„Росијскаја газета“ уредува прилози за Русија во 30 водечки светски весници, вклучувајќи ги и „Њујорк тајмс“, „Дејли телеграф“, „Фигаро“ и „Ла Република“

mk.rbth.com

Прилогот го уредува и го издава „Росијскаја газета“ (Москва), која е целосно одговорназа содржината. Се печати и се дистрибуира во соработка со „Нова Македонија“.

САБОТА - НЕДЕЛА, 18-19 ЈУЛИ 2015 ГОДИНА БРОЈ 26Издание на

Зошто странцитеги лекуваат очитево Русија

Русија ќе ги заменизападните кредити соисламски финансии

� стр.14

� стр. 4-5 � стр. 6� стр. 2-3

Рамазан Бајрам - празник на слатките

Исламското образование во Русијапостојано се развива

� стр.12-13

ТАСС

Седум чудесни џамии на Русија

ОПШТЕСТВО2 |

�Олег Егоров

Како се основаше Московскиот ис-ламски институт?

- На територијата на Руската Федера-ција (РФ), во оној вид што го беше доби-ла во 1991 година, во советско време непостоеше ниту една исламска образовнаинституција. Односно, доколку до рево-луцијата во Руската Империја постоелеи работеле и виши медреси и мектеби,кои биле познати во целиот свет, во со-ветско време сите тие биле уништени.Единствена отстапка што тогаш била на-правена за муслиманите е тоа што повојната била отворена медреса во Узбе-кистан, во градот Бухара, а потоа почналда работи и Ташкентскиот исламски ин-ститут. Сето тоа беше во Узбекистан и, со-одветно, по 1991 година тие се најдоа над-вор од Руската Федерација. Така, во де-ведесеттите години религиозната пре-

родба беше проследена со основање ис-ламски образовни центри. Тоа беа мед-реси при џамиите, неделни курсеви, а по-тоа врз нивна основа почнаа да се созда-ваат и исламски високообразовни ин-ституции. Во 1994 година беше основанВишиот исламски духовен колеџ, доде-ка, пак, во 1999 година на основата на овојколеџ се создаде Московскиот исламскиуниверзитет, кој во 2004 година од Мос-ковската соборна џамија се пресели воодделна зграда. Во 2012 година јас ста-нав нов ректор, па тогаш ја минавмедржавната акредитација со преименува-ње во Московски исламски институт. Се-га работиме во рамките на државниотстандард и издаваме дипломи спореддржавен терк.

Како може некој да се запише во Ис-ламскиот институт?

- Ние работиме во согласност содржавните стандарди. Затоа, за запишу-

вање во нашиот институт треба да се имаположено Единствен државен испит - рус-ки јазик, географија и историја - а, освентоа, има и интервју на тема поврзана соисламот. Во нашата институција можатда се запишат државјани на Русија, а, ис-то така, и лица од земјите од ЗНД по усог-ласување со нашето муфтиство - Духов-ната управа на муслиманите на РФ.

Кои дисциплини се изучуваат во Ин-ститутот?

- Околу 60 отсто од нашите предметисе предмети од непосредното исламскобогословие, а околу 40 отсто се световниопштообразовни предмети, како што серуски јазик, филозофија, историја на Ру-сија, концепции на природни науки и та-ка натаму. Специфичните предмети наисламското богословие се чисто ше-ријатските предмети. Продлабочено из-учување на Куранот, на хадисите, на ис-ламското право, на историјата на исла-

ДАМИР ХАЈРЕТДИНОВ, РЕКТОР НА МОСКОВСКИОТ ИСЛАМСКИ ИНСТИТУТ

Исламското образование во

Дипломците на исламскиот институт сепотребни во религиските организации,државната администрација, образовнитеинституции, медиумите и во другите институци

Серг

еj Уз

аков

/ТАС

С

| 3ОПШТЕСТВО

мот и, секако, на арапскиот јазик: сè е из-градено, имено, на арапскиот јазик. Вонашиот институт предаваат како духов-ни така и световни специјалисти.

Каде работат дипломираните сту-денти?

- Многу студенти или веќе претставу-ваат некаква религиозна организацијаили, пак, имаат намера да работат во нив.Но, од друга страна, постојат и луѓе штоне знаат каде ќе работат. Во тој однос го-лем плус е тоа што нашата високообраз-овна институција поседува државна ак-редитација и што издава дипломи подржавен терк - во Русија постојат самодве вакви институции: едната е во Казањ,а другата е нашата, во Москва. Се разби-ра дека специјалноста што е напишанаво оваа диплома е мошне специфична -„исламска теологија“, но, од друга стра-на, таа е признаена од државата. Сега,пак, исламската тематика е во тренд, пос-тојат определени државни барања за тоарелигиските организации да бидат пред-водени од учени млади луѓе, кои го сфа-ќаат прашањето за меѓуверската сора-ботка и за плурализмот, почитување налуѓето со поинакви погледи и така ната-му. Нашите дипломци се потребни не са-мо во религиските организации туку и водржавната администрација, во образов-ните институции, во медиумите... Меѓудругото, сега почнува да се води диску-сија за тоа дали треба да се привлекува-ат исламските фондови во Русија. Но, сооглед на тоа дека е оваа тема мошне спе-цифична, за неа, во секој случај, ќе бидепотребно учество на специјалисти по ис-лам, а такви специјалисти кај нас има мал-ку. Зошто нашите дипломци да не се оби-дат да поработат и на ова поле?

Русија постојано се развива

Соработка со други високообразовни институцииСоработува ли вашиот институт со други високообразовни институции во Русија и во странство?- Во 2007 година беше донесена Концепцијата за развој на исламското образование во Русија, која беше одобрена и под-

држана од страна на претседателот. Во рамките на оваа програма исламските високообразовни институции во Русија севрзани, како помлади партнери, за една или за друга водечка високообразовна институција во Руската Федерација во којапостои насока за изучување на исламот. Московскиот исламски институт поврзан е како партнер со две водечки држав-ни високообразовни институции во Русија - Московскиот државен универзитет „М.В. Ломоносов“, преку Институтот заземјите од Азија и од Африка, и со Санктпетербуршкиот државен универзитет. По барање на овие институции ние спро-ведуваме курсеви за зголемување на квалификациите, како и други настани што се потребни за една државна високооб-разовна институција во рамите на развојот на нивото на подготовката на наставниците.

Кога станува збор за соработка со институти од странство, имаме соодветна декларација за намери, но, за жал, не јареализиравме со конкретни дејствија, со исклучок на соработката со високообразовните институции од земјите на ЗНД.На пример, во Казахстан работи исламскиот универзитет „НурМубарак“, кој е основан со учество на казахстанската стра-на и на водечката исламска високообразовна институција во светот, египетскиот универзитет „Ал-Азахар“. Соработува-ме со „НурМубарак“, разработуваме заеднички програми, постојано се посетуваме.

Хајретдинов: Исламската тематика е во тренд и нашите студии се барани

Личн

а арх

ива

Без оглед на тоа што во Русија живеат милионимуслимани, системот на исламското образование засегане е многу развиен, иако се гледа напредок во однос насоветскиот период, кој беше обвиен со атеизам. Една оддвете исламски високообразовни институции во Русијашто имаат добиено официјална државна акредитација еМосковскиот исламски институт. „Руска реч“ зборувашесо ректорот на овој институт, историчарот и етнологДамир Хајретдинов

�Емил Ниами

Големиот муслимански празник Кур-бан Бајрам доаѓа по едномесечните пос-ти, во кои верниците преку ден се воздр-жуваат од храна, од вода, од сите поро-ци, но и се воздржуваат од интимни кон-такти. Деновите на постот со себе носати можно проштавање на насобранитегревови во текот на годината. Секако, да-ли е сето тоа доволно ќе реши само Бог,а ќе се дознае на Судниот ден. Но, сега емногу поважно радувањето на овие праз-нични денови. Сепак, дури и во радостаи во празнувањето не треба да се забо-рави на молитвата и на добрите дела штотреба да се прават.

