Ἀριστοτέλους, Πολιτικά, Θ2,1-4 · 2020. 10. 31. · Πού οφείλεται ο προβληματισμός που υπήρχε την εποχή του Αριστοτέλη

07/12/2019

10η ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ

ΤΑ ΘΕΜΑΤΑ ΠΡΟΟΡΙΖΟΝΤΑΙ ΓΙΑ ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΗ ΧΡΗΣΗ ΤΩΝ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΩΝ Ωρίωνας ΣΕΛΙΔΑ: 1 ΑΠΟ 5

ΤΑΞΗ: Γ΄ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΜΑΘΗΜΑ: ΑΡΧΑΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ

ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

Ημερομηνία: Σάββατο 7 Δεκεμβρίου 2019

Διάρκεια Εξέτασης: 2 ώρες

ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ

Α. ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

Ἀριστοτέλους, Πολιτικά, Θ2,1-4 «Ὅτι μὲν οὖν νομοθετητέον περὶ παιδείας καὶ ταύτην κοινὴν ποιητέον, φανερόν· τίς δ’

ἔσται ἡ παιδεία καὶ πῶς χρὴ παιδεύεσθαι, δεῖ μὴ λανθάνειν. Νῦν γὰρ ἀμφισβητεῖται περὶ

τῶν ἔργων. Οὐ γὰρ ταὐτὰ πάντες ὑπολαμβάνουσι δεῖν μανθάνειν τοὺς νέους οὔτε πρὸς

ἀρετὴν οὔτε πρὸς τὸν βίον τὸν ἄριστον, οὐδὲ φανερὸν πότερον πρὸς τὴν διάνοιαν πρέπει

μᾶλλον ἢ πρὸς τὸ τῆς ψυχῆς ἦθος· ἔκ τε τῆς ἐμποδὼν παιδείας ταραχώδης ἡ σκέψις καὶ

δῆλον οὐδὲν πότερον ἀσκεῖν δεῖ τὰ χρήσιμα πρὸς τὸν βίον ἢ τὰ τείνοντα πρὸς ἀρετὴν ἢ τὰ

περιττά (πάντα γὰρ εἴληφε ταῦτα κριτάς τινας)· περί τε τῶν πρὸς ἀρετὴν οὐθέν ἐστιν

ὁμολογούμενον (καὶ γὰρ τὴν ἀρετὴν οὐ τὴν αὐτὴν εὐθὺς πάντες τιμῶσιν, ὥστ’ εὐλόγως

διαφέρονται καὶ πρὸς τὴν ἄσκησιν αὐτῆς). Ὅτι μὲν οὖν τὰ ἀναγκαῖα δεῖ διδάσκεσθαι τῶν

χρησίμων, οὐκ ἄδηλον˙ ὅτι δὲ οὐ πάντα, διῃρημένων τῶν τε ἐλευθερίων ἔργων καὶ τῶν

ἀνελευθερίων φανερόν, καὶ ὅτι τῶν τοιούτων δεῖ μετέχειν ὅσα τῶν χρησίμων ποιήσει τὸν

μετέχοντα μὴ βάναυσον. Βάναυσον δ’ ἔργον εἶναι δεῖ τοῦτο νομίζειν καὶ τέχνην ταύτην καὶ

μάθησιν, ὅσαι πρὸς τὰς χρήσεις καὶ τὰς πράξεις τὰς τῆς ἀρετῆς ἄχρηστον ἀπεργάζονται τὸ

σῶμα τῶν ἐλευθέρων ἢ τὴν διάνοιαν.»

Παρατηρήσεις

Α1.Ποιά είναι τα θέματα που σχετίζονται με την παιδεία και πρέπει να εξεταστούν;

Μονάδες15

07/12/2019



Α2. Πού οφείλεται ο προβληματισμός που υπήρχε την εποχή του Αριστοτέλη για

τον χαρακτήρα, το περιεχόμενο και τους στόχους της παιδείας; Παραθέστε το

χωρίο.

Μονάδες 15

Α3. «Ὅτι μὲν οὖν νομοθετητέον περὶ παιδείας καὶ ταύτην κοινὴν ποιητέον,

φανερόν·»: Ο χαρακτήρας της παιδείας σύμφωνα με τον Αριστοτέλη συνάδει με τον

χαρακτήρα εκείνης της παιδείας που προβάλλει ο Πρωταγόρας στο απόσπασμα

της 7ης ενότητας; «Στην πραγματικότητα, αρχίζουν από την παιδική ηλικία να

διδάσκουν και να νουθετούν…Και οι δάσκαλοι άλλωστε γι ’αυτό φροντίζουν

κυρίως.»

Η διδασκαλία της αρετής από την οικογένεια και την κοινωνία

Υπάρχει ακόμη μια απορία, αυτή που διατύπωσες σχετικά με τους αγαθούς

άνδρες: για ποιον λόγο οἱ ἀγαθοὶ ἄνδρες, ενώ διδάσκουν στους γιους τους όλα τα

άλλα πράγματα που εξαρτώνται από τους δασκάλους και τους κάνουν σοφούς, δεν

είναι σε θέση να τους βελτιώσουν στην αρετή στην οποία είναι και οι ίδιοι εξαίρετοι.

Για το θέμα αυτό, Σωκράτη, δεν θα σου πω μύθο, αλλά λόγο. Σκέψου λοιπόν, τι

από τα δύο συμβαίνει: υπάρχει ένα πράγμα στο οποίο είναι αναγκαίο να μετέχουν

όλοι οι πολίτες, προκειμένου να είναι δυνατή η ύπαρξη πόλεως, ή δεν υπάρχει;

Έτσι μόνο μπορεί να λυθεί η απορία που έχεις. Διότι, εάν μεν υπάρχει αυτό το ένα

πράγμα και εάν αυτό το πράγμα δεν είναι ούτε η οικοδομική ούτε η μεταλλουργία

ούτε η κεραμική, αλλά η δικαιοσύνη και η σωφροσύνη και το ὅσιον (και αυτά τα

ονομάζω όλα μαζί ἀνδρὸς ἀρετήν)· εάν υπάρχει λοιπόν αυτό το πράγμα στο οποίο

πρέπει να μετέχουν όλοι και σύμφωνα με το οποίο πρέπει να ενεργεί κάθε άνδρας

ξεχωριστά σε περίπτωση που θέλει να μάθει ή να πράξει κάτι, και σε καμιά

περίπτωση χωρίς αυτό· και εάν, σε περίπτωση που κάποιος δεν μετέχει σ' αυτό,

είτε παιδί είναι, είτε άνδρας είτε γυναίκα, πρέπει να τον διδάσκουμε και να τον

τιμωρούμε, μέχρι που, με την τιμωρία, να βελτιωθεί· και εάν, σε διαφορετική

περίπτωση, πρέπει να εκδιώκουμε από την πόλη ή να σκοτώνουμε ως ανίατο

http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGL-C128/680/4511,20321/http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGL-C128/680/4511,20321/http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGL-C128/680/4511,20321/http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGL-C128/680/4511,20321/http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGL-C128/680/4511,20321/

07/12/2019



όποιον δεν υπακούει σε αυτό το πράγμα ακόμα και μετά τη διδασκαλία, ακόμα και

μετά την τιμωρία· εάν λοιπόν έτσι έχουν τα πράγματα, και εάν, παρόλο που αυτή

είναι η φύση των πραγμάτων, οι αγαθοί άνδρες, ενώ μορφώνουν τους γιους τους

σε όλα τα άλλα, αυτό δεν τους το διδάσκουν, τότε σκέψου τι περίεργα πλάσματα

είναι αυτοί οι αγαθοί άνδρες! Ότι το πράγμα αυτό το θεωρούν διδακτό και στο

ιδιωτικό και στο δημόσιο επίπεδο, το αποδείξαμε ήδη. Ενώ όμως είναι το πράγμα

αυτό διδακτό, αφού είναι κάτι που μπορεί να φροντίσει και να καλλιεργήσει κανείς,

αυτοί διδάσκουν στους γιους τους τα άλλα, των οποίων η άγνοια δεν πρόκειται να

επιφέρει ως ποινή τον θάνατο, αυτό όμως, την αρετή, που εάν τα αγόρια δεν τη

μάθουν και δεν τη φροντίσουν, μπορεί να υποστούν ως ποινή και τον θάνατο και

την εξορία και τη δήμευση της περιουσίας εκτός από τη θανάτωση και, με μια λέξη,

τη συνολική καταστροφή του οἴκου τους, αυτή δεν τη διδάσκουν και δεν τη

φροντίζουν με κάθε δυνατή επιμέλεια! Μπορούμε να πιστέψουμε κάτι τέτοιο,

Σωκράτη;

Στην πραγματικότητα, αρχίζουν από την παιδική ηλικία να διδάσκουν και να

νουθετούν, συνεχίζοντας για όλη τη ζωή. Αμέσως μόλις αρχίσει να καταλαβαίνει ένα

παιδί τι του λένε, και η παραμάνα του και η μητέρα του και ο παιδαγωγός του και ο

ίδιος ο πατέρας του αγωνίζονται γι' αυτό το πράγμα, για το πώς δηλαδή θα

βελτιωθεί το αγόρι, διδάσκοντάς το για κάθε του πράξη και για κάθε του λόγο και

εξηγώντας του ότι αυτό είναι δίκαιο και το άλλο άδικο, και ότι αυτό είναι καλό και το

άλλο αισχρό, και αυτό όσιο και εκείνο ανόσιο, και ότι αυτά πρέπει να τα κάνεις και

αυτά να μην τα κάνεις. Κι όταν ακούει με τη θέλησή του, πάει καλά. Εάν όμως δεν

υπακούει, τότε, με τις απειλές και τα χτυπήματα το "ισιώνουν", σαν δέντρο που

λυγίζει και γέρνει. Κι ύστερα, όταν το στέλνουν στους δασκάλους, δίνουν εντολή να

επιμεληθεί ο δάσκαλος περισσότερο την εὐκοσμία των παιδιών, παρά τα γράμματα

και τη μουσική. Και οι δάσκαλοι άλλωστε γι' αυτό φροντίζουν κυρίως. Και μόλις τα

αγόρια μάθουν τα γράμματα και είναι σε θέση στο εξής να καταλάβουν ένα γραπτό

κείμενο, όπως μέχρι τώρα καταλάβαιναν τον προφορικό λόγο, τα βάζουν,

καθισμένα στα θρανία τους, να διαβάζουν δυνατά τα ποιήματα των μεγάλων

http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGL-C128/680/4511,20321/

07/12/2019



ποιητών και τα αναγκάζουν να μάθουν απέξω αυτά τα έργα, στα οποία υπάρχουν

πολλές συμβουλές, αλλά και αναλύσεις για τα πράγματα,

και ἔπαινοι και ἐγκώμια για τους αρχαίους ήρωες, προκειμένου το αγόρι να θελήσει

να τους μιμηθεί και να έχει διάθεση να γίνει παρόμοιος. [...]

Και όταν πια φύγουν αυτοί [δηλ. οι νέοι άνδρες] από τους δασκάλους, η πόλη, με

τη σειρά της, τους αναγκάζει να μάθουν τους νόμους και να ζουν σύμφωνα με

αυτούς, ώστε να μην ενεργούν από μόνοι τους και όπως νομίζουν οι ίδιοι [...]. Έτσι,

και η πόλη, υπογραμμίζοντας τους νόμους, αυτά τα επινοήματα των

καλών, παλαιῶν νομοθετῶν, αναγκάζει και όσους ασκούν ένα αξίωμα και όσους

άρχονται να συμμορφώνονται με αυτούς. Εκείνος δε ο οποίος τους παραβαίνει,

υφίσταται κυρώσεις και οι κυρώσεις αυτές ονομάζονται, και σε σας εδώ [δηλ. στην

Αθήνα] και σε πολλά άλλα μέρη, εὐθύνες, λες και η δικαιοσύνη ξαναβάζει [τον

παραβάτη] στην ευθεία. Ενώ λοπόν είναι τόσο μεγάλη η προσπάθεια που

καταβάλλεται για την αρετή και στο ιδιωτικό και στο δημόσιο επίπεδο, εσύ Σωκράτη

εκπλήττεσαι και απορείς αν η αρετή είναι διδακτή; Το εκπληκτικό όμως θα ήταν

μάλλον το να μην μπορεί να διδαχθεί η αρετή.

