolojiler yardımıyla, zamansal değişiminizlenmesi kolaylaşmaktadır. Disiplinler arası yapılacak çalışmalar, bu teknolojilerinkulanım alanlarını artıracak ve özel analizlerde etkin katkılar sağlayacaktır.

• Konya-Karaman bölgesi çevre yönetimi konusundaki çalışmaların hızlandırılması veyaygınlaştırılması kaynakların sürdürülebilirliği açısından önemlidir.

• Yarınlarımızın kararmaması ve çocuklarımıza yaşanabilir bir dünya bırakmak içinbilinçli ve sorumlu hareket etmek hepimiz için bir zorunluluktur.