ვამტკიცებ :

შ. პ. ს. “ჰიგიენა 2009”-ს დირექტორი

________________ /ნ პატარიძე/

“---------“ “-------------------” 2014 წ.

შ. პ. ს. “ჰიგიენა 2009”

აჭარის მყარი საყოფაცხოვრებო ნარჩენების პოლიგონი

მოკლე ანოტაცია არსებული საქმიანობის შესახებ

არატექნიკური რეზიუმე

თბილისი

2014

1

შინაარსი

1. შესავალი

2. დაგეგმილი საქმიანობის დასახელება, ინვესტორის ვინაობა და მისამართი

3. დაგეგმილი საქმიანობის ადგილმდებარეობა

4. საქმიანობის დაწყებისა და დამთავრების სავარაუდო თარიღი, საქმიანობის მიზნები

5. საქმიანობისათვის საჭირო ნაგებობების სქემა

6. აჭარის ა/რ მყარი საყოფაცხოვრებო ნარჩენების ნაგავსაყრელის

პროექტის მოკლე ისტორია

7. პროექტის განხორციელების ალტერნატიული ვარიანტების ანალიზი

7.1 ნაგავსაყრელის ტერიტორიების შერჩევა

7.2 ტერიტორიის განლაგების პროცესის აღწერა

7.3. ნაგავსაყრელის მდებარეობა

7.4. ცეცხლაურში ტერიტორიის შეფასების სამუშაოები

7.5 ნაგავსაყრელის მდებარეობის ანალიზი

7.6. ნაგავსაყრელის ტერიტორიის რუქები და ნიშნულები

7.7. განსახლება და მიწათმფლობელობა

8. ცეცხლაურის ნაგავსაყრელის სქემა და ტექნიკური რეგლამენტი

8.1 ცეცხლაურის ნაგავსაყრელის გალაგების სქემა

8.2 ცეცხლაურის ნაგავსაყრელის ტექნიკური რეგლამენტი

8.3 ინსინერატორი

9. გარემოზე და სოციალურ ფაქტორებზე ზემოქმედების შესამცირებელი ღონისძიებები

9,1 რეაგირება პერსონალის ტრავმატიზმის ან მათი ჯანმრთელობის უსაფრთხოებასთან

დაკავშირებული ინციდენტების დროს

9,2. პირველადი დახმარება მოტეხილობის დროს

9.3. პირველადი დახმარება ჭრილობების და სისხლდენის დროს

9.4. პირველადი დახმარება დამწვრობის დროს

9.5. პირველადი დახმარება ელექტროტრავმის შემთხვევაში

9.6. რეაგირება სატრანსპორტო შემთხვევების დროს

9.7. რეაგირება ბუნებრივი ხასიათის ავარიული სიტუაციის დროს

10. ავარიულ სიტუაციებზე რეაგირება

10.1 რეაგირება ხანძრის შემთხვევაში

10.2 რეაგირება საშიში ნივთიერებების დაღვრის შემთხვევაში

2

11. მოსალოდნელი ემისიების მოცულობა და სახეები

11.1. ზეგავლენა ატმოსფერულ ჰაერზე.

11.2. ზეგავლენა ზედაპირულ წყლებზე

11.3. გარემოზე ფიზიკური ზემოქმედების ფაქტორები

11.3.1 ხმაური

11.3.3. ვიბრაცია

11.3.2 ელექტომაგნიტური გამოსხივება

11.4. ზეგავლენა ბიომრავალფეროვნებაზე

11.5. ზეგავლენა ნიადაგზე

11.6.. მანქანებზე ზემოქმედება

11.7. ჯანმრთელობის რისკი

11.8. ზემოქმედება დაცულ ტერიტორიებზე

11.9. ზემოქმედება კულტურულ მემკვიდრეობაზე

11.10. ხმაური და დანაგვიანება

11.11. ზემოქმედება ვიზუალურ ხედზე

დანართი 1 გენ-გეგმა

დანართი 2. ტოპოგეგმა

3

1. შესავალი

შეზღუდული პასუხისმგებლობის საზოგადოება “ჰიგიენა 2009”-ის აჭარის მყარი

საყოფაცხოვრებო ნარჩენების პოლიგონის საქმიანობის მოკლე ანოტაცია, არატექნიკური

რეზიუმეს სახით, წარმოადგენს საქართველოს კანონმდებლობით გათვალისწინებული

გარემოსდაცვითი დამასაბუთებელი დოკუმენტაციის შემადგენელ ნაწილს, რომელიც

მუშავდება “ლიცენზიებისა და ნებართვების შესახებ” საქართველოს კანონით, აგრეთვე

გარემოსდაცვითი საკანონმდებლო და ნორმატიული აქტებით დადგენილი

მოთხოვნებიდან გამომდინარე, დაგეგმილი საქმიანობისათვის გარემოზე

ზემოქმედების ნებართვის მისაღებად საჭირო პროცედურების გასავლელად.

აღნიშნული მოთხოვნები დაზუსტებულია “გარემოზე ზემოქმედების ნებართვის

გაცემის წესისა და პირობების შესახებ” დებულებაში (მიღებულია 2005 წლის 1

სექტემბერს საქართველოს მთავრობის სპეციალური დადგენილებით № 154 -

გამოქვეყნებულია საქართველოს საკანონმდებლო მაცნეში, № 104, 2005 წ.). აღნიშნულ

დებულებაში ცვლილებებისა და დამატებების შეტანა განხორციელდა საქართველოს

მთავრობის 2006 წლის 3 თებერვლის დადგენილება № 26-ის შესაბამისად.

2. დაგეგმილი საქმიანობის დასახელება, ინვესტორის ვინაობა და

მისამართი

დაგეგმილი საქმიანობის დასახელება - აჭარის მყარი საყოფაცხოვრებო ნარჩენების

პოლიგონი

დაგეგმილი საქმიანობის ინვესტორი – შეზღუდული პასუხისმგებლობის

საზოგადოება “ჰიგიენა 2009”

დირექტორი – ნუგზარ პატარიძე

ინვესტორის მისამართი – ქ. ბათუმი, აღმაშენებელის 21

4

3. დაგეგმილი საქმიანობის ადგილმდებარეობა

დაგეგმილი საქმიანობის განხორციელების ადგილი – ქობულეთის რაიონი, დაბა

ოჩხამური, სოფელი

ცეცხლაური, დასახლება

ჩოლოქი, ს/კ 20.51.01.100

4. საქმიანობის დაწყებისა და დამთავრების სავარაუდო თარიღი,

საქმიანობის მიზნები

შეზღუდული პასუხისმგებლობის საზოგადოება “ჰიგიენა 2009”-ის აჭარის მყარი

საყოფაცხოვრებო ნარჩენების პოლიგონის განთავსება იგეგმება ქობულეთის რაიონი, დაბა

ოჩხამური, სოფელი ცეცხლაური, დასახლება ჩოლოქი, ს/კ 20.51.01.100. არსებული გეგმის

თანახმად, ახალი ნაგავსაყრელი მოემსახურება ბათუმის, ქობულეთისა და ხელვაჩაურის

მუნიციპალიტეტებს.

კონკრეტული მიზნებია:

- სანიტარული ნაგავსაყრელის მოწყობა არასახიფათო ნარჩენების შესახებ ევროკავშირს

99/31/EС დირექტივის თანახმად;

- სტანდარტებთან შეუსაბამო ნაგავსაყრელების დახურვა და აღდგენა;

- ნარჩენების მართვის ახალი კომპანიის შექმნა, რომელიც მოახდენს ახალი ნაგავსაყრელის

ექსპლუატაციას.

ნარჩენების რაოდენობის შესახებ დაზუსტებული ცნობების მისაღებად 2008 წლის 10-16

მარტს ჩატარდა ბათუმის ნაგავსაყრელზე გადაყრილი ნაგვის აწონვის ერთკვირიანი

კამპანია. დადგინდა, რომ 2007 წელს ბათუმსა და ქობულეთში ნაგასაყრელზე

განთავსებული ნარჩენები შეადგენდა შესაბამისად, 65 000 და 5 000 ტონას, რაც ჯამში

შეადგენს 70 000 ტონას.

ნარჩენების დაგროვების პიკური მაჩვენებლები ფიქსირდება ზაფხულის თვეებში,

ძირითადად, ივლის-აგვისტოში, რაც ტურისტული სეზონით არის გამოწვეული.

აჭარაში წარმოქმნილი ნარჩენების 95% შედგება საყოფაცხოვრებო ნარჩენებისაგან. რაც

შეეხება სამშენებლო ნარჩენებს, მათი რაოდენობა ძალზედ მცირეა, დაახლოებით 1%.

სამშენებლო ნარჩენები ძირითადათ წარმოიქმნება სარემონტო სამუშაოების შედეგად და

მათი განთავსება ხდება არსებულ ნაგავსაყრელებზე.

მოსახლეობის მოსალოდნელი რაოდენობის ზრდა მოსახლეობის სოციალური

პირობების შესაძლებელ გაუმჯობესებასთან კომბინაციაში საშუალებას გვაძლევს

5

ვივარაუდოთ, რომ მომავალი 30 წლის განმავლობაში ნარჩენების რაოდენობის წლიური

ზრდა მოსალოდნელი იქნება 3%-ის ფარგლებში. ამგვარად როდესაც განხორციელდა

ნაგავსაყრელის ოპერირების ფაზის ხანგრძლიობის განსაზღვრა, წარმოდგენილი

სცენარებიდან, ყველაზე რეალურად იქნა მიჩნეული ნარჩენების რაოდენობის წლიური 3%

ზრდის სცენარი.

ნაგავსაყრელის ფუნქციონირება იგეგმება 35 წლიანი ვადით და მისი დახურვა

განხორციელდება შესაბამისი პროცედურების გავლის შემდეგ.

5. საქმიანობისათვის საჭირო ნაგებობების სქემა

საქმიანობის განხორციელებისათვის საჭირო ნაგებობების სქემა მოცემულია

საწარმოს გენგეგმაზე (იხ. დანართი).

6. აჭარის ა/რ მყარი საყოფაცხოვრებო ნარჩენების ნაგავსაყრელის

პროექტის მოკლე ისტორია

2005 წლის მაისში განვითარებისა და რეკონსტრუქციის ევროპულმა ბანკმა

(შემდგომში“EBRD” ან “ბანკი”) შავი ზღვის საინვესტიციო დაწესებულების

დაფინანსებით შექმნა პირველი ტექნიკურ-ეკონომიკური კვლევის პროგრამა, რომლითაც

დადგინდა რომ პროექტი სასურველია და გარკვეული პირობებით შესაძლოა

დაფინანსდეს ბანკის მიერ (გარკვეული მოსაკრებლების შეკრებით და ადეკვატური

დაწესებულების შექმნით). კონსულტანტების ჯგუფმა შეადგინა მეორე წინასწარი

ეკონომიკურ-ტექნიკური კვლევა „მყარი ნარჩენების მართვა აჭარის ავტონომიურ

რესპუბლიკაში“ საბოლოო საჩვენებელი ანგარიში წარდგენილია 2006 წლის 20 დეკემბერს.

ეს დავალება ასევე დაფინანსდა შავი ზღვის საინვესტიციო დაწესებულების მიერ.

ანგარიში სიღრმისეულად განიხილავს კანონიერ და ინსტიტუციონალურ ჩარჩოებს,

ნორმებს, სტანდარტებს, საყოფაცხოვრებო ნარჩენების შეგროვების შემდგომი პრაქტიკის

აღწერას, ახალი სანიტარული ნაგავსაყრელის აშენებისათვის საჭირო ტექნიკურ პირობებს

და ორი არსებული ნაგავსაყრელის დახურვას და აღდგენას. ანგარიში ასევე წარმოადგენს

საინვესტიციო და საექსპლუატაციო ხარჯების და ანგარიშების შედეგებს. ანგარიშის

ყველაზე მნიშვნელოვანი შეთავაზება იყო აჭარაში ახალი ნაგავსაყრელის ტერიტორიის

შერჩევა. ტერიტორია შერჩეულ იქნა ჩაქვში. მიმდინარე ანგარიშში მოკლედ არის

აღწერილი პროცედურა და შედეგები.

შავი ზღვის საინვესტიციო დაწესებულების გუნდის ხელმძღვანელი შეხვდა ქალაქ

ბათუმის მერიის წარმომადგენლებს 2005 წლის აპრილში რათა განეხილათ მაყრი

ნარჩენების მდგომარეობა ბათუმსა და ქობულეთში. ამ შეხვედრის შემდეგ საინფორმაციო

შეტყობინება გაეგზავნა განვითარებისა და რეკონსტრუქციის ევროპულ ბანკს (“EBRD” ან

“ბანკი”) და შესაბამისად ბანკი შეხვდა გარემოს დაცვის ვიცე მინისტრს 2005 წლის

6

აპრილში რათა განეხილათ სავარაუდო სესხი ინვესტიციის დასაფინანსებლად.

საქართველოს მთავრობამ და აჭარის არ EBRD-ს შესთავაზა პროექტის ასისტირება.

პროექტის გუნდმა მოინახულა ქალაქი ბათუმი 2005 წლის მაისში რათა განეხილათ მყარი

ნარჩენების მართვის პროექტის ფარგლებში თანამშრომლობის საკითხი. ბანკის გუნდმა

განიხილა კონცეფციები 2005 წლის ოქტომბერში.

როგორც ავღნიშნეთ მომზადდა ორი წინასწარი ტექნიკურ-ეკონომიკური კვლევა

მოსამზადებელი სამუშაოების პირველი ეტაპისთვის. აღნიშნული ეტაპის დროს

შესრულდა პროექტის შეფასება და წინასწარი საპროექტო მოსაზრებები ახალი

ნაგავსაყრელისთვის და ბათუმსა და ქობულეთში არსებული ნაგავსაყრელების

დახურვასთან დაკავშირებით. წინასწარი ტექნიკურ-ეკონომიკური კვლევის მიხედვით

პროექტი წარედგინა EBRD კონცეფციური განხილვისთვის 2005 წლის ოქტომბერში.

ანგარიში მეორე წინასწარ ტექნიკურ–ეკონომიკურ კვლევაზე წარმოდგენილია 2006 წლის

დეკემბერში.

საკითხების სირთულის გამო გადაწყდა პროექტის ეტაპობრივად განხორციელება.

წინასწარ ტექნიკურ–ეკონომიკურ კვლევას მოყვა პროექტის საბანკო ექსპერტიზა და

პროექტის მომზადების გეგმა დაიწყო 2007 წლის დეკემბერში. შვედური საერთაშორისო

თანამშრომლობის განვითარების სააგენტო (Sida) არის დონორი ორგანიზაცია,

რეკონსტრუქციისა და განვითარების ევროპული ბანკი (EBRD) დამფინანსებელი ხოლო

აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკის ფინანსთა და ეკონომიკის სამინისტრო არის

დამკვეთი. პროექტის ფარგლებში მოხდა წინასწარი შეფასების დროს ჩაქვში არჩეული

ტერიტორიის გადაფასება. გადაფასება მოხდა აჭარის მთავრობასთან მჭიდრო

თანამშრომლობით და იგი მიჩნეულ იქნა ევროპული სტანდარტის სანიტარული

ნაგავსაყრელის აშენებისთვის აჭარის არ საკადასტროში აღნიშნულ ტერიტორიაზე.

ჩაქვის ნაგავსაყრელის ტერიტორიის დამტკიცების შემდეგ გაკეთდა ტერიტორიის

განლაგება, ნაგავსაყრელის კომპონენტებისა და ხარჯების შეფასება და შეთანხმდა აჭარის

არ ორგანოებთან. ასევე საექსპლუატაციოდ გაკეთდა საწესდებო და ფინანსური

შეთავაზებები. პროექტი ასევე მოიცავდა გარემოზე ზემოქმედების შეფასების პროცესს და

საჯარო კონსულტაციებს. საბოლოო ტექნიკურ–ეკონომიკური კვლევა და პროექტის

მომზადების ანგარიში წარმოდგენილია 2008 წლის ნოემბერში.

პროექტის განხორციელების ჯგუფის (PIU) მხარდაჭერა, არქიტექტურული პროექტის

მომსახურება და კონტრაქტის ზედამხედველობა, ისევე, როგორც კორპორაციული

განვითარების პროექტი დაიწყო 2010 წლის სექტემბერში. PIU მხარდაჭერის პროექტს

ახორციელებს კონსორციუმი SWECO International AB (წამყვანი),

აჭარსპეცპროექტი და Artelia ხოლო კორპორაციული განვითარების პროექტს

ასრულებს WYG International. 2011 წლის ნოემბერში სამუშაოები შეჩერდა როდესაც

აჭარის არ მთავრობამ მიიღო გადაწყვეტილება ნაგავსაყრელის ტერიტორიის შეცვლის

შესახებ.

7

ახალი ტერიტორიის ძიება დაიწყო 2012 წლის თებერვალში. განვითარების გეგმაზე

დაყრდნობით, მოსახლეობის მონაცემების, ავტობანის განსაზღვრის, არსებული

ნაციონალური პარკების, რამსარის ტერიტორიების და ა.შ გათვალისწინებით

გათავლისწინებულ იქნა ორი ვარიანტი. ერთი არის ჩოლოქის მახლობელ სოფელში

არსებული დროებითი ნაგავსაყრელი, მოსწორებული ადგილი ქობულეთის უკან. მაგრამ

აღნიშნული ვარიანტი უარყოფილ იქნა დასახლებასთან, რამსარის ტერიტორიასთან და

ახალ ავტობანთან ახლოს მდებარეობის გამო.

მეორე პოტენციური ტერიტოტია იყო სოფელ ცეცხლაურის და რკინიგზის ხაზსა და ახალ

ავტობანს შორის (იხილეთ სურათი 3). ეს ტერიტორია შესწავლილია დეტალურად და

კვლევა მოცემულია აღნიშნულ ანგარიშში.

სურათი 1 ცეცხლაურის ახალი სანიტარული ნაგავსაყრელის მდებარეობა

ქვემოთ მოცემულია ცეცხლაურის ტერიტორიის კვლევა. თავდაპირველად მოკლედ არის

მიმოხილული ფიზიკურ-გეოგრაფიული პირობები აჭარის არ ხოლო შემდეგ განხილულია

ტერიტორია. ახალი ნაგავსაყრელის ფიზიკურ-გეოგრაფიული პირობები:

როგორც აღნიშნულ იქნა აჭარა მდებარეობს საქართველოს სამხრეთ-დასავლეთ ნაწილში

(სურათი 1). აჭარის დასავლეთ ნაწილი შედგება შავი ზღვის სანაპირო ზონისგან, სადაც

აშენდება ნაგავსაყრელი (სურათი 2). მოცემულ ნაწილში მოყვანილია სანაპირო ნაწილის

კლიმატური პირობების მოკლე მიმოხილვას რადგანაც ეს მნიშვნელოვანია ნაგავსაყრელის

პროექტისა და ეაქსპლუატაციისთვის.

ზონა განსაზღვრულია როგორც ზღვისპირა ნოტიო, სუბტროპიკული კლიმატური ზონა,

რომელიც მოიცავს მთლიან დასავლეთ საქართველოს და გრძლდება ლიხის მთის ქედზე,

ცირკულაციის პროცესები ატმოსფეროსა და ოროგრაფულ საკითხებში. მთის ქედების

ზეგავლენით, რომელიც სამი მხრიდან ესაზღვრება, ნესტი, დასავლეთიდან - შავი ზღვის

მხრიდან მომავალი არასტაბილური ჰაერის მასები, გადის კონვერგენციას და შემდეგ

8

მიედინება აღმავალი ნაკადით მთების დასავლეთ ფერდობებზე. აღნიშნული პროცესები

იწვევს ნესტიანი კლიმატის წარმოქმნას, დიდი რაოდენობის ნალექით წელიწადის

თითქმის ნებისმიერ დროს, მიუხედავად მაღალი თერმული რეჟიმის ფონისა.

სანაპირო ზონას ახასიათებს ჭარბი ნოტიო სუბტროპიკული კლიმატი. აღნიშნული

რაიონის რელიეფი ტეხილი და მთიანია. მთის ქედები ეშვება პირდაპირ ზღვის პირზე და

იცავს სანაპიროს აღმოსავლეთის ცივი მასების. ამიტომ სანბირო ზონა არის პირდაპირ შავი

ზღვის ზემოქმედების ქვეშ.

ვიწრო სანაპირო ზოლი შავი ზღვის გასწვრივ აჭარაში წარმოადგენს კახაბრის დაბლობს,

რომელიც მდებარეობს კოლხეთის დაბლობის უკიდურეს სამხრეთ-დასავლეთ ნაწილში.

ძლიერი და თბილი მასები, მომავალი ხმელთაშუაზღვიდან შავი ზღვის აღმოსავლეთი

ნაპირისკენ ათბობს აჭარას ცივი ზამთრის სეზონის დროს. საშუალო ტემპერატურა

ყველაზე ცივ თვეებში (იანვარი-თებერვალი) დაახლოებით შეადგენს 4.8˚C – 6.7˚C.

საშუალო ტემპერატურა ყველაზე თბილ თვეში (აგვისტო) დაახლოებით შეადგენს 22.2˚C –

23.1˚C. ზაფხული არ არის ძალიან ცხელი (განსაკუთრებით ქობულეთში) ბრიზის,

მდიდარი მცენარეული საფარისა და დიდი რაოდენობით ნალექის წყალობით.

მიუხედავად ამისა მაქსიმალური ტემპერატურა შეიძლება იყოს: მინიმალური (-8 – -

16˚C) იანვარში, როცა ცივი მასები შემოიჭრებიან ჩრდილო-აღმოსავლეთიდან.

მაქსიმალური კი აგვისტოში 40 – 42˚C.

როგორც უკვე ავღნიშნეთ აჭარის სანაპირო დაცულია აღმოსავლეთის ქარების

ზერმოქმედებისგან მთის ქედების ხშირი ტყეების წყალობით. მიუხედავად ამ ფაქტისა

აღინიშნება სეზონის მიხედვით ქარების მიმართულების სხვადასხვა ვარიაციები. აქ

დასავლეთის ქარები (ზღვიდან) დომინირებენ აღმოსავლეთის (კონტინენტურ) ქარებზე

ყველგან, თითქმის ყველა სეზონზე.

შედარებით თბილი კლიმატის გამო ნალექი აჭარაში უმეტესად მოდის წვიმის

სახით. წვიმის წლიური რაოდენობა მერყეობს 2,320 და 2,621 მმ შორის, ანუ ძალიან

მაღალი, რაც მოითხოვს აჭარის ნაგავსაყრელისთვის განსაკუთრებულ საპროექტო და

ტექნოლოგიურ მოთხოვნებს. ექსტრემალური წვიმის მოვლენები არ არის ძალიან ხშირი,

მაგრამ ასეთ მოვლენებს ძალიან დიდი ზემოქმედება აქვს ზედაპუირული წყლების

რეჟიმზე და შესაბამისად ნაგავსაყრელის პროექტი უნდა ითვალისწინებდეს აღნიშნ ულ

მომენტს.

9

7. პროექტის განხორციელების ალტერნატიული ვარიანტების ანალიზი

7.1 ნაგავსაყრელის ტერიტორიების შერჩევა

აჭარის სანაპირო ზოლი მოიცავს ქალაქ ბათუმს, ქობულეთისა და ხელვაჩაურის

ადმინისტრაციულ ერთეულებს. შედგება მთაგორიანი ტერიტორიებითა და შავი ზღვის

ვიწრო სანაპირო ზოლით. ეს ტერიტორიები ძირითადად მჭიდროდ დასახლებული

საკურორტო ადგილებია. ასევე ხშირად ის სამეურნეო დანშნულებით გამოიყენება.

დამატებით შეზღუდვები დაკავშირებულია იმ ფაქტთან, რომ ქობულეთის რაიონის

გარკვეული ტერიტორიები წარმოადგენს დაცულ ტერიტორიებს (ქობულეთის

სახელმწიფო ბუნებრივი ნაკრძალი, ქობულეთის ნაკრძალი, კინტრიშის სახელმწიფო

ბუნებრივი ნაკრძალი და მტირალას ნაციონალური პარკი) და თითქმის მთელი სანაპირო

ზოლი არის საკურორტო ტერიტორია. ნაგავსაყრელის აშენება დაცულ და საკურორტო

ტერიტორიებზე აკრძალულია საქართველოს კანონმდებლობით. ყველა აღნიშნული ფაქტი

და რეგიონის ინტენსიური განვითარების ტემპი ქმნის ბევრ დაბრკოლებას ნაგავსაყრელის

შესაძლო ტერიტორიის შესარჩევად ყველა მოთხოვნის დაკმაყოფილებით.