Μονάδες 15

Α4. Να χαρακτηρίσετε σωστές ή λανθασμένες τις παρακάτω προτάσεις.

α. Ο Αριστοτέλης έφυγε από την Αθήνα όταν πέθανε ο Αλέξανδρος το 333 π.Χ.

β. Στα χρόνια της ωριμότητας του ο Αριστοτέλης είναι αδιάλλακτος και αυστηρός

στην κριτική του.

γ. Στο β’ βιβλίο των Ηθικών Νικομαχείων ο Αριστοτέλης μιλά για την ευδαιμονία.

δ. Τα Ηθικά Νικομάχεια γράφονται πριν τα Πολιτικά.

ε. Ο Αριστοτέλης πέθανε το 323 π.Χ στην Χαλκίδα.

Μονάδες 5

Α5.α. Να σχηματίσετε πέντε ονοματικά σύνολα με παράγωγα απλά ή σύνθετα του

ρήματος «ἀπεργάζονται».

http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGL-C128/680/4511,20321/

07/12/2019



β. Να επισημάνετε τους λεκτικούς τύπους του διδαγμένου κειμένου με τους οποίους

συγγενεύουν ετυμολογικά οι επόμενες λέξεις: αδιαθεσία, λαθρεπιβάτης, ανάταση,

διαιρέτης, φάντασμα.

Μονάδες 10

07/12/20109



ΤΑΞΗ: Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ


ΑΔΙΔΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ



Ξενοφώντα Κύρου Ανάβαση 1.9.1–1.9.8

Σκιαγράφηση της προσωπικότητας του Κύρου

Όταν ξεκίνησε η μάχη στα Κούναξα (401 π.Χ), οι Έλληνες με γρήγορη επίθεση

προκάλεσαν πανικό στους αντιπάλους τους. Ο Κύρος κατόρθωσε να τρέψει σε φυγή τη

βασιλική φρουρά και, βλέποντας σχεδόν απροστάτευτο τον Αρταξέρξη, τον τραυμάτισε.

Αμέσως, όμως, τραυματίστηκε θανάσιμα ο ίδιος.

Στο σημείο αυτό ο Ξενοφώντας διακόπτει την αφήγηση της μάχης, για να σκιαγραφήσει

την προσωπικότητα του Πέρση ηγεμόνα. Απόσπασμα του πορτρέτου αυτού παρατίθεται

εδώ. (Σημειώνεται ότι στο παρακάτω απόσπασμα γίνεται λόγος και για τον Τισσαφέρνη, ο

οποίος μετά το 408 π.Χ. ήταν σατράπης της Καρίας, αλλά, λόγω των υπηρεσιών του προς

τον Αρταξέρξη κατά τη διαμάχη του με τον Κύρο, θα λάβει τελικά ως ανταμοιβή τη

σατραπεία που περιελάμβανε τη Λυδία, τη Μεγάλη Φρυγία και την Καππαδοκία.)

[1.9.1] Κῦρος μὲν οὖν οὕτως ἐτελεύτησεν, ἀνὴρ ὢν Περσῶν τῶν μετὰ Κῦρον τὸν ἀρχαῖον

γενομένων βασιλικώτατός τε καὶ ἄρχειν ἀξιώτατος, ὡς παρὰ πάντων ὁμολογεῖται τῶν

Κύρου δοκούντων ἐν πείρᾳ γενέσθαι.

[1.9.2] πρῶτον μὲν γὰρ ἔτι παῖς ὤν, ὅτ’ ἐπαιδεύετο καὶ σὺν τῷ ἀδελφῷ καὶ σὺν τοῖς ἄλλοις

παισί, πάντων πάντα κράτιστος ἐνομίζετο.

07/12/20109



[1.9.3] πάντες γὰρ οἱ τῶν ἀρίστων Περσῶν παῖδες ἐπὶ ταῖς βασιλέως θύραις παιδεύονται·

ἔνθα πολλὴν μὲν σωφροσύνην καταμάθοι ἄν τις, αἰσχρὸν δ’ οὐδὲν οὔτ’ ἀκοῦσαι οὔτ’ ἰδεῖν

ἔστι.

[1.9.4] θεῶνται δ’ οἱ παῖδες καὶ τιμωμένους ὑπὸ βασιλέως καὶ ἀκούουσι, καὶ

ἄλλους ἀτιμαζομένους· ὥστε εὐθὺς παῖδες ὄντες μανθάνουσιν ἄρχειν τε καὶ ἄρχεσθαι.

[1.9.5] ἔνθα Κῦρος αἰδημονέστατος μὲν πρῶτον τῶν ἡλικιωτῶν ἐδόκει εἶναι, τοῖς τε

πρεσβυτέροις καὶ τῶν ἑαυτοῦ ὑποδεεστέρων μᾶλλον πείθεσθαι, ἔπειτα δὲ

φιλιππότατος καὶ τοῖς ἵπποις ἄριστα χρῆσθαι· ἔκρινον δ’ αὐτὸν καὶ τῶν εἰς τὸν πόλεμον

ἔργων, τοξικῆς τε καὶ ἀκοντίσεως, φιλομαθέστατον εἶναι καὶ μελετηρότατον.

[1.9.6] ἐπεὶ δὲ τῇ ἡλικίᾳ ἔπρεπε, καὶ φιλοθηρότατος ἦν καὶ πρὸς τὰ θηρία

μέντοι φιλοκινδυνότατος. καὶ ἄρκτον ποτὲ ἐπιφερομένην οὐκ ἔτρεσεν, ἀλλὰ συμπεσὼν

κατεσπάσθη ἀπὸ τοῦ ἵππου, τὰ μὲν ἔπαθεν, ὧν καὶ τὰς ὠτειλὰς εἶχεν, τέλος δὲ

κατέκανε· καὶ τὸν πρῶτον μέντοι βοηθήσαντα πολλοῖς μακαριστὸν ἐποίησεν.

[1.9.7] ἐπεὶ δὲ κατεπέμφθη ὑπὸ τοῦ πατρὸς σατράπης Λυδίας τε καὶ Φρυγίας τῆς μεγάλης

καὶ Καππαδοκίας, στρατηγὸς δὲ καὶ πάντων ἀπεδείχθη οἷς καθήκει εἰς Καστωλοῦ πεδίον

ἁθροίζεσθαι, πρῶτον μὲν ἐπέδειξεν αὑτόν, ὅτι περὶ πλείστου ποιοῖτο, εἴ τῳ σπείσαιτο καὶ εἴ

τῳ συνθοῖτο καὶ εἴ τῳ ὑπόσχοιτό τι, μηδὲν ψεύδεσθαι.

[1.9.8] καὶ γὰρ οὖν ἐπίστευον μὲν αὐτῷ αἱ πόλεις ἐπιτρεπόμεναι, ἐπίστευον

δ’ οἱ ἄνδρες· καὶ εἴ τις πολέμιος ἐγένετο, σπεισαμένου Κύρου ἐπίστευε μηδὲν ἂν παρὰ τὰς

σπονδὰς παθεῖν.

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

Α1. Να μεταφραστούν οι παράγραφοι 1.9.2 έως 1.9.5 του κειμένου.

Μονάδες 10

Α2.Ποιο περιστατικό σύμφωνα με την παράγραφο 1.9.6 αναδεικνύει την ανδρεία και

γενναιότητα του Κύρου;

Μονάδες 10

07/12/20109



Β1α. παῖς, βασιλέως, ἵπποις: Να γραφούν οι πλάγιες πτώσεις ενικού και πληθυντικού

αριθμού. Μονάδες 6

Β1β. ὁμολογεῖται, τιμωμένους: Να γραφούν τα απαρέμφατα ενεστώτα ενεργητικής και

μέσης φωνής των συνηρημένων ρημάτων.

Μονάδες 4

Γ1. Να αναγνωριστούν οι παρακάτω υπογραμμισμένες δευτερεύουσες προτάσεις του

κειμένου (είδος, εισαγωγή, εκφορά, συντακτική λειτουργία)

α. «ὅτ’ ἐπαιδεύετο καὶ σὺν τῷ ἀδελφῷ καὶ σὺν τοῖς ἄλλοις παισί»

β. «ὅτι περὶ πλείστου ποιοῖτο»

γ. «καὶ εἴ τις πολέμιος ἐγένετο»

Μονάδες 10

07/12/2019



ΤΑΞΗ: Γ΄ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ




ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

Α1. «τίς δ’ ἔσται ἡ παιδεία καὶ πῶς χρὴ παιδεύεσθαι, δεῖ μὴ λανθάνειν.» Ο Αριστοτέλης με

αυτά τα δύο ερωτήματα θέτει τη σημασία των θεμάτων που πρέπει να ερευνηθούν ώστε να

μπορέσει να καλύψει το ζήτημα της παιδείας. Το πρώτο θέμα είναι ο χαρακτήρας της

παιδείας. Δηλαδή, πρέπει να εξεταστεί η φύση της εκπαίδευσης, ο στόχος που θέτει και να

υπάρξει μια συμφωνία σχετικά με το πώς θα διαμορφώσει τους μαθητές της. Το δεύτερο

ζήτημα είναι ο τρόπος με τον οποίο η εκπαίδευση θα επιτύχει το στόχο της. Είναι φανερό

ότι η διελεύκανση των δυο αυτών ζητημάτων είναι αναγκαία ώστε να υπάρξει η θέσπιση

νόμων στην συνέχεια.

Α2. Στη φράση: «περί τε τῶν πρὸς ἀρετὴν οὐθέν ἐστιν ὁμολογούμενον…πρὸς τὴν ἄσκησιν

αὐτῆς)» φαίνεται η διαφορά των απόψεων σχετικά με το περιεχόμενο της έννοιας της

αρετής. Όλοι τιμούν την αρετή, ο καθένας όμως δίνει διαφορετικό περιεχόμενο σε αυτή και

επομένως, διαφοροποιείται και ο τρόπος με τον οποίο πρέπει να ασκείται. Αφού, λοιπόν, οι

άνθρωποι ονομάζουν αρετή κάτι διαφορετικό, είναι λογικό να θεωρούν ότι με διαφορετικά

μέσα θα την αποκτήσουν οι νέοι. Αν για παράδειγμα κάποιος θεωρεί πως η αρετή

σχετίζεται με την ανδρεία, τότε αυτός πιστεύει πως είναι αναγκαία η εκγύμναση του

σώματος ώστε να αποκτηθεί αυτή η μορφή αρετής. Αν, αντιθέτως, την αντιλαμβάνεται ως

ηθική αρετή τότε θα πιστεύει πως οι νέοι πρέπει να διδάσκονται πρότυπα ηθικής

συμπεριφοράς. Παρόμοιο προβληματισμό είχε διατυπώσει και ο Πλάτωνας στον «Λάχητα»,

όπου αναρωτιόταν πώς μπορούμε να συμβουλέψουμε κάποιον να κατακτήσει πιο εύκολα

την αρετή, όταν δεν ξέρουμε καν τι είναι η αρετή.

