13

Primer: Z vrednosta se odreduva na toj na~in {to se zemaat dve D vrednosti koi se razlikuvaat po vrednost za eden podelok na logaritamskata skala na ordinatata. Na primer, spored grafikot na slika 2.2. D vrednosta od 10 min. korespondira na grafikot so soodvetna temperatura od pribli`no 109 oC i D vrednosta od 1 min. korespondira so vrednost na grafikot od 125 oC. Razlikata pome|u ovie dva broja (125 C- 109 C=16 C) ja predstavuva Z vrednosta od 16 C. Istiot rezultat se dobiva i so primena na slednata formula [1]:

Z= (T2-T1)/ (logD1-log D2)=(125-109)/(log10-log1)=16/1=16oC

2.1.3. F vrednost F vrednosta se koristi kako merka na efikasnosta na sterilizacijata i pretstavuva funkcija od temperaturata i Z vrednosta F=f(T,Z). Se definira kako vreme vo minuti, potrebno za uni{tuvawe na odreden broj na mikroorganizmi pri specifi~na temperatura i specifi~na Z vrednost. Fo vrednost F0 vrednosta e broj na minuti potrebni za uni{tuvawe na odreden broj na mikroorganizmi na temperatura od 121S i Z vrednost od 10S. Vo idealen slu~aj, presmetkite na F0 vrednosta bi bile mnogu ednostavni. Imeno, sterilizaciskata komora bi se zagreala do baranata temperatura vedna{, ciklusot bi se odvival precizno na zadadena temperatura vo tekot na zadadenoto vreme, pri {to temperaturata bi se spu{tila na ambientnata vo istiot moment koga vremeto na sterilizacijata }e iste~e. F0 vrednosta vo ovoj slu~aj odgovara na brojot na minuti na ciklusot pri zadadena procesna temperatura i vreme [1,2,7,13]. Vo realnosta idealen slu~aj ne postoi, taka {to neizbe`no e definirawe na vreme potrebno za postignuvawe na temperaturata na sterilizacija, vremeto na sterilizacija i vremeto za koe opa|a temperaturata. Za eksperimentalni potrebi, dizajnirani se mali sterilizatori vo koi vremeto na zagrevawe i vremeto na ladewe e svedeno na minimum. Ovie edinici se poznati kako mini retorti ili BIER (Biological Indicator Evaluator Resistomer) sadovi. Ciklusot na eden tipi~en BIER sad ima kvadratna forma i e prika`an na grafikot (slika 2.3.) [2].

14

Slika 2.3 Grafi~ki prikaz na ciklusot vo BIER sad

Laboratoriskite i industriskite sterilizatori se so takvi dimenzii za koi vremeto na zagrevawe na komorata e relativno sporo, najmnogu zaradi potrebata od postignuvawe na uniformna raspredelba na toplinata vo komorata i niz materijalot {to se sterilizira. Ako materijalot se sostoi od edinici so golem volumen, termodinamikata na transferot na toplotnata energija od pareata vo materijalot mo`e da bide dolg proces. Primarnata zada~a na opredeluvaweto naparametarot F0 e da se obezbedi kompenzacija za vremeto na zagrevawe i ladewe. Presmetkite za F0 vrednosta vklu~uvaat dopolnitelno mikrobiolo{ko uginuvawe izvedeno od postoeweto na ovie periodi, bez ogled na faktot {to temperaturata e na poniski nivoi od procesnata temperatura. Vo sekoj slu~aj

temperaturite poniski od 100 S ne se zemaat vo predvid. Ova e prika`ano na dijagramot na slika 2.4 [2].

Slika 2.4 Grafi~ki prikaz na ciklus vo industriski sterilizator

Stepen na letalnost na m.o.

Za podobro razbirawe na evaluacijata na formulata za F0 vrednosta neophodno e definarawe na poimot "Stepen na letalnost na m.o.". Stepenot na letalnost e neimenuvan broj koj go izrazuva ekvivalentnoto vreme na sterilizacija za bilo koja temperatura vo odnos na

temperaturata od 121,1S. Na primer, stepenot na letalnost na

temperatura na sterilizacija od 117 S vo odnos na 121,1S (za Z vrednost od 10S) iznesuva 0,398. Toa zna~i deka sekoja edna minuta od procesnoto

vreme pri temperatura od 117 S e ekvivalentno so cca 0,4 min na 121,1 S. Stepenot na letalnost na m.o. mo`e lesno da bide presmetan spored formulata [1]:

15

L=10(To-Tb)/Z kade e: L = Stepen na letalnost na m.o. T0 = Temperatura na edinkata {to se zagreva. Tb = Referentna temperatura. Z = Z vrednost na dadeniot mikroorganizam

Na primer stepenot na letalnost za proces koj poka`uva konzistentna

temperatura od 120,1S za ampuli koi se steriliziraat so zasitena vodena parea mo`e da se presmeta kako:

L=10(To-Tb)/z L=10(120-121,1)/10 L=10(-1,1)/10 L=10-0,11 L=0,78

Taka, za sekoja minuta od procesot vo koj rastvorot vo ampulata se

sterilizira na 120S, ekvivalentnoto vreme na sterilizacija koe bi se

odvivalo na temperatura od 121,1S iznesuva 0,78 minuti. Istata presmetka mo`e da se napravi za najniskata temperatura koja se zema vo predvid pri odreduvaweto na stepenot na letalnost. Toa e

temperaturata od 100S [1].