ქვემოთ მოცემულია რუქა მონიშნული წინასწარ შერჩეული ტერიტორიებითა და

აკრძალული ზონებით (სურათი 2 და 3). ფაქტიურად არჩევანი არც ისე დიდი იყო იმ

დროისთვისაც კი, ერთის მხრივ ტერიტორიისთვის საჭირო ფიზიკური პირობების და

მეორეს მხრივ მჭიდრო მოსახლეობისა და სხვა მიზეზების გამო. ასევე, ისიც უნდა

გაგვეთვალისწინებია, რომ ქალაქი ბათუმი და ხელვაჩაურის რაიონი წარმოქმნის ოთხჯერ

უფრო მეტ მყარ ნარჩენებს ვიდრე ქობულეთი, შესაბამისად ფინანსური თვალსაზრისით

მიზანშეწონილი იყო ტერიტორიის ბათუმსა და ქობულეთს შორის ან ბათუმთან უფრო

ახლოს გამართვა. ამიტომ შემოთავაზებული ტერიტორიების უმრავლესობა მდებარეობდა

ხელვაჩაურის რაიონში (დღეს ეს ტერიტორია შეუერთდა ქალაქ ბათუმს.

10

No პოტენციური

ტერიტორიები

1 ყოფილი სამხედრო

არასტანდარტული

ნაგავსაყრელი

მდინარე ჭოროხის

მარცხენა მხარეს.

2 ახალსოფელი-ხლობჩო

ხელვაჩაურის

ადმინისტრაცია

3 ბათუმის

ნაგავსაყრელის

გასწვრივ ავზი,

კახაბერის ტერიტორია

4 ხელვაჩაურის

ინდუსტრიული ზონა

5 ჩაის პლანტაციის

ტერიტორია,

სალიბაურის

დასახლება (ბნქ-ს

ტერიტორია)

6 მე-7 მიკრორაიონი

(ჩაქვი) ახალი

გვირაბის მახლობლად

სურათი2.პოტენციური ნაგავსაყრელების მდებარეობა

11

სურათი 3. პოტენციური ნაგავსაყრელების მდებარეობა (KNR – ქობულეთის ბუნებრივი

ნაკრძალი; KSNR – კინტრიშის სახელმქიფო ნაკრძალი; MNP –მტირალას ნაციონალური

პარკი; იასამნისფერი კონტური – აჭარის არ ქობულეთისა და ხელვაჩაურის

ადმინისტრაციული ერთეულების საზღვრები; ყვითელი კონტური– 600მ სანაპირო

დაცვის ზონის სიგანე; ვარდისფერი – საცხოვრებელი სახლები და სამეურნეო მიწები

(პრივატიზირებული ან მომზადებული პრივატიზაციისთვის).

12

7.2 ტერიტორიის განლაგების პროცესის აღწერა

ტერიტორიის შერჩევის კომპლექსური შესწავლა ჩატარდა წინასწარი ტექნიკურ-

ეკონომიკური კვლევის ნაწილში (BSIF 2006). მიზანი იყო ახალი სანიტარული

ნაგავსაყრელისთვის ტერიტორიის შერჩევა რომელიც შეესაბამება ევროპული

სტანდარტების მოთხოვნებს.

სავარაუდო 6 ვარიანტის წინასწარი შერჩევის შემდეგ (სურათი 4) მათი მდებარეობა

შეფასდა გარემოსდაცვითი და სოციალურ-ეკონომიკური თვალსაზრისით, შემდეგი 23

სხვადასხვა კრიტერიუმის, მათ შორის ბუნებრივი პირობების, საცხოვრებელ

ტერიტორიებთან და აეროპორტებთან სიახლოვის, ზედაპირული და გრუნტის წყლების,

მისადგომი და ტრანსპორტირების პირობების და ნაგავსაყრელის შესაძლო მოცულობის

გათვალისწინებით. შეფასება ჩატარდა თითოეული ტერიტორიის დადებითი

კრიტერიუმისთვის „+“-ის შუალედური კრიტერიუმისთვის „0“-ის და უარყოფითი

კრიტერიუმისთვის „-"-ის მინიჭებით. (იხილეთ ცხრილი 7.2.1).

შერჩევის პროცესის დროს აღნიშნული კრიტერიუმებიდან 5 მიჩნეულ იქნა უმთავრესად.

ერთი უარყოფითი პარამეტრის ქონით ტერიტორია მიჩნეული იყო შეუსაბამოდ.

მოცემული უმთავრესი პარამეტრები (აღნიშნული წითელი ფერით) იყო შემდეგი:

დასახლებულ ტერიტორიასთან დაშორება (მინიმუმ 500მ საცხოვრებელი

სახლებიდან და მჭიდროდ დასახლებული ტერიტორიებიდან);

მდინარეებთან და დატბორვის რისკის ქვეშ მყოფ ადგილებთან სიახლოვე;

გრუნტის წყლების დაბინძურების რისკი (გრუნტის წყლების სიღრმე, ნიადაგის

გამტარიანობა და ა.შ.);

სანიტარული დაცვის ზონა სასმელი წყლის სათაო ადგილებში.

ცხრილი 7.2.1 პოტენციური ნაგავსაყრელის ტერიტორიების შერჩევის შედეგები.

შეფასების კრიტერიუმი ტერიტორიის ნომერი

1 2 3 4 5 6

სანიტარული დაცვის ზონა სასმელი

წყლის სათაო ადგილებში 0 0 0 - 0 +

გრუნტის წყლების დაზიანება

- 0 - - + +

მდინარეებთან და დატბორვის

რისკის ქვეშ მყოფ ადგილებთან

სიახლოვე

- + - - + +

დისტანცია დასახლებულ ზონასთან

0 - 0 0 0 0

სიახლოვე აეროპორტთან

0 0 - 0 0 +

აღნიშნული პროცესის დასკვნა იყო შემდეგნაირი: ორი ტერიტორია შესაძლოა

აკმაყოფილებდეს და გამოყენებულ იქნას ახალი ნაგავსაყრელის ტერიტორიად (N6 ჩაქვის

13

ტერიტორია (მე-7 მიკრორაიონი) და N5 (ბნქ ტერიტორია). საბოლოო შერჩევა მიდიოდა

ძირითადი პარამეტრების გეგმით და ითვალისწინებდა მოსალოდნელ პოტენციურ

სოციალურ კონფლიქტებს ნაგავსაყრელის გამართვის შემთხვევაში:

წყალი:სიტუაცია მდინარეებთან დაკავშირებით, წყაროები და კერძო ჭები,

სახლები და ინფრასტრუქტურა: დისტანცია დასახლებულ პუნქტებთან, ტერიტორიის

ვიზუალური გავლენა,

ტურიზმი: ვიზუალური მხარე, ლანდშაფტში ინტეგრაცია

გეოლოგიური პირობები:ძირითადი ქანი, ნიადაგის მაჩვენებლები, გამტარიანობა,

სტაბილურობა

მეურნეობა:ტერიტორიის ამჟამინდელი გამოყენება და სამომავლო განვითარება

მისადგომობა: დისტანცია მთავარ გზებთან, მისადგომი გზსების ხარისხი.

საბოლოოდ შერჩეულ იქნა ჩაქვის ტერიტორია ექვსვე უმთავრესი კრიტერიუმის

მიხედვით. ასეთი გადაწყვეტილების ძირითადი ფაქტორები იყო: მისადგომობა (95 ქულა

N6 ტერიტორიისთვის N5-ის 19 ქულის წინააღმდეგ), წყლის დაბინძურების რისკი (30 -12),

რელოეფის მორფოლოგია (40-24) და ლანდშაფტზე ზემოქმედება და ტურიზმზე

არაპირდაპირი ზეგავლენა (70-42). შესაბამისად რეკომენდირებული იქნა ჩაქვის

ტერიტორიის შერჩევა ნაგავსაყრელის გასამართად.

ნაგავსაყრელის მდებარეობა ჩაქვში დაამტკიცა დროებითმა სახელმწიფო კომისიამ 2005

წლის 5 თებერვალს და შესაბამისად ტერიტორია დაფიქსირებულ იქნა საკადასტრო

დეპარტამენტში როგორც ნაგავსაყრელის ტერიტორია (დოკუმენტაცია და დამტკიცების

საბუთები ინახება აჭარის არ გარემოს დაცვის სამმართველოში).

ბოლო წლების ინტენსიური და გაუთვალისწინებელი განვითარების გამო 2011 წლის

ნოემბერში აუცილებელი დარჩა საპროექტო და სხვა სამუშაოების შეწყვეტა ჩაქვში

ნაგავსაყრელის გამართვასთან დაკავშირებით. ჩაქვის ტერიტორია შეუერთდა ქალაქ

ბათუმს ბოლო პერიოდის განმავლობაში და შედეგად წარმოიქმნა ახალი ტერიტორიული

განვითარების გეგმა. შეწყვეტის მეორე მიზეზი იყო ავტობანი, კერძოდ ავტობანი

გაივლიდა ნაგავსაყრელთან ძალიან ახლოს. ავტობანის გადატანის შემთხვევაში ახალი

მოხაზულობაც ვერ აკმაყოფილებდა მოთხოვნებს. შესაბამისად აუცილებელი გახდა ახალი

ტერიტორიის შერჩევა. საზოგაოებასთან კონსულტაციებიდანაც ჩანდა, რომ მწვავე

კონფლიქტური სიტუაცია იყო მოსალოდნელი ადგილობრივ მოსახლეობასთან. ახალი

გადაწყვეტილების ძიებასთან ერთად დამკვეთმა მიმართა ბანკს ნაგავსაყრელის

ტერიტორიის ახალ ადგილზე გადატანის შეთავაზებით.

კონსულტანტის პირველი ვიზიტი (საორგანიზაციო კომიტეტთან ერთად) შესრულდა 2011

წლის ნოემბერში. სოფელ ჩოლოქში ქობულეთის უკან (სურათი 6). ტერიტორია ცნობილი

იყო კონსულტანტისთვის ვინაიდან, ის გამოიყენება, როგორც დროებითი ნაგავსაყრელი

ქობულეთის მუნიციპალიტეტის მიერ და პროექტის ნაწილს წარმოადგენს მისი დახურვა.

აღნიშნულ ტერიტორიაზე დეტალური კვლევა არ ჩატარებულა და არ განხორციელებულა

არც გარემოსდაცვითი და არც ჯანდაცვითი ზომები.

14

სურათი 4. დროებითი ნაგავსაყრელი სოფელ ჩოლოქში, ქობულეთის მუნიციპალიტეტი.

ნაგავსაყრელის მთლიანი ტერიტორია იქნებოდა დაახლოებით 15ჰა. ტერიტორია სწორია

და დღეისათვის მისი ძირითადი დანიშნულება არის საძოვარი. ტერიტორიაზე

მოწყობილია თხრილების სადრენაჟო სისტემა სამეურნეო მიზნებისთვის, ასევე

აღინიშნება მიწის დამუშავების ძველი კვალი. ღია სადრენაჟო სისტემა ცუდ

მდგომარეობაშია მოუვლელობის გამო. დაბალ სველ ადგილებში იზრდებოდა მცენარეები

ხელსაყრელი ჭაობის შესაქმნელად ჩამდინარე წყლების გაწმენდის მიზნით.

ნიადაგის ზედაპირი დაფარულია თიხისებრი მიწით ხოლო ტორფი არ აღინიშნებოდა.

თიხის მაღალი შემცველობა მიუთითებს ნიადაგის დაბალ გამტარიანობაზე რაც კარგი

დამცავია გრუნტის წყლებისთვის. დაბალი გამტარობა ასევე შეინიშნებოდა მრავალ

ადგილზე წყლების დაგუბებით.

გრუნტის წყლების ცხრილი შეფასდა როგორც მეჩხერი, მაგრამ წყლის დონე ერთ მთავარ

ნაკადში იყო მიწის ზედაპირზე 2-3 მ ქვევით, რაც მიუთითებს რომ საჭიროების

შემთხვევაში შესაძლებლობა იქნებოდა გრუნტის წყლების ცხრილის გაღრმავებისა.

მთავარი ნაკადი დაახლოებით იყო 2 მ სიგანის, 0.5 მ სიღრმის და 0.5 მ/წმ სიჩქარის, ნაკადი

0.5 მ3/წმ.

როდესაც 2012 წლის თებერვალში კონსულტანტი მოწვეულ იქნა სამუშაოების

დასაწყებად, აჭარის არ მთავრობამ დაადგინა დამაბრკოლებელი გარემოებების არსებობა

ჩოლოქის ნაგავსაყრელის გასამართად. პრობლემა მდგომარეობდა ავტობანთან,

დასახლებასთან, RAMSAR ტერიტორიებთან და ა.შ. სიახლოვე. შესაბამისად შეთავაზებულ

იქნა სოფელ ცეცხლაურსა და რკინიგზის შორის არსებული დაბლობი. აღნიშნული

ტერიტორია შემოთავაზებულ იქნა არასამთავრობო ორგანიზაცია მწვანე ალტერნატივის

მიერ ტექნიკურ-ეკონომიკური კვლევის დროს.

15

7.3. ნაგავსაყრელის მდებარეობა

ნაგავსაყრელი მდებარეობს 6 კმ დაშორებით ზღვისპირა ზოლიდან რაც არის დისტანცია

ქობულეთის ტურისტული ზონიდან. ცეცხლაურის ახალი ტერიტორია მდებარეობს

ქობულეთთან საკმაოდ ახლოს. დისტანცია ბათუმსა და ახალ ტერიტორიას შორის არის 45

კმ. 32 ჰ მოცულობის ტერიტორია მდებარეობს სოფელი ცეცხლაურის დასავლეთ

გარეუბანში, ქალაქ ქობულეთიდან 12-13 კმ აღმოსავლეთით. საბჭოთა პერიოდის დროს

ტერიტორიის ჩრდილო-დასავლეთ ნაწილში აშენდა ფერმა. ფერმა დაინგრა

არასტაბილური სიციალურ-პოლიტიკური მდგომარეობის გამო სსრკ დაშლის შემდეგ.

დარჩენილია მხოლოდ ბეტონის კედლების ნანგრევები. მეორე ნაწილი იყო ჩაის

პლანტაცია. დღეისათვის აღნიშნული ტერიტორიის დიდი ნაწილი გამოიყენება საძოვრად

ხოლო მცირე ნაწილი სიმინდის ყანად.

შემოთავაზებული ნაგავსაყრელის ტერიტორია მდებარეობს ქობულეთის

მუნიციპალიტეტის ადმინისტრაციულ დასახლებაში, უახლოესი დასახლებული

პუქნტებია:

- ცეცხლაური, სამხრეთ-აღმოსავლეთით, 1 კმ

- ჯიხანჯური, აღმოსავლეთით, 600 მ

- ოჩხამური, დასავლეთით, 1.9 კმ

ტერიტორია რეგისტრირებული სხვადასხვა უძრავი ქონების პუნქტებად მაგრამ მიწის

ყველა ნაკვეთი ეკუთვნის სახელმწიფოს რაც რეგისტრირებული საკადასტრო ოფისში.

ქობულეთის მუნიციპალიტეტს სურს გადასცეს მიწის მფლობელობა და წარდგენილ იქნა

განაცხადი მიწის შეცვლის შესახებ აჭარის არ ფინანსთა და ეკონომიკის სამინისტროში.

სურ 7.3.1 . ახალი ნაგავსაყრელის მდებარეობას ცეცხლაურში

16

სურათი 7.3.2. დაშორება ბათუმიდან და ქობულეთიდან ახალი ნაგავსაყრელის

ტერიტორიამდე შეადგენს 45 კმ და 10 კმ.

სურათი7.3.3. ფერმის ნარჩენები (მარცხნივ) და სილოსის ორმო (მარჯვნივ) რომლებიც

მდებარეობენ ტერიტორიის ჩრდილო-დასავლეთ ნაწილში

კონსულტანმა იმუშავა მიწის საკადასტრო დეპარტამენტთან და დამკვეთთან ერთად რათა

დაედგინათ ზუსტი საკადასტრო რუქები და უფლებები ტერიტორიისთვის სადაც

იგეგმება ნაგავსაყრელის გამართვა. თეორიული კვლევებისა და ტერიტორიის ვიზიტების

საფუძველზე გაკეთდა შემდეგი დასკვნები:

- ტერიტორია სოფელ ცეცხლაურსა და ავტობანს/რკინიგზას შორის არის

სახელმწიფო საკუთრება (აღნიშნული ინფორმაცია კონსულტანტს მიაწოდა

საკადასტრო ოფისმა).

- ტერიტორიაზე ვიზიტებისა და მისი კვლევის დროს კონსულტანტს არ

შეუნიშნავს არანაირი შემოსაზღვრული ნაკვეთები.

- 500 მ სანიტარული ზონის ფარგლებში არის 2 საცხოვრებელი სახლი.

- ტერიტორია ძირითადად გამოიყენება საძოვარად და ნაწილობრივ სიმინდის

ყანად.

შერჩევისთვის საჭირო პრიორიტეტული კრიტერიუმები მოცემულია ცხრილ 7.3.1

10 km

45 km

17

ცხრილი 7.3.1 პტიორიტეტული კრიტერიუმებიტერიტორიის შერჩევისთვის

სოციალური კრიტერიუმები

რელიგიური ადგილები ან სასაფლაო

(RS = 500 მ)

არც ნაგავსაყრელზე და არც

ზემოქმედების ზონაში

პლანტაციები (RS = 500 მ) არც ნაგავსაყრელზე და არც

ზემოქმედების ზონაში

ცალკეული დასახლებები (RS = 500

მ) ორი საცხოვრებელი სახლი

ასფალტირებული გზები (RS = 200

მ)

არც ნაგავსაყრელზე და არც

ზემოქმედების ზონაში

ისტორიული ადგილები (RS = 500

მ)

არც ნაგავსაყრელზე და არც

ზემოქმედების ზონაში

ტურისტული ზონები (RS = 1000 მ) არც ნაგავსაყრელზე და არც

ზემოქმედების ზონაში

გეოლოგიური კრიტერიუმები

გეოლოგიური რღვევის ზონა (RS =

300 მ)

არც ნაგავსაყრელზე და არც

ზემოქმედების ზონაში

კარსტული ზონა (RS = 300 მ) არც ნაგავსაყრელზე და არც

ზემოქმედების ზონაში

ბუნებრივი ნაკრძალებისა და ეკოლოგიის კრიტერიუმები

ტყეები (RS = 300 მ) ზემოქმედების ზონის გარეთ

პარკები და დაცული ტერიტორიები

(RS = 1000 მ)

ქობულეთის დაცული ტერიტორიები

მოიცავს ქობულეთის ბუნებრივ

ნაკრძალს და ქობულეთის ხელოვნურ

ნაკრძალს. ორივე მდებარეობს

ოჩჩხამურსა და სანაპირო ზოლს შორის,

ანუ დისტანცია არის არა უმცირეს 3 კმ

უახლოეს საზღვრამდე

წყალსაცავების ტერიტორიები არც ნაგავსაყრელზე და არც

ზემოქმედების ზონაში

უსაფრთხოებისა კრიტერიუმები

დაშორება აეროპორტებიდან (RS = 3

- 5 კმ)

დისტანცია მერიის აეროპორტთან 10

კმ-ზე მეტი

7.4. ცეცხლაურში ტერიტორიის შეფასების სამუშაოები

ნაგავსაყრელის ტერიტორია უნდა აკმაყოფიელბდეს გეოლოგიური კრიტერიუმების

სერიას და მიღებულ უნდა იქნეს ხალხის მიერ. აღნიშნული ტერიტორიის შეფასების დროს

ფოკუსირება კეთდებოდა:

- ფიზიკურ-გეოგრაფიული პირობების კვლევაზე;

- მიწის მფლობელობის დადგენაზე;

- ნაგავსაყრელის მშენებლობისთვის საჭირო საინვესტიციო ხარჯების შეფასება;

- ნაგავსაყრელის მმართველი კომპანიის საექსპლუატაციო ხარჯების დადგენა;

18

- ახალი ტარიფების დადგენა ნაგავსაყრელის ცეცხლაურში გამართვის

შემთხვევაში;

- საზოგადოების რეაქციის წინასწარი შეფასება.

კვლევის სამუშაოები ჩატარდა ეტაპობრივად არა აუცილებელი ხარჯების თავიდან

აცილების მიზნით. ჩატარებული სამუშაოების შედეგები დაუყოვნებლივ იქნა შეფასებულ

კვლევის დასრულების შემდეგ. იმ შემთხვევაში თუ ერთ-ერთი კრიტერიუმი არ

დააკმაყოფილებდა მოთხოვნებს, ცეცხლაურში საკვლევი სამუშაოები აღარ

გაგრძელდებოდა.

პირველ ეტაპზე კონსულტანტმა გამოიკვლია ტერიტორიის ტექნიკური პირობები, რაც

მოიცავდა ტოპოგრაფიული ინფორმაციის შეგროვება, გეოლოგია, გრუნტის წყლები,

ჰიდროლოგია, მიწის მფლობელობა და ინფრასტრუქტურის ხელმისაწვდომობა.

ტერიტორიის შეფასების შემდეგი ეტაპი მოიცავდა ტერიტორიის საზღვრების

გეოგრაფიულ ნიშნულებს. შემდეგ ჩატარდა სოციალური ზეგავლენისა და ტექნიკური

შესაბამისობის შეფასება. სწრაფ შეფასებაზე დაყრდნობით შეიცვალა ტერიტორიის

საზღვრები და გაკეთდა ახალი სწრაფი შეფასება. ეს ციკლი გამეორდა რამდენიმეჯერ

საზღვრების საბოლოოდ დადგენამდე. ნაგავსაყრელის საბოლოო კონტურების დადგენის

შემდეგ დაიწყო დეტალური კვლევა რაც მოიცავდა ნაგავსაყრელის პოტენციურ

ზემოქმედებას გრუნტის წყლებზე, ზედაპირულ წყლებზე, ჰაერის ხარისხზე,

ლანდშაფტზე, ფლორაზე, ფაუნაზე და ა.შ. დეტალური კვლევების შედეგებზე

დაყრდნობით და დამკვეთის თხოვნით შემდგომი ცვლილებები იქნა შეტანილი 2012 წლის

მაისში და კვლევა დაემატა ტერიტორიის დამატებით ნაკვეთზე. კვლევის საბოლოო ეტაპი

იყო საინვესტიციო და საექსპლუატაციო ხარჯების დადგენა. სოციალურ-ეკონომიკური

პირობების შეფასება შემოიფარგლებოდა მიწის მფლობელობით და განსახლების

საკითხებით.

7.5. ნაგავსაყრელის მდებარეობის ანალიზი

მთლიანი ტერიტორია სოფელ ცეცხლაურის, ჯიხანჯურისა და ავტობანის/რკინიგზის

შორის რამდენიმე ასობით ჰექტარია.

ნაგავსაყრელის ტერიტორიის ზედაპირი ამაღლება იწყება 29.5 მ-დან 35.5 მ-მდე ზღვის

დონიდან. ტერიტორია შეიცავს დაბალ ბორცვოვან ნაწილს (დაახლოებით მთლიანი

ტერიტორიის 25%). ნაგავსაყრელის ეს ნაწილი ასევე გამოდგება ნაგავსაყრელის ფსკერის

უჯრედებისა და საფარისთვის ნიადაგის წყაროდ. ტერიტორიის დანარჩენი ნაწილი

სწორია.

ფერმისთვის უკვე გაკეთებულია ღია სადრენაჟო სისტემა ნაკვეთის ბორცვის ძირიდან

რკინიგზამდე. გეომორფოლოგიური თვალსაზრისით ტერიტორია მდებარეობს

კოლხეთის დაბლობის უკიდურეს სამხრეთ ნაწილში, მდინარე ოჩხამურსა და ჩოლოქს

შორის. რელიეფი სრულიად სწორიდან გადადის გარკვეული დონის პლატოში.

19

შემოთავაზებულ რაიონს ესაზღვრება თიკერის ბუნებრივი ნაკრძალი, რომელიც

დაფარულია ხეებითა და ევკალიპტებით.

ამაღლების ხაზების მიხედვით ტერიტორია შეიძლება დაიყოს სამ ნაწილად (იხილეთ

სურათი 7.3.1).

ზონა I აღნიშნულია მწვანე ფერით და მიყვება უსახელო ნაკადის მარჯვენა ნაპირს.