Она што е многу важно за овој праз-ник е секако милоста кон сиромашнитеверници. Во Македонија е распростра-нето на сиромавите да им се помага вотекот на целиот пост и за време на праз-нувањето на Рамазан Бајрам. Обично нимим се дава храна, а за време на празни-кот богатите ги канат кај себе оние штоне можат да си дозволат богата и вкуснатрпеза и ги гоштаваат. Оваа традицијапостои и во Русија, но таа најчесто се при-менува во помалите населени места, аособено во селата. Секако, во големитеградови е тешко да се организира гош-тавање на сиромасите, но затоа постојатдруги начини. Сите муслимани во Русијакога одат на молитва во џамија за времена постите се задолжени да донираатсредства за сиромасите. Интересно е тоашто прилогот не може да биде под од-редена сума. Секако, сè што е над оваасума е добредојдено. Џамијата ги соби-ра овие прилози и потоа им ги дели насвоите сиромави парохијци.

Во Русија се знае точно како се пра-ват подготовките за големиот празник.Четири дена пред Рамазан Бајрам за-почнува генералното чистење на домоти на дворот. Во руралните средини се

прави и генерално чистење на сиот имот:се чистат шталите, кокошарниците, сеуредуваат бавчите, а, исто така, стопа-ните ги бањаат и сите животни што ги по-седуваат. Не се чисти единственооружјето што се поседува, зашто во вак-ви празнични денови треба да се забо-рави на сето зло што тоа може да го до-несе со себе. По повеќедневното чисте-ње на домот сите членови на семејство-то мораат да се избањаат, да облечат чис-ти алишта, да се исчешлаат, да ги исечатноктите. Исто така, постои верување де-ка за празникот мажите треба да ги из-бричат своите бради, мустаќи и зулуфи.Во Македонија, секако, се средуваат и сечистат домовите. Она што е навистинаинтересно е што особено внимание сеобрнува на влезот од домот, како од внат-решната така и од надворешната страна.

РУСИЈА И МАКЕДОНИЈА4 |

Рамазан Бајрам- празник на слатките

Татарски пилавСостојки:

200 грама овчо месо100 грама моркови100 грама кромид50 грама овча маст1 чаша ориз½ чаша грашок½ кафена лажичка мелен црн пиперсол и црвен пипер по вкус

Подготовка:

Овчото месо се сече на коцки и сепржи во растопената маст. Потоа се до-бива исечканиот кромид, морковотисечен на стапчиња, па се налева по-ловина чаша вода и се остава да се под-запржи 5 до 7 минути.

Потоа се додава грашокот, солта,црвениот и црниот пипер. Се налева ед-на чаша вода и се вари 25 минути. Потоасе додава оризот, се налеваат две чашивода и се вари уште 15 до 20 минути.

Оставете го пилавот да се запариполовина час, а потоа сервирајте го.

Муслиманите во целиот свет го слават Рамазан Бајрам,вториот по важност празник во исламот по КурбанБајрам. „Руска реч“ ви раскажува како се слави овојголем празник во Македонија и во Русија

Aна Х

арзе

ева

| 5РУСИЈА И МАКЕДОНИЈА

Трпезата е, секако, главниот објектна секој голем празник. Вечерта предпразникот домаќинките се зафатени вокујната. Традиционално се подготвува-ат слатки од источната кујна. Во Маке-донија традиционално се подготвува бак-лава или шеќер-паре, додека во Русијанајпознати се јаболката со ориз, мед одлубеница и ролат со ореви. Во рускатасредина се смета дека Рамазан Бајрам епразник на слатките, па затоа најголемовнимание им се посветува ним. Од глав-ните јадења во Русија најчести се оние вокои се користи овчо месо: овчи ребра сосос од грав, гулаш од овчо со лимоновсок, рагу со овчо и лук, овчо со сос од рен,татарски пилав... Во Македонија, пак, ов-чото место не е толку распространето ка-ко во Русија, така што се прават тради-ционални балкански јадења што содр-жат пилешко или телешко месо.

Храна секогаш има во изобилство. Но,не се готви само за домашните. Најчес-то се разменува храна со роднините, соблиските и со соседите. Овој обичај воРусија се нарекува „во домот да мирисана храна“. Сепак, во секој имашен дом севоди сметка да има храна и за сиромаш-ните. Во Русија се смета дека изобил-

ството на трпезата за време на РамазанБајрам означува дека ќе има изобилствово домот и во следната година.

И во Македонија и во Русија задол-жителна за овој празник е утринската мо-литва. Во Македонија постојат мноштвопомали џамии, па секое семејство си имаомилен храм што неговите членовинајчесто го посетуваат. Она што е мош-не интересно во Русија е молитвата вомегаполисите. Во Москва, на пример, еприфатена традиција на колективна мо-литва, на која на улиците во близина наџамиите секоја година се собираат надсто илјади луѓе. Најголемата молитва пос-ветена на овој голем празник е на тери-торијата на Соборната џамија, која се на-оѓа на авенијата „Мир“. Секоја година наова место се собираат повеќе од 25.000луѓе, кои со молитва го започнуваат сла-вењето на Рамазан Бајрам.

По молитвата, и во Русија и во Маке-донија, целото семејство се собира натрпезата и се гоштава. По едномесечни-те пости овој богат ручек е вистинскотонешто за секој муслиман. Во Русија пос-тои и уште еден интересен обичај, кој воМакедонија е останат главно кај мусли-маните од турската националност. По ру-

чекот тие одат на гробишта за да ги по-сетат и да им оддадат почит на нивнитепочинати блиски и да поседат на нивни-от гроб. Исто така, во Русија се верува де-ка по посетата на починатите на едноместо треба да се собере пошироката фа-милија, оти се смета дека така во нивни-от дом за празникот доаѓа душата на по-чинатите. Во ваквите денови роднинитетреба да бидат колку што е можно пове-ќе заедно и што повеќе да се сплотат.

За време на четиридневната про-слава на празникот, во Русија се орга-низираат панаѓури на кои присуству-ваат познати пејачи, танчари, забаву-вачи. За децата секогаш се организи-раат разни куклени претстави и другизабавни игри. Луѓето си даваат под-ароци едни на други, а блиските си раз-менуваат од слатките. Најчесто овие на-родни веселби се прават во близина нанекое езеро или на некоја река, па до-колку празникот паѓа во летните дено-ви, како што е случајот оваа година, про-славата се одвива на свежина. За вре-ме на овие панаѓури постојано се слу-шаат песни, музика, луѓето се смеат, пе-ат и танцуваат. Прославата продолжу-ва длабоко во ноќта...

Во руската средина сесмета дека Рамазан Бајрам

е празник на слатките, пазатоа најголемо внимание

им се посветува ним

Муслимани на улица недалеку од Соборната пред почетокот на молитвата за Рамазан Бајрам

РИА

Ново

сти

6 | ЕКОНОМИЈА

�Алексеј Лосан

Исламските финансии ќе им по-могнат на руските компании да го ком-пензираат финансирањето поврзано сополитичкото заладување меѓу Русија иЗападот, а кои се предизвикани со опа-ѓањето на интересот од страна на за-падните банки кон заемобарателите одРусија. Ова во рамките на економскиотфорум „Казањсамит“ го изјави РустамМиниханов, претседателот на Татар-стан - руски регион што во поголемиотдел е населен со муслимани.

- Муслиманските земји не се при-клучија кон обидот за изолација на на-шата земја на меѓународната арена, апоследните настани во светската еко-номија покажаа дека исламските бан-ки можат да ѝ се спротивстават насветската криза и да го дополнат светс-киот финансиски систем - објасни тој.

Притоа, Миниханов истакна дека неможе да стане збор за целосна замена

на едни кредитори со други, но можеда се зборува за вистински инструментшто ќе можат да го користат рускитекомпании. Според последниот извеш-тај на ММФ, обемот на исламските фи-нансии во целиот свет кон крајот на2015 година ќе достигне 3.400 ми-лијарди американски долари.

АЛТЕРНАТИВНА ШЕМА

- На фонот на светските кризи, важ-носта на исламските финансии саморасте, зашто сите операции во вакваташема се потврдени со реални пари, аинвестициите стануваат безопасни ине носат никаков ризик - изјави заме-ник-министерот за економија и комер-цијала на Катар, Султан Ал-Хатер.

Всушност, според барањата на ис-ламското банкарско работење, во фи-нансиските операции е забрането ко-ристењето камата за заем, а добивање-то кредит, всушност, претпоставува за-мена на еден производ за друг.