L=10(To-Tb)/z L=10(100-121,1)/10 L=10(-21,1)/10 L=10-2,11 L=0,008

Vo ovoj slu~aj, za sekoja minuta od procesot vo koj rastvorot vo ampulata

se sterilizira na 100S, ekvivalentno vreme na sterilizacija koe

odgovara na 121,1S iznesuva 0,008 minuti. Matemati~ko izrazuvawe na F0

Stepenot na letalnost mo`e da se iskoristi za odreduvawe na F0 vo procesot na sterilizacija so zasitena vodena parea so primena na slednata formula (zemaj}i ja vo predvid predpostavkata deka efektot na letalnost dobien pri razli~ni temperaturi e kumulativen) [1]:

F0=Lt

16

kade e: L = Stepen na letalnost na m.o. pri dadena Z vrednost i referentna temperatura

t= Vremenski interval na registracija na temperaturata

Ako se pretpostavi deka vremenskiot interval na registracija na temperaturata e konstanten vo tekot na procesot na sterilizacija, toga{ gornata formula mo`e da se napi{e kako:

F0=t(L1+L2+L3+...+Ln) kade {to L1, ... Ln se vrednosti na stepenot na letalnost presmetani vrz osnova na sukcesivno merenite temperaturi. Programabilnite kontroleri i data logerite kaj sovremenite avtoklavi mo`e da bidat taka programirani da vo tekot na procesot na sterilizacija vr{at avtomatska presmetka na ovie golemini i da davaat izve{taj za inkrementalnata vrednost na F0 za tekovniot interval i kumulativnata vrednost na F0 za celiot proces [1,13,14,16].

Sterilizacija na temperaturi razli~ni od 121,1 S

Koga za sterilizacija se koristat temperaturi razli~ni od 121,1 S , potrebnoto vreme koe obezbeduva ekvivalentna letalnost kako taa na

121,1 S naj~esto se presmetuva so koristewe na predhodno podgotveni tablici za stepenot na letalnost na razli~ni temeperaturi. Primer na presmetka na F0 [1]: Zaradi uprostuvawe }e pretpostavime deka ciklusot se izveduva vo BIER sad kade vremeto na zagrevawe i vremeto na ladewe se zanemareni. Za

proces koj trae 12 min pri temperatura od 121,1S.

F0=Lt F0=tx10(T-121,1)/z F0=12x10(121,1-121,1)/10 F0=12x100 F0=12x1 F0=12 min

Za proces koj trae 12 min pri temperatura od 120,1 S.

F0=Lt F0=tx10(T-121,1)/z F0=12x10(120,1-121,1)/10 F0=12x10-0,1 F0=12x0,79 F0=9,53 min

17

Od gorniot primer se gleda deka za namalena temperatura na procesot od

samo 1 S se dobiva zna~itelno namaluvawe na F0.

Odreduvawe na minimalno potrebno F0

Pri voveduvawe na nov sterilizaciski ciklus potrebno e da se poznava kolkava treba da bide vrednosta na F0 za da se obezbedi baraniot SAL. Vo ovoj slu~aj minimalnata vrednost na F0 se presmetuva preku zadadena vrednost za SAL, bioburdenot vo rastvorot i D vrednosta na bioburdenot. Bioburden e broj/tip na `ivi mikroorganizmi koi go kontaminiraat proizvodot koj se sterilizira. Presmetkata na minimalnata vrednost na F0 se izveduva so koristewe na formulata [1,2,4,8,12,13]:

F0=D121 (logA-logB)

kade e: A Bioburden vo rastvorot (CFU/ml) B Zadadena vrednost za SAL D121 D vrednost na bioburdenot pri 121 C F0 Potrebna minimalna vrednost za F0 Primer: A = 100 (CFU/ml) B =10-6 Potrebna log redukcija: (logA-logB) = log100 - log10-6=2-(-6)=8 D121 = 1,7 min pri 121C F0 min=1,7(log100-log10-6)=1,7x8=13,6 min

Od primerot se gleda deka za postignuvawe na baraniot SAL od 10-6 site edinici od proizvodot koj se sterilizira treba da bidat izlo`eni na

temperatura od 121S vo vremetraewe od najmalku 13,6 minuti.

3. Kako se odreduva idealen sterilizaciski ciklus Sterilizacijata so zasitena vodena parea e sekako eden od najmnogu koristenite metodi za sterilizacija ne samo vo farmacevtskata industrija pri sterilizacija na farmacevtski proizvodi tuku i vo sekojdnevnata rabota vo laboratoriite i bolnicite. Medium za sterilizacija e zasitena parea pod pritisok. Pareata e vo termodinami~ka ramnote`a so vodenata faza na soodvetnata temperatura. Tipi~ni uslovi za sterilizacija (spored Ph.Eur) se temperatura od 121 0C (250 0F) za vreme od 15 minuti pri {to pritisokot na zasitenata vodena parea e 205 kPa.