ზედაპირული წყლების არხები გაკეთებულია 0.5-1 მ სადრენაჟო თხრილებით,

აღნიშნული თხრილები დღეისათვის ნახევრად სავსეა, ფსკერი დაფარულია ბალახის

სქელი ფენით, ამიტომ ისინი ფუნქციონირებენ ნაწილობრივად ხსენებული ზონის

გეოლოგიურ სექციაში, დომინირებს მუქი-ნაცრისფერი, რბილი-პლასტიკური თიხა და

ცხიმოვანი თიხა, ორივე 4% ორგანული ნივთიერებებით და დაბალი საყრდენი

გამძლეობით.

ზონა II აღნიშნულია ყვითლი ფერით რუქაზე და მდებარეობს არხის მარჯვენა მხარეს

და აღნიშნული გეომორფოლოგიური ზონა I ზემოთ. ზედაპირის ამაღლება იცვლება 28-30

მ შორის. არ არის დატბორვის რისკი და ტერიტორია სრულიად მშრალია წელიწადის

უმეტეს დროს. ზონა II -ის გეოლოგიური სექცია ზედაპირიდან შედგება მეორადი

სედიმენტაციის ლატერიტური თიხისგან მაღალი მჭიდროობითა და ამტანობით.

ზონა III არის ვარდისფერი კონტური. რელიეფი იწევს ზონა IIმარჯვენა მხარეს.

ამაღლება იწყება ეტაპობრივად ხოლო შემდეგ მკვეთრად გადადის 30,5 მ. ტერიტორია

ძირითადად შედგება ლატერიტული თიხისგან და ასევე ძვლი ალუვიალური ხრეშისგან.

20

სურათი7.3.1 ახალი ტერიტორიის სამი ზონა დადგენილია ამაღლბის ხაზებით

ნარგავები და ბალახი მეჩხერია, მაშინ როდესაც უფრო ღრმა ტერიტორიებში

(ნაგავსაყრელის ტერიტორიის გარეთ) სადაც გრუნტისწყლების ზედაპირთან უფრო

ახლოს არის ხშირი ბუჩქნარია. ასევე არის სველი დაბლობი ჩრდილოეთის საზღვართან

ახლოს სურათი 12. ტყიანი ნაწილია არის ტერიტორიის არმოსავლეთ და ჩრდილოეთ

მხარეს. აჭარის არ გარემოს დაცვის დეპარტამენტთან წინასწარი მოლაპარაკების დროს

დადგინდა რომ ცხოველების დაცული სახეობების არ ბინადრობენ ზემოქმედების ზონაში.

ანალიზით დადგინდა რომ ნაგავსაყრელის ტერიტორია არ არღვევს ქვემოთ მოცემულ

მოთხოვნებს, მაგრამ მცირე გადახრები მაინც აღინიშნება.

სურათი5. ნაგავსაყრელის ტერიტორიის დაბლობი ნაწილი ჩრდილოეთ ნაწილში, ხშირი

მცენარეებით (წინ) და ტყით (უკან)

7.6. ნაგავსაყრელის ტერიტორიის რუქები და ნიშნულები

არსებული რუქები იყო დასკანერებული ძველი ტოპოგრაფული და ადმინისტრაციული

რუქები, ჩამოტვირთული Google-დან, ამოღებული მიწის რეესტრიდან და ავტობანის

პროექტიდან. ისინი გამოყენებულ იყო ნაგავსაყრელის ტერიტორიის საწყისი

ნიშნულებისთვის. სამწუხაროდ, ოფიციალური ფიქსირებული გეოდეზური წერტილი

ნაპოვნი ვერ იქნა, ამიტომ კონსულტანტმა მოაწყო 4 წერტილი და დაადგინა მათი

გეოგრაფიული კოორდინატები GPS ხელსაწყოთი. შემდგომი ნიშნულების დასმის

პროცესი შეუძლებელი იყო უამინდობის გამო რომელიც აჭარაში აღინიშნებოდა 2012

წლის თებერვალსა და მარტში.

21

სურათი 7.6.1 ერთ-ერთი ნიშნული გაკეთებული კონსულტანტის მიერ

საზღვრების დადგენა მრავალგზის პროცესი იყო რაც მოითხოვდა მჭიდრო

თანამშრომლობას დამკვეთს, მიწის სარეგისტრაციო ოფისს, მუნიციპალიტეტის

სამშენებლო დეპარტამენტს და კონსულტანტს შორის. დაგეგმილი ნაგავსაყრელის

ტერიტორიის ნიშნულები და 500 მ სანიტარული ზონა შეთანხმებულ უნდა ყოფილიყო

სოციალურ, გარემოსდაცვით და მიწის კადასტრის პირობებთან. ტერიტორიული

განვითარების გეგმებმა ასევე ზემოქმედება იქონია ნიშნულების დასმის პროცესზე.

აღნიშნული პროცესი განახლდა 2012 წლის აპრილში, დაუყოვნებლივ იმ დროიდან,

როდესაც ამინდის პირობებმა ტერიტორიაზე მუშაობის საშუალება მოგვცა. ნაგავსაყრელის

კონტურები აიღნიშნა ვიზუალურად და რუქებზე. მდებარეობა დადგინდა ტექნიკური,

გარემოსდაცვითი და განსახლების საკითხების გათვალისწინებით. შემდეგ შესწორდა

საზღვრები რათა დაეკმაყოფილებია ყველა შესაძლო მოთხოვნა.

ყველა აღნიშნულ სამუშაოს დასჭირდა დროისა და რესურსების დახარჯვა რაც მოიცავდა

ისეთ საქმიანობებს, როგორიცაა:

- ნაგავსაყრელის ტერიტორია აიღნიშნა ბათუმის საკადასტრო ოფისში

- კონსულტანტმა დაადგინა ფიქსირებული წერტილები ნაგავსაყრელის

პოტენციურ ტერიტორიაზე რათა უზრუნველყო გეოგრაფიული რუქის

შედგენა (ეს წერტილები ჩაისხა ბეტონში და დაცულია შემდგომი

სამუშაოებისთვის)

- კონსულტანტმა აღნიშნა ნაგავსაყრელის საზღვარი ტერიტორიაზე

ნიშნულებით და სწრაფად შეაფასა შესაბამისობა

- კონსულტანტმა გააკეთა საზღვრების შეცვლის შეთავაზება ტექნიკური

პირობების დაკმაყოფილების მიზნით და მონიშნა შეთავაზებული

ტერიტორია

- დამკვეთის წარმომადგენლებმა შეამოწმეს შეცვლილი ტერიტორია და

გააკეთეს საკუთარი შეთავაზება, რომელიც შესაძლებელია განსახლების

მინიმალური აუცილებლობის შემდეგ.

- კონსულტანტმა შეაფასა ახალი ტერიტორია, შეიტანა საკუთარი

ცვლილებები და თავიდან მონიშნა ახალი საკონტურო ხაზი

22

- დამკვეთის წარმომადგენლებმა შეამოწმეს ახალი საზღვრების კონტური

და ნიშნულები ისევ გადაიტანეს

აღნიშნული ციკლი განმეორდა ოთხჯერ, კოორდინატების დადგენის, საზღვრის

მოხაზულობის მონიშვნით, გეოდეზური და სწრაფი გეოლოგიური კვლევის ჩათვლით

(იხილეთ სურათი 7.6.2). საბოლოო ჯამში გეოდეზურად აღნიშნული ტერიტორია

შეადგენდა 40 ჰა მეტს. გარკვეული გათხრითი სამუშაოების შემდეგ გეოდეზურად

აღნიშნული ტერიტორია ცვლილებების შედეგად გავიდა ნაგავსაყრელის ფარგლებს

გარეთ.

- ნაგავსაყრელის ტერიტორიის შემოსაზღვრის დროს ძირითადი

გასათვალისწინებელი საკითხები იყო

- დაშორება საცხოვრებელ ადგილებთან

- განსახლების მინიმალური საჭიროება

- სამუშაოები ნაგავსაყრელის უჯრედების შემაღლებულ ადგილზე მოთავსების

შემდეგ მათი დატბორვის/წყლის შემოტევის და დაგრუნტვის აუცილებლობის

მინიმუმამდე დაყვანისთვის.

- სათანადო ამაღლების პირობების შექმნა რათა თავიდან იქნას აცილებული

ჩამდინარე წყლების ტუმბვა და ეფექტური დრენაჟის მოწყობა უჯრედებიდან

- გრუნტის მასალის ქონა (თიხა) ნაგავსაყრელის ტერიტორიაზე, შემდგომი

კარიერების ძიების თავიდან ასაცილებლად

- გრუნტისწყლების მაღალი მაჩვენებლის მქონე ტერიტორიების გამორიცხვა

- ნებისმიერი პოტენციური კონფლიქტის თავიდან აცილება უკვე არსებულ თუ

დაგეგმილ მიწის გამოყენებასთან დაკავშირებით

- სათანადო მისადგომი გზა ნაგავსაყრელიდან ავტობანამდე.

23

სურათი7.6.2. ნაგავსაყრელის საზღვრების დადგენა და 6 წერტილი (აღნიშნული მწვანე

ფერით)

7.7. განსახლება და მიწათმფლობელობა

საქართველოში მოქმედი კანონმდებლობის მიხედვით მანძილი საცხოვრებელი

სახლებიდან ნაგავსაყრელის საზღვრამდე, სანიტარიული დაცვითი ზონის სახით, უნდა

იყოს არანაკლებ 500 მ. ჩვენს შემთხვევაში სანიტარული დაცვით ზონაში, არსებობს ორი

საცხოვრებელი სახლი. აღნიშნული მოსახლეობის განსახლება/კომპენსაციის საკითხთან

დაკავშირებით მოსახლეობასა და აჭარის ა/რ მთავრობას შორის შეთანხმება მიღწეულია.

ნაგავსაყრელის ტერიტორიის ნაწილი დღეისათვის გამოიყენება საძოვრებად,

ადგილობრივებისთვის შეიძლება სხვა ალტერნატიული ტერიტორიით უზრუნველყოფა.

ცეცხლაურის დაბლობზე არის დიდი თავისუფალი ტერიტორია ნაგავსაყრელის

საზღვრებს გარეთ.

24

8. ცეცხლაურის ნაგავსაყრელის სქემა და ტექნიკური რეგლამენტი

8.1 ცეცხლაურის ნაგავსაყრელის გალაგების სქემა

ნარჩენების გადამუშავების პროექტის საფუძველს, მათ შორის სანიტარული

ნაგავსაყრელის, წარმოადგენს ერთადერთი და ყველაზე მნიშვნელოვანი ევროკავშირის

რეგულაცია აღნიშნულ პროექტთან დაკავშირებით, კერძოდ საბჭოს დირექტივა 1999/31/EC

ნარჩენების ნაგავსაყრელთან დაკავშირებით, სადაც დადგენილია გარემოსდაცვითი

სტანდარტები ევროკავშირის წევრი ქვეყნებისთვის. დირექტივა სხვასთან ერთად მოიცავს

ტექნიკურ სტანდარტებს, საჭიროს ინდივიდუალური ნაგავსაყრელების სხვადასხვა

კლასითა და წევრ ქვეყნებზე ნაგავსაყრელზე მოსათავსებელი ნარჩენების რაოდენობის

შემცირების მოთხოვნებით. ახალი ნაგავსაყრელი არ იქნება განკუთვნილი სახიფათო

ნარჩენების განსათავსებლად.

ახალი ნარჩენების გადამუშავები ობიექტი, სანიტარული ნაგავსაყრელის გარდა მოიცავს

სათანადო შენობებს, სასწორ ხიდს, ჩამდინარე წყლების შემკრებ და გამწმენდ სისტემას,

გადამუშავებას დაქვემდებარებული და მავნე ნარჩენების დახარისხებისა და

დასაწყობების ობიეტებს და ოპერირებისათვის საჭირო მანქანებს. ასევე დაგეგმილია

გაზის ექსტრაქციის სისტემა ექსპლუატაციის 3-5 წლის შემდეგ.

8.1.1 მისადგომი გზა

აშენდება ახალი ნაგავსაყრელთან დამაკავშირებელი გზა. აღნიშნული გზა მოთავსდება

ტერიტორიისა და ახალი ავტობანის შორის. ამჟამად მშენებარე ავტობანსა და

ნაგავსაყრელს შორის მანძილი შეადგენს 1.1 კმ. ტერიტორიაზე შესასვლელი წერტილი

სავარაუდოდ იქნება მის დასავლეთ ნაწილში (იხილეთ სურათი 8.1.1.1 ).

სურათი 8.1.1.1. ახალი ტერიტორიისთვის შეთავაზებული შესასვლელი წერტილის ილუსტრაცია

ჭაბურღილის

მდებარეობა

ახალი ავტობანი

25

8.1.2 შემოსული ნარჩენების კონტროლი

შემოსული ნარცენების კონტროლის მიზნით ნაგავსაყრელის შესასვლელში დამონტაჟდება

სასწორი ხიდი, სადაც მოხდება ნარჩენების და სხვა მასალების, მაგ. საფარი მასალების

რეგისტრაცია. სისტემა ჩამოყალიბდება სადაც ყველა მძღოლი წარადგენს ხელმოწერილ

სერთიფიკატს ნარჩენების ტიპზე და ნარჩენების წარმოშობასთან დაკავშირებით. სასწორ

სადგურთან მოხდება კომპიუტერიზირებული სისტემის შეერთება. ინფორმაცია

რომელიც შეიძლება ჩაიწეროს არის, მაგ. წონის დადგენა, ნარჩენების წონა და ტიპი და ა.შ.

თუ კომპიუტერის ინფორმაცია მოიცავს ნარჩენების ტიპების კოდებს და ფასების სიას,

შესაძლებელი იქნება მომხმარებლისთვის გადასახადის დადგენა წონის მონაცემების

მიხედვით. დამატებით სასწორის მაჩვენებლებიდან უფრო ადვილი იქნება შევსების

დონის და კომპაქტურობის სიმჭიდროვის უფრო ადვილად გაკონტროლება.

სურათი 8.1.2.16 სასწორი ხიდის ილუსტრაცია სარეგისტრაციო სისტემის ჩათვლით

(დააკვირდით კამერას ბოძის ბოლოში)

8.1.3 შენობები

სასწორე ხიდთან და სარეგისტრაციო ოფისთან ერთად ტერიტორია ასევე მოიცავს შემდეგ

შენობებს:

ადმინისტრაციული შენობა, მათ შორის საოფისე ფართი და სარეცხი ობიექტები

საამქრო

მავნე ნარჩენების დროებითი საწყობი

დაცვის შენობა

ეს არის ახალი, თანამედროვე ნაგავსაყრელის მთავარი შემადგენელი კომპონენტები და

ილუსტრირებულია სურათ 8.1.3.1

26

სურათი 8.1.3.1 შესასვლელი ალაყაფის, სასწორი სადგურის, ადმინისტრაციული შენობის,

პერსონალის შენობის და დაცვის შენობის ჩათვლით

8.2 ცეცხლაურის ნაგავსაყრელის ტექნიკური რეგლამენტი

8.2 .1 ნარჩენების ტიპები და რაოდენობა

მყარი ნარჩენების მოცულობა და შემადგენლობა შეფასდა როგორც წინასწარი ტექნიკურ-

ეკონომიკურ კვლევით (2006) ასევე ტექნიკურ-ეკონომიკური კვლევით (2008). აღნიშნულ

შეფასებების მიხედვით ცეცხლაურის ნაგავსაყრელი მიიღებს საყოფაცხოვრებო ნარჩენებს

სასტუმროებიდან, მაღაზიებიდან, ბაზრობებიდან, ოფისებიდან, სავაჭრო ცენტრებიდან

და ა.შ.

2013 წლისთვის ბათუმისა და ქობულეთის ნაგავსაყრელებზე წელიწადში განთავსებული

ნარჩენების რაოდენობამ შეადგინა 65 000 და 5 000 ტონა, რაც ჯამში შეადგენს 70 000

ტონას. ახალ ნაგავსაყრელზე შემოსული ნარჩენების რაოდენობა შეფასებულია სწრაფი

განვითარების გათვალისწინებით რაც მიაღწევს 75 000 ტონას, რაც იქნება მომავალში

განსათავსებელი ნარჩენების რაოდენობა.

საოჯახო ნარჩენები მაინც დომინირებს. ბათუმისა და ქობულეთის ნაგავსაყრელებზე

თავსდება მხოლოდ მცირეოდენი სამშენებლო ნარჩენები (1%-ზე ნაკლები). ასევე

ნაგავსაყრელზე თავსდება სხვა ტიპის ნარჩენები, როგორიცაა ქუჩის ნარჩენები, პლაჟების

დასუფთავების შედეგად მიღებული ნარჩენები, ლიკვიდირებული ცხოველები და ა.შ.

მაგრამ მათი რაოდენობა შეფასებულია როგორც მთლიანი მასის რამოდენიმე პროცენტი.

ასე, მაგალითად:

დაცვის

შენობა

ადმინისტრაციული/პერსონალის

შენობა

სასწორი ხიდი

საამქრო

27

Waste amounts 2007

0

500

1000

1500

2000

2500

3000

3500

4000

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

Month

To

ns/m

on

thBatumi

Kobuleti

სურათი 8.2.1.1 2007 წ. ბათუმისა და ქობულეთის ნაგავსაყრელებზე თვეში განთავსებული

ნარჩენების რაოდენობა

ტურისტული სეზონის გამო ზაფხული არის სეზონის პიკი.

იმისათვის, რომ განთავსდეს ნარჩენების დიდი რაოდენობა წარმოქმნილი პროექტის

ტერიტორიაზე დიდი აუცილებლობაა იმისა, რომ აშენებულ იქნას სანიტარული

ნაგავსაყრელი და მისი საჭირო ელემენტები, რომლებიც მოკლედ არის დახასიათებული

ქვემოთ.

8.2.2 დახარისხება და გადამუშავება

28

გამოყოფილი იქნება ტერიტორია გადამუშავებადი ნარჩენების დახარისხებისთვის.

ტერიტორია მოიცავს ერთ ნაწილს ნარჩენების დახარისხებისთვის და ერთ ნაწილს მათი

დროებით დასაწყობებისთვის საბოლოო დანიშნულების ადგილზე ტრანსპორტირებამდე.

დიდი და მძიმე ნარჩენების დახარისხება უმჯობესი იქნება ჩატარდეს მანქანით, რომელსაც

გააჩნია ამწე თათი. მაგრამ დასაწყისში დახარისხება შეიძლება შესრულდეს მექანიკურად,

ანუ ხელით, რადგანაც დიდი მოცულობის ნრჩენები არ შეადგენს დიდ წილს და

დამატებითი პერსონალის დაქირავება დახარისხებისთვის უფრო ნაკლებ ხარჯებთან არის

დაკავშირებული.

მუნიციპალურ ნარჩენებთან შერეული ნებისმიერი მავნე ნარჩენის დახარისხება მოხდება

და გადატანილ იქნება ტერიტორიაზე არსებულ კონტეინერებში, მათი განადგურების

ადგილზე ტრანსპორტირებამდე. დახარისხებაზე მომუშავე პერსონალს უნდა ჩაუტარდეს

ტრენინგი მავნე ნარჩენების ამოცნობასა და დამუშავებაში. მავნე ნარჩენები, როგორიცაა

საღებავი, ძრავის ზეთი, წამლები, საწმენდი საშუალებები, ელემენტები, პესტიციდები და

ა.შ. უნდა დახარისხდეს ცალკე ყუთებში.

ტერიტორია დაიყოფა სამ განყოფილებად სადაც პირველ ნაწილში მოხდება ნარჩენების

დაყრა, მეორე ნაწილში მათი დახარისხება და მესამე ნაწილში მათი დატვირთვა და

ტრანსპორტირება ნაგავსაყრელის უჯრედებისკენ. პროცესი იქნება ცირკულირებადი.

ყოველი სამუშაო დღის ბოლოს ნაწილები უნდა დაიცალოს და დასუფთავდეს, რათა

შემცირდეს გარემოს დაბინძურების რისკი.

დახარისხება მოხდება ხელით და მუშა პერსონალი გაფრთხილებულ უნდა იქნას

ჯანმრთელობის რისკთან დაკავშირებით და უნდა მაოხდეს მათი უზრუნველყოფა

სათანადო დამცავი საშუალებებით, ხელთათმანით, მასკით და ა.შ. პირველ რიგში

დასაქმება უნდა შეთავაზოთ ძველ ნაგავსაყრელებზე არსებულ მენაგვეებს.

გადამუშავებას დაქვემდებარებული მასალა ძირითადად არის:

მეტალი

შუშა

ქაღალდი

ხე

სხვა ეკონომიკური ინტერესის მქონე მასალები

8.2.3 სანიტარული ნაგავსაყრელის უჯრედები

ნაგავსაყრელი აშენდება ევროკომისიის დირექტივების შესაბამისად არასახიფათო

ნარჩენების ნაგავსაყრელის შესახებ.

ნაგავსაყრელის მოქმედების ხანგძლივობა ნარჩენების დახარისხების გათვალისწინებით

შეადგენს 35 წ. ნაგავსაყრელის უჯრედებისთვის საჭირო ტერიტორია საწყის ეტაპზე

29

მოიცავს 11.4 ჰა. თითოეული უჯრედის მაქსიმალური ზედაპირი იქნება 0.8-1 ჰა, ხოლო

სიმაღლე დაახლოებით 15 მეტრი.

პირველ რიგში საჭიროა უნდა მოეწყოს ნაგავსაყრელის ფსკერი.

შემოთავაზებული პროექტი ნაგავსაყრელის ფსკერისთვის შეესაბამება ევროკომისიის

დირექტივას ნაგავსაყრელების შესახებ. ნაგავსაყრელის ფსკერი შედგება გაუმტარი

ფენისგან (ბუნებრივი თიხა) ჩამდინარე წყლების შემკრები სადრენაჟო ფენის ქვემოთ.

ნაგავსაყრელისთვის შემოთავაზებული ფსკერის პროექტი მოცემულია 8.2.3.1 სურათზე.

ზედაპირული და ასევე გრუნტის წყლების პოტენციური დატბორვის თავიდან აცილების

მიზნით გაკეთდება წყალამრიდი თხრილები და დრენაჟები წყლის მიმართულების

შესაცვლელად.

სურათი 8.2.3.1. ნაგავსაყრელის უჯრედების ფსკერის საფარის მოწყობა

ნარჩენები განთავსდება უჯრედებში სადაც დაიწნეხება 0,2-0,5 მ სისქის ფენებად

დამტკეპნი მანქანით. ნარჩენების 0,2 მ სისქის დაწნეხილი ფენის შუალედური ან საბოლოო

იზოლაცია ხდება გრუნტით ან სხვა ინერტული მასალით. ნაგავსაყრელზე ნარჩენების

იზოლაცია ხორციელდება ზაფხულობით ყოვედღე + 500С-ზე, ხოლო +500С-ზე დაბალი

ტემპერატურის პირობებში კი არა უგვიანეს 3 დღე-ღამისა.

ნარჩენების შუალედური საიზოლაციო ფენის სისქე შეადგენდეს 0,15 მეტრს, ნარჩენების

ფენის 750კგ/მ3 სიმკვრივემდე დამტკეპნი მანქანებით დამუშავების შემდეგ. აღნიშნულის

მიზანია ორგანული ნივთიერებების ღია ზემოქმედების შემცირება რაც იწვევს უსიამოვნო

სუნს და მსუბუქი ნარჩენებით (პლასტმასი და ქაღალდი) დანაგვიანების რისკს.

საბოლოო საფარი გამოიყენება ნაგავსაყრელის მოცულობის მთლიანად შევსების შემდეგ.

საფარი შეესაბამება არსებულ რეგულაციებს, მაგრამ როგორც მინიმუმი უნდა დაიგეგმოს

ევროკომისიის დირექტივის შესაბამისად ნაგავსაყრელებთან დაკავშირებით. საბოლოო

საფარის შემოთავაზებული დიზაინი რომელიც შეესაბამება ევროკომისიის დირექტივას

ნაგავსაყრელებთან დაკავშირებით მოცემულია 8.2.3.2 სურათში.

30

სურათი 8.2.3.2 ნაგავსაყრელის საბოლოო საფარის ილუსტრაცია.

ნარჩენების გროვის თითოეული უჯრედი თანდათანობით შეივსება დადგენილ საბოლოო

დონემდე. ზედაპირს ექნება დახრა, მაქსიმუმ 1:3 (ვერტიკალური: ჰორიზონტალური)

სათანადო სამუშაო პირობებისთვის და ასევე საბოლოო საფარის განთავსებისთვის

ნაგავსაყრელის დახურვის დროს. მაქსიმალური დახრა გამოიყენება ასევე ეროზიის რისკის

შემცირების მიზნით.