07/12/2019



Α3. Από την φράση αυτή γίνεται αντιληπτό πως ο Αριστοτέλης συνδέει την παιδεία με τη

διακυβέρνηση της πολιτείας. Έτσι, η παιδεία είναι πολιτικό θέμα που πρέπει να απασχολεί

και τους πολιτικούς και τους νομοθέτες αλλά και τον κάθε πολίτη ξεχωριστά. Ο Σταγειρίτης

φιλόσοφος πιστεύει πως η παιδεία είναι επιβεβλημένο να είναι κοινή για όλους, αφού ο

στόχος της πόλης, η ευδαιμονία, είναι κοινός και συνάμα επικρίνει την ιδιωτική

πρωτοβουλία στην εκπαίδευση και τη δυνατότητα αυτοσχεδιασμού του δασκάλου ή του

κηδεμόνα που αναπληρώνουν το κενό της πολιτείας και διδάσκουν ό,τι οι ίδιοι θέλουν στα

παιδιά. Από την άλλη πλευρά, διαπιστώνεται και στο απόσπασμα από την 7η ενότητα του

Πρωταγόρα η περιγραφή του αθηναϊκού εκπαιδευτικού συστήματος παρουσιάζοντας ο ίδιος

τις βαθμίδες που περιλαμβάνει αυτό. Με βάση αυτήν του την περιγραφή, μπορούμε να

συναγάγουμε ορισμένα βασικά γνωρίσματά του. Ένα από τα αυτά ήταν ότι η εκπαίδευση

είχε ιδιωτικό χαρακτήρα και, επομένως, απευθυνόταν κυρίως στις εύπορες οικογένειες. Η

διδασκαλία γινόταν στο σπίτι του μαθητή ή του δασκάλου, ενώ το περιεχόμενο της

εκπαίδευσης δεν ήταν σαφώς καθορισμένο από την πολιτεία, αλλά εξαρτιόταν από το

κριτήριο του δασκάλου ή της οικογένειας. Με βάση τα παραπάνω, ο Αριστοτέλης

υπερασπίζεται τον δημόσιο χαρακτήρα της παιδείας θεωρώντας ότι εφόσον ο σκοπός της

πόλης είναι κοινός, κοινή πρέπει να είναι η παιδεία που προσφέρεται χωρίς να αφήνεται

στην ιδιωτική πρωτοβουλία. Αν στόχος της πολιτείας είναι να οδηγήσει τους πολίτες στην

αρετή και κατ’ επέκταση στην ευδαιμονία, που είναι ο ύψιστος σκοπός, ο σκοπός αυτός θα

επιτευχθεί, μόνο αν παρέχεται κοινό και ενιαίο περιεχόμενο μόρφωσης σε όλους τους

πολίτες.

Α4. α.Λ/ β. Λ/ γ. Λ/ δ. Σ/ ε. Λ

Α5. Α. εργαστήριο χημείας/ μισθωτή εργασία/ απεργία πείνας/ δημιουργική δραστηριότητα/

εργατικό κέντρο

07/12/2019



Β. αδιαθεσία: νομοθετητέον,

λαθρεπιβάτης: λανθάνειν,

ανάταση: τείνοντα,

διαιρέτης: διῃρημένων,

φάντασμα: φανερόν.

07/12/2019



ΤΑΞΗ: Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΜΑΘΗΜΑ: ΑΡΧΑΙΑΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ

ΑΔΙΔΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ



ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Α1. Και πρώτον όταν ακόμη ήταν παιδί και εκπαιδευόταν μαζί με τον αδελφό του και με

τους άλλους παίδες, από όλους θεωρούνταν σε όλα καλύτερος. Διότι όλοι οι παίδες των

ευγενών Περσών εντός της βασιλικής αυλής εκπαιδεύονται. Εκεί πολλά μαθήματα συνέσεως

και ευκοσμίας μπορούσε να λάβεις κανείς, άσχημο όμως πράγμα κανένα ούτε να ακούσει

ούτε να δει είναι δυνατόν. Εκεί βλέπουν οι παίδες και εκείνους, που τιμώνται από τον

βασιλιά, και ακούν ποιων τιμών είναι άξιοι αυτοί και άλλους βλέπουν που υποπίπτουν στη

δυσμένειά του. Ώστε αμέσως από την παιδική τους ηλικία μαθαίνουν να εξουσιάζουν και να

εξουσιάζονται. Εκεί λοιπόν ο Κύρος πρώτον φαινόταν ο περισσότερο ντροπαλός από όλους

τους συνομήλικούς του και προς τους μεγαλύτερους του ήταν περισσότερο ευπειθής και από

τους ίδιους τους υποδεεστέρους του. Έπειτα ήταν δε πολύ φίλος των ίππων και ικανός στο να

χειρίζεται αυτούς με μεγάλη δεξιότητα. Τον εύρισκαν ακόμη και όσον αφορά τας πολεμικές

ασκήσεις, στον χειρισμό δηλαδή του τόξου και στον ακοντισμό, φιλομαθέστατο, και να

ασκείται με μεγάλο ζήλο σε αυτά.

Α2. Στη συγκεκριμένη παράγραφο του κειμένου παρουσιάζεται ένα γεγονός που αποδεικνύει

παραστατικά την ανδρεία και τη γενναιότητα του Κύρου. Συγκεκριμένα, όταν πλέον ταίριαζε

στην ηλικία του, τότε και στο κυνήγι με ενθουσιασμό επιδιδόταν και αγαπούσε να

ριψοκινδυνεύει προς τα άγρια θηρία. Έτσι κάποτε μπροστά σε μια αρκούδα, η οποία ερχόταν

εναντίον του, δεν δείλιασε, αλλά έπεσε κατά πάνω της και συνεπλάκη με αυτήν. Και μπορεί

07/12/2019



η αρκούδα να τον έριξε κάτω από το άλογό του και να του προξένησε διάφορες πληγές από

τις οποίες αργότερα παρέμεινα ουλές και σημάδια, αλλά στο τέλος ο Κύρος την φόνευσε. Και

εκείνον όμως ο οποίος πρώτος έτρεξε για να τον βοηθήσει τον έκανε ώστε πολλοί να τον

καλοτυχίζουν.

Β1α. παιδός, παιδί, παῖδα / παίδων παισί, παῖδας

βασιλέως, βασιλεῖ, βασιλέα / βασιλέων, βασιλεῦσι, βασιλέας

ἳππου, ἳππῳ, ἳππον / ἳππων, ἳπποις, ἳππους

Β1β. ομολογειν, ομολογεισθαι

τιμαν, τιμασθαι

Γ1. α. «ὅτ’ ἐπαιδεύετο καὶ σὺν τῷ ἀδελφῷ καὶ σὺν τοῖς ἄλλοις παισί»: Δευτερεύουσα χρονική

πρόταση που εισάγεται με τον χρονικό σύνδεσμο ὅτε που δηλώνει το σύγχρονο, εκφέρεται με

οριστική «ἐπαιδεύετο», καθώς εκφράζει το πραγματικό και λειτουργεί ως επιρρηματικός

προσδιορισμός του χρόνου στο ρήμα ἐνομίζετο

β. «ὅτι περὶ πλείστου ποιοῖτο»: Δευτερεύουσα ειδική πρόταση που εισάγεται με τον ειδικό

σύνδεσμο «ὅτι», εκφέρεται με ευκτική του πλαγίου λόγου καθώς εξαρτάται από ρήμα

ιστορικού χρόνου «ἐπέδειξεν» και λειτουργεί ως έμμεσο αντικείμενο στο ρήμα «ἐπέδειξεν».

γ. «καὶ εἴ τις πολέμιος ἐγένετο»: Δευτερεύουσα παραχωρητική πρόταση που εισάγεται με τον

σύνδεσμο «καὶ εἴ» και εκφέρεται με οριστική ιστορικού χρόνου «ἐγένετο», καθώς συνιστά

λανθάνοντα υποθετικό λόγο του μη πραγματικού αφού η απόδοσή του βρίσκεται σε δυνητική

οριστική «ἐπίστευε ἂν».

Documents

Ἀριστοτέλους, Πολιτικά, Θ2,1-4 · 2020. 10. 31. · Πού οφείλεται ο προβληματισμός που υπήρχε την εποχή του Αριστοτέλη