Како што објасни претседателот нагрупацијата Исламска банка за развој,Ахмед Мохамед Али Ал Мадани „ис-ламските финансии според својата при-рода се поврзани со реалната економ-ска дејност, па затоа ваквата шема овоз-можува оптимално користење на внат-решните ресурси“.

- Концептот на разделување на ри-зикот во исламското банкарско рабо-тење стимулира здрави практики на фи-нансиска дејност. Во исламските фи-нансиски трансакциите се поврзани сореалните инвестиции, што овозможу-

ва да се избегнат шпекулациите и нес-табилноста што е поврзана со тоа - до-даде тој.

Според Ахмед Мохамед Али Ал Ма-дани, оваа шема е привлечна како замуслиманите така и за немуслиманите,односно облигации според законот нашеријатот емитуваат и немуслиманскиземји, меѓу кои и Велика Британија, авкупниот обем на вакви облигации воцелиот свет достигнува 120 милијардиамерикански долари.

- Татарстан како хаб може да при-влече исламски финансии во Русија -смета Ал Мадани.

ПРВИ ПРИМЕРИ

Во моментов, според Рустем Мини-ханов, за исламските финансии инте-рес изразуваат руските банки, меѓу коии најголемата банка во земјата, Сбер-банк, а еден од приврзаниците на раз-војот на исламското банкарско рабо-тење во Русија е и првиот човек на оваакредитна институција, поранешниотминистер за економски развој ГерманГреф.

- Засега постојат проблеми со дано-ците, со недостаток од квалификуваникадри и многу друго, но со поддршкана нашите колеги во руската влада ќеуспееме да му дадеме извесна динами-ка на овој процес - изјави првиот човекна Татарстан.

Всушност, според него, најголематабанка во Татарстан, „АК Барк“, веќе имапривлечено финансии според норми-те на шеријатот. Во јануари 2015 годи-на, пак, локалната осигурителна ком-панија „Аљјанс“ почна да го продаваосигурителниот производ „Халал Ин-вест“.

Притоа, како што објасни за „Рускареч“ Рустем Миниханов, развојот на ис-ламското банкарско работење во Русијатреба да се развива, пред сè, на феде-рално ниво, така што не станува зборза создавање уникатни финансиски зо-ни во Татарстан.

- Денес Казањ е место што треба даго смени односот на Русите и на регио-ните кон исламските финансии и тукание ја гледаме својата задача - изјавиМиниханов.

Всушност, на 15 јуни во Москва веќебеше одржана средбата на претседа-телот на Централната банка на Русија,Ељвира Набиулина, со Ахмед МохамедАли Ал Мадани.

Исламските финансии ќе импомогнат на руските компании даго компензираат финансирањетоповрзано со политичкотозаладување меѓу Русија и Западот.За исламските финансии интересвеќе покажуваат руските банки,меѓу кои и најголемата банка воземјата - Сбербанк

Ројте

рс

Русија ќе ги замени западнитекредити со исламски финансии

�Андреј Ретингер

Првите суперкомпјутери од руско про-изводство се појавија уште во 2010 годи-на. Нив ги произведуваат федералнитенуклеарни центри во Саров и во Снежинск.Тука пред пет години беа создадени не-колку модели персонални супер-компјутери за универзална и за специјал-на промена.

Генералниот директор на „Росатом“,Сергеј Кириенко, забележа дека компа-нијата секогаш инвестирала големисредства во разработката на сопствени су-перкомпјутери поради неможноста за ко-ристење на нивните странски аналози вонуклеарниот сектор. Притоа, станува зборкако за софтвер така и за хардвер.

Универзалниот суперкомпјутер е на-менет за максимално широк спектар ин-женерски пресметки и може да се поста-ви директно на работното место на ин-женерот.

Во составот на компјутерскиот системвлегуваат сервери со оперативна мемо-рија од околу 300 Гб, кластер со 1.248 јад-ра и 5 Тб оперативна меморија. Работи насистемот Linux.

На почетокот суперкомпјутерот бешепроизведуван за проектирање нови нук-леарни централи и за оптимизација на не-кои процеси на енергетски блокови штовеќе беа во функција. Но, со помош на ва-ков можен компјутерски центар можат дасе прават и други прецизни пресметки. Например, може да се пресметаат сите па-раметри на нов цивилен авион, да се соз-даде негов модел и да се тестира во вир-туелен лет, кој апсолутно ќе соодветству-ва со реалноста. Благодарение на супер-компјутерските технологии сега повеќене треба да се прават скапи тестирање намакети и прототипи на какви било најсло-жени инженерски направи - од најсовре-

мени и високотехолошки згради, кои тре-ба да бидат изградени, на пример, на се-измички опасни места, до океански плат-форми за експлоатација и за преработкана нафта. На тој начин пресметките на су-перкомпјутерите во голема мера ги нама-луваат расходите и роковите за создава-ње нов производ, Исто така, тие овозмо-жуваат во текот на работата оперативнода се менуваат параметрите и конструк-цијата, со цел нејзино усовршување, пра-вејќи ја отпорна на какви било негативнивлијанија.

На суперкомпјутерите се следат сил-ни атмосферски влијанија, на пример ура-гани, торнада, а, исто така, и содржинатаи надворешната обвивка на нуклеарнатацентрала.

Сите водечки земји и најголемите кор-порации користат суперкомпјутери: пра-ват пресметки за државни и приватни пот-реби - од патнички авиони до супербро-дови.

Вакви програми се прават и во земјитево развој. Индија прави суперкомпјутер-

ска програма наречена „National Super-computing Mission (NSM): Building Capaci-ty and Capability“. Русија, меѓу другото, сво-евремено мошне заостана во развојот насуперкомпјутери, кои во другите земји сепојавија уште во седумдесеттите годиниод минатиот век. Но, сега оваа разлика сенамалува. Суперкомпјутерите од рускопроизводство веќе работат во низа рускииндустриски претпријатија. Нив ги купу-ваат Руските железници, а за нив пока-жуваат интерес и „Газпром“ и „Тран-снефт“.

Суперкомпјутерите можат да бидат ба-рани и во странство.

- Ние имаме свои програмски плат-форми што се разработени за пре-тпријатијата од нуклеарно-вооружениоткомплекс. Ние сега активно ги користимеовие програми - забележува генералниотдиректор на „Росатом“, Сергеј Кириенко.

Нуклеарната државна корпорација одгодина в година ги усовршува своите су-перкомпјутерски технологии.

- Уште во 2011 година руските нукле-арци направија и почнаа да користаткомпјутер од петафлопно ниво (највисо-ко ниво на моќност во моментов - заб. ред.),а тоа значи влез во светската елита. Не етолку вреден хардверот колку што се уни-катните ИТ-производи и графичките про-грами, кои, на пример, овозможуваат це-лата моќност да се користи на пресмету-вачките платформи - забележува неза-висниот експерт Александар Уваров.

| 7ЕКОНОМИЈА

„Росатом“ го зголемипроизводството насуперкомпјутери за индустрискитепретпријатија. Ова го изјавипрвиот човек на државнатакорпорација, Сергеј Киренко,соопшти ТАСС. Руската железницавеќе ги купува ултрабрзитекомпјутери. Следна е „Роснефт“

Други научни разработкиСо научната програма на „Росатом“ не се создаваат само платформи за тех-

нолошки пресметки туку и за медицинска опрема, која им го спасува животот налуѓето. Научноистражувачкиот институт за електрофизичка апаратура создадеапарат што се применува во брахитерапијата, а овој уред е наречен „Аgat Smart“.Принципот на неговата работа се сведува на тоа што од специјален дел се пуштаизотоп кој овозможува локално дејство врз туморот. Тоа може да биде една, двеили три сеанси, во зависност од степенот од изразеноста на туморскиот процеси на низа други фактори. Во руската нуклеарна гранка постои голема програмаза развој на изотопи за медицинска намена за брахитерапија и за создавање ра-диолошки фармацевтски препарати. Без медицинските изотопи не може да фун-кционира значаен дел од светската медицина. Во моментов руските физичариразработуваат нови системи на брахитерапија, кои не се засновуваат на корис-тење изотопи, туку на минијатурни рендгенски извори, кои работат во мрежа.Овој начин е неспоредливо позгоден. Како прво, ваквите апарати се безбедни заперсоналот, а како второ - не можат да се испразнат.

Иван

Руд

нев

/ РИА

Нов

ости Русија ги нуди своите

суперкомпјутери настранските пазари

Русија ги нуди своитесуперкомпјутери на

странските пазари

Русија ги нуди своитесуперкомпјутери на

странските пазари

Русија ги нуди своитесуперкомпјутери на

странските пазари

Русија ги нуди своитесуперкомпјутери на

странските пазари

Русија ги нуди своитесуперкомпјутери на

странските пазари

КУЛТУРА8 |

�Ина Фјодорова

Во нивните работи можат да се видатсиви жакети со црни опшивки, во чер-кески стил, со светло црвена постава, об-лечени на црвени минифустани со пот-сукњи од тул или како додаток на тесницрвени панталони.

ПЛАНИНСКА МАЖЕСТВЕНОСТ

Черкеска, или „чепкен“, како што јанарекуваат Карачајците, претставувавизит-карта на Кавказ. Таа не само штоги плени со својата форма и практич-ност околните народи ами влезе и во сос-тав на традиционалниот козачки кос-тим. Ова е вид горна облека на раскоп-чување со ревери што се разминуваат, акоја цврсто стои на фигурата на горни-от дел, со строго стегнат појас и со га-зирници (малечки џепчиња за кутијкиза барут) на градите. Отсуството на јака,длабокиот изрез и јасно исцртаната та-

лија ја потцртуваат природната „три-аголна“ градба на машката фигура и ви-зуелно ја зголемува височината. А, дол-

ниот дел, кој паѓа слободно, му дава гра-циозност на одот.

Обично черкеската ја облекувале врзбешмет, долга кошула слична на туника,чија јака се затвора до горе. Тој бил шиенод мошне цврста ткаенина, најчесто оддомашно сукно за чорапи или од фаб-ричка ткаенина (на пример, атлас) за по-себни случаи. Освен тоа, бешметот билстегнуван за да биде потврд.

„Постарите луѓе до денешен ден гиносат износените топли бешмети со тем-ни тонови, сошиени, обично, од домаш-но сукно“, пишува историчарот и теоре-тичар на уметноста Ана Кузнецова во кни-гата „Народната уметност на Карачајци-те и на Балкарците“.

Панталоните во овој костим ималесложен крој, со оглед на тоа дека треба-ле одеднаш да вршат две функции. Од ед-на страна, тука е чисто утилитарната фун-кција - да бидат удобни при одењето и пријавањето, па затоа имале мошне слобо-ден појас, кој се собирал со колан. При-

Светскиот стил на кавкМоделиерите на една од републиките одСеверен Кавказ, кои веќе неколку годиниправат колекции „ready to wear“ со елементина народни костими од Карачево-Черкесија,создадоа своја етноваријација, која е многупопуларна во светот на модата

Черкеско палто на Кавказец

Черкеската обично се носеланад бешмет

ТАСС

РИА

Ново

сти

| 9КУЛТУРА

тоа, тие требале да бидат во согласностсо стројната силуета на останатата обле-ка, па затоа долниот дел е добро при-цврстен за ногата.

Боите на карачаевскиот и на бала-кирскиот машки костим биле крајно ог-раничени, речиси монохроматски. Него-вата најголема предност е естетиката, којае прикажана преку строгоста на кројот иприродните пропорции на човечката фи-гура.

Во услови на сложена клима и на пла-нински месности ,најраспространет видобувки биле високите мошне меки чиз-ми, кои и се нарекуваат „кавкаски чиз-ми“. Кузнецова пишува: „Еластичностана обувките се постигнувала на уникатенначин. Тенката кожа, која е сошиена ка-ко чорап, се облекувала полусува на бо-са нога и откако така ќе се исушела, мош-не долго ја задржувала формата. Овој на-чин на правење обувки им е познат на се-верните кавкаски народи одамна. Дол-гите ногавици, понекогаш дури и над ко-лената, се врзувале со колан под колена-та, а од него над колената се истакнувалслободниот дел, кој на ногата ѝ давал по-себна силуета“.

ВЕЧНА ЖЕНСТВЕНОСТ

Женскиот костим, според своето стил-ско решение, малку се разликува од маш-киот. Истата грациозност што го покри-

ва горниот дел од телото, но со поголемадолжина и обем во долниот дел. Под овојгорен дел од костумот исто така се обле-кувала долна кошула, каков што е слу-чајот со машкиот бешмет, најчесто соцрвена или со портокалова боја, која мош-не ефектно ѕиркала низ разрезот на фус-танот, почнувајќи од појасот.

Уште од периодот на созревањето де-војките морале да носат кус кафтан, којбил сличен според кројот на машкиотбешмет. На градите се закопчувал со го-лемо количество, до 20 парчиња, масив-ни сребрени копци (среброто во Караче-во-Черкесија традиционално повеќе сеценело од златото), се украсувал со галу-ни и со вез, а потсукњата се гледала низголемиот, но мошне мудри изведен раз-рез на фустанот.

Многу се разликувала облеката за наглава. Доколку мажите, особено во 19 век,претпочитале сукнени и крзнени ва-ријанти на традиционалната папаха (шап-ка со права цилиндрична форма со сплес-нат обод, женските шапки и марами сеодликување со богатство од декор. Тукасе ногајските свадбени шапки со висинадо 70 сантиметри, извезени со злато, среб-ро, со крзно и со скапоцени камења, коичинат колку неколку коњи. И, секако, же-ните не би биле жени без накит. Жител-ките на Кавказ ги сакаат и ги носат во из-обилство. Основен штрих на традицио-налната облека е сребрениот појас

„кјумјуш бели бау“, кој е особено попула-рен кај Карачајките.

ВРАЌАЊЕ КОН КОРЕНИТЕ

Денес традиционалниот костим наКарачево-Черкесија е мошне користенмоден примерок. Последниве неколку го-дини тука се прават колекции на актуел-на облека, во чија основа се наоѓаат чер-кеската и бешметот. Особено популарнимеѓу жителките на оваа република сесвадбените облеки со национален коло-рит, со многу вез и украсени со тантела.

Секако, на улиците на големите гра-дови од републиката да се види човек вотрадиционален костум е смешна слика.

- На наште улици гледаме празник одцрна облека со кристали и долги здол-ништа, кои минатата година беа исклу-чиво зелени. Денес многу муслиманкиносат шамии, што историски не есвојствено за карачаевската култура. На-лето мошне често се среќава комбина-ција од марама, здолниште до земја, ко-шула со долги ракави (сето тоа може дабиде со дречливи бои од кои болат очи-те) и очила за сонце, кои покриваат по-ловина од лицето. Кај мажите е истатаприказна. Нивна особена љубов се црве-ните мокасини - вели за „Руска реч“ Вик-торија, која е жителка на Черкеск.

Но, модната авангарда и уметници-те веќе ја презедоа идејата за внедрува-ње на националниот костим во се-којдневието. На претставниците на тво-речката елита може да се види жакет,кој потсетува на скусена черкеска со сти-лизирани газирници. Како што тргнало,можеби наскоро на улиците нема да би-де реткост комбинација од традицио-нална црвена черкеска кошула-бешметдо земја од некој карачаевски дизајнерсо тенок ремен, со темно сино палто За-ра и балетанки а-ла Bagglerina или Blochсо боја nude.

аската мода

Моднитедизајнери ги

обожуваатчеркеските

фустани

Phot

oXPr

ess

Phot

oXPr

ess

Жените од Кавказмногу сакаат моднидодатоци и ги носат

во голем број

НАУКА И ТЕХНОЛОГИЈА10 |

Вечното ривалствомеѓу Ка-52 и Ми-28Н�Александар Корољков

Овие хеликоптери не стасаа да учест-вуваат во големите војни од 20 век. За раз-лика од авионите, хеликоптерите немаатниту висина, ниту брзина на летот, такашто нивната примена на борбените фор-мации на противникот не беше оправда-на поради можните големи загуби. Но, не-зависно од тоа, хеликоптерот како средст-во за поддршка на военото поле има ни-за предности пред јуришните авиони.

За време на осумдесеттите години одминатиот век СССР стаса да направи двахеликоптери од овој вид, кои подоцна гинаследи Руската Федерација. На амери-канскиот АН-64 веднаш одговорија кон-структорските бироа „Миљ“ и „Камов“

По спроведените тестирања од крајотна осумдесеттите години од минатиотвек, хеликоптерот-едносед Ка-50, напра-вен според коаксијална шема, го победитрадиционалниот Ми-28 на конструк-торското биро „Миљ“. Но, Ми-28 со ин-дексот „Н“ веќе на почетокот на 21 век мувозврати на стариот конкурент, па Ми-нистерството за одбрана реши да ги ку-пи обата хеликоптера.

Без оглед на тоа што воопшто не силичат, овие две машини се многу пос-лични одошто изгледаат. Сите средстваза уништување се унифицирани со дру-гата техника што постои во вооружува-њето на руската армија. Двата хеликоп-тера носат 30-милиметарски автоматскитоп 2А42, исто како кај БМП-2 и БТР-90.Постои само мала разлика во димензијатана борбениот комплет: кај Ка-52 е со 460стрелби, а кај Ми-28Н со 300. Овие хели-коптери носат исти блокови 80- и 120-ми-лиметарска наведувачка ракета (НУР).

Постои мала разлика само во воору-жувањето со висока прецизност. И два-та хеликоптери можат да користат про-

тивтенковски ракети „Атака-В“ и да пре-несуваат ракетен систем за ПВО „Игла“.Освен тоа, Ми-28Н може да носи про-тивтенковски ракетен комплекс „Штурм-В“ (На Ка-52 „Штурм-ВУ“ со повеќекана-лен систем за наведување на ласерскиотзрак), а Ка-52 - „Вихр-М“

Предноста на ПТУР „Вихр-М“ (дост-рел на лансирањето до 10 километри) сесостои во можноста хеликоптерот Ка-52да дејствува со оган надвор од радиусотна дострел на самоодечките ракетни ком-плекси „Роланд“, ППРК „Стингер“, „Мист-рал“ и на артилерискиот систем „Гепард“.

Во споредба со својот конкурент, Ка-

52 има уште една забележлива предноство вооружувањето - две дополнителни но-сечки точки под крилата, што ги прави 6наместо 4, како и 500 килограми допол-нителен борбен товар.

Не постојат многу информации воврска со радарите, но нивните разликине би требало да бидат големи. Но, одна-тре се забележливи: Ми-28Н има радио-локациска станица Н025Е, која се наоѓаво клунот, како кај авионите. Радарот нацилиндарот над главниот ротор му давапредност на хеликоптерот пред сè во ри-дестите шумски и планински предели,

каде што може да се скрие и да „излезе“само со подигнат радар.

Моторите се еднакви, практично, кајдвата хеликоптера - ТВ3-117МА.

Ми-28Н е направен по класична ше-ма со еден носечки и еден опашест ро-тор. Кај Ка-52 е реализирана техничкипокомплицирана коаксијална шема содва ротора што работат истовремено, а,исто така, има и еден кај опашката. Вак-вата шема дава предност и го зголему-ва дозволениот плафон на летот за 100до 200 метри, што во планинските пред-ели не е малку.

Ка-52 може да „виси“ при крајот наманеварот и може да едри (лизгачкилет), што не е случај со хеликоптеритесо класична шема. Може стабилно далета со опашката нанапред со брзинадо 100 километри на час, а при брзинаод 230 километри на час аглите на лиз-гање достигнуваат ±90 степени. Про-тивникот мора да направи повратнодвижење како авион со цел да заземепозиција за напад, што изискува пове-ќе време. Ка-52 може да ја изведе бор-бената фигура „левучар“, кога хели-коптерот прави мали кругови над цел-та со постојан оган. Рамното вртење со„клунот против ветрот“ овозможува без-бедно атерирање со мали прогресивнибрзини.

На крајот можеме да резимираме де-ка Ми-28Н и Ка-52 се мошне слични ма-шини, со тоа што машината на кон-структорското биро „Камов“, сепак, гонадминува конкурентот дури и по це-ната. Ка-52 е значително поскап од Ми-28Н. Руските вооружени сили ги корис-тат двата хеликоптера, а Ми-28 веќе „на-прави кариера“ и во странските армии.На хеликоптерот Ка-52 ова допрва мупретстои, доколку неговата цена не гипоколеба потенцијалните купувачи.

Pres

s Pho

to

Ка-52 и Ми-28Н се два ударнихеликоптери на руската војска, коисе натпреваруваат уште одосумдесеттите години од минатиотвек. Министерството за одбрана наРФ не можеше да се реши за еденод нив, па ги купи обата. Зоштобеше тешко да се направи избормеѓу Ка-52 и Ми-28Н?

| 11НАУКА И ТЕХНОЛОГИЈА

�Глеб Фјодоров

Излегува дека 90 отсто од кенгури-те се левучари. Резултатот од истражу-вањето за леворакоста/десноракоста кајторбарите, кое во Австралија го спро-ведоа научниците од СПбДУ, под пок-ровителство на Друштвото за нацио-нална географија и Рускиот наученфонд, беше објавен на 18 јуни во списа-нието„Current Biology“.

Според Егор Малашичев, доцент наКатедрата за зоологија на ‘рбетницитена Биолошкиот факултет на СПбДУ ираководител на ова истражување, на-учниците проучувале по четири-пет ви-да активности кај различни видови тор-бари што се движат како на две така ина четири нозе.

- Го набљудувавме природното од-несување на животните, кое не пре-тставува никаква аномалија или стек-ната особина. На пример, како го чис-тат носот или како се чешаат, како бе-рат лисје или како ја принесуваат хра-ната кон устата, како се потпираат наедна од предните нозе. Кај торбаритешто се движат на четири нозе можевмеда забележиме со која шепа собираатматеријал за засолништа - вели Мала-шичев.

СÈ ЗАПОЧНА ОД ЖАБИТЕ

Истражувањето на леворакоста/дес-норакоста во Санкт Петербург е започ-нато пред шест години со истражувањена жабите. Научниците забележале де-ка различни видови жаби користат раз-лични нозе за различни активности.

„Излезе дека асиметријата е речисинезабележлива кога жабата скока (например, кај обичните жаби - заб. ред.).Но, кога одат, тие ја подаваат едната но-га пред другата, и во 70 отсто од случаитесе забележува асиметрија, односно си-туација кога нешто прават само со ед-ната нога. На пример, обичната краста-ва жаба ја подава десната, а зеленатажаба левата нога“.

На почетокот научниците не плани-рале да ги проучуваат торбарите заштопретпоставувале дека асиметријата кајнив е незначителна, но проучувањата

на мочуришните валабии и на домаш-ните опосуми во заробеништво пока-жале дека оваа претпоставка е пог-решна.

- Кога ќе се исправат на задните но-зе, валабиите почесто користат еден одпредните екстремитети. Ако стојат начетири нозе, тогаш асиметријата ис-чезнува - вели Малашичев за „Рускареч“. Ова послужи како повод за истра-жување на леворакоста/десноракостакај двоножните торбари во Австралија.

РЕЗУЛТАТИ ОД ИСТРАЖУВАЊЕТО

За време на теренските истражува-ња во Австралија научниците откриледека поголемиот број кенгури се леву-чари, како што кај луѓето поголемиотдел се деснораки. Според Егор Мала-шичев ова е сериозен аргумент што јапотврдува претпоставката дека асиме-тријата на мозокот кај кенгурот е мош-не слична на асиметријата на мозокоткај човекот. Особено изразена левора-кост постои кај сивиот и кај црвениоткенгур. Така се воочува врската меѓу ле-воракоста/десноракоста и движењетона две нозе. Колку повеќе некој вид седвижи на две нозе, кај него е поизраз-ен степенот на леворакост/десноракост,само што кај човекот доминира десна-та, додека кај кенгурот левата страна.

Научниците на СПбДУ исто така до-кажаа дека мочуришните валабии го ко-ристат левиот преден екстремитет завршење активности за кои е потребнапрецизна координација, додека десни-от го користат за физички активности.

Уште еден важен резултат од истра-жувањето е заклучокот дека деснора-коста/леворакоста се појавува уште до-дека кенгурите се младенчиња.

- Утврдивме дека дури и младенчи-њата асиметрично ги користат предни-те екстремитети: малиот кенгур ѕиркаод мајчината торба и со левата преднашепа бере трева. Ова сведочи за вроде-на природност на леворакоста/десно-ракоста. Претходно оваа појава беше за-бележана само кај човекот - објаснуваЕгор Малашичев.

Малашичев очекува дека овие от-критија ќе ги поттикнат биолозите пов-нимателно да го проучуваат мозокот наторбарите, кои по својата градба во го-лема мера се разликуваат од мозокот наплаценталните цицачи.

Научниците на СПбДУ сметаат декаваквите истражувања во иднина ќе при-донесат за подобро разбирање на при-родата на некои психоневролошки абе-рации, како што се шизофренијата и ау-тизмот. Овие аберации се поврзано соасиметријата на мозокот, која, пак, еповрзана со фактот дека човекот пове-ќе ја користи едната рака од другата.

Научниците од Санкт Петербургдокажаа дека дивите кенгури се,главно, „левучари“. Оваистражување би можело дапридонесе во проучувањето наеволуцијата на човековиот мозок иво разбирањето на природата нанекои психоневролошки аберации.Егор Малашичев, доцент наСанктпетербуршкиот државенуниверзитет (СПбДУ) за „Рускареч“ објаснува како дошол до оваоткритие

Андр

еј Ги

љов

Кенгурско откритиена руските научници

ПАТУВАЊА12 |

�Дарја Гонзалес

СРЦЕТО НА ЧЕЧЕНИЈА

Ова е една од најголемите џамии во Европа и во светот. Џа-мијата „Срцето на Чеченија“, која, во исто време, го носи и име-то на Ахмат Кадиров, првиот претседател на Република Чече-нија, е една од најголемите џамии во Европа. Таа може да при-ми над 10.000 луѓе. Овој исламски архитектонски комплекс за-зема површина од 14 хектари. На просторот со свод пред џа-мијата, помеѓу низата аркади и на отворениот плоштад, на мо-литва можат да присуствуваат уште 10.000 верници. Четиритеминариња што ја опкружуваат „Срцето на Чеченија“ се високи63 метри. Ова се највисоките минариња во Русија.

Ѕидовите на џамијата однатре и однадвор се покриени сомермер, а за изработка на украсите и на впишаните „ајети“ (сти-хови од Коранот) турските мајстори, кои ја насликале џамијата,користеле честици од најчисто злато. Во џамијата има 36 лус-тери направени од кристали од прочуениот производител накристали и накит „Сваровски“; покрај тоа, за изработката наоваа колекција лустери искористени се неколку тони бронза и2,5 килограми најчисто злато.

Проспект Владимир Путин, Грозни, Република Чеченија

КУЛ ШАРИФ

Ова е една од највеличествените џамии во светот. Кон сре-дината на 16 век руската војска под водство на царот Иван Гроз-ни успева да го освои Казањ, престолнината на исламското Ка-зањско ханство, во третиот налет. Според една легенда, кру-

ната на казањскиот хан - „казањската шапка“ - била донесенаод страна на војската на Иван Грозни од Казањ во Москва. Спо-ред втората верзија, јувелирите од покореното ханство ја из-работиле „шапката“ специјално за рускиот цар.

Обликот на „казањската шапка“ ги инспирирал архитек-тите што ја проектирале џамијата Кул Шариф, која е подигна-та на местото на легендарниот храм со многубројни минари-ња што го разурнал Иван Грозни за време на своите освојува-ња. Џамијата е отворена по повод одбележувањето на илјада-годишнината од постоењето на градот Казањ и според про-ценката на Интернет-порталот „The Huffington Post“, на спи-санието за дизајн „The Wondrous“ и на многу стручњаци, спа-ѓа во највеличествените џамии на светот.

Кул Шариф може да прими 1.500 верници, а уште 10.000 лу-ѓе можат да се сместат на плоштадот покрај џамијата. Храмоте во целост направен од прилози и неговата вредност денес сепроценува на 400 милиони рубли (околу 7,3 милиони амери-кански долари). Во главниот дел на џамијата се наоѓаат книгиво кои се напишани имињата на сите 40.000 граѓани и органи-зации што дале прилог за неговата изградба.

Казањски кремљ, Казањ, Република Татарстан

ЏУМА-ЏАМИЈА ВО ДЕРБЕНТ

Ова е најстарата џамија на територијата на Русија и на ЗНД.Дербент е еден од најстарите градови со континуирано живее-ње на светот - основан е во 438 година од нашата ера. Во него сенаоѓа и најстарата џамија во Русија, подигната во 773 година завршење заеднички џума-намаз (муслиманска петочна молит-ва). Долго време по завршувањето на изградбата џамијата би-ла најголемото здание во градот. Била разурната во силен земјот-рес кон крајот на 14 век, но била обновена. Џамијата била за-творена во триесеттите години од минатиот век во екот на ан-тирелигиската кампања на советските власти, а потоа била пре-творена во градски затвор. Кон средината на 20 век на здание-то му била вратена првобитната намена. Денес Џума-џамијатасе наоѓа на списокот на културно наследство на УНЕСКО.

Дербентски музеј, Улица Бујнакски, бр.76, Дербент, Република Дагестан

НУРД КАМАЛ

Ова е најсеверната џамија во светот. Џамијата Нурд Камалвеќе 15 години го краси градот Нориљск. Во Гинисовата книгана рекорди е заведена како најсеверната џамија на светот. Згра-дата е подигната според уникатен проект и се разликува од тра-

Lori

/ Leg

ion

Med

ia

Lori

/ Leg

ion

Med

ia

Седум чудесни џамии на Русија

Lori

/ Leg

ion

Med

ia

| 13ПАТУВАЊА

диционалната архитектура на џамиите поради специфичнитеклиматски услови што владеат на Крајниот Север. Така, кула-та на минарето, која обично има тркалезна основа, во Нориљскима квадратен облик. При ваквата изградба ѕидовите помал-ку замрзнуваат и подобро се справуваат со ветровите. Оваа џа-мија е подигната со парични средства од бизнисменот МитхадБикмеев, кој има татарско потекло, а родум е од Нориљск. Име-то на џамијата Нурд Камал е дадено во чест на таткото на ме-цената, Нуритидин и неговата мајка Гајникамал.Улица 50 години Октомври, бр. 2А, Нориљск, Краснојарски крај

ЉАЉА-ТЈУЉПАН

Соборната џамија-медреса „Љаља-Тјуљпан“ е најважниотмуслимански центар на Република Башкортостан. Изграденае од прилози на верниците и со поддршка на Владата на Ре-публиката.

Оваа џамија го привлекува вниманието со својот необиченизглед. Обликот и бојата на централното здание потсетуваатна расцутено лале, а минарето на две пупки. На тоа и укажуваимето на џамијата. Овој облик не е избран случајно. Лалето оддамнина се смета за симбол на турските народи. Според баш-кирската легенда, во пупката на лалето се наоѓа среќата. Ља-ља-Тјуљпан може да прими до 1.000 верници, а нејзините ми-нариња, високи 53 метри, се трети по висина во Русија, по ми-нарето на џамијата „Срцето на Чеченија“ (63 метри) и на џа-мијата Кул Шариф (57 метри).

Улица Комаров, бр. 5, Уфа, Република Башкортостан

СУНИТСКАТА ЏАМИЈА (ЏАМИЈАТА НА МУХТАРОВ)Сунитската џамија (или џамијата на Мухтаров) на левиот

брег од реката Терек е еден од симболите на Владикавказ, пре-столнина на кавкаската република Северна Осетија - Аланија.Изградена е во периодот меѓу 1905 и 1908 година. Најголем при-лог за нејзината изградба дал нафтениот магнат од Баку, ми-лионерот Муртуза Мухтаров, чија жена била по потекло од Вла-дикавказ. Зданието е подигнато во египетски стил и потсету-ва на прочуената џамија Ал-Ахзар во Каиро. Изградена е од белкамен донесен од околината на Баку.

Советскиот градски совет во 1934 година донел одлука зауривање на Сунитската џамија. На оваа одлука ѝ се спротивс-тавил командирот на 25. татарска чета Ј. И. Бектенев, кој им на-редил на своите војници да ја бранат џамијата со оружје. Влас-тите морале да попуштат и да ѝ доделат на џамијата статус наспоменик на архитектурата.

Улица Коцоев, бр. 62, Владикавказ, Република Северна Осетија - Аланија

САНКТПЕТЕРБУРШКАТА „СИНА“ ЏАМИЈА

Изградбата на Санктпетербуршката џамија ја започнал еми-рот Сеид-Абдул-Ахат-кан, владетел на Бухарскиот емират, којод 1868 година се наоѓал под протекторат на Руската Империја.Со оглед на тоа дека за време на владеењето на царот Алек-сандар Трети територијата на централна Азија станала дел одРуската Империја, власта решила на овој начин да покаже по-чит кон муслиманската заедница, која во тоа време во СанктПетербург броела над 8.000 луѓе. Кога во 1913 година била за-вршена изградбата, џамијата станала најголемиот храм во Ру-сија. Таа може да прими до 5.000 верници, има две минарињависоки 49 метри и купола, која достигнува висина од 39 метри.

Куполата на Санктпетербуршката џамија речиси е иден-тична со мавзолејот Гур-Емир во Самарканд од 15 век, во кој сенаоѓаат посмртните останки на азискиот освојувач Тамерлани на неговото семејство.

Кронверкски проспект, бр. 7, Санкт Петербург

Џамиите во Русија не се само дел од културнотонаследство на муслиманската заедница во овааземја. Тие со својата величествена архитектура и соимпозантните димензии исто така го привлекуваатвниманието на туристите и на локалните жители.Така, во Русија се наоѓаат дури три џамии што севбројуваат меѓу најголемите храмови во Европа,како и најсеверната џамија на светот

Lori

/ Leg

ion

Med

ia

Lori

/ Leg

ion

Med

ia

Lori

/ Leg

ion

Med

ia

Lori

/ Leg

ion

Med

ia

МЕДИЦИНА14 |

�Викторија Завјалова

Во дворот на московскиот научно-технички комплекс Микрохирургија наокото „Фјодоров“ можат да се сретнатдури и Африканци во национална обле-ка и жени во чадри. Само од 2013 годи-на на оваа клиника на лекување при-стигнале 1.600 лица. Според податоци-те на самата клиника, меѓу пациентитенајчести се оние што доаѓаат од Иран,Либија, Оман и од Судан. Исто така, до-аѓаат и Европејци од Италија и од Гер-манија, а поретко од Северна Америка.Комплексот е основан во 1986 година одстрана на рускиот научник и хирург, ака-демик Светослав Фјодоров.

Пациентите доаѓаат во Русија само-стојно или со помош на специјални аген-ти, кои обезбедуваат преведувачки ус-луги и придружник. Најбарани опера-ции се ласерската хирургија на ката-ракта, отстранување на кривогледост,како и стационарно конзервативно ле-кување. Според Дмитриј Покровски,шеф на операцискиот блок во клиника-та на Фјодоров, се зголемува и заинте-ресираноста за витреоретиналната хи-рургија.

ПИОНЕРИ ВО ОФТАЛМОЛОГИЈАТА

Едвард Рослоф, директор на заед-ничкиот проект меѓу американскиотMИТ и Институтот за наука и техноло-гија во Сколково, во 2014 година напра-вил операција за отстранување на ката-рактата на двете очи во Европскиот ме-дицински центар во Москва.

- Процедурата се нарекува факое-мулзификација и се користи ултразвуч-

на направа со висока фреквенција за дасе разбие матната леќа на помали пар-ченца, кои потоа внимателно се отстра-нуваат од окото со вшмукување. Потоамојот хирург во окото ми стави јаснавнатрешна леќа - вели Рослоф за „Рускареч“.

Рослоф вели дека тој дури имал на-мера да ја направи оваа операција восвојата татковина, во САД.

- Најпрво овој метод е разработен ту-ка, во Русија, во клиниката на Фјодоров.Во Русија лекувањето на очите има самопредности. Руските лекари и медицин-ските научници се пионери во оваа ра-бота. Тие имаат прекрасна подготовкаи искуство. Трошоците се разумни - ве-ли Рослоф.

Уште на почетокот на осумдесеттитегодини од минатиот век СветославФјодоров и неговата екипа имаа разра-ботено неколку уникатни методи, кои воследните години еволуираа и се приме-нуваат во поголемиот број земји во све-тот. Еден од нив е ласерската екстрак-ција на катарактата. Имено, оваа техно-логија е земена како основа за опера-цијата што ја има направено Рослоф.

Освен тоа, Фјодоров ја има усоврше-но техниката на радијалната кератото-

мија. Во осумдесеттите години од ми-натиот век овој метод станува револу-ционерен при лекувањето астигматизами кусогледост. Интересот за оваа опера-ција доведе многу странски офталмо-лози во Москва.

- До денес методот не се користи вочист вид. Но, неговите принципи се ста-вени во основата на низа високотехно-лошки методи, меѓу кои и корекција навидот со помош на фемтосекунден ла-сер - вели Покровски.

Овој ласер го замени микроножот иправи операцијата да се изврши без упот-реба на механички инструменти.

ОД КАДЕ Е ОПРЕМАТА?

- Во руските клиники операциите сеизвршуваат во целосен обем, а најчестосе користи корејска, американска ијапонска опрема. Сè попопуларни ста-нуваат индиските разработки - од тех-никата до кристалите - вели професоротМихаил Коновалов, раководител на оф-талмолошката клиника на Коновалов.

Според него, основните проблеми сесостојат во долгото и скапо оформува-ње на документите во Русија. Побрзо ипоевтино излегува да се купи опрема штовеќе има добиено сертификати во стран-ство.

И покрај тоа, постојат примери за ин-тересни руски разработки. Фјодоров имасоздадено уникатни ласери, кои овоз-можуваат да биде отстранета и најобем-ната катаракта.

- Тој ги определи параметрите на зра-чењето со кои е можно целосно лекува-ње, без оглед на стадиумот. Поголеми-от дел од ласерите што се користат наЗапад имаат ниска моќност и отстра-нуваат само катаракта во почетен ста-диум. Многу често ни се обраќаат во слу-чаи кога на друго место не постои мож-ност да се добие помош - вели Пок-ровски.

„Микроскан“ е уште една офталмо-лошка направа од новото поколение,разработена во МНТК „Микрохирургијана окото“ заедно со Центарот за физич-ки прибори при Институтот за општа фи-зика на Руската академија на науките.Овој ласер овозможува да биде кориги-рана кусогледоста, далековидоста и ас-тигматизмот со највисока прецизност.Направата ја произведува руската ком-панија „Оптосистеми“ од градот Троицк,Московска област. Освен во Русија,„Микроскан“ се извезува и во Кина, Ирани во Нигерија.

Зошто странците ги лекуваат очите во Русија?

Во офталмолошките клиники воМосква постојано доаѓаатпациенти од Европа, од БлискиотИсток и од Африка. Она што нивги привлекува е односот меѓуцената и квалитетот налекувањето

Вита

лиј А

нков

/ РИ

А Но

вост

и

| 15КОСМОС

�Арам Тер-Газарјан

На Меѓународната вселенска ста-ница (МВС) во 2017 година ќе започнеда функционира опсерваторијата Ext-reme Universe Space Observatory, од којаќе се врши мониторинг на космичкиототпад. Доколку овој проект биде успе-шен, научниците ќе конструираат ла-серски топ. Се претпоставува дека тојби можел да го загрева и да го разбиваопасниот вселенски отпад на далечи-на од сто километри, а потоа да го на-сочува кон Земјата каде што другите по-ситни делови би согорувале во атмос-ферата. Проектот го иницираше јапон-ската дигитална астрофизичка лабо-раторија „Рилкен“.

Научниците сметаат дека ласерот есамо една од можностите за „чистење“на Земјината орбита. Русија до 2025 го-дина планира да го конструира сате-литот „Ликвидатор“, кој би служел ка-ко „чистач“ на отпадот, а во декемвриистата година треба да биде лансирани сателитот „Ломоносов“, кој ќе го сни-ма вселенскиот отпад.

Вселенскиот отпад лета со огромна

брзина од околу осум километри во се-кунда.

- Во последниве години овој про-блем стана мошне актуелен, зашто сеслучуваше помали парчиња отпад даудрат во вселенските апарати, штопредизвикуваше сериозни штети. Дел-че од космички отпад со големина одсамо два сантиметри може да уништикосмички апарат. Ова е особено опас-но за пилотираните вселенски бродо-ви, зашто и најмала честичка би ја на-рушила херметизацијата на кабината,што би било погубно за космонаутите -вели за „Руска реч“ Александар Же-лезњаков, академик на Руската акаде-мија за космонаутика „Циолковски“.

ОД КАДЕ ОТПАД ВО ОРБИТАТА?

Денес во целиот свет научниците сеобидуваат да го решат проблемот навселенскиот отпад. Според директоротна Институтот за космичка политика,Иван Моисеев, руските и американ-ските вселенски служби го следат дви-жењето на вселенскиот отпад за времена лансирањето на вселенските апара-ти и при корекцијата на нивната орби-та.

- Ласерот е мошне погоден зашто мо-же да загрева и да разбива парчиња кос-мички отпад. Кога загреаното парче ќепочне да се топи, се јавува млазно по-тиснување. Потоа парчето вселенскиотпад влегува во Земјината атмосфераи во неа согорува - објаснува Моисеев.

Проблемот со вселенскиот отпад из-лезе на прв план во 2009 година по су-дирот на рускиот сателит „Космос 2251“со американскиот „Iridium 33“. По овојсудир делови од сателитите во вид на

вселенски отпад буквално ја нападнаЗемјината орбита на висина од 700 до900 километри. Научниците утврдијадека по судирот се создале десетициилјади покрупни делови од сателититесо големина од неколку сантиметри, ка-ко и милион поситни.

Работата на вселенските служби се-риозно беше загрозена и од експери-ментот на кинеската војска, која во 2007година го собори својот метеоролошкисателит.

- Делови од тој сателит и од ракета-та постојано ќе кружат околу Земјата -вели научниот раководител на Инсти-тутот за космичка политика, Иван Мои-сеев.

Тој смета дека е неопходно закон-ски да се регулира однесувањето во все-лената со цел во иднина да се избегнатслични случаи. Освен тоа, според мис-лењето на Моисеев, земјите-учесничкиво МВС мораат да се договорат околуподелбата на трошоците за изградба наласерскиот топ што го конструираатјапонските научници.

- Додека овие прашања не се решат,нема да можеме да направиме ништосериозно - предупредува експертот.

СÈ ПОВЕЌЕ ВСЕЛЕНСКИ ОТПАД

За проблемот со вселенскиот отпадпочна сериозно да се размислува на по-четокот од деведесеттите години од ми-натиот век. Научниците од САД и одСССР тогаш објавија низа сериозни сту-дии со прогнози што сега се оствару-ваат. Според мислењето на некои струч-њаци, ситуацијата полека излегува одконтрола.

- Се смета дека количеството все-ленски отпад ќе го достигне критично-то ниво кога ќе започне неговото ма-совно самообновување. Но, веќе сега сеприближуваме кон критичното ниво -вели Јуриј Зајцев, шеф на одделениепри Институтот за космички истражу-вања на Руската академија на науките.

Според професор Андреј Назарен-ко, автор на книгата „Моделирање навселенскиот отпад“, во тек е мошне опа-сен процес на одвојување на делови вомеѓусебните судири при движење со ог-ромна брзина.

- Ласерот не е доволна заштита одвселенскиот отпад. Со него може да сезаштити еден вселенски брод или са-телит. Според нашите прогнози, веќепо 200 до 300 години луѓето нема да мо-жат да лансираат вселенски апарати,зашто вселенскиот отпад околу Земјатаќе формира прстени како оние на Са-турн. Земјата едноставно ќе биде „око-вана“ со ситни делови на отслуженивселенски апарати. Можно е тоа да до-веде до сериозни климатски промени -заклучува професорот Назаренко.

За двесте години вселенскиототпад може да формира прстениоколу Земјата како оние на Сатурн.Меѓународната вселенска станица(МВС) наскоро ќе се штити одвселенскиот отпад со помош нанајсовремен ласерски топ. Но,научниците сметаат дека вакватазаштита не е доволна

Вселенскиот отпад е закана за Земјата

ESA

КАЛЕИДОСКОП16 |ИМПРЕСУМПисмата на читателите, колумните и илуст-рациите означени како „мислење“, како итекстовите од рубриката „погледи“ во овој до-даток се избрани за да прет стават различнигледишта и не го изразуваат нужно гледиш-тето на уредникот на проектот „Russia Be-yond the Headlines“ или на весникот „Ро-сијскаја газета“. Ве молиме вашите писма икоментари да му ги испраќате на уредникотна urednik@mk.rbth.com

Додатокот „Руска реч“ го финансира, уредува и го издава „Росијскаја газета“(Москва, Русија).

�Интернет-страница: mk.rbth.com �Еmail: urednik@mk.rbth.com �Телефон: +7 (495) 775 3114 �Факс: +7 (495) 988 9213 �Адреса: ул. Правды 24, д. 2,

Москва 125993, Россия.

ЕВГЕНИЈ АБОВиздавач и директор на RBTHПАВЕЛ ГОЛУБ главен уредник на додатоци-те на RBTH �ВЈАЧЕСЛАВ ЧАРСКИгенерален продуцент �ЕМИЛ НИАМИ пре-вод, лектура, веб, гостин-уредник на додато-кот „Руска реч на македонски“ �ЕКАТЕРИНАТУРИШЕВА заменик генерален продуцентза Балканот, МАРИЈА СМИРНОВА асистен-ција, веб �АНДРЕЈ ЗАЈЦЕВ, НИКОЛАЈ КО-РОЉОВ илустрации �За огласување во овојдодаток, ве молиме да се обратите наЈУЛИЈА ГОЛИКОВА, директор на одделот за односи со јавност: julia.golikova@rbth.com

�ИГОР ДАНИЛОВИЌ координатор на „Руска реч“ во „Нова Македонија“�ВЛАДИМИР МИЈАНОВИЌ помошник-координатор на „Руска реч“ во „Нова Македонија“�МАРЈАН ДЕЛЕВСКИ дизајн�МАРИЈА ЧУНДЕВА технички уредник

© 2014 сите права се задржани од ФГБУ „Росијскаја газета“: АЛЕКСАНДAР ГОРБЕНКО претседател наредакцискиот совет, ПАВЕЛ НЕГОИЦА генерален директор,ВЛАДИСЛАВ ФРОНИН главен уредник.

Забрането е копирање, дистрибуција или преземање на содржините од овој дода-ток, освен за лична употреба, без писмена согласност на „Росијскаја газета“.Ве молиме за дозвола да се обратите на те-лефон +7 (495) 775 3114 или на и-мејлот urednik@mk.rbth.com„Russia Beyond the Headlines“ не сноси одго-ворност за ненарачаните текстови и фотографии.

Russia Beyond the Headlines (RBTH) го финан-сира „Росијскаја газета“, руски дневен весник.Содржината на овој подлисток е подготвенабез учество на новинари и уредници на „НоваМакедонија“. RBTH се финансира за сметкана добивката од рекламодавците и од комер-цијалните спонзори, а исто така и од средства на руски државни ин-ституции. Ние се занимаваме со независнаредакциска позиција и претставуваме различ-ни гледни точки на настаните во Русија и воостанатиот свет со помош на квалитетна со-држина и експертски мислења. Од моментотна нашиот почеток во 2007 година се стреми-ме да се придржуваме до високите редакцис-ки стандарди, да го покажеме најдоброто но-винарство од Русија и за Русија. На таков на-чин се надеваме дека ќе пополниме една важ-на дупка во информирањето за нашата земјаод страна на другите медиуми. Сите прашањаи коментари за нашето финансирање или занашата редакциска структура, ве молиме даги упатите на urednik@mk.rbth.com. Повеќе ин-формации на mk.rbth.com.

RBTH издава 30 прилози во 24 земји совкупна месечна публика од 33 милиони луѓе, а исто така одржува и 20 сајта на 16јазика.

Еид ал Фитр, првиот ден по Рамазан, е Божја награда за почитување на сите свети обреди за време на светиот месец.

Рами

љ Си

тдик

ов /

РИА

Ново

сти

Вади

м Бр

ајдо

в / Р

ИА Н

овос

ти

Во московските џамии за Рамазан Бајрам се собираат повеќе од 100.000 верници, со цел да го извршат празничниот ритуал.

Муслиманите штострого се придржуваатна исламот сочинуваат10 отсто од вкупнатамуслиманскапопулација во Русија,која брои околу 20 милиони луѓе.

Рами

љ Си

тдик

ов /

РИА

Ново

сти