მაქსიმალური დახრა გამოიყენება შეძლებისდაგვარად მაღლა, რათა მოხდეს არსებული

მოცულობის უტილიზაცია ოპტიმალურამდე. გარკვეული მაღლობის შექმნის შემდეგ

ზედაპირს მიეცემა მსუბუქი დახრა ქედამდე, მინიმალური დახრა იქნება 1:20 ზედაპირზე

წყლის დაგუბების თავიდან აცილების მიზნით. ნარჩენების გროვისკენ მიმართული

ზედაპირული წყლების აცილება უნდა მოხდეს ნარჩენების გვერდის ავლით, რითაც ის

შენარჩუნდება დაბინძურების გარეშე. უჯრედის საბოლოო შევსების შემდეგ მოთავსდება

საბოლოო საფარი არსებული რეგულაციების მიხედვით.

31

8.2.4 ნარჩენების შიდა მართვის ლოჯისტიკა

ყველა შემომავალი სატვირთო მანაქანა გაივლის სასწორ ხიდს ნარჩენების რაოდენობის

რეგისტრაციისათვის. ტერიტორიის შიგნით არსებობს რეგისტრაციის რიგისათვის

მოსაცდელი ადგილი სატვირთო მანქანებისთვის, რათა თავიდან ავირიდოთ

ტრანსპორტის რიგის შექმნა მთავარ გზაზე.

ჩვეულებრივი ნარჩენების მანქანებს შეუძლიათ ტერიტორიაზე შემოწმების გარეშე შესვლა.

მაგრამ რადგან შესაძლებელია გაურკვეველი ტიპის ნარჩენებით სატვირთო მანქანების

შემოსვლა დაიგეგმა სარეგისტრაციო ოფისის გარეთ მოედნის აშენება რათა შესაძლებელი

გახდეს აღნიშნული მანქანების ვიზუალური შემოწმება.

სარეგისტრაციო პუნქტის გავლის შემდეგ მანქანები უნდა დაიცალოს დასახარისხებელ

ტერიტორიაზე და შემდეგ ტერიტორიიდან გასვლამდე დაბრუნდნენ სასწორ ხიდზე და

სარეგისტრაციო პუნქტში.

დასახარისხებელი ტერიტორია უნდა დაიყოს სამ ნაწილად, სადაც შესაძლებელი იქნება

პარალელურად ტვირთის ჩამოცლა, დახარისხება და დატვირთვა. მთავარია

დახარისხებისას ნარჩენების არევისა და ტრანსპორტირების რისკის აცილების შემცირება.

ნარჩენების თავიდან ატვირთვას შეასრულებს მტვირთავი მანქანა და საბოლოო

ტრანსპორტირებას ნაგავსაყრელამდე შეასრულებს „სამოსვალის“ ტიპის მანქანა.

აღნიშნული კონცეფციიდან შიდა მისადგომი გზა ნაგავსაყრელამდე შესაძლებელია იყოს

საკმაოდ უხეში საფარით.

პროექტის ერთ-ერთი კრიტერიუმია შემოსული მანქანების ნაგავსაყრელ ნაწილში შესვლის

თავიდან არიდება ნარჩენების ტერიტორიაზე ტრანსპორტირებისას. შეუძლებელია

სანაგვე მანქანებისა და მტვირთავი/“სამოსვალი“ ტიპის მანქანების არევა, მაგრამ

ძირითადად ტერიტორიაზე იქნება ერთი სუფთა და ერთი დაბინძურებული მხარე.

ამგვარად შესაძლებელია ნაგვის მანქანების სუფთად შენარჩუნება რათა დაბრუნდნენ

მთავარ გზაზე სპეციალური დასუფთავების გარეშე.

8.2.5 სანიტარული ნაგავსაყრელის გაზის ექსტრაქციის სისტემა

აქტიური ნაგავსაყრელის გაზის ექსტრაქციის სისტემის მონტაჟი უნდა შესრულდეს

შესაბამის დროს (გახსნიდან 3–5 წლის შემდეგ) მას შემდეგ რაც მიღწეულ იქნება

მაქსიმალური სიმაღლე და შუალედური საფარი განთავსდება ნაგავსაყრელის სათანადო

ნაწილში ისე, რომ ჟანგბადის შეღწევის რისკი იქნას აცილებული. გაზის ექსტრაქციის

სისტემის მთავარი კომპონენტებია (სურათი 8.2.5.1):

გაზის ჭაბურღილები

გაზის შემკრები მილები

გაზის სატუმბო სადგური

კონდენსატის არხი

გაზის ძრავები

ლამპარი

32

სურათი 8.2.5.17 გაზის შეგროვების სისტემის პრინციპები

ძირითადი კონცეფცია მდგომარეობს იმაში, რომ პერფორალური გაზის ჭაბურღილები

მონტაჟდება ნარჩენების გროვაში შესაბამისი ტერიტორიის გაუმტარი შუალედური

საფარით დალუქვის შემდეგ. ქვე–წნევა გაზის ექსტრაქციისთვის მოეწყობა გაზის სატუმბო

სადგურში საქარე მანქანებით. გარემოსდაცვითი თვალსაზრისით საბოლოო შედეგი იქნება

ნაგავსაყრელის გაზის განადგურება ეკოლოგიურად სუფთა გზით ლამპარში დაწვით

მაღალ ტემპერატურაზე.

მაგრამ ერთი დამატებითი კონცეფცია, რომელიც ფართოდ გამოიყენება არის ენერგიის

უტილიზაცია გაზში, მაგ. გათბობის მიზნით ან საწარმოო პროცესებისთვის. მოცემული

პროექტისთვის შეთავაზებულია გაზის ელექტრო ენერგიად გარდაქმნა სისტემაში გაზის

ძრავების დამატებით.

ნაგავსაყრელის გაზის მთლიანი რაოდენობა სრული ციკლის დროს დაახლოებით

შეადგენს 700 მილიონი მ3 გაზს. სხვა ნაგავსაყრელებიდან მიღებული გამოცდილებით

დაახლოებით 70–80% შეგროვება იქნება შესაძლებელი გაზის ექსტრაქციის სიტემით.

აღნიშნული პროექტის განხორციელებით ნაგავსაყრელის გაზით გარემოს დაბინძურება

ფასდება დაახლოებით 82 მ მ3. საშუალოდ ამ მონაცემებით წლიური გაზის ეფექტი

შეადგენს 2.5 მ მ3.

8.2.6 სანიტარული ნაგავსაყრელის ჩამდინარე წყლების შეგროვების და გაწმენდის სისტემა

ნაგავსაყრელის ჩამდინარე წყლები შეგროვდება სადრენაჟო ფენაში, 0,50 მ სისქით,

რომელიც ჩადებულია ნაგავსაყრელის ფსკერზე, დამლუქი ფენის ზემოთ. ნაგავსაყრელის

ქვედა უკიდურესი წერტილიდან ჩამდინარე წყლები გადაიგზავნება მილებში გამწმენდი

ობიექტისკენ.

33

აჭარის სანიტარული ნაგავსაყრელის ჩამდინარე წყლების გამწმენდი ობიექტის

პროექტირება მოხდება თანამედროვე ნაგავსაყრელებისთვის არსებული წესების და ევრო

კავშირის ნარჩენების მართვის დირექტივების მიხედვით.

საბოლოოდ განთავსებული ნარჩენების ზედაპირი თანდათანობით დაიფარება

ნაგავსაყრელის ექსპლუატაციის პროცესში წარმოქმნილი ჩამდინარე წყლების

მინიმუმამდე შემცირების მიზნით. ნაგავსაყრელის დალუქულ და ღია უჯრედებში

ჩამდინარე წვიმის წყალი შეგროვდება სადრენაჟეო სისტემით, რომელიც მოთავსებულია

ნაგავსაყრელის ქვეშ, და მათი გადაქაჩვა მოხდება ჩამდინარე წყლების გამწმენდ ობიექტში.

ნარჩენების დროებით დასაწყობების ადგილიდან შეგროვებული წვიმის წყალი ასევე

გადაიგზავნება ჩამდინარე წყლების გამწმენდ ობიექტში. წვიმის წყალი ნაგავსაყრელის

დაუბინძურებელი ნაწილიდან გადაიგზავნება არსებულ არხში, რომელიც მდებარეობს

ტერიტორიის სამხრეთ მხარეს.

8.2.7 საკანალიზაციო წყლები

ტერიტორიაზე არსებული შენობებიდან გამოსული საიტარული წყლები შეიკრიბება და

გაიწმინდება ჩამდინარე წყლებთან ერთად.

8.3 ინსინერატორი

8.3.1 შესავალი

ცეცხლაურის ნაგავსაყრელზე გადმოტანილი იქნება ბათუმის ნაგავსაყრელზე

განთავსებული ინსინერატორი. აღნიშნული ინსინერატორის ექსპლოატაციაზე

საქართველოს გარემოს დაცვის სამინისტროს მიერ გაცემულია გარემოზე ზემოქმედების

ნებართვა. ინსინერატორში განხორციელდება ყველა კლასის სამედიცინო ნარჩენების

გაუვნებლობა გარდა „ე“ - კლასის სამედიცინო ნარჩენებისა.

ქვემოთ მოცემულია ინფორმაცია აღნიშნული ინსინერატორის ექსპლუატაციის შესახებ.

8.3.2 ტექნოლოგიური პროცესის აღწერილობა

აჭარის ავტონომიური რესუბლიკის 21 სამკურნალო დაწესებულებაში შეგროვილი

სხვადასხვა მავნეობის და სახიფათოობის ნარჩენები, რომლებიც ადგილზე გაივლიან

სპეციალურ წინასწარ დამუშავებას სადეზინფექციო ქიმიური პრეპარატებით ქლორამინის

და ლიზოფორმინის სამი, ხუთი ან ათპროცენტიანი ხსნარებით ნარჩენების ტიპის

მიხედვით შეინახება სპეციალურ სათავსოებში და დღის ბოლოს გადაეცემა

ტრანსპორტირებისათვის სპეცავტოტრანსპორტს, რითაც შემოიზიდება სამრეწველო

მოედანზე და დაბინავდება საწყობში.

34

ოპერატორისთავს დანადგარს და საწვავის მიწოდების სისტემას, ასევე ავტომატური

მართვის სისტემებსაც, დანადგარი გაყავს წვის ოპტიმალურ რეჟიმზე. იხსნება ქვედა

კამერის კარი და ნარჩენები ჩაიტვირთება კამერაში. ჩატვირთვის შემდეგ იხურება კარი,

ხოლო წვის პროცესის დამთავრების შემდეგ ავტომატური სისტემა გამორთავს დანადგარს.

საჭიროებისამებრ იტვირთება შემდეგი პარტია და მეორდება ციკლი, ან ითიშება

დანადგარი და მთლიანად კვების სისტემა. დანადგარის ქვედა კამერის სარქველიდან

გამოიღება ფერფლი და თავსდება კონტინერში. კონტეინერი გავსების შემდეგ იხურება

ჰერმეტულად და გადაიტანება ნარჩენების საწყობიდან სარკოფაგში. საწარმოს უნდა

მოემსახუროს ორი ოპერატორი, ხელმძღვანელი, ტრანსპორტის მძღოლი და დარაჯი.

არსებითად ემსახურება სულ ოთხი ადამიანი, რადგანაც თითეულ მათგანს შეთავსებული

აქვს ღამის მორიგის ფუნქცია. სულ ობიექტს დაგეგმილი აქვს ოფიციალური ცნობისა და

დავალების მიხედვით დაამუშაოს 240 დღის განმავლობაში 21424 კგ ნარჩენი წელიწადში,

ე.ი. 90 კგ დღეში.

ძირითადი ემისიის წყაროა ინსინერატორის გამოფრქვევის წყარო, ნაკლებმნიშვნელოვანია

მცირე სიმძლავრის დიზელგენერატორის და დიზელის საწვავის სასაწყობე რეზერვუარის

გამოფრქვევის წყაროები, რომელთა გამონაფრქვევები ზდგ პროექტის გათვლების

მიხედვით მინიმალურია.

8.3.3 ტექნოლოგიური ოპერაციების მიმდევრობა

1. რისკის მქონე ნარჩენების შეგროვება, პირველადი გაუვნებელყოფა და დაფასოვება

სხვადასხვა ფერის პოლიმერულ ტარაში, დროებითი აკუმულაცია სპეციალურად

გამოყოფილ სათავსოებში.

2. დატვირთვა სპეცავტოტრანსპორტში

3. ტრანსპორტირება საწარმოში

4. დაფასოებული ნარჩენების გადმოტვირთვა და დაბინავება საწყობში

5. დანადგარის მომზადება. საწვავის ავზის შემოწმება

6. დანადგარის ჩართვა და გაყვანა წვის ოპტიმალურ რეჟიმზე

7. ნარჩენების ჩატვირთვა, ჩასატვირთვი კარის ჩაკეტვა, ჰერმეტულობის შემოწმება

8. წვის პროცესის რეგულირება საჭიროების შემთხვევაში

9. წვის პროცესის დამთავრებისას საკონტროლო-გამზომი ხელსაწყოების

მაჩვენებლების შემოწმება, ფიქსაცია და ნარჩენების შემდეგი პარტიის ჩატვირთვა

10. წვის პროცესის რეგულირება

11. წვის პროცესის დასრულებისას დანადგარის გამორთვა

12. ფერფლის გადმოტვირთვა და კონტეინერში მოთავსება

35

13. კონტეინერის ხუფის დახურვა და საწყობში მოთავსება (გავსების შემდეგ

კონტეინერი თავსდება სარკოფაგში)

14. სამუშაო ციკლის დასრულება. საინსინერატოროს შიდა განათების და ვენტილაციის

გამორთვა. დენის გათიშვა. საინსინერატოროში შესასვლელის დახურვა. გარე

განათების ჩართვა პროექტით დაგეგმილი ნარჩენების რაოდენობის (90 კგ/დღ)

ციკლი დამთავრდება აღნიშნული რაოდენობის დამუშავების შემდეგ.

8.3.4 ინსინერატორის შენობის მშენებლობისა და სამონტაჟო სამუშაოების აღწერა

საამქრო მოეწყობა ცეცხლაურის ნაგავსაყრელის ტერიტორიაზე. ნაგებობის გაბარიტები

იქნება (3 9 3,6), ე.ი. 88,36 მ2. იმავე ნაგებობაში დაგეგმარებულია მცირე მოცულობის

საწვავის რეზერვუარის დამონტაჟება სპეციალურ ოთახში. მეორე იზოლირებულ

სათავსოში განთავსდება დასაწვავი ნარჩენების კონტეინერები. ამრიგად, შენობის ფართი,

რომელზეც განლაგებულია ინსინერატორი, სავსებით პასუხობს საქართველოში მიღებულ

სამშენებლო სტანდარტებს СНиП 2.07.01- 89 „Градостроительство, планировка и застройка

городских и сельских поселений (строительные нормы и правила“).

შესაბამისად, სამონტაჟო სამუშაოების ზემოქმედება დაიყვანება იმ ნარჩენებთან

დაკავშირებულ პრობლემატიკაზე, რაც წარმოიქმნება ინსინირატორის განსათავსებელი

შენობის მმშენებლობისას.

საწვავის რეზერვუარისათვის გამოიყოფა ცალკე იზოლირებული ოთახი და აქ

განხორციელდება შემდეგი მოსამზადებელი სამუშაოები:

• იატაკის მოჭიმვა;

• ჩამოსაწრეტი ღარების და დაღვრილი საწვავის შემკრების მოწყობა;

• იატაკის დაფარვა სითხეგაუმტარი ფენით;

• კედლების გალესვა და შეღებვა სპეციალური საღებავით;

• საწვავის რეზერვუარის ოთახის და ინსინერატორის ძირითადი; ოთახის გამყოფი

კედლის მოპირკეთება თერმოსაიზოლაციო ფენით;

• რეზერვუარის და მისი საგების მონტაჟი.

მომწოდებლის კომპლექტაციაში არსებულ გამოსაფრქვევ მილთან ერთად ინსინერატორის

სიმაღლე აღწევს 6,1 მ. საწვავის ავზის ტევადობა – 500 ლ.

ნაგებობის ფართი სავსებით აკმაყოფილებს სანიტარულ-ტექნიკურ ნორმატივებს.

სეისმომედეგობის თვალსაზრისით შენობა გათვლილია 8 ბალიან მიწისძვრებზე

8.3.5 ზოგადი კონსტრუქციული და საინჟინრო პარამეტრები

ინსინერატორი – მოდელი P–16, რომელიც დაპროექტებული არის სამედიცინო ნარჩენების

დასამუშავებლად, დამონტაჟდება ლაბორატორიის ტერიტორიაზე სპეციალურ შენობაში.

36

დანადგარის წონა – 1995 კგ.

მაქსიმალური წარმადობა სამედიცინო ნარჩენებისათვის - 45კგ/საათში.

საწვავის მოხმარება - 17,0 ლ/საათში.

ნამწვი აირის სიჩქარე მილში 1,752 მ/წმ.

ნამწვი აირის მოცულობითი სიჩქარე მილში 0.304 მ3/წმ.

აირის ტემპერატურა მილში 1000 0C.

დანადგარის გაბარიტებია, მმ:

• სიგრძე 2000

• სიგანე 1220

• სიმაღლე (მილის) 6100

• კარები 610 710

დანადგარის შიდა გაბარიტებია, მმ:

• სიგრძე 1200

• სიგანე 620

• სიმაღლე 660

8.3.6 ტექნოლოგიური პროცესის ფიზიკო-ქიმიური ასპექტები. ფიზიკო-ქიმიური

პროცესები

P-16 მოდელის ინსინერატორი განეკუთვნება თანამედროვე ტექნოლოგიებისა და

ეკოლოგიური მოთხოვნების გათვალისწინებით შექმნილ დანადგართა კლასს.

ინსინერატორი დაპროექტებულია ჰაერის კონტროლირებადი მიწოდების მექანიზმის და

სუფთა ინსინერაციის პრინციპის შესაბამისად ოპერირებისათვის. ამ მექანიზმის

უპირატესობა მეტწილად განპირობებულია იმ ფაქტით, რომ ნარჩენების დაწვა

შესაძლებელი არის მტვერ-აირ დამჭერი მოწყობილობის გარეშე. ეს მიიღწევა

ინსინერატორის ქვედა (წვის) კამერაში მინიმალური ინტროდუქციით (საწვავისა და

ჰაერის მიწოდების ინტენსიობის და ტემპერატურის ზედა ზღვრის მკაცრი ავტო-მატური

კონტროლი), რაც თავის მხრივ განაპირობებს ნამწვი აირის მოძრაობის შედარებით ‘მშვიდ”

პირობებს (სიჩქარის, ტურბულენტურობის თვალსაზრისით) და მნიშვნელოვნად

ზღუდავს ნაწილაკების წარტაცებას ზედა კამერაში.

მოდელი P-16–ს მუშაობისას ნარჩენები ქვედა კამერაში მხოლოდ ნაწილობრივ “პასიურად

იფერფლება” ან იწვება (პიროლიზი). ნარჩენების დოზირებული გახურება ხდება კამერაში

ალის, მიწოდებული ჰაერის, შესაბამისად ტემპერატურის კონტრო-ლის და ავტომატური

რეგულირების საშუალებით. შედეგად უზრუნველყოფილ უნდა იყოს ინსინერატორის

მუშაობის ისეთი რეჟიმი, რომ ქვედა კამერაში ტემპერატურა არ აჭარბებდეს ზღვრულს.

37

აღწერილ პირობებში ნამწვი აირის სიჩქარეები ძალზე დაბალია და არ ხდება ფერფლის

ნაწილაკების წარტაცება და გადატანა ინსინერატორის ზედა კამერაში. ზედა კამერაში

ხვდება მხოლოდ ძალიან მცირე ზომის ნაწილაკები და კვამლი. აქ ხორციელდება კვამლის

ხელმეორედ წვა და დამატებითი ჰაერის მიწოდება, ისე რომ ძალიან გახურებული და

მაღალდისპერსული კვამლის ნაწილაკები სწრაფად იჟანგება ჭარბი ჟანგბადის გარემოში

ისევე, როგორც ნახშირჟანგის მნიშვნელოვანი ნაწილი და წარმოიქმნება არსებითად

უვნებელი ნახშირორჟანგის აირი და წყლის ორთქლი.

9. გარემოზე და სოციალურ ფაქტორებზე ზემოქმედების შესამცირებელი

ღონისძიებები

9,1 რეაგირება პერსონალის ტრავმატიზმის ან მათი ჯანმრთელობის უსაფრთხოებასთან

დაკავშირებული ინციდენტების დროს

ადამიანის დაშავების აღმომჩენი პირის უპირველეს ქმედებას წარმოადგენს ინციდენტის

შესახებ შეტყობინების სასწრაფო გადაცემა. სამაშველო ჯგუფის გამოჩენამდე დაშავებულს

პირველადი დახმარება უნდა გაეწიოს შემდგომ ქვეთავებში მოცემული პირველადი

დახმარების სტრატეგიის მიხედვით. პირველადი დახმარების გაწევამდე აუცილებელია

სიტუაციის შეფასება და დადგენა ქმნის თუ არა საფრთხეს დაშავებულთან მიახლოვება.

9,2. პირველადი დახმარება მოტეხილობის დროს

არჩევენ ძვლის ღია და დახურულ მოტეხილობას:

ღია მოტეხილობისათვის დამახასიათებელია კანის საფარველის მთლიანობის

დარღვევა. ამ დროს დაზიანებულ არეში არის ჭრილობა და სისხლდენა. ღია

მოტეხილობის დროს მაღალია ინფიცირების რისკი. ღია მოტეხილობის დროს:

o დროულად მოუხმეთ დამხმარეს, რათა დამხმარემ ჩაატაროს სხეულის

დაზიანებული ნაწილის იმობილიზაცია, სანამ თქვენ დაამუშავებთ ჭრილობას;

o დაფარეთ ჭრილობა სუფთა საფენით და მოახდინეთ პირდაპირი ზეწოლა

სისხლდენის შეჩერების მიზნით. არ მოახდინოთ ზეწოლა უშუალოდ მოტეხილი

ძვლის ფრაგმენტებზე;

o ჭრილობაზე თითებით შეხების გარეშე, საფენის ზემოდან ფრთხილად

შემოფარგლეთ დაზიანებული არე სუფთა ქსოვილით და დააფიქსირეთ ის

ნახვევით;

o თუ ჭრილობაში მოჩანს მოტეხილი ძვლის ფრაგმენტები, მოათავსეთ რბილი

ქსოვილი ძვლის ფრაგმენტების გარშემო ისე, რომ ქსოვილი სცილდებოდეს მათ

და ნახვევი არ ახდენდეს ზეწოლას ძვლის ფრაგმენტებზე. დაამაგრეთ ნახვევი

ისე, რომ არ დაირღვეს სისხლის მიმოქცევა ნახვევის ქვემოთ;

38

o ჩაატარეთ მოტეხილი ძვლის იმობილიზაცია, ისევე, როგორც დახურული

მოტეხილობისას;

o შეამოწმეთ პულსი, კაპილარული ავსება და მგრძნობელობა ნახვევის ქვემოთ

ყოველ 10 წთ-ში ერთხელ.

დახურულ მოტეხილობასთან გვაქვს საქმე, თუ კანის მთლიანობა დაზიანებულ

არეში დარღვეული არ არის. ამ დროს დაზიანებულ არეში აღინიშნება სისხლჩაქცევა

და შეშუპება. დახურული მოტეხილობის დროს:

o სთხოვეთ დაზარალებულს იწვეს მშვიდად და დააფიქსირეთ სხეულის

დაზიანებული ნაწილი მოტეხილობის ზემოთ და ქვემოთ ხელით, სანამ არ

მოხდება მისი იმობილიზაცია (ფიქსაცია);

o კარგი ფიქსაციისათვის დაამაგრეთ სხეულის დაზიანებული ნაწილი

დაუზიანებელზე. თუ მოტეხილობა არის ხელზე დააფიქსირეთ ის სხეულზე

სამკუთხა ნახვევის საშუალებით. ფეხზე მოტეხილობის არსებობისას

დააფიქსირეთ დაზიანებული ფეხი მეორეზე. შეკარით კვანძები დაუზიანებელი

ფეხის მხრიდან;

o შეამოწმეთ პულსი, მგრძნობელობა და კაპილარული ავსება ნახვევის ქვემოთ

ყოველ 10 წთ-ში ერთხელ. თუ სისხლის მიმოქცევა ან მგრძნობელობა

დაქვეითებულია, დაადეთ ნაკლებ მჭიდრო ნახვევი.

9.3. პირველადი დახმარება ჭრილობების და სისხლდენის დროს

არსებობს სამი სახის სისხლდენა:

სისხლი ცოტაა. ამ დროს ინფექციის საშიშროება მეტია:

o დაშავებულს მობანეთ ჭრილობა დასალევად ვარგისი ნებისმიერი უფერო

სითხით;

o შეახვიეთ ჭრილობა სუფთა ქსოვილით;

სისხლი ბევრია. ამ დროს არსებობს სისხლის დაკარგვის საშიშროება:

o დააფარეთ ჭრილობას რამდენიმე ფენად გაკეცილი ქსოვილი და გააკეთეთ

დამწოლი ნახვევი;

o თუ სისხლი ისევ ჟონავს, ჭრილობაზე ქსოვილი კიდევ დაახვიეთ (სისხლით

გაჟღენთილი ქსოვილი არ მოხსნათ) და ძლიერად დააწექით სისხლმდინარ არეს;

ჭრილობიდან სისხლი შადრევანივით ასხამს. ამ დროს სისხლი ძალიან სწრაფად

იკარგება. ამის თავიდან ასაცილებლად არტერიის საპროექციო არეს (ჭრილობის

ზემოთ) თითით (ან თითებით) უნდა დააწვეთ, შემდეგ კი ლახტი დაადოთ.

არტერიაზე ზეწოლის ადგილებია: მხრის ქვედა მესამედი და ბარძაყის ზედა

მესამედი. ლახტის დადების წესი ასეთია:

o ლახტს მხოლოდ უკიდურეს შემთხვევაში ადებენ, რადგან ის ხშირად შეუქცევად

დაზიანებებს იწვევს;

o ლახტი ედება ჭრილობის ზემოთ;

o ლახტის დასადები ადგილი ტანსაცმლით უნდა იყოს დაფარული. თუ

ჭრილობის ადგილი შიშველია, ლახტს ქვეშ სუფთა ქსოვილი უნდა დავუფინოთ;

39

o პირველი ნახვევი მჭიდრო უნდა იყოს (შეძლებისდაგვარად უნდა დამაგრდეს),

შემდეგ ლახტი იჭიმება და ჭრილობის არეს დამატებით ედება 3-4-ჯერ (ლახტის

მაგივრად შეიძლება გამოყენებულ იქნეს თოკი, ქამარი და სხვა;

o ლახტი ზამთარში ერთი, ზაფხულში კი ორი საათით ედება. შემდეგ 5-10 წუთით

უნდა მოვუშვათ და თავდაპირველი ადგილიდან ოდნავ ზემოთ დავადოთ;

o შეამოწმეთ, სწორად ადევს თუ არა ლახტი - სწორად დადების შემთხვევაში

კიდურზე პულსი არ ისინჯება;

o რა არ უნდა გავაკეთოთ:

o არ ჩავყოთ ხელი ჭრილობაში;

o ჭრილობიდან არაფერი ამოვიღოთ. თუ ჭრილობიდან გამოჩრილია უცხო

სხეული, ვეცადოთ, ის მაქსიმალურად დავაფიქსიროთ (ნახვევი დავადოთ

გამოჩრილი უცხო სხეულის ირგვლივ).

შინაგანი სისხლდენა ძნელად აღმოსაჩენი დაზიანებაა. ეჭვი მიიტანეთ შინაგან

სისხლდენაზე, როდესაც ტრავმის მიღების შემდეგ აღინიშნება შოკის ნიშნები,

მაგრამ არ არის სისხლის თვალსაჩინო დანაკარგი. შინაგანი სისხლდენის დროს:

o დააწვინეთ დაზარალებული ზურგზე და აუწიეთ ფეხები ზემოთ;

o შეხსენით მჭიდრო ტანსაცმელი კისერზე, გულმკერდზე, წელზე;

o არ მისცეთ დაზარალებულს საჭმელი, წამალი და სასმელი. თუ დაზარალებული

გონზეა და აღენიშნება ძლიერი წყურვილის შეგრძნება, დაუსველეთ მას ტუჩები;

o დაათბუნეთ დაზარალებული – გადააფარეთ საბანი ან ქსოვილი;

o ყოველ 10 წთ-ში ერთხელ გადაამოწმეთ პულსი, სუნთქვა და ცნობიერების დონე.

თუ დაზარალებული კარგავს გონებას, მოათავსეთ უსაფრთხო მდებარეობაში.

9.4. პირველადი დახმარება დამწვრობის დროს

დამწვრობა შეიძლება განვითარდეს ცხელი საგნების ან ორთქლის ზემოქმედების

(თერმული დამწვრობა), კანზე ქიმიური ნივთიერების მოხვედრის (ქიმიური დამწვრობა),

დენის ზემოქმედების (ელექტრული დამწვრობა) შემთხევაში. იმისათვის, რომ შეგვეძლოს

დამწვრობის დროს პირველი დახმარების სწორად აღმოჩენა, უნდა განვსაზღვროთ

დამწვრობის ხარისხი, რაც დამოკიდებულია დაზიანების სიღრმეზე და დაზიანების

ფართზე (სხეულის ზედაპირის რა ნაწილზე ვრცელდება დაზიანება).

დამწვრობის დროს პირვალადი დახმარების ღონისძიებებია:

o დამწვრობის დროს საშიშია კვამლის შესუნთქვა, ამიტომ თუ ოთახში კვამლია

და მისი სწრაფი განიავება შეუძლებელია, გადაიყვანეთ დაზარალებული

უსაფრთხო ადგილას, სუფთა ჰაერზე;

o თუ დაზარალებულზე იწვის ტანსაცმელი, არ დაიწყოთ მისი სხეულის

გადაგორება, გადაასხით სხეულს წყალი (ელექტრული დამწვრობის

შემთხვევაში, წრედში ჩართულ დანადგარებთან წყლის გამოყენება

დაუშვებელია);

o თუ წყლის გამოყენების საშუალება არ არის, გადააფარეთ სხეულს

არასინთეტიკური ქსოვილი;

40

o აუცილებელია დროულად დაიწყოთ დამწვარი არის გაგრილება ცივი წყლით (I

და II ხარისხის დამწვრობისას 10-15 წუთით შეუშვირეთ გამდინარე წყალს, III

და IV ხარისხის დამწვრობისას შეახვიეთ სუფთა სველი ქსოვილით და შემდეგ

ასე შეხვეული გააცივეთ დამდგარ წყალში);

o დაზიანებული არედან მოაშორეთ ტანსაცმელი და ნებისმიერი სხვა საგანი,

რომელსაც შეუძლია სისხლის მიმოქცევის შეფერხება. არ მოაშოროთ

ტანსაცმლის ნაწილაკები, რომლებიც მიკრულია დაზიანებულ არეზე;

o დაფარეთ დაზიანებული არე სტერილური ნახვევით. ამით შემცირდება

დაინფიცირების ალბათობა;

o დამწვრობის დროს შესაძლებელია ცხელი აირების ჩასუნთქვა, რაც იწვევს

სასუნთქი გზების დამწვრობას. თუ დაზარალებულს აღენიშნება გაძნელებული

ხმაურიანი სუნთქვა, დამწვრობა სახის ან კისრის არეში, სახისა და ცხვირის

თმიანი საფარველის შეტრუსვა, პირის ღრუსა და ტუჩების შეშუპება, ყლაპვის

გაძნელება, ხველა, ხრინწიანი ხმა - ეჭვი მიიტანეთ სასუნთქი გზების

დამწვრობაზე და დაელოდეთ სამედიცინო სამსახურს;

o სამედიცინო სამსახურის მოსვლამდე მუდმივად შეამოწმეთ სუნთქვა და პულსი,

მზად იყავით სარეანიმაციო ღონისძიებების ჩატარებისათვის.

o დამწვრობის დროს არ შეიძლება დაზიანებული არიდან ტანსაცმლის

ნაწილაკების აშრევება, რადგან ამით შესაძლებელია დაზიანების გაღრმავება;

o არ შეიძლება ბუშტუკების მთლიანობის დარღვევა, რადგან ზიანდება კანის

საფარველი და იქმნება ხელსაყრელი პირობები ორგანიზმში ინფექციის

შეჭრისათვის;

o დაზიანებული არის დასამუშავებლად არ გამოიყენოთ მალამოები, ლოსიონები,

ზეთები;

o არ შეიძლება ქიმიური დამწვრობის დროს დაზიანებული არის დამუშავება

მანეიტრალებელი ხსნარებით. მაგ. ტუტით განპირობებული დამწვრობის

დამუშავება მჟავათი.

9.5. პირველადი დახმარება ელექტროტრავმის შემთხვევაში

არჩევენ ელექტროტრავმის სამ სახეს:

მაღალი ძაბვის დენით გამოწვეული ელექტროტრავმა. მაღალი ძაბვის დენით

გამოწვეული ელექტროტრავმის დროს განვითარებული დაზიანება უმრავლეს

შემთხვევაში სასიკვდილოა. ამ დროს ვითარდება მძიმე დამწვრობა. კუნთთა

ძლიერი შეკუმშვის გამო, ხშირად დაზარალებული გადაისროლება მნიშვნელოვან

მანძილზე, რაც იწვევს მძიმე დაზიანებების (მოტეხილობების) განვითარებას.

მაღალი ძაბვის დენით გამოწვეული ელექტროტრავმის შემთხევაში:

o არ შეიძლება დაზარალებულთან მიახლოვება, სანამ არ გამოირთვება დენი და

საჭიროების შემთხვევაში, არ გაკეთდება იზოლიაცია. შეინარჩუნეთ 18 მეტრის

რადიუსის უსაფრთხო დისტანცია. არ მისცეთ სხვა თვითმხილველებს

დაზარალებულთან მიახლოვების საშუალება;

41

o ელექტროტრავმის მიღების შემდეგ, უგონოდ მყოფ დაზარალებულთან

მიახლოვებისთანავე გახსენით სასუნთქი გზები თავის უკან გადაწევის გარეშე,

ქვედა ყბის წინ წამოწევით;

o შეამოწმეთ სუნთქვა და ცირკულაციის ნიშნები. მზად იყავით რეანიმაციული

ღონისძიებების ჩატარებისათვის;

o თუ დაზარალებული უგონო მდგომარეობაშია მაგრამ სუნთქავს, მოათავსეთ იგი

უსაფრთხო მდებარეობაში;

o ჩაატარეთ პირველი დახმარება დამწვრობისა და სხვა დაზიანებების

შემთხვევაში.

დაბალი ძაბვის დენით გამოწვეული ელექტროტრავმა. დაბალი ვოლტაჟის დენით

განპირობებული ელექტროტრავმა შეიძლება გახდეს სერიოზული დაზიანებისა და

სიკვდილის მიზეზიც კი. ხშირად ამ ტიპის ელექტროტრავმა განპირობებულია

დაზიანებული ჩამრთველებით, ელექტროგაყვანილობითა და მოწყობილობით.

სველ იატაკზე დგომის ან სველი ხელებით დაუზიანებელ ელექტროგაყვანილობაზე

შეხებისას ელექტროტრავმის მიღების რისკი მკვეთრად მატულობს. დაბალი ძაბვის

დენით გამოწვეული ელექტროტრავმის შემთხვევაში:

o არ შეეხოთ დაზარალებულს, თუ ის ეხება ელექტროდენის წყაროს;

o არ გამოიყენოთ ლითონის საგნები ელექტროდენის წყაროს მოშორების მიზნით;

o თუ შეგიძლიათ, შეწყვიტეთ დენის მიწოდება (გამორთეთ დენის ჩამრთველი).

თუ ამის გაკეთება შეუძლებელია, გამორთეთ ელექტრომოწყობილობა დენის

წყაროდან;

o თუ თქვენ არ შეგიძლიათ დენის გამორთვა დადექით მშრალ მაიზოლირებელ

საგანზე (მაგალითად, ხის ფიცარზე, რეზინისა ან პლასტმასის საფენზე, წიგნზე

ან გაზეთების დასტაზე;

o მოაშორეთ დაზარალებულის სხეული დენის წყაროდან ცოცხის, ხის ჯოხის,

სკამის საშუალებით. შესაძლებელია გადააადგილოთ დაზარალებულის სხეული

დენის წყაროდან ან პირიქით, თუ ეს უფრო მოსახერხებელია, გადაადგილოთ

თვით დენის წყარო;

o დაზარალებულის სხეულზე შეხების გარეშე, შემოახვიეთ ბაწარი მისი

ტერფებისა ან მხრების გარშემო და მოაშორეთ დენის წყაროს;

o უკიდურეს შემთხვევაში, მოკიდეთ ხელი დაზარალებულის მშრალ არამჭიდრო

ტანსაცმელს და მოაშორეთ ის დენის წყაროდან;

o თუ დაზარალებული უგონო მდგომარეობაშია, გახსენით სასუნთქი გზები,

შეამოწმეთ სუნთქვა და პულსი;

o თუ დაზარალებული უგონო მდგომარეობაშია, სუნთქვა და პულსი აქვს,

მოათავსეთ უსაფრთხო მდებარეობაში. გააგრილეთ დამწვარი არეები და

დაადეთ ნახვევი;

o თუ დაზარალებულს ელექტროტრავმის მიღების შემდეგ არ აღენიშნება

ხილული დაზიანება და კარგად გრძნობს თავს, ურჩიეთ დაისვენოს.

ელვის/მეხის ზემოქმედებით გამოწვეული ელექტროტრავმა ელვით

განპირობებული ელექტროტრავმის დროს ხშირია სხვადასხვა ტრავმის,

42

დამწვრობის, სახისა და თვალების დაზიანება. ზოგჯერ ელვამ შეიძლება

გამოიწვიოს უეცარი სიკვდილი. სწრაფად გადაიყვანეთ დაზარალებული

შემთხვევის ადგილიდან და ჩაუტარეთ პირველი დახმარება როგორც სხვა სახის

ელექტროტრავმის დროს.

9.6. რეაგირება სატრანსპორტო შემთხვევების დროს

ავტოსატრანსპორტო შემთხვევის დროს საჭიროა შემდეგი სტრატეგიული ქმედებების

განხორციელება:

სატრანსპორტო საშუალებების / ტექნიკის გაჩერება;

ინფორმაციის გადაცემა შესაბამისი სამსახურებისთვის (საპატრულო პოლიცია,

სასწრაფო სამედიცინო სამსახური);

იმ შემთხვევაში თუ საფრთხე არ ემუქრება ადამიანის ჯანმრთელობას და არ

არსებობს სხვა ავარიული სიტუაციების პროვოცირების რისკები (მაგ. სხვა

სატრანსპორტო საშუალებების შეჯახება, ხანძარი, საწვავის დაღვრა და სხვ.), მაშინ:

o გადმოდით სატრანსპორტო საშუალებიდან / ტექნიკიდან ან მოშორდით

ინციდენტის ადგილს და შეინარჩუნეთ უსაფრთხო დისტანცია;

o დაელოდეთ საპატრულო პოლიციის / სამაშველო რაზმის გამოჩენას.

დამატებითი საფრთხეების შემთხვევაში იმოქმედეთ შემდეგნაირად:

o გადმოდით სატრანსპორტო საშუალებიდან / ტექნიკიდან ან მოშორდით

ინციდენტის ადგილს და შეინარჩუნეთ უსაფრთხო დისტანცია;

o ხანძრის, საწვავის დაღვრის შემთხევებში იმოქმედეთ შესაბამის ქვეთავებში

მოცემული რეაგირების სტრატეგიის მიხედვით;

o იმ შემთხვევაში თუ საფრთხე ემუქრება ადამიანის ჯანმრთელობას ნუ

შეეცდებით სხეულის გადაადგილებას;

o თუ დაშავებული გზის სავალ ნაწილზე წევს, გადააფარეთ რამე და

შემოსაზღვრეთ საგზაო შემთხვევის ადგილი, რათა იგი შესამჩნევი იყოს

შორიდან;

o მოხსენით ყველაფერი რაც შესაძლოა სულს უხუთავდეს (ქამარი, ყელსახვევი);

o დაშავებულს პირველადი დახმარება აღმოუჩინეთ შესაბამის ქვეთავებში

მოცემული პირველადი დახმარების სტრატეგიის მიხედვით (თუმცა

გახსოვდეთ, რომ დაშავებულის ზედმეტი გადაადგილებით შესაძლოა

დამატებითი საფრთხე შეუქმნათ მის ჯანმრთელობას).

9.7. რეაგირება ბუნებრივი ხასიათის ავარიული სიტუაციის დროს

რეაგირება მიწისძვრის შემთხვევაში

მიწისძვრაზე რეაგირება იწყება მისი პირველივე ბიძგის შეგრძნებისას, თუ მიწისძვრა

სუსტია დარჩით იქ სადაც ხართ, ნუ მიეცემით პანიკას. მას შემდგომ, რაც პერსონალი თავს

უსაფრთხოდ იგრძნობს, იგი ვალდებულია იმოქმედოს შემდეგი სტრატეგიით:

43

ეთხოვოს მთელს პერსონალს ყველა სამშენებლო დანადგარ-მექანიზმის, ასევე

ექსპლუატაციის პერიოდში ნაგებობის ყველა დანადგარის გათიშვა შესაბამისი

თანმიმდევრობით;

სამაშველო რაზმის გამოჩენამდე მიწისძვრის შედეგების სალიკვიდაციო

ღონისძიებებს ხელმძღვანელობს სამშენებლო სამუშაოების მენეჯერი/ნაგებობის

უფროსი შემდეგი სტრატეგიით:

o მოხდეს დაშავებულთა გამოყვანა ნანგრევებიდან და იმათი გადარჩენა, ვინც

მოხვდა ნახევრადდანგრეულ ან ცეცხლმოდებულ შენობაში;

o მოხდეს იმ ტექნოლოგიური ხაზების ავარიების ლიკვიდაცია და აღმოფხვრა,

რომლებიც ემუქრება ადამიანების სიცოცხლეს;

o მოხდეს ადვილად აალებადი და ფეთქებადი ნივთიერებების გატანა საშიში

ზონებიდან;

o მოხდეს ავარიულ და საშიშ მდგომარეობაში მყოფი შენობების და

კონსტრუქციების იძულებითი წესით ჩამონგრევა ან გამაგრება;

o სამაშველო სამუშაოების შესრულებისას დაუშვებელია, საჭიროების გარეშე,

ნანგრევების ზემოთ სიარული, დანგრეულ შენობა-ნაგებობებში შესვლა, მათ

ახლოს ყოფნა თუ არსებობს მათი შემდგომი ჩამონგრევის საშიშროება;

o ძლიერ დაკვამლულ და ჩახერგილ შენობებში შესვლისას აუცილებელია წელზე

თოკის შებმა, რომლის თავისუფალი ბოლო უნდა ეჭიროს შენობის

შესასვლელთან მდგომ პირს;

o სამაშველო და სალიკვიდაციო სამუშაოების შესრულებისას აუცილებელია

ინდივიდუალური დაცვის საშუალებების გამოყენება.

რეაგირება ღვარცოფის, წყალდიდობის, უეცარი დატბორვის შემთხვევაში

სტიქიური უბედურების სიახლოვეს მყოფმა პერსონალმა უნდა იმოქმედოს შემდეგი

სტრატეგიით:

o საშიშროების შემთხვევაში სასწრაფოდ განახორციელეთ ევაკუაცია საშიში

ზონიდან;

o ევაკუაციის მარშრუტი არ უნდა გადიოდეს ღვარცოფული მდინარეების

კალაპოტზე;

o საშიშროების ნიშნების გაჩენისას სასწრაფოდ გადაადგილდით შემაღლებული

ადგილისკენ;

o დაუშვებელია ღვარცოფსაშიში მდინარის კალაპოტში ჩასვლა ღვარცოფის

პირველი ტალღის ჩავლის შემდეგ. მას შეიძლება მოჰყვეს მეორე ტალღაც;

o გადაადგილდით ისე, რომ არ გადაკვეთოთ ღვარცოფის კალაპოტი;

o საშიშია დარჩენა შენობაში, თუ იგი მდებარეობს ჩამოქცეული ნაპირის ახლოს, ან

მის ქვეშ გრუნტი ნაწილობრივ წარეცხილია.

მას შემდგომ, რაც პერსონალი თავს უსაფრთხოდ იგრძნობს, იგი ვალდებულია იმოქმედოს

შემდეგი სტრატეგიით:

44

საჭიროების შემთხვევაში ეთხოვოს პერსონალს ყველა სამშენებლო დანადგარ-

მექანიზმის, ასევე ექსპლუატაციის პერიოდში დანადგარების გათიშვა შესაბამისი

თანმიმდევრობით;

სამაშველო რაზმის გამოჩენამდე სტიქიური მოვლენის შედეგების სალიკვიდაციო

ღონისძიებებს ხელმძღვანელობს სამშენებლო სამუშაოების მენეჯერი/ნაგებობის

უფროსი შემდეგი სტრატეგიით:

o მოხდეს პერსონალის გამოყვანა საშიში ზონებიდან;

o მოხდეს ადვილად აალებადი და ფეთქებადი ნივთიერებების გატანა საშიში

ზონებიდან;

o დროის მოკლე მონაკვეთში მოხდეს დაზიანებული გზებისა და ხიდების

დროებითი აღდგენა ბულდოზერების და ექსკავატორების გამოყენებით;

o მოხდეს შენობების და ჰიდროტექნიკური ნაგებობების დათვალიერება და მათი

ტექნიკური მდგომარეობის შემოწმება;

o მოხდეს ავარიულ და საშიშ მდგომარეობაში მყოფი შენობების და ს

კონსტრუქციების იძულებითი წესით ჩამონგრევა ან გამაგრება;

o სამაშველო და სალიკვიდაციო სამუშაოების შესრულებისას აუცილებელია

ინდივიდუალური დაცვის საშუალებების გამოყენება.

ავარიაზე რეაგირებისთვის საჭირო აღჭურვილობა

როგორც მშენებლობის, ასევე ექსპლუატაციის პროცესში ავარიების განვითარების

თვალსაზრისით მაღალი რისკების მქონე შესაბამის უბნებზე უნდა არსებობდეს ავარიაზე

რეაგირების სტანდარტული აღჭურვილობა, კერძოდ:

პირადი დაცვის საშუალებები:

ჩაფხუტები;

დამცავი სათვალეები;

სპეცტანსაცმელი ამრეკლი ზოლებით;

წყალგაუმტარი მაღალყელიანი ფეხსაცმელები;

ხელთათმანები;

ხანძარსაქრობი აღჭურვილობა:

სტანდარტული ხანძარმქრობები;

ვედროები, ქვიშა, ნიჩბები და ა.შ.;

სათანადოდ აღჭურვილი ხანძარსაქრობი დაფები;

სახანძრო მანქანა – გამოყენებული იქნება ქ. ოზურგეთის სახანძრო რაზმის

მანქანები.

გადაუდებელი სამედიცინო მომსახურების აღჭურვილობა:

სტანდარტული სამედიცინო ყუთები;

სასწრაფო დახმარების მანქანა – გამოყენებული იქნება ქ. ოზურგეთის სამედიცინო

დაწესებულების სასწრაფო დახმარების მანქანები.

45

დაღვრის აღმოსაფხვრელი აღჭურვილობა:

გამძლე პოლიეთილენის ტომრები;

აბსორბენტის ბალიშები;

ხელთათმანები;

ზეთშემკრები მოცულობა;

ვედროები;

პოლიეთილენის ლენტა.

საჭირო კვალიფიკაცია და პერსონალის ინსტრუქტაჟი

პერიოდულად უნდა შესრულდეს ავარიაზე რეაგირების თითოეული სისტემის გამოცდა,

დაფიქსირდეს მიღებული გამოცდილება და „ავარიულ სიტუაციებზე რეაგირების გეგმა“-

ში გამოსწორდეს სუსტი რგოლები (იგივე უნდა შესრულდეს ინციდენტის რეალიზაციის

შემთხვევაშიც).

პროექტის მთელ შტატს უნდა ჩაუტარდეს გაცნობითი ტრენინგი. ჩატარებულ

სწავლებებზე უნდა არსებობდეს პერსონალის გადამზადების რეგისტრაციის სისტემა,

რომლის დოკუმენტაციაც უნდა ინახებოდეს კომპანიის ან კონტრაქტორების ოფისებში.

10. ავარიულ სიტუაციებზე რეაგირება

10.1 რეაგირება ხანძრის შემთხვევაში

ხანძრის კერის ან კვამლის აღმომჩენი პირის და მახლობლად მომუშავე პერსონალის

სტრატეგიული ქმედებებია:

სამუშაო უბანზე ყველა საქმიანობის შეწყვეტა, გარდა უსაფრთხოების ზომებისა;

სიტუაციის შეფასება, ხანძრის კერის და მიმდებარე ტერიტორიების დაზვერვა;

შეძლებისდაგვარად ტექნიკის და სხვა დანადგარ-მოწყობილობების იმ ადგილებიდან

გაყვანა/გატანა, სადაც შესაძლებელია ხანძრის გავრცელება. ელექტრომოწყობილობები

უნდა ამოირთოს წრედიდან;

იმ შემთხვევაში თუ ხანძარი მძლავრია და გაძნელებულია ხანძრის კერასთან

მიდგომა, მიმდებარედ განლაგებულია რაიმე ხანძარსაშიში ან ფეთქებადსაშიში

უბნები/ნივთიერებები, მაშინ:

o მოშორდით სახიფათო ზონას:

- ევაკუირებისას იმოქმედეთ ნაგებობის ევაკუაციის სქემის/ საევაკუაციო პლაკატების

მითითებების მიხედვით;

- თუ თქვენ გიწევთ კვამლიანი დახურული სივრცის გადაკვეთა, დაიხარეთ, რადგან

ჰაერი ყველაზე სუფთა იატაკთანაა, ცხვირზე და პირზე აიფარეთ სველი ნაჭერი;

- თუ ვერ ახერხებთ ევაკუაციას ალმოდებული გასასვლელის გამო ხმამაღლა

უხმეთ მშველელს;

o ავარიის შესახებ შეტყობინება გადაეცით უფროს მენეჯერს/ოპერატორს;

46

o დაელოდეთ სამაშველო რაზმის გამოჩენას და მათი მოსვლისას გადაეცით

დეტალური ინფორმაცია ხანძრის მიზეზების და ხანძრის კერის სიახლოვეს არსებული

სიტუაციის შესახებ;

იმ შემთხვევაში თუ ხანძარი არ არის მძლავრი, ხანძრის კერა ადვილად მისადგომია და

მასთან მიახლოება საფრთხეს არ უქმნის თქვენს ჯანმრთელობას. ამასთან არსებობს

მიმდებარე ტერიტორიებზე ხანძრის გავრცელების გარკვეული რისკები, მაშინ

იმოქმედეთ შემდეგნაირად:

o ავარიის შესახებ შეტყობინება გადაეცით უფროს მენეჯერს / ოპერატორს;

o მოძებნეთ უახლოესი სახანძრო სტენდი და მოიმარაგეთ საჭირო სახანძრო ინვენტარი

(ცეცხლმაქრობი, ნაჯახი, ძალაყინი, ვედრო და სხვ);

o ეცადეთ ხანძრის კერის ლიკვიდაცია მოახდინოთ ცეცხლმაქრობით,

ცეცხლმაქრობზე წარმოდგენილი ინსტრუქციის მიხედვით;

o იმ შემთხვევაში თუ უბანზე არ არსებობს სახანძრო სტენდი, მაშინ ხანძრის კერის

ლიკვიდაციისთვის გამოიყენეთ ქვიშა, წყალი ან გადააფარეთ ნაკლებად აალებადი

სქელი ქსოვილი;

o იმ შემთხვევაში თუ ხანძრის კერის სიახლოვეს განლაგებულია წრედში ჩართული

ელექტროდანადგარები წყლის გამოყენება დაუშვებელია;

o დახურულ სივრცეში ხანძრის შემთხვევაში ნუ გაანიავებთ ოთახს (განსაკუთრებული

საჭიროების გარდა), რადგან სუფთა ჰაერი უფრო მეტად უწყობს ხელს წვას და ხანძრის

მასშტაბების ზრდას.

ხანძრის შემთხვევაში უბნის მენეჯერის/უფროსი ოპერატორის სტრატეგიული ქმედებებია:

დეტალური ინფორმაციის მოგროვება ხანძრის კერის ადგილმდებარეობის,

მიმდებარედ არსებული/დასაწყობებული დანადგარ-მექანიზმების და

ნივთიერებების შესახებ და სხვ;

სხვა პერსონალის და სახანძრო სამსახურის ინფორმირება;

ინციდენტის ადგილზე მისვლა და სიტუაციის დაზვერვა, რისკების გაანალიზება

და ხანძრის სავარაუდო მასშტაბების (I, II ან III დონე) შეფასება;

მთელს პერსონალს ეთხოვოს მანქანებისა და უბანზე არსებული ხანძარსაქრობი

აღჭურვილობის გამოყენება;

პერსონალის ქმედებების გაკონტროლება და ხელმძღვანელობა.

ხანძრის შემთხვევაში სამშენებლო სამუშაოების მენეჯერის/ნაგებობის უფროსის

სტრატეგიული ქმედებებია:

სახანძრო სამსახურის ინფორმირება;

H&SE ოფიცერთან ერთად შიდა პერსონალის ქმედებების გაკონტროლება და

ხელმძღვანელობა ადგილობრივი ან რეგიონალური სახანძრო რაზმის გამოჩენამდე

(ამის შემდეგ შტატს ხელმძღვანელობს სახანძრო რაზმის ხელმძღვანელი);

სახანძრო რაზმის ქმედებების ხელშეწყობა (შესაძლოა საჭირო გახდეს უბანზე

არარსებული სპეციალური აღჭურვილობა და სხვ.);

47

ინციდენტის დასრულების შემდგომ H&SE ოფიცერთან ერთად ავარიის შედეგების

სალიკვიდაციო ღონისძიებების გატარება;

ანგარიშის მომზადება და სამშენებლო სამუშაოების მწარმოებელი

კომპანიისთვის/ნაგებობის ოპერატორი კომპანიისთვის მიწოდება.

ლანდშაფტური ხანძრის შემთხვევაში ხანძრის სალიკვიდაციო ღონისძიებებში

მონაწილეობას ღებულობს საგანგებო ვითარების სამსახურები. ასევე ნაგებობის

პერსონალი, საჭიროების შემთხვევაში ადგილობრივი მოსახლეობაც. ტყის ხანძრის

ჩაქრობისას, ზემოთ წარმოდგენილი მითითებების გარდა გამოიყენება შემდეგი ძირითადი

მიდგომები:

ტყის ხანძრის ქვედა საზღვრების დაფერთხვა მწვანე ტოტებით, ცოცხებითა და

ტომრის ნაჭრებით;

ტყის დაბალი ხანძრის საზღვრებზე მიწის დაყრა ნიჩბებით ან ბარებით;

დამაბრკოლებელი ზოლის ან არხის გაყვანა რათა შევაჩეროთ ხანძრის გავრცელება;

ხანძრის ჩაქრობა აფეთქების გამოყენებით (ხანძრის გავრცელების

დამაბრკოლებელი არხის მოწყობა).

დამაბრკოლებელი არხის მოწყობა უნდა მოხდეს სამშენებლო ბანაკების,

სამშენებლო უბნების და კერძოდ ამ ტერიტორიებზე განლაგებული ადვილად

აალებადი და ფეთქებადი ნივთიერებების მიმართულებით ხანძრის გავრცელების

საშიშროების შემთხვევაში.

10.2 რეაგირება საშიში ნივთიერებების დაღვრის შემთხვევაში

წინამდებარე ქვეთავში განხილულია მხოლოდ I და II დონის ავარიული სიტუაციებზე

რეაგირების სტრატეგია. საშიში ნივთიერებების დაღვრის რეაგირების სახეებს

მნიშვნელოვნად განსაზღვრავს მიწის ზედაპირის სახე. აგრეთვე, მისი პირვანდელი

მდგომარეობა. შესაბამისად ავარიებზე რეაგირება წარმოდგენილია შემდეგი

სცენარებისთვის:

საშიში ნივთიერებების დაღვრა შეუღწევად ზედაპირზე (ასფალტის, ბეტონის

საფარი);

საშიში ნივთიერებების დაღვრა შეღწევად ზედაპირზე (ხრეში, ნიადაგი, ბალახოვანი

საფარი);

საშიში ნივთიერებების მდინარეში ჩაღვრა.

შეუღწევად ზედაპირზე საშიში ნივთიერებების (ძირითადად ნავთობპროდუქტები)

დაღვრის შემთხვევაში საჭიროა შემდეგი სტრატეგიული ქმედებების განხორციელება:

ინფორმაციის გადაცემა სხვა პერსონალისთვის და სამაშველო რაზმისთვის;

უბანზე მომუშავე ყველა დანადგარ-მექანიზმის გაჩერება;

დაბინძურების წყაროს გადაკეტვა (არსებობის შემთხვევაში);

ეთხოვოს პერსონალს ავარიაზე რეაგირებისათვის საჭირო აღჭურვილობის და

ინდივიდუალური დაცვის საშუალებების მობილიზება;

48

მოხდეს სამეურნეო-ფეკალური კანალიზაციის სისტემის შესასვლელების (ჭების

ხუფები) ბლოკირება;

საჭიროების შემთხვევაში საჭიროა შესაფერისი შეუღწევადი მასალისაგან (ქვიშის

ტომრები, პლასტმასის ფურცლები, პოლიეთილენის აპკები და სხვ.) გადასაკეტი

ბარიერების მოწყობა ისე, რომ მოხდეს დაღვრილი ნივთიერებების შეკავება ან

გადაადგილების შეზღუდვა;

ბარიერები უნდა აიგოს ნალის ფორმით, ისე, რომ გახსნილი მხარე მიმართული

იყოს ნივთიერებების დინების შემხვედრად;

მოხდეს დაღვრილი ნავთობპროდუქტების შეგროვება ცოცხებისა და ტილოების

გამოყენებით;

დაღვრილი ნავთობპროდუქტების შესაშრობად საჭიროა შთანმთქმელი

(აბსორბენტული) საფენების გამოყენება;

მოაგროვეთ ნავთობპროდუქტები ისე, რომ შესაძლებელი იყოს მისი კონტეინერში

(ჭურჭელში) შეგროვება და შემდგომი გადატანა.

ნავთობის შეწოვის შემდეგ საფენები უნდა მოთავსდეს პოლიეთილენის ტომრებში

(საჭიროების შემთხვევაში შესაძლებელია საფენების ხელმეორე გამოყენება);

მოედანი სრულიად უნდა გაიწმინდოს ნარჩენი ნავთობპროდუქტებისგან, რათა

გამოირიცხოს მომავალში წვიმის წყლებით დამაბინძურებლების წარეცხვა;

გაწმენდის ოპერაციების დამთავრების შემდეგ ყველა საწმენდი მასალა უნდა

შეგროვდეს, შეიფუთოს და დასაწყობდეს შესაბამისად დაცულ ადგილებში.

შეღწევად ზედაპირზე ნავთობპროდუქტების დაღვრის შემთხვევაში საჭიროა შემდეგი

სტრატეგიული ქმედებების განხორციელება:

ინფორმაციის გადაცემა სხვა პერსონალისთვის და სამაშველო რაზმისთვის;

უბანზე მომუშავე ყველა დანადგარ-მექანიზმის გაჩერება (იმ შემთხვევაში თუ

ადგილი აქვს ზეთების დაღვრას ქვესადგურის ტერიტორიაზე, აუცილებელ

პირობას წარმოადგენს დაღვრის სიახლოვეს არსებული ყველა

ელექტროდანადგარის - ტრანსფორმატორები, ამომრთველები და სხვა გათიშვა

შესაბამისი თანმიმდევრობით);

დაბინძურების წყაროს გადაკეტვა (არსებობის შემთხვევაში);

ეთხოვოს პერსონალს ავარიაზე რეაგირებისათვის საჭირო აღჭურვილობის და

ინდივიდუალური დაცვის საშუალებების მობილიზება;

მოხდეს სამეურნეო-ფეკალური კანალიზაციის სისტემის შესასვლელების (ჭების

ხუფები) ბლოკირება;

შთანმთქმელები უნდა დაეწყოს ერთად ისე, რომ შეიქმნას უწყვეტი ბარიერი

(ზღუდე) მოძრავი ნავთობპროდუქტების წინა კიდის პირისპირ. ბარიერის

ბოლოები უნდა მოიხაროს წინისკენ, რათა მან ნალის ფორმა მიიღოს;

დაღვრილი ნავთობპროდუქტების შეკავების ადგილი უნდა დაიფაროს

პოლიეთილენის აპკის ფურცლებით, რათა არ მოხდეს ნავთობის შეღწევა ნიადაგის

ქვედა ფენებში;

49

აღსანიშნავია, რომ თუ შეუძლებელია შემაკავებელი პოლიეთილენის ფურცლების

დაფენა, მაშინ ბარიერების მოწყობა გამოიწვევს ნავთობის დაგროვებას ერთ

ადგილზე, რაც თავის მხრივ გამოიწვევს ამ ადგილზე ნიადაგის გაჯერებას

ნავთობით, ნავთობპროდუქტების შეღწევას ნიადაგის უფრო ქვედა ფენებში;

დაღვრილი ნავთობპროდუქტების შესაშრობად საჭიროა შთანმთქმელი

(აბსორბენტული) საფენების გამოყენება;

მოაგროვეთ ნავთობი ისე, რომ შესაძლებელი იყოს მისი კონტეინერში (ჭურჭელში)

შეგროვება და შემდგომი გადატანა;

ნავთობის შეწოვის შემდეგ საფენები უნდა მოთავსდეს პოლიეთილენის ტომრებში

(საჭიროების შემთხვევაში შესაძლებელია საფენების ხელმეორე გამოყენება);

მოედანი სრულიად უნდა გაიწმინდოს ნარჩენი ნავთობპროდუქტებისგან, რათა

გამოირიცხოს მომავალში წვიმის წყლებით დამაბინძურებლების წარეცხვა ან

ნიადაგის ღრმა ფენებში გადაადგილება;

გაწმენდის ოპერაციების დამთავრების შემდეგ ყველა საწმენდი მასალა უნდა

შეგროვდეს, შეიფუთოს და დასაწყობდეს შესაბამისად დაცულ ადგილებში;

მიწის ზედაპირზე არსებული მცენარეულობის და ნიადაგის ზედა ფენის

დამუშავება უნდა დაიწყოს დაბინძურების წყაროს მოცილებისთანავე ან გაჟონვის

შეწყვეტისთანავე;

როგორც კი მოცილებული იქნება მთელი გაჟონილი ნავთობპროდუქტები,

სამშენებლო სამუშაოების მენეჯერის / ნაგებობის უფროსის მითითებისა და

შესაბამისი კომპეტენციის მქონე მოწვეული სპეციალისტის ზედამხედველობით

უნდა დაიწყოს დაბინძურებული ნიადაგის მოცილება და მისთვის სარემედიაციო

სამუშაოების ჩატარება.

მდინარეში ნავთობპროდუქტების დაღვრის შემთხვევაში საჭიროა შემდეგი

სტრატეგიული ქმედებების განხორციელება:

ინფორმაციის გადაცემა სხვა პერსონალისთვის და სამაშველო რაზმისთვის;

მდინარეში ჩაღვრის შემთხვევაში ქვედა ბიეფში მოსახლეობის ინფორმირება;

უბანზე მომუშავე ყველა დანადგარ-მექანიზმის გაჩერება (იმ შემთხვევაში თუ

ადგილი აქვს სატურბინე ზეთების ჩაღვრას ნამუშევარ წყალში, აუცილებელ

პირობას წარმოადგენს ჰიდროტურბინების მუშაობის შეჩერება შესაბამისი

თანმიმდევრობით);

დაბინძურების წყაროს გადაკეტვა (არსებობის შემთხვევაში);

ეთხოვოს პერსონალს ავარიაზე რეაგირებისათვის საჭირო აღჭურვილობის და

ინდივიდუალური დაცვის საშუალებების მობილიზება;

მდინარის სანაპირო ცელით გასუფთავდეს მცენარეულობისაგან;

დაუყოვნებლივ მოხდეს მდინარის დაბინძურებული მონაკვეთის გადაღობვა ხის

დაფებით ან სამდინარო ბონებით. დამატებითი საჭიროების შემთხვევაში

შესაძლებელია მიწით გავსებული ტომრების გამოყენება;

მდინარის ზედაპირზე შეგროვებული ნავთობპროდუქტების ამოღება მოხდეს

საასენიზაციო მანქანებით;

50

ნაპირზე დაღვრილი ნავთობპროდუქტების შესაშრობად გამოყენებული უნდა იქნეს

შთანმთქმელი (აბსორბენტული) საფენები;

ნავთობის შეწოვის შემდეგ საფენები მოთავსდეს ნარჩენების განსათავსებელ

პოლიეთილენის ტომრებში.

11. მოსალოდნელი ემისიების მოცულობა და სახეები

11.1. ზეგავლენა ატმოსფერულ ჰაერზე.

საწარმოს ფუნქციონირების შედეგად ატმოსფერულ ჰაერში გაფრქვეულ მავნე

ნივთიერებათა ანგარიში განხორციელდა წარმოების დარგობრივი მეთოდიკის

საფუძველზე საანგარიშო მეთოდების გამოყენებით და დამკვეთის მიერ მოწოდებული

ინფორმაციის გათვალისწინებით. ანგარიში შესრულებულია საწარმოს მაქსიმალური

დატვირთვის პირობებისთვის.

ნაგავსაყრელის პოლიგონიდან გაფრქვეული ჰაერის ძირითადი დამაბინძურებელი

ნივთიერებებია: აზოტის ორჟანგი, ნახშირჟანგი, გოგირდის ორჟანგი, მეთანი, ამიაკი,

ტოლუოლი, ქსილოლი, ფორმალდეჰიდი, ეთილბენზოლი და გოგირდწყალბადი.

ცხრილ-9.1.1-ში მოცემულია საწარმოში წარმოქმნილი მავნე ნივთიერებების კოდი,

ზღვრულად დასაშვები კონცენტრაციების მნიშვნელობები, გაფრქვევის სიმძლავრეები და

საშიშროების კლასი.

ცხრილი 11.1.1

მავნე ნივთიერებათა ზღვრულად დასაშვები კონცენტრაციები

მავნე ნივთიერების დასახელება

კოდი

ზღვრულად დასაშვები

კონცენტრაცია მკ/მ3 საშიშროების

კლასი მაქსიმალური

ერთჯერადი

საშუალო დღე-

ღამური

1 2 3 4 4

აზოტის დიოქსიდი, (NO2) 200 0,2 0,040 2

ამიაკი 303 0,2 0,04 4

ჭვარტლი 300 0,15 0,05 3

გოგირდის დიოქსიდი 701 0,5 0,05 3

გოგირდწყალბადი 333 0,008 - 2

ნახშირბადის ოქსიდი 322 5 3 4

მეთანი 336 50,0 - -

ქსილოლი 616 0,2 - 3

ტოლუოლი 621 0,6 - 3

ეთილბენზოლი 330 0,02 - 3

ფორმალდეჰიდი 504 0,035 0,003 2

ნახშირწყალბადები 417 1.0 - 4

51

საწარმო ვალდებულია ისე მოაწყოს თავისი საქმიანობა, რომ თავისი ტერიტორიის

ფარგლებს გარეთ დაცული იქნას ცხრილ-10.1.1-ში მოყვანილი მაქსიმალური ერთჯერადი

კონცენტრაციები, რისთვისაც საჭიროა ტექნოლოგიური რეჟიმის ზუსტი დაცვა.

აღნიშნული მახასიათებლების – საწარმოს პრინციპული ფუნქციონირების მონაცემების

საფუძველზე დადსგენილი – გარემოს დაბინძურების წყაროებია:

- ბიოგაზის წვის დანადგარი (წყარო გ-1 );

- ნაგავსაყრელის პოლიგონის ზედაპირი (წყარო გ-2);

- ინსინირატორი (წყარო გ-3);

- დიზელის საწვავის რეზერვუარი (წყარო გ-4);

1. პოლიგონზე განთავსებული ნარჩენების ანალიზის სავარაუდო შემადგენლობა:

ნარჩენებში ორგანული შემადგენლების შემცველობა (R) -55%

ორგანულ შემადგენლებში ცხიმშემცველი ნივთიერებების შემცვ. (ცხიმები) -2%

ორგანულ შემადგენლებში ნახშირწყლების შემცველობა (ნახშირწყლ) -83%

ორგანულ შემადგენლებში ცილების შემცველობა (ცილა) -15%

ნარჩენების საშუალო ტენიანობა W - 47%

2. აირის გასაშუალებული ანალიზები (მრავალწლიანი პრაქტიკული დაკვირვების

საშუალო მახასიათებლები გროვის 4-5 მეტრის სიღრმეში).

ცხრილი 11.1.1.1

კომპონენტი Сi, მგ/მ3

მეთანი 660908

ნახშირორჟანგი 558958

ტოლუოლი 9029

ამიაკი 6659

ქსილოლი 5530

ნახშირბადის ოქსიდი 3148

აზოტის დიოქსიდი 1392

ფორმალდეჰიდი 1204

ეთილბენზოლი 1191

გოგირდის დიოქსიდი 878

გოგირდწყალბადი 326

3. პოლიგონის რაიონში წლის თბილი პერიოდის ჰაერის საშ.ტემპერატურა ( > 8 0C) -

11,90C;

4. თბილი პერიოდის ხანგრძლივობა დღეებში (> 00C ) – 210;

5. პოლიგონზე შეტანილი ნარჩენების მაქსიმალური რ-ბა წელიწადში (ტონა) – 75 000;

6. პოლიგონის ექსპლოატაციის დაწყების სავარაუდო თარიღი - 2014;

7. პოლიგონის ექსპლოატაციის დასრულების წელი/საანგარიშო წელი - 2049;

8. წელიწადში თბილი თვეების რ-ბა ( > 8 0C) – 7;

52

9. წელიწადში ცივი თვეების რ-ბა ( 0 დან 8 0C - მდე) – 5.

მეთოდიკის [1] თანახმად:

1. ვსაზღვრავთ აირის კუთრ გამოსავალს (კგ/კგ)

)*34,0*62,0*92,0(*)100(**10 6 cilnaxSirwycx WRQw =

= 10-6 * 55 * (100 - 75) * (0,92 * 2 + 0,62 * 83 + 0,34 * 15) = 0,170236 კგ/კგ ნარჩენზე.

2. ვსაზღვრავთ ნარჩენების ორგანული ნაწილის "დუღილი"-ს სრულ პერიოდს.

301966,0)(*

10248

saS.TbiliTbili

duRtt

t

tდუღ=12,62490972 წელი

3. ვსაზღვრავთ აირის წლიურ გამოსავალს

310*duR

kuTrit

QP w

Pკუთრი = 13,48413923 კგ/ტ. ნარჩენზე

4. ვსაზღვრავთ აირის სიმკვრივეს

n

i

Ci1

610biogaz

ρბიოგაზ =1,249225კგ/მ3

5. ვსაზღვრავთ კომპონენტების მასურ შემცველობას ბიოგაზში

imas.C = 10-4 x Ci / ρ ბიოგაზ

ცხრილი 11.1.1.2

კომპონენტი С, მას % С, მას%

საშუალო

მეთანი 52,90544137 52,915

ნახშირბადის დიოქსიდი* 0,722768116 44,752

ტოლუოლი 0,533050491 0,723

ამიაკი 0,442674458 0,533

ქსილოლი 0,251996238 0,443

ნახშირბადის ოქსიდი 0,111429086 0,252

აზოტის დიოქსიდი 0,096379755 0,111

ფორმალდეჰიდი 0,09533911 0,096

ეთილბენზოლი 0,070283576 0,095

გოგირდის დიოქსიდი 0,02609618 0,07

გოგირდწყალბადი 0 0,026

53

*შენიშვნა: ნახშირბადის დიოქსიდი არ მიეკუთვნება მავნე ნივთიერებას ( არ გააჩნია ზდკ)

და არ ექვემდებარება ნორმირებას.

6. ვსაზღვრავთ კომპონენტების კუთრ მასებს

100

* kuTrmas

kuTri

PCP

ცხრილი 11.1.1.3

კომპონენტი Сi, კგ/ტ

მეთანი 7,135132274

ნახშირბადის დიოქსიდი 6,034359680

ტოლუოლი 0,097490327

ამიაკი 0,071870462

ქსილოლი 0,059734737

ნახშირბადის ოქსიდი 0,033980031

აზოტის დიოქსიდი 0,014967395

ფორმალდეჰიდი 0,012944774

ეთილბენზოლი 0,012809932

გოგირდის დიოქსიდი 0,009438897

გოგირდწყალბადი 0,003505876

7. ვსაზღვრავთ ექსპლოატაციის პერიოდში შეტანილი ნარჩენების რ-ბას

Мმასა = ექსპლოატ. წლ. რ-ბა - 2 უკანასკნელი წელი = (35-2) * 75 000 = 2475 000 ტონა (∑ D)

8. ვსაზღვრავთ ნივთიერებათა მაქს. და წლიურ ემისიას

310*))235(*3600*24*

*

Tbili

kuTrijam

T

DPM

Mჯამ =55, 738 გ/წმ; მათ შორის:

ცხრილი 11.1.1.4

კომპონენტი М, გ/წმ

მეთანი 29.4938

ნახშირბადის დიოქსიდი 24.9439

ტოლუოლი 0.40298

ამიაკი 0.2971

ქსილოლი 0.24692

ნახშირბადის ოქსიდი 0.14046

აზოტის დიოქსიდი 0.06187

ფორმალდეჰიდი 0.05351

ეთილბენზოლი 0.05295

გოგირდის დიოქსიდი 0.03902

გოგირდწყალბადი 0.014492

54

610*3,1*12

3600*24*365*

12

3600*24*365**

baMG jamjam

Gჯამ = 1588. 739 ტ/წელ; მათ შორის:

ცხრილი 11.1.1.5

კომპონენტი М, ტ/წელ

მეთანი 840.681

ნახშირბადის დიოქსიდი 710.992

ტოლუოლი 11.487

ამიაკი 8.468

ქსილოლი 7.038

ნახშირბადის ოქსიდი 4.004

აზოტის დიოქსიდი 1,764

ფორმალდეჰიდი 1,525

ეთილბენზოლი 1,509

გოგირდის დიოქსიდი 1.112

გოგირდწყალბადი 0.413

11.1.2 დამაბინძურებელ ნივთიერებათა ემისიის გაანგარიშება მყარი საყოფაცხოვრებო

პოლიგონიდან

გაანგარიშება შესრულებულია მეთოდიკით “დამაბინძურებელ ნივთიერებათა ემისიის

გაანგარიშება მყარი საყოფაცხოვრებო პოლიგონიდან” .

55

საწყისი მონაცემები:

ცხრილი 11.1.2.1

პარამეტრი აღნიშვნა სიდიდე

ნარჩენებში ორგანული შემადგენლობის შემცველობა R 55%

ორგანულ შემადგენლობაში ცხიმშემცველი

ნივთიერებების შემცველობა ცხიმები 2%

ორგანულ შემადგენლობაში ნახშირწყლების

შემცველობა ნახშირწყლები 83%

ორგანულ შემადგენლობაში ცილების შემცველობა ცილები 15%

ნარჩენების საშუალო ტენიანობა % 47

პოლიგონის რ-ში წლის თბილი პერიოდის საშ.

ტემპერატ. 0C 11,9

წლის თბილი პერიოდის ხანგრძლივობა დღეები 365

ნარჩენების პოლიგონზე შემოტანის რაოდენობა

წელიწადში ტონა 75000

პოლიგონის ექსპლოატაციის დაწყების დრო წელი 2014

პოლიგონის ექსპლოატაციის დასრულების

დრო/საანგარიშო წელი წელი 2047

წელიწადში თბილი თვეების რ-ბა ( > 8 0C - ზე) თვე 7

წელიწადში ცივი თვეების რაოდენობა( 0 დან 8 0C -

მდე) თვე 5

გაანგარიშების საბოლოო შედეგები:

ცხრილი 11.1.2.2

კოდი ნივთიერება ემისია

(გ/წმ)

ემისია

(ტ/წელ)

336 მეთანი 29.4938 840.681

621 ტოლუოლი 0.40298 11.487

303 ამიაკი 0.2971 8.468

616 ქსილოლი 0.24692 7.038

322 ნახშირბადის ოქსიდი 0.14046 4.004

200 აზოტის დიოქსიდი 0.06187 1,764

504 ფორმალდეჰიდი 0.05351 1,525

330 ეთილბენზოლი 0.05295 1,509

701 გოგირდის დიოქსიდი 0.03902 1.112

333 გოგირდწყალბადი 0.014492 0.413

- ნახშირბადის დიოქსიდი 24.9439 710.992

56

ლიტერატურული წყაროებით დადგენილია, რომ ბიოგაზის შეგროვების კოეფიციენტი

საშუალოდ შეადგენს 0,8-ს. გამომდინარე ზემოთაღნიშნულიდან საჩირაღდნე

მოწყობილობას მიეწოდება

ცხრილი 11.1.2.3

კოდი ნივთიერება ემისია

(გ/წმ)

ემისია

(ტ/წელ)

336 მეთანი 23.59504 672.545

621 ტოლუოლი 0.322384 9.190

303 ამიაკი 0.23768 6.774

616 ქსილოლი 0.197536 5.630

322 ნახშირბადის ოქსიდი 0.112368 3.203

200 აზოტის დიოქსიდი 0.049496 1.411

504 ფორმალდეჰიდი 0.042808 1.220

330 ეთილბენზოლი 0.04236 1.207

701 გოგირდის დიოქსიდი 0.031216 0.890

333 გოგირდწყალბადი 0.011594 0.330

- ნახშირბადის დიოქსიდი 19.99512 568.794

ჩირაღდანზე მიწოდებული მეთანის ოდენობა: 0.672545 ათ.ტ/წელ /0,717ტ/მ3 = 0.9379986

მლნ.მ3/წელ. აგრეთვე ორგანული შენაერთები (ტოლუოლი-9.190 ტ/წელ, ქსილოლი-5.630

ტ/წელ, ფორმალდეჰიდი-1.220 ტ/წელ, ეთილბენზოლი-1.207 ტ/წელ) სულ 17,247 ტ/წელ.

რომელთა თერმოდესტრუქცია მიმდინარეობს ნახშირორჟანგისა და წყლის ორთქლის

გამოყოფით.

2C6H4(CH3)2 + 21O2 = 16CO2 +10 H2O - (ქსილოლის დაჟანგვის რეაქცია);

C6H5CH3 + 9O2 =7CO2 + 4H20; (ტოლუოლის დაჟანგვის რეაქცია);

CH2O + O2 = CO2 + H2O; (ფორმალდეჰიდის დაჟანგვის რეაქცია);

2C8H10 + 21O2 = CO2 + 10H20 (ეთილბენზოლის დაჟანგვის რეაქცია);

CH4+2O2 = CO2 + 2H2O (მეთანის დაჟანგვის რეაქცია);

1 ტონა ქსილოლის დაჟანგვის რეაქციით მიიღება 8 ტონა ნახშირორჟანგი

5.630 ტ/წელ * 8ტ * 0,8 = 36.032 ტ/წელ;

1 ტონა ტოლუოლის დაჟანგვის რეაქციით მიიღება 7 ტონა ნახშირორჟანგი

9.190 ტ/წელ * 7ტ * 0,8 = 51.464 ტ/წელ;

1 ტონა ფორმალდეჰიდის დაჟანგვის რეაქციით მიიღება 1 ტონა ნახშირორჟანგი

1.220 ტ/წელ * 1 ტ * 0,8 = 0.976 ტ/წელ;

1 ტონა ეთილბენზოლის დაჟანგვის რეაქციით მიიღება 0,5 ტონა ნახშირორჟანგი

1.207 ტ/წელ * 0,5 ტ * 0,8 = 0.483 ტ/წელ;

CO2 სულ ორგანული შენაერთებიდან: 88,955 ტ/წელ.

(88,955 ტ/წელ * 106 / 365 * 24 * 3600 = 2,8207 გ/წმ).

57

არაორგანული ნივთიერებიდან ამიაკის დაჟანგვის რეაქცია მიმდინარეობს აზოტისა და

წყლის ორთქლის გამოყოფით. 4NH3 + 3O2 = 2N2 + 6H2O, ამდენად მავნე ნივთიერებები არ

გამოიყოფა;

ნახშირბადის, აზოტისა და გოგირდის ოქსიდების ოდენობა უცვლელი დარჩება, ხოლო

გოგირდწყალბადი გარდაიქმნება გოგირდის დიოქსიდად ფორმულით:

2H2S +3O2 = 2SO2 + 2H2O; კონვერსიის კოეფიციენტი - 1,88;

0.00667H2S * 1,88 = 0.01254SO2 გ/წმ;

0.330H2S * 1,88 = 0.620 SO2 ტ/წელ.

ამრიგად გარდა მეთანის წვის პროდუქტებისა, საჩირაღდნე მოწყობილობიდან ემისია

იქნება:

ცხრილი 11.1.2.4

კოდი ნივთიერების დასახელება ემისია გ/წმ ემისია ტ/წელ

200 აზოტის დიოქსიდი 0.049496 1.411

701 გოგირდის დიოქსიდი 0.031216 0.890

701 გოგირდის დიოქსიდი (H2S-დან) 0.01254 0.620

322 ნახშირბადის ოქსიდი 0.112368 3.203

- ნახშირორჟანგი 2,8207 88,955

11.1.3 წვის დანადგარი

ხოლო რაც შეეხება მეთანის წვის ემისიას, ყოველი 1000 მ3 მეთანის წვისას ატმოსფეროში

გამოიყოფა 0.0036 ტ აზოტის ორჟანგი, 0.0089 ტონა ნახშირჟანგი და 2.0 ტონა

ნახშირორჟანგი, ამიტომ შესაბამისად გაფრქვევების ინტენსივობები შესაბამისად ტოლი

იქნება;

აზოტის ორჟანგი:

G= 840.681x0.0036=3.026 ტ/წელ;

M= 3.026x106/(8760x3600)=0,095968 ტ/წელ;

ნახშირჟანგი:

G= 840.681x0.0089=7.482 ტ/წელ;

M= 7.482x106/(8760x3600)=0,23725 ტ/წელ;

ნახშირორჟანგი:

G= 840,681x2.0=1681.362 ტ/წელ;

58

ცხრილი 11.1.3.1

კოდი ნივთიერების დასახელება ემისია გ/წმ ემისია ტ/წელ

200 აზოტის დიოქსიდი 0,095968 3.026

322 ნახშირბადის ოქსიდი 0,23725 7.482

- ნახშირორჟანგი - 1681.362

საბოლოოდ ჩირაღდნიდან ემისია იქნება:

ცხრილი 11.1.3.2

კოდი ნივთიერების დასახელება ემისია გ/წმ ემისია ტ/წელ

200 აზოტის დიოქსიდი 0.145464 4.437

701 გოგირდის დიოქსიდი 0.043756 1.510

322 ნახშირბადის ოქსიდი 0.349618 9.181

- ნახშირორჟანგი - 1770.317

გაანგარიშებებში მიღებულია, რომ ბიოგაზის დანარჩენი 20% შესაძლოა გამოიყოს

არაორგანიზებული სახით პოლიგონის მთელი ზედაპირიდან, ანუ შესაბამისად გვექნება:

ცხრილი 11.1.3.3

კოდი ნივთიერება ემისია (გ/წმ) ემისია (ტ/წელ)

336 მეთანი 5.89876 168.136

621 ტოლუოლი 0,080596 2.297

303 ამიაკი 0,05942 1.694

616 ქსილოლი 0,049384 1,408

322 ნახშირბადის ოქსიდი 0,028092 0,801

200 აზოტის დიოქსიდი 0,012374 0,353

504 ფორმალდეჰიდი 0,010702 0,305

330 ეთილბენზოლი 0,01059 0,302

701 გოგირდის დიოქსიდი 0,007804 0,222

333 გოგირდწყალბადი 0,002898 0,083

- ნახშირბადის დიოქსიდი 4,99878 142,198

11.1.4 სათბური გაზები

ორგანული ნარჩენების დამარხვას ყოველთვის თან სდევს ნარჩენების ხრწნა და შედეგად,

ორგანული ნარჩენებისგან აირების, ძირითადად მეთანისა და ნახშირორჟანგის წარმოქმნა.

ნაგავსაყრელზე ორგანული ნარჩენებისგან აირების წარმოქმნა დაიწყება ნარჩენების

განთავსებიდან სულ რამდენიმე თვეში და გაგრძელდება ნაგავსაყრელის მთელი

59

ფუნქციონირების მანძილზე და საკმაოდ დიდი ხნის მანძილზე ნარჩენების დამარხვის

შემდეგ. ნაგავსაყრელზე ორგანული ნარჩენებისგან აირების გამოყოფის სრული პერიოდი

შეფასდა 70 წლით. გაზის დამჭერი მილების დაინსტალირება ნარჩენების ფენებში უნდა

დაიწყოს მხოლოდ მას შემდეგ რაც დაგროვდება ნარჩენების საკმარისი რაოდენობა

შეალედური გადაფარვისათვის. ნაგავსაყრელის გაზის დამჭერი სისტემის

დაინსტალირება უნდა დაიწყოს ოპერირების დაწყებიდან 3-5 წლის შემდეგ. გაზის

დამჭერი სისტემის ძირითადი შემადგენელი ნაწილებია გაზის ჭაბურღილები, გაზის

შემკრები მილები, გაზის საქაჩი სადგური, საიზოლაცია ტრაპი, გაზის მოტორები და გაზის

ფაკელი.

საწყის ეტაპზე აირი აუცილებლად უნდა შეგროვდეს და დაიწვას. გაზის რაოდენობის

მატებასთან ერთად ის შეიძლება მიეწოდოს ნაგავსაყრელის ადმინისტრაციული შენობა-

ნაგებობებს და/ან ადგილობრივ მოსახლეობას. ან გამოყენებული იქნას ელ.ენერგიის

გამოსამუშავებლად მიმდებარე მოსახლეობის მომარაგების მიზნით.

11.1.5 გაფრქვევის პარამეტრები ინსინირატორიდან

ინგლისური ფირმის „Inciner 8 Ltd„ის ნარჩენების საუტილიზაციო დანადგარიდან

(მინიინსინერატორი P-16) მავნე ნივთიერებების გამოფრქვევის პარამეტრების

განსაზღვრისას გამოყენებულია როგორც დანადგარის საპასპორტო მონაცემები, ასევე

სხვადასხვა ანალოგიურ ობიექტებზე ანალოგიური ნარჩენების უტილიზაციის

შემთხვევაში ჩატანებული მონიტორინგის მონაცემები, რომლებიც შეტანილია

ცხრილებში (11.1.5.1) და (11.1.5.2)

ცხრილი 11.1.5.1

ნივთიერება კგ/სთ

ჭვარტლი 0,405

SO2 0,135

NOx 0,090

CO 0,045

VOC 0,0045

ცხრილი 11.1.5.2

პარამეტრები. მნიშვნელობა

ნამწვი აირების გამოფრქვევის მოცულობა

(მ3/წმ)

0.304

მილის დიამეტრი (მ) 0,47

ნამწვი აირების ტემპერატურა (0C) 1000

დანადგარი დღეში წვავს 90 კგ ნარჩენებს. მინიინსენირატორის მუშაობის ხანგრძლივობა

ერთი პროცესის განმავლობაში 5 სთ, წელიწადში 1200 სთ. გამონა-ბოლქვში მავნე

ნივთიერებების პარამეტრები მოცემულია ცხრილში (11.1.5.3).

60

ცხრილი 11.1.5.3

ნივთიერება გ/წმ ტ/წელ

1 2 3

აზოტის ორჟანგი 0,025 0,108

გოგირდის ორჟანგი 0,0375 0,162

ნახშირჟანგი 0,0125 0,054

ნაჯერი ნახშირწყალბადები, CX HY 0,00125 0,0054

ჭვარტლი 0,1125 0,486

11.1.6 გაფრქვევები დიზელის საწვავის რეზერვუარიდან

ავტოცისტერნებით საწარმოში მიღებული დიზელის საწვავი განთავსდება რეზერვუარში.

ტუმბოების წარმადობა, რომლებითაც წარმოებს დიზელის საწვავის რეზერვუარებში

გადატვირთვა max

ЧV = 6 m3/sT, t min

Ж= 50C, t max

Ж= 300C.

რეზერვუარებიდან დიზელის საწვავის ორთქლის გამოფრქვევა გამოიანგარიშება

ფორმულებით:

მაქსიმალური გამოფრქვევა (M, გ/წმ)M = C1 max

PK max

ЧV : 3600

წლიური გამოფრქვევა (G, ტ/წელ)

G = ВЛ3ОВ2 BYBY max

PK 10-6+ Рнпхр NКG , სადაც,

C1 -ნავთობპროდუქტების ორთქლის კონცენტრაციაა რეზერვუარში, გ/მ3

max

PK , НПK - ცდისეული კოეფიციენტია;

32YY , - შემოდგომა-ზამთრის და გაზაფხულ-ზაფხულის პერიოდში რეზერვუარიდან

საშუალო ხვედრითი გამოფრქვევაა, გ/ტ;

хрG - ერთი რეზერვუარიდან მასში ავტომობილის ბენზინის შენახვისას

ნავთობპროდუქტების ორთქლის გამოფრქვევაა, ტ/წელ;

PN - რეზერვუარების რაოდენობა;

საწარმოში დიზელის საწვავი ინახება 5 მ3 ჰორიზონტალურ მიწისზედა

რეზერვუარში. რეზერვუარში ჩატვირთვისას დიზელის საწვავის ორთქლის წამური

გამოფრქვევა შეადგენს:

M = 3,92 1 6 3600-1 = 0,00653 გ/წმ,

წლიურად რეზერვუარში ჩაიტვირთება 23 მ3 დიზელის საწვავი.

წლიური გამოფრქვევა რეზერვუარიდან შეადგენს:

G = (2,36 11,5 + 3,15 11,5) 1 10-6 + 0,27 2,9 10-3 1= 0,00085 t/wel

61

ცხრილი 11.1.6.1

დიზელის საწვავის რეზერვუარიდან გაფრქვევის ინტენსივობები

N ნივთიერებისნ

დასახელება Ci%

გაფრქვევის ინტენსივობა

Mi, გ/წმ Gi, ტ/წელ

1 2 3 4 5

1 C12-C19 99,72 0,006515 0,000848

2 H2S 0,28 0,0000183 0,00000238

სხვა ნივთიერებები

სტანდარტებთან შეუსაბამო ნაგავსაყრელებზე ემისიის მნიშვნელოვან წყაროს

წარმოადგენს გაჩენილი ხანძრის კვამლი. გარდა ამისა, შეიძლება მოხდეს აეროზოლების

გაფრქვევა და ქარის მიერ გადატანა.

სუნი

უბანზე სუნის გავრცელების ორი წყარო არსებობს: ორგანული ნარჩენების ხრწნის

შედეგად (წარმოიქმნება აირები) და სუნი ფილტრატის აუზებიდან.

11.1.7. ატმოსფერულ ჰაერში მავნე ნივთიერებათა გაბნევის ანგარიშის შედეგთა

ანალიზი

რადგან ნაგავსაყრელიდან უახლოესი დასახლებული პუნქტის დაცილება ტოლი იქნება

არ 500 მეტრი, ამიტომ მავნე ნივთიერებათა ზღვრულად დასაშვები გაფრქვევის

ნორმების დადგენისათვის შერჩეული იქნა საწარმოდან 500 მეტრით დაშორებული 6

წერტილები (კორდინატების საწყის წერტილად აღებულია ჩირაღდანი).

გათვლები განხორციელდა იმ შემთხვევისათვის, როცა ერთდროულად აფრქვევს ყველა

შესაძლო გაფრქვევის წყარო. აქვე უნდა აღინიშნოს, რომ მაქსიმალური გაფრქვევების

ინტენსივობა გაანგარიშებულია ნაგავსაყრელის ფუნქციონირების იმ პერიოდისათვის,

როცა ის მაქსიმალურად იქნება შევსებული. აღნიშნული გათვლების შედეგები

წარმოდგენილია ცხრილ 11.1.7.1-ში.

62

ცხრილი 11.1.7.1

მავნე ნივთიერებათა კონცენტრაციების მნიშვნელობები საკონტროლო წერტილებში

ნივთი

ერების

კოდი

ნივთიერების

დასახელება

საკონტროლო წეწრტილები

(ზდკ-ს წილი)

№ 1 № 2 № 3 № 4 № 5 № 6 მაქსიმალური

200 აზოტის დიოქსიდი 0.02 0.06 0.03 0.02 0.04 0.02 0.11

701 გოგირდის დიოქსიდი 0.01 0.02 0.02 0.01 0.01 0.01 0.07

322 ნახშირბადის ოქსიდი გათვლების ინტენსივობის სიმცირის გამო გათვლები არ

იწარმოა

336 მეთანი 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.01

621 ტოლუოლი 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.01

303 ამიაკი 0.01 0.01 0.01 0.01 0.01 0.01 0.02

616 ქსილოლი 0.01 0.01 0.01 0.01 0.01 0.01 0.01

504 ფორმალდეჰიდი 0.01 0.01 0.01 0.01 0.01 0.01 0.02

330 ეთილბენზოლი 0.02 0.02 0.02 0.02 0.01 0.01 0.03

333 გოგირდწყალბადი 0.02 0.01 0.02 0.01 0.01 0.01 0.05

300 ჭვარტლი 0.09 0.23 0.19 0.09 0.15 0.08 0.72

417 ნახშირწყალბადები 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.11

953 jgufi (333 + 701) 0.02 0.02 0.02 0.02 0.02 0.02 0.06

954 jgufi (303+333+504) 0.04 0.03 0.04 0.03 0.02 0.02 0.06

საკონტროლო წერტილების კორდინატებია:

#1 – (500; 0); #2 – (0, 500); #3 – (-500; 0)

#4 – (0; -500); #5 – (0, 630); #6 – (630; 0)

11.2.. ზეგავლენა ზედაპირულ წყლებზე

ნაგავსაყრელის ექსპლუატაციის შედეგად წარმოქმნილი ჩამდინარე წყალი (ნაგავსაყრელის

უჯრედების დრენაჟის წყალი, საყოფაცხოვრებო ჩამდინარე წყალი) გამწმენდ სისტემაში

გავლის შემდეგ არხის მეშვეობით ჩაედინება მდინარე ოჩხამურკაში.

გამოყენებული ტექნოლოგიები (ორმაგი ძალის მქონე, მრავალუჯრედიანი, აერობული

ლაგუნის სისტემა, გამწმენდი ჭაობით)

შემოთავაზებული გამწმენდი სისტემა შედგება ოთხი ეტაპისგან, რომელიც

ორგანიზებულია შემდეგი თანმიმდევრობით:

სრული აერობული უჯრედი 11 დღემდე ჰიდრავლიკური დაყოვნების დროით და

4.6 დღიანი ნაკადის მაქსიმალური დინების პირობებით;

ორი პარალელური ფაკულტატური უჯრედი, თითოეული 2.5 დღემდე

ჰიდრავლიკური დაყოვნების დროით და 1 დღიანი ნაკადის მაქსიმალური დინების

პირობებით;

ერთი საწრეტი აუზი 2.5 დღემდე ჰიდრავლიკური დაყოვნების დროით და 1

დღიანი ნაკადის მაქსიმალური დინების პირობებით;

63

აშენებული ჭაობი 14 დღემდე ჰიდრავლიკური დაყოვნების დროითა და

დაახლოებით 5.4 დღიანი ნაკადის მაქსიმალური დინების პირობებით;

დაწრეტილი ნალექი ორი ფაკულტატური უჯრედიდან და საწრეტი აუზიდან

გაიტანება წელიწადში ორჯერ. ნალექი გამოყენებულ იქნება ნაგავსაყრელის სავსე

უჯრედების საბოლოო საფარის დანიშნულებით.

ქვემოთ მოცემულია გაწმენდის სხვადასხვა ეტაპები უფრო დეტალურად.

გაწმენდის პირველი ეტაპი: სრულად აერობული ლაგუნის უჯრედი

შემოთავაზებული სისტემა, ორმაგი ძალის მქონე, მრავალუჯრედიანი, აერობული

ლაგუნის სისტემა (DPMC), გათვლილი იქნება ხანგრძლივი და მძლავრი გამოყენებისთვის,

რათა აზოტი გარდაქმნას ნიტრატის აზოტად. მაგრამ ექსპლუატაციის პირველი წლების

განმავლობაში, როდესაც ნაგავსაყრელი „ახალგაზრდაა“ ჩამდინარე წყლებში მრავლად

იქნება ადვილად დეგრადირებადი ორგანიზმებით (ჟანგბადის ბიოქიმიური მოთხოვნა =

BOD5). აღნიშნული წლების განმავლობაში სისტემა იმუშავებს ძირითადად ორგანული

ნივთიერებების მოსაშორებლად და ამიაკის აზოტის ნაწილობრივი ნიტრიფიკაციისთვის.

ვინაიდან ნაგავსაყრელი გადის მეთანოგენურ ფაზას ჩამდინარე წყალში ორგანული

შემცველობა გამოხატული BOD5 სახით საბოლოო ჯამში შემცირდება, ხოლო სისტემა

გარდაქმნის ამიაკის აზოტს ნიტრატად. აღნიშნული პირობებიდან გამომდინარე სისტემის

პირველი უჯრედი მოეწყობა ცხრილი 7-ის მიხედვით. პირველი უჯრედისთვის

შერჩეული მოცულობა ითვალისწინებს აზოტის დაჟანგვის მნიშვნელოვან სიმძლავრეს,

ჩამდინარე წყლების შემადგენლობის, გრძელვადიანი მუშაობის შემდეგ, შეცვლის გამო.

უჯრედი აშენდება მე-8 სურათზე ნაჩვენების შესაბამისად, ნიადაგში მოწყობილი აუზი

თიხის სალუქი ფენით და საჭირო ეროზიის საწინააღმდეგო დამცავი მოწყობილობებით

აერატორის ქვეშ. აერატორების ჩართვა შეიძლება პერიოდულად და იმუშავებს 18:00

საათიდან მეორე დღის 10:00 საათამდე. ელექტრო ენერგიის ძირითადად ღამით

გამოყენებით დაიზოგება ენერგიის გადასახადის ოდენობა. აერატორი წარმოადგენს

ტივტივა, მაღალი სიჩქარის მქონე ზედაპირულ მოწყობილობას, რომელიც

უზრუნველყოფს საკმარისი ჟანგბადის მოცულობას უჯრედში.

ფოსფორის დონე

ლაგუნის სისტემაში ბიოლოგიური პროცესი მოითხოვს გარკვეული რაოდენობის საკვები

ელემენტების არსებობას, ანუ აზოტისა და ფოსფორის ნივთიერებებს. ნაგავსაყრელის

ჩამდინარე წყალი ჩვეულებრივ შეიცავს აზოტის ჭარბ რაოდენობას, ამიაკის აზოტის

ფორმით, ხოლო ფოსფორის შემადგენლობა მცირეა. ანუ საჭიროა ფოსფორის მარილის

დამატება აუცილებელი იქნება პროცესის ეფექტურობისთვის.

თუ გამოყენებულ იქნება ფოსფორის მჟავა (H3PO4); დადგენილ იქნა შემდეგი მოხმარება:

ფოსფორი, P 6 კგ/დ

ფოსფორი, H3PO4 20 კგ/დ;

85% მჟავა დაახლოებით 24 კგ/დ ან 15 ლ/დ

შესაძლებელი იქნება კომერციული სასუქი, რომელიც შეიცავს ფოსფორის კომპონენტს.

ფოსფორის დამატება შესაძლებელი იქნება დღისით, პარტიული დოზით.

64

სურათი 11.1 აერობული ლაგუნა დამონტაჟებული ზედაპირული აერატორებით

ჟანგბადის უზრუნველსაყოფად.

მერე ეტაპის უჯრედები, ფაკულტატური უჯრედები

ჟანგბადით გამდიდრებული ჩამდინარე წყალი მიზიდულობის ძალით მიმართული

იქნება ორ, პარალელურ მეორადი ლაგუნებისკენ. აღნიშნულ ლაგუნებს ვუწოდებთ

„ფაკულტატიურ“ უჯრედებს. თითოეული უჯრედი გათვლილია 2.5 დღიან

დაყოვნებისთვის პროექტული დინებით. შერჩეული მოცულობაა 2* 500 მ3. უჯრედში

წყლის სიღრმე შეადგენს 3 მ.

უჯრედი აღჭურვილი იქნება ზედაპირული აერატორებით, პრინციპულად ისეთი ტიპის,

როგორიც არის პირველ უჯრედში, მაგრამ მნიშვნელოვნად დაბალი სიმძლავრით, 2 ვ/მ3

საკმარისი იქნება. ჩვენ გთავაზობთ ერთი აერატორის მონტაჟს თითოეულ უჯრედში

სიმძლავრით 1.1 კვტ.

მეორე უჯრედებში ფაკულტატური პროცესები ასახულია 7 ცხრილში. უჯრედში ნალექის

დაწრეტა იძლევა ორგანული ნივთიერებების ანაერობული დეკომპოზიციას, რაც

თავისმხრივ უზრუნველყოფს ნალექის ეგრეთწოდებულ „ბენტალურ სტაბილიზაციას“ და

შესაბამისად შეამცირებს ნარჩენებიდან წარმოქმნილი ნალექის წარმოქმნას.

საწრეტი აუზი

საბოლოო საწრეტი აუზი ნარჩენების შემდგომი გამოყოფისთვის მოეწყობა ფაკულტატური

უჯრედების ქვემოთ დინებით. მოცულობა შეადგენს დაახლოებით 500 მ3, და წყლის

სიღრმე 2.5 მ. აუზი უზრუნველყოფს ნარჩენების გამოყოფის შემდგომ სიმძლავრეს და

დამატებით სიმძლავრეს ნალექის ბენტალური სტაბილიზაციისთვის.

მოწყობილი ჭაობი

დაწრეტილი წყალი მიმდევრობით გაივლის ჭაობის ხუთივე უჯრედს, რათა

უზრუნველყოფილ იქნას ჩამდინარე წყლის სტაბილური და კარგი ხარისხი. საჭირო

ტერიტორიაა დაახლოებით 3,450 მ2

65

მთავარი კომპონენტების მიმოხილვა

ცვალებადი ერთეული პირველი ფაზა მეთანოგენური

ფაზა

ფაზის ხანგრძლივობა წელი <2.5 < 100

მონაცემები

დღიური დინება მ3/დ 200 200

დინების პიკი მ3/დ 300 500

მაქსიმალური დინება მ3/დ 600 1,200

ტემპერატურა °C 12

12

ჟბმ5 (ჟანგბადის ბიოლოგიური მოთხოვნა) კგ/დ 400 50

ჟქმ(ჟანგბადის ქიმიური მოთხოვნა) 800 500

არანიტრირებული აზოტი სულ-ნიტ/დ 100 100

პირველი სრულად შერეული

უჯრედი

აუზების რაოდენობა ერთეული 1 1

რეაქტორის მოცულობა მ3 2,300 2300

წყლის სიღრმე მ3 4 4

ჟანგბადის საჭირო წარმოება, AOR კგ O2/დ 458 454

ჟანგბადის საჭირო წარმოება,, SOR კგ O2/დ 910 900

ოქსიგენაციის საათები სთ/დ სთ/დ 17 17

საჭირო ენ. სიმძლავრე კვტ 30 29

დამონტაჟებული სიმძლავრე კვტ 2*15 2*15

მეორე უჯრედი

აუზების რაოდენობა ერთეული 2 2

რეაქტორების მოცულობა, თითო მ3 500 500

აერაციის დამონტაჟ. სიმძლავრე კვტ 2 *1.1 2 *1.1 საწრეტი აუზი

აუზების რაოდენობა ერთეული

1 1

მოცულობა მ3 500 500

ჭაობი

ტერიტორია მ2 2,700 2,700

გაწმენდის შედეგები

გაწმენდის შემდეგი შედეგები მისაღები იქნება ორი ფაზისთვის : იზილეთ ცხრილი 11.2.1

ცხრილი 11.2.1 ჩაშვების შეფასებული ხარისხი ცეცხლაურის ნაგავსაყრელის გაწმენდილ

ჩამდინარე წყლებში

ცვალებადი ერთეული მაჩვენებლები

დინება მ3/d 200

BOD5 მგ/ლ < 15

COD მგ/ლ < 120

N-tot მგ/ლ < 15

P-tot მგ/ლ <0.4

66

11.3.. გარემოზე ფიზიკური ზემოქმედების ფაქტორები

11.3.1 ხმაური

დანადგარების ტექნიკური პირობების შესაბამისად სამუშაოების მიმდინარეობისას

ხმაურის მაქსიმალური სიდიდე არის 85 დბ, ხოლო საცხოვრებელ და დასასვენებელ

ტერიტორიაზე დასაშვებია ხმაურის დონე 45 დბ ან ნაკლები.

ქვემოთ მოცემულია ატმოსფერულ ჰაერზე ხმაურის, ვიბრაციის, ელექტრომაგნიტური

ველებისა და სხვა სახის ფიზიკური ზემოქმედების ანალიზი. ხმაური არის სხვადასხვა

სიხშირის და ინტენსივობის ბგერების მოუწეს¬რიგებელი ერთობლიობა, რომელსაც

შეუძლია გამოიწვიოს მავნე ზემოქმედება ადამიანის ორგანიზმზე. ხმაურის წყარო

შეიძლება იყოს ნებისმიერი პროცესი, რომელსაც მყარ, თხევად ან აიროვან გარემოში

შეუძლია გამოიწვიოს წნევა ან მექანიკური რხევები. ხმაურს გააჩნია განსაზღვრული

სიხშირე ან სპექტრი, რომელიც გამოისახება ჰერცებში და ბგერითი წნევის დონის

ინტენსივობა, რომელიც იზომება დეციბელებში. ადამიანის სმენას შეუძლია გაარჩიოს

ბგერის ის სიხშირეები, რომლებიც იცვლებიან 16-დან 20000 ჰერცის ფარგლებში.

ხმაურის გაზომვა, ანალიზი და სპექტრის რეგისტრაცია ხდება სპეციალური იარაღებით,

როგორიცაა: ხმაურმზომი და დამხმარე ხელსაწყოები (ხმა¬ურის დონის თვითმწერი

მაგნიტოფონი, ოსცილოგრაფი, სტატისტიკური გამანა¬წილებლების ანალიზატორი,

დოზიმეტრი და სხვა).

ხმაურის დასაშვები დონეები მიმდებარე ტერიტორიის საცხოვრებელი და

საზოგადოებრივი შენობებისათვის მოცემულია ცხრილ 11.3.1 -ში.

ცხრილი 11.3.1

ხმაურის დასაშვები დონეები მიმდებარე ტერიტორიის საცხოვრებელი და

საზოგადოებრივი შენობებისათვის მოცემულია

# ტერიტორიის ან ლანდშაფტის

დანიშნულება გაზომვის ფერდა

ხმაურის

დონე

(დბ)

ხმაურის

მაქს. დონე

(დბ)

1. ბინების საცხოვრებელი ოთახები,

დასასვენებელი სახლების

საცხოვრებელი ოთახები, საძინებელი

სათავსოები, ბავშვთა სკოლამდელი

ასაკის დაწესებულებები

7-დან 23 სთ-მდე

23-დან 7 სთ-მდე

40

30

55

45

2. საცხოვრებელი სახლების,

ამბულატორიების, დასასვენებელი

სახლების, ბაგაბაღების და სკოლების

მიმდებარე ტერიტორიები

7-დან 23 სთ-მდე

23-დან 7 სთ-მდე

55

45

70

60

3. სასტუმროებისა და საერთო

საცხოვრებელი შენობების მიმდებარე

ტერიტორიები

7-დან 23 სთ-მდე

23-დან 7 სთ-მდე

60

50

75

60

67

დანადგარების მიერ შექმნილი ბგერითი წნევის დონეები (L) განისა¬ზღვრება

ფორმულით: L=Lp-20lgr –ar/1000-8db (11.1)

სადაც:

Lp - არის კომპრესორისა და სხვა მოწყობილობების მიერ გამოწვეული ბგერითი წნევის

დონე, დბ. საწარმოს პირობებისათვის ის შეადგენს 94 დბ-ს.

r - მანძილია წყაროდან მოცემულ ადგილამდე

a -ატმოსფეროში ხმის ჩახშობის სიდიდეა დბ/კმ და მოცემულია ცხრილ 11.3.2-ში.

ცხრილი 11.3.2.

ატმოსფეროში ხმის ჩახშობის სიდიდე

ოქტავური ზოლების

საშუალო

გეომეტრიული

სიხშირე

63 125 250 500 1000 2000 4000 8000

ხმის დახშობა დბ/კმ 0 0.7 1.5 3 6 12 24 48

ფორმულა 11.1.-ში მნიშვნელობების ჩასმის შემდეგ r – მანძილისათვის მიიღება ბგერითი

სიმძლავრის დონეები (ცხრილი11.3.3)

ცხრილი 11.3.3

ბგერითი სიმძლავრის დონეები

ნაგავსაყრელის მშენებლობისას და ოპერირებიდსას რაიმე განსაკუთრებული, მაღალი

ხმაურის გამომწვევი დანაგდარები არ გამოიყენება.

11.3.2. ვიბრაცია

ვიბრაცია არის დრეკადი რხევები და ტალღები მყარ სხეულში. ვიბრაცია წარმოადგენს

მავნე საწარმოო ფაქტორს, რომლის ზღვრულად დასაშვებ დონეებზე მაღალი

მაჩვენებლების ზემოქმედება ადამიანში იწვევს უსიამოვნო შეგრძნებებს, ხოლო

ხანგრძლივი ზემოქმედების შემთხვევაში ვითარდება პათოლოგიური ცვლილებები.

ვიბრაციის ზღვრულად დასაშვები დონე (ზდდ) არის ვიბრაციის ფაქტორის დონე,

რომელიც ყოველდღიური (გარდა დასვენების დღეებისა) მუშაობისას,მაგრამ არა

უმეტეს 40 სთ-ისა კვირაში, მთელი სამუშაო სტაჟის განმავლობაში არ უნდა იწვევდეს

დაავადებას, ჯანმრთელობის მდგომარეობაში რაიმე ისეთ გადახრას, რომელიც

68

გამოვლინდება თანამედროვე კვლევის მეთოდებით მუშაობის პერიოდში, ან

მოგვიანებით, ან მომდევნო თაობის სიცოცხლის განმავლობაში. ვიბრაციის ზდდ-ს დაცვა

არ გამორიცხავს ზემგრძნობიარე პირებში ჯანმრთელობის მდგომარეობის მოშლას.

ვიბრაციის დასაშვები დონე საცხოვრებელ და საზოგადოებრივ შენობებში არის

ვიბრაციის ფაქტორის დონე, რომელიც არ არის შემაწუხებელი ადამიანისათვის და არ

იწვევს ვიბრაციული ზემოქმედებისადმი მგრძნობიარე სისტემებისა და ანალიზატორების

ფუნქციური მდგომარეობის მაჩვენებლების მნიშვნელოვან ცვლილებებს.

საქართველოში ვიბრაციის საკითხები რეგულირდება ნორმატიული დოკუმენტით.

ვიბრაცია შეიძლება იყოს:

- ზოგადი ვიბრაცია, რომელიც საყრდენი ზედაპირიდან გადაეცემა მჯდომარე ან ფეხზე

მდგომი ადამიანის სხეულს;

- ლოკალური ვიბრაცია, რომელიც ხელებიდან გადაეცემა ადამიანს.

ლოკალურ ვიბრაციას ზემოქმედება ექნება მოსამსახურე პერსონალზე, ხოლო ზოგადი

ვიბრაცია შესაძლებელია გავრცელდეს ობიექტის ტერიტორიაზე.

ნაგავსაყრელის მოედანზე არსებული დანადგარები, რომლებიც წარმოადგენენ ვიბრაციის

გამომწვევ წყაროს, არ აჭარბებენ დასაშვებ ნორმებს.

11.3.3 ელექტომაგნიტური გამოსხივება

საქართველოში ატმოსფერულ ჰაერზე ელექტომაგნიტური გამოსხივების მავნე ფიზიკური

ზემოქმედების საკითხების რეგლამენტირება ხორციელდება საქართველოს კანონებით და

კანონქვემდებარე ნორმატიული დოკუმენტებით.

უახლოესი პერიოდის მონაცემების მიხედვით არცერთი კომპეტენტური (პრაქტიკული

თუ სამეცნიერო პროფილის) ორგანიზაციის მიერ არ განხორციელებულა დაკვირვებები,

რომელიც რეპრეზენტატიული იქნებოდა საკვლევ ტერიტორიაზე ელექტომაგნიტური

გამოსხივების ფონის დადგენისათვის.

ნაგავსაყრელის მოედანზე არსებული დანადგარების შესწავლის შედეგად დადგინდა, რომ

რადიოსიხშირის დიაპაზონის ელექტომაგნიტური გამოსხივების ინტენსივობის ფონური

(ფაქტიური) დონეები არ აღემატება ზღვრულად დასაშვებ დონეებს (10 მკვტ/სმ2).

ზემოთაღნიშნულის შედეგად შეიძლება დავასკვნათ, რომ ნაგავსაყრელისა და მის

მიმდებარედ სელიტებურ ტერიტორიაზე ელექტომაგნიტური გამოსხივების

ინტენსივობის ფონი უმნიშვნელოა და აქ მომუშავე, თუ მცხოვრებ ადამიანებს არავითარ

საფრთხეს არ უქმნის.

11.4. ზეგავლენა ბიომრავალფეროვნებაზე

წარმოდგენილ ანგარიშში მოცემულია ტერიტორიის ბიომრავალფეროვნების შესახებ

ინფორმაცია, რაც აღწერილობით ხასიათს ატარებს. უნდა აღინიშნოს, რომ

69

ნაგავსაყრელიდან მიმდებარე ტერიტორიაზე გავრცელებულ ცოცხალ ორგანიზმებზე

უარყოფითი ზეგავლენა არ არის მოსალოდნელი, რადგანაც ობიექტიდან არ ექნება

ადგილი გარემოს დაბინძურებას არც ჩამდინარე წყლებით და არც ატმოსფეროში

გაფრქვევებით.

რაც შეეხება მიმდებარე ტერიტორიაზე ნაგებობების მოწყობას, არც ამ შემთხვევაშია

მოსალოდნელი ბიომრავალფეროვნებაზე მნიშვნელოვანი უარყოფითი ზემოქმედება.

რადგანაც სამშენებლო სამუშაოები დაგეგმილია ყოფილი ფერმის ტერიტორიაზე,

რომელიც ანთროპოგენული ზემოქმედების შედეგად ბუნებრივი მდგომარეობიდან

სახეცვლილია, ასე რომ ფაქტიურად გამოყენებული იქნება ყოფილი სამრეწველო

ტერიტორია.

11.5. ზეგავლენა ნიადაგზე

ნაგავსაყრელის მოწყობისას გადახსნილი იქნება ნიადაგის ფენა, დასაწყობდება

ნაგავსაყრელის ტერიტორიაზე არსებული ნორმების შესაბამისად და გამოყენებული

იქნება ნაგავსაყრელის რეკულტივაციისათვის. დაბინძურებული წყლების გაჟონვა მიწასა

და გრუნტის წყლებში მინიმუმამდე იქნება დაყვანილი ფუძის კონსტრუქციის ხარჯზე,

არასახიფათო ნარჩენების ნაგავსაყრელების შესახებ ევროკავშირის დირექტივის თანახმად.

აღნიშნული მიიღწევა ბუნებრივი ნიადაგის ფენაზე ფსკერის/ფუძის სამოსის მოწყობით და

სამოსის ზემოდან სადრენაჟო ფენის მოწყობით ჩამდინარე წყლების შეკრებისა მათი

შემდგომი წმენდის მიზნით.

შედეგად, გრუნტის წყლების ხარისხს საფრთხე არ ემუქრება. აღნიშნულის მონიტორინგი

იწარმოებს დოზიმეტრიული ჭების მოწყობით, სადაც მოხდება მიწისქვეშა წყლების

ნიმუშების აღება ნაგავსაყრელის შესაბამის ადგილებზე.

11.6. მანქანებზე ზემოქმედება

რეკომენდებული ნაგავსაყრელის მდებარეობს ქობულეთის მუნიციპალიტეტის

ტერიტორიაზე რომელიც წარმოადგენს ძირითად ნაგავსაყრელ ადგილს და მისი

სიახლოვე არსებულ მაგისტრალთან იძლევა ნარჩენების ეფექტური და უსაფრთხო

მოგროვებისა და ტრანსპორტირების საშუალებას. ტრანსპორტირების გავლენა როგორც

წესი, ნარჩენების მართვის სისტემის უმთავრესი ეკოლოგიური პარამეტრი არ არის, მაგრამ

რენტაბელობის თვალსაზრისით, უდიდესი მნიშვნელობა აქვს სატრანსპორტო მარშრუტის

სიმოკლეს. ამჟამად ბათუმისა და ქობულეთის სტანდარტებთან შეუსაბამო

ნაგავსაყრელებზე ნაგვის გადასაცლელად საჭიროა ტრანსპორტის დაახლოებით 25 რეისი

(9,200 რეისი წელიწადში). ნარჩენების უმეტესობა (80%) ტრანსპორტირდება დამწნეხი

ავტომანქანებით, თუმცა გამოიყენება მცირე ზომის ტრანსპორტიც, მათ შორის -

მოტოციკლებიც. უბანზე მისასვლელად ნაგვის მანქანები გადაადგილდებიან ბათუმი-

ქობულეთის მაგისტრალზე. მომავალში მოსალოდნელია ტრანსპორტის რაოდენობის

ზრდა, რაც განპირობებული იქნება ნარჩენების მზარდი რაოდენობით. თუმცა, გაზრდილი

სატრანსპორტო საშუალებების ზემოქმედება მაგისტრალზე არსებულ სატრანსპორტო

დატვირთვასთან შედარებით უმნიშვნელოა. ავტომაგისტრალიდან ნაგავსაყრელამდე

აშენდება მისასვლელი გზა.

70

11.7. ჯანმრთელობის რისკი

ჯანმრთელობის რისკი ნაგავსაყრელებზე როგორც წესი, უკავშირდება უბანზე ბასრი,

მაინფიცირებელი და ტოქსიკური მასალის არსებობას, ჩამდინარე წყლებთან კონტაქტს და

ცეცხლის კვამლს. რისკის სხვა სახეებია აფეთქებისა და ხანძრის საშიშროება

ნაგავსაყრელზე ორგანული ნარჩენებისგან გამოყოფილი აირის არასწორად მართვის

შემთხვევაში. ლუკში ან ნაგვის ორმოში გაგუდვის რისკი აშკარაა, თუ არსებობს

ორგანული ნარჩენებისგან გამოყოფილი აირის შეღწევის საფრთხე.

11.8. ზემოქმედება დაცულ ტერიტორიებზე

ნაგავსაყრელის მოსაწყობად განკუთვნილი ტერიტორია ქობულეთის დაცული

ტერიტორიებიდან დაშორებულია 2-2,5 კილომეტრამდე. ნაგავსაყრელის

შემოთავაზებული მდებარეობა არ ახდენს უარყოფით გავლენას დაცულ ტერიტორიებზე.

11.9. ზემოქმედება კულტურულ მემკვიდრეობაზე

ნაგავსაყრელის შემოთავაზებული ადგილზე არ არის მიწისზედა ძეგლები (ისტორიული

მნიშვნელობის აქტივები ან ნაგებობები), თანახმად არქეოლოგიური დაწესებულებების

მიერ მოწოდებული ინფორმაციისა. არქეოლოგიური ძეგლების არსებობა გამორიცხული

არ არის და ნაგავსაყრელის მშენებლობისას მიწის სამუშაოების შესრულებისას

გათვალისწინებულია შესაბამისი ზომები და პროცედურები.

11.10. ხმაური და დანაგვიანება

მშენებლობის პროცესში ადგილი ექნება ექსკავატორების, ავტოსატვირთველებისა და სხვა

ავტომობილების ხმაურს. ექსლუატაციის პროცესში ხმაური ნაგავსაყრელის

ტერიტორიიდან ძირითადად მოდის ნაგავსაყრელზე მომუშავე მანქანებიდან და

ნაგავსაყრელზე ნაგვის გადამტანი მანქანებიდან. რაც შეეხება ტერიტორიის დანაგვიანებას,

უბანზე შეიძლება ქარის ზემოქმედებით მიმიოფანტოს ისეთი მსუბუქი საგნები,

როგორიცაა ქაღალდები და პლასტმასის ნაკეთობები, განსაკუთრებით, ძლიერი ქარის

დროს.

11.11. ზემოქმედება ვიზუალურ ხედზე

ექსპლუატაციის პირველ წლებში ნაგავსაყრელი გამოჩნდება მხოლოდ

ავტომაგისტრალიდან. ნაგვის გროვის სიმაღლე თანდათან გაიზრდება და ნაგვისთვის

განკუთვნილი მოცულობის შევსების შემდეგ გამოყენებული იქნება შუალედური

გადახურვა, რის შემდეგაც ნაგავსაყრელი გზიდან მხოლოდ უმნიშვნელოდ გამოჩნდება.

ნაგავსაყრელსა და გზას შორის იქნება რამდენიმე შენობა და გამვლელი

ავტომობილებიდან ნაგავსაყრელზე მიმდინარე აქტივობა აღიქმება, როგორც

ჩვეულებრივი სახის სამრეწველო ოპერაციები. წლების შემდეგ ნაგვის გროვა მიაღწევს

ისეთ სიმაღლეს, რომ იგი ყველა მხრიდან გამოჩნდება.

71

დანართი 1 გენ-გეგმა

g-2 g-1

g-3

g-4

72

დანართი 2. ტოპოგეგმა