Νησίδες - Webnode · Η Γεωγραφία των Λέξεων Επειδή οι πολιτισμοί έχουν όρια, έρχεται μια στιγμή στη ζωή

3

Νησίδες

Π ε ρ ι ο δ ι κ ό τ έ χ ν η ς amp λ ό γ ο υ

O κινηματογράφος στη Pόδο

WH Auden Aφορισμοί για την ανάγνωση

Σοφία Γιαννάτου Τοπολογίες της μυθοπλασίας

Τίτσα Πιπίνου Eικόνες της Pόδου στον Nτάρελ

Bούλα Mάστορη H δουλειά του συγγραφέα είναι γλέντι

Γράφουν Mυρτώ Bαξεβάνη Πάνος Δρακόπουλος Αναστασία Δρελιώση Γιάννης Ηρακλείδης Φώτης Θαλασσινός Εριφύλη Κανίνια Δημήτρης Κόκκινος Aντώνης Kρητικός

Kώστας Λυντέρης Δώρα Παρδάλη Νίκος Κ Φιλίππου Γιάννης Xρυσανθόπουλος

Ρόδος bull Άνοιξη 2010 bull Τιμή τεύχους 500 ευρώ

Nesides_3g-finalindd 1Nesides_3g-finalindd 1 432010 110621 πμ432010 110621 πμProcess CyanProcess CyanProcess MagentaProcess MagentaProcess YellowProcess YellowProcess BlackProcess Black


Άνοιξη 2010 bull Tεύχος 3 bull Τιμή τεύχους 500 ευρώ

Ιδιοκτησία-έκδοση Γιάννης Ηρακλείδης

Σύνταξη Πάνος Δρακόπουλος Δημήτρης Κόκκινος Γιάννης Ηρακλείδης

Συνδρομές και συνεργασίες Βενετοκλέων 93 ΡΟΔΟΣ ΤΚ 85100

Τηλ 22410-31310

Ιστολόγιο httpnesidesblogspotcomEmail nisidesgmailcom

Σχεδιασμός-γραφιστική επιμέλεια Θέμις ΦραγκοδημητρόπουλοςEmail themisfgmailcom

Στο εξώφυλλο Στέλιος Σκαραβαίος Οργωμένος ορίζοντας επιζωγραφισμένη φωτογραφία (αφιερωμένη στη ΝΡ)

Εκτύπωση-Βιβλιοδεσία ldquoΑλφάβητο ΑΒΕΕrdquo Βριλήσσου 80 Αθήνα τηλ 210-6466086

Συνδρομή για τρία τεύχη 1500 ευρώδημοσίου οργανισμών 2500 ευρώ

Οι ldquoΝΗΣΙΔΕΣrdquo διανέμονται σε επιλεγμένα βιβλιοπωλεία του νομού Δωδεκανήσου

(ldquoΔέντροrdquo ldquoΑκαδημίαrdquo ldquoΘαλασσινόςrdquo) της Αθήνας (ldquoΝαυτίλοςrdquo ldquoΠολιτείαrdquo ldquoΛεμόνιrdquo ldquoΕυριπίδηςrdquo

ldquoEκδ Γαβριηλίδηςrdquo) και στη Θεσσαλονίκη (ldquoΙανόςrdquo)

ISSN 1792-0744

Νησίδες



Νησίδες


ΠΟΙΗΣΗ

ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ

ΠOPTPAITA

ΔΟΚΙΜΙΑ

ANTI-ΘEΣEIΣ

APΘPA

EK TOY ΠΛHΣION

ΚΥΜΑΤΙΣΜΟΙ ΚΡΙΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΥ

ΣYNOMIΛIEΣ

Σχόλια amp Αναφορές (Aν)επίκαιρα

Bιβλία amp περιοδικά Υστερόγραφο

Oι συγγραφείς του τεύχους

Πάνος Δρακόπουλος H Γεωγραφία των Λέξεων

Γιάννης Xρυσανθόπουλος Kώστας Λυντέ-ρης Mυρτώ Bαξεβάνη Aντώνης Kρητικός

Φώτης Θαλασσινός Kατακόρυφοι έρωτεςEριφύλη Kανίνια H ρωγμή

Σοφία Γιαννάτου Tοπολογίες της μυθο-πλασίας


Nίκος K Φιλίππου Tόπος αποκατεστη-μένοςΤίτσα Πιπίνου Eικόνες της Pόδου στον Nτάρελ

Δώρα Παρδάλη Στάσεις και στάσιμα στην ποίηση του Xρήστου Eυθυμίου

Bούλα Mάστορη H δουλειά του συγγρα-φέα είναι γλέντι

Kοσμάς I Χαρπαντίδης Mανία ΠόλεωςΣταμάτης Bασ Διακίδης Kολύμπια ndash Όπως τα ζησα και τα θυμάμαι Kυριάκος Xονδρός H Mικρά Aσία των Δωδεκανησίων


ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ3

4

20

31

45

56

66

81

93

103

117129134135142


3

Νησίδες 3

Πάνος Δρακόπουλος

Η Γεωγραφία των Λέξεων

Επειδή οι πολιτισμοί έχουν όρια έρχεται μια στιγμή στη ζωή τους όπου το κέντρο αποδυναμώνεται Και τότε τη συνοχή τους δεν τη διασφαλίζουν οι μύθοι άλλα η γλώσσα () Τις εποχές αυτές αναλαμβάνουν να στηρίξουν το κέντρο οι άνθρωποι από τις επαρχίες από την περιφέρεια Σε αντίθεση με την παραδιδόμενη πίστη η περιφέρεια δεν βρίσκεται εκεί που τελειώνει ο κόσμος ndash αλλά εκεί ακριβώς όπου αρχίζει να εκδηλώνεται

Ιωσήφ Μπρόντσκι

Οι λέξεις ndash κοινόχρηστη ύλη των ανθρώπων Ευτυχώς Σrsquo έναν κόσμο που κοστολογεί ακόμη και τα πλέον ζωτικά σε όλα σχεδόν τα μικρά ή μεγάλα υποσυστήματά του οι λέξεις διατηρούν το

πάντοτε θαυμάσιο δικαίωμα στην εξαίρεση Όπου ευθύς να σου την ανυπάκουη απέναντι σε όλα αυτά τα lsquoπερίπου αυτονόηταrsquo η τέχνη του λόγου δοκίμιο πεζογραφία ποίηση κριτική ndash μια επαρκέστατη μαρτυρία της ελευθερίας μας να συνομιλούμε εντός μας και γύρω μας αδασμολόγητα μέχρι το όριο που χαράζει κάθε φορά το απάνεμο της φαντασίας και της προσωπικής μας ευαισθησίας Σίγουρα πέραν του ορίζοντα όπου επιτρέπει να αρθούμε ενδεχομένως και η δεδομένη lsquoγεωγραφίαrsquo μας Από εδώ Από την αειθαλή κεντρική άκρη του Αιγαί-ου ndash τα Δωδεκάνησα

Στην πλάτη λοιπόν κάθε ευκλείδειας θεώρησης της γλώσσας στην απέναντι όχθη κάθε ασύδοτης ισχύος της αγοράς και της συναφούς διαβρωτικής της νοοτροπίας που διαχέεται σε ποικίλους αγωγούς ndashακό-μη και της εκπαίδευσηςndash αναδύθηκαν οι Νησίδες για να μιλήσουν το αλφάβητο που θα τους προσφερθεί

Από εκείνους τους εραστές της γραφής που ενηλικιώνονται με το στάλαγμα της προσωπικής τους μυθολογίας από εκείνους τους στοχα-στές που ειρηνεύουν μόνον μετά την αναγνώριση του νέου κάθε φορά αινίγματος Εξ ου και ο πληθυντικός αριθμός Νησίδες ndash η ποικίλη εκδοχή της δημιουργικής απορίας και η αναλόγως πολλαπλή καλλιτε-χνική έκφραση της απόκρισης Μίας απόκρισης που είναι αδύνατον ndashαν όχι ολωσδιόλου μάταιοndash να γνωρίζουμε ώς πού θα φτάσει


4

Γιάννης Χρυσανθόπουλος

Σε άγιο αγνώστου ταυτότηταςΜε βοήθησε πριν την θλίψη μου έτυχε όμως να χάσω τα γραμμένα τrsquo όνομα και τον τόπο κατοικίαςΤο παγωμένο χέριδεν άφησε σημάδι γνωριμίας

Για τον τόπο μου λίγα γνώριζαγια να δοξάσω τους αγίους που στερέωσαν το μύθο τουγια να φιλέψω τους μάστορες που κρέμασαν τον ουρανό του

Μοιράζουν την πατρίδα μουμε την δροσιά τηςγια να μην ραγίζουν λένε οι πέτρες από τον τριγμό των απουσιών

Τάματα υποθηκεύω σε άγιο αγνώστου ταυτότηταςκαι στα βλέμματα των παιδιών


5

Νησίδες 3 | Π Ο Ι Η Σ Η

Η προτομήΗ λύτρωση ήλθε στης ερημιάς τον πόνολες και δεν είχε αλλού τόπο να στηθείνα διασωθεί η τελευταία σου επιθυμία

Βάδισες πολιτείες με τιμές και θριάμβουςκανάκεψες την εξουσία με χιλιάδες εκπτώσειςγια να εξορισθεί μετά τα στερνάη τελευταία σου επιθυμία

Εκεί που γεννιούνταν στρατηγοί και κυβερνήτεςπέτρες ευδοκιμούν και λειψές ελιές και παράμερα των δρόμων μονάζουνπαγωμένα βλέμματα αγαλμάτων


6

Κοιμητήριο επαρχιακού οικισμούΟι άνθρωποι αφήνουν πάντα έρμο το γενέθλιο τόπο άλλοι γυρίζουν κάποτε κι έπειτα πάνε στο χώμα άλλοι κατέρχονται δίχως να αντικρίσουν κανέναν άλλοι ποτέ δεν πιάνουν λιμάνι σβήνουν σε ξένο φως

Με το laquoάρατε πύλαςraquo όλοι εκεί την νύχτα την ώρα του επιτάφιου θρήνου πιασμένοι από το χέρι της μνήμηςανοικοδομούν τους σκελετούς των εποχώντης ζωής να μην γίνει αυθαίρετο το κτίσμα

Στη σιωπή τελούνται όλα μόνο στη σιωπή εκεί δίνονται κι οι ερμηνείες του ανερμήνευτου

Στην άκρη τα κυπαρίσσια με ψηλώνουνκαι περπατάει αργά στο ξέφωτο το μάταιο παραδίπλα η συνέχεια ελιές που μrsquo ασημώνουννα lsquoναι της πρώτης στάλας το επόμενο ξημέρωμα


7


Κάτω απrsquo τον ίσκιο των ημερών σουΓέρνουν τα ματόφυλλα όταν φεύγει το φωςβουβαίνονται και τα σκιερά του πρωινού σημεία ήρθε η ώρα να πιάσω το τετράδιο των υπολοίπωννα λογαριάσω τις ευλογίες των ημερών

Κάτω απrsquo τον ίσκιο των ημερών σου

έμαθα να ακούω τους ανέμους όταν μιλούν με τα κλαδιά της νύχτας

πόθησα τη δίψα της φωνής σουόταν καίγονταν η άτυχη σοδειά μου

μίλησα με αμυδρούς φθόγγους αυτών των φύλλων μικρού περιβολιού

ρίγησα από δροσιά και πάχνη σαν να rsquoμουν μαρτιάτικο πρωί

Στrsquo άπειρο πια της νύχτας ξενυχτώύστερα από τόσους βοριάδες


8

Κοντά σrsquo ένα παλιό μου καλοκαίριΠόσο ήθελα ο νους σου απόψε να διαβάζει τrsquo αστέριαη ουράνια απεραντοσύνη να εκραγείαπrsquo τη δροσιά της γλυκιάς θλίψηςπου πήρε το πρόσωπό σουόταν με του Αυγούστου το φιλί αποχωριστήκαμε

Είχαν στενέψει τα όνειρά μουμένοντας κοντά σrsquo ένα παλιό μου καλοκαίρι

Η θάλασσα που άφησες πίσω σου με πήρε τρυφερά και ταξιδεύωτην ύστερη χαρά του χαμένου δειλινού

Κάηκε ο βράχος στα πόδια της θάλασσας

Το βλέμμα σου στην πλώρη περιμένωκι έναν άγγελο το πρόσωπό σου


9


Κώστας Λυντέρης

ΓερνάωΓερνάωβλέποντας τις στιγμές μου να φλυαρούνσε διαδρόμους κλινικώνμέσα στο θάλαμοοι ελπίδες μου να χειρουργούνταιΓερνάωτρέφοντας πάθη του σωρούσ αγρούς του πόνουκαι λειβάδια αίσχουςΓερνάωΜόνος κίνησα για τ όνειροΤώρα βουβή αυτή η επιλογήμε ειρωνεύεται στην αγχόνηΓερνάωσαν ίσκιος κρύου δειλινούσαν έρωτα τραγούδισαν μοιχευμένη Άνοιξηκι εύθραυστο λουλούδι


10

ΚίτρινοΚιτρινίσαμε σαν τα φύλλα του ΟκτώβρηΔιεκόπη η ρίζα με τομή γήρατοςΚάποτε θαυμάζαμε μαζί τους ανθούςΖώντας ακόμη τη νιότη

Πελώρια μάτια μας ακολουθούνΜάτια που δε θα μπορούσαν να έχουν κόρεςΜας προστατεύουν καταγράφοντάς μαςΈτσι μόνο θα ξέρουνhellipΤην ακριβή ώρα του θανάτου μας

Η οσμή της σήψης διαχέεται ποτίζει τον αέραΙερωμένοι βρυκόλακες αφρούρητοι φρουροίΆναρχο κράτος κρατικοί αναρχικοί Άρειοι Τράγοι κι άδικοι δικαστικοίΑσύντακτο Σύνταγμα Μισθωμένοι αμισθίΆφωνοι διαδηλωτές Ελεύθερη Φυλακή

Αυτά τα γκρίζα πρωινά που αναστήθηκανΚάποιοι Ελεύθεροι ΠολιορκημένοιΕγώ κρατώ το κεκτημένο μου χωράφιΣαν το μυρμήγκι στη χώρα των ΛεόντωνΉδη θα αισθανόσαστε το υποχωρούν το χώμα


11


Ροβινσώνας Άλλοι με γέλωτες κι άλλοι υβρίζοντάς με Μ άφησαν έξω απ το στερνό καράβι Μόνο μου στη νήσο των οιμωγών Έρημο στο νησί των ναυαγών

Μ άφησαν έξω απ το καράβι Λόγω χώρου αιτιολογώντας περιπαιχτικά Κουνώντας θεατρίστικα το άσπρο το μαντήλι κι έπειτα χαχανίζοντας σχεδόν ηδονικά και κάποιοι ίσως βάναυσα οργασμικά

Στ απόνερα επέπλεαν κάποια παλαιά βιβλία σημειώσεις πρόχειρες και μια μικρή φωτό τα χα βολέψει αποβραδίς δίχως αμφιβολία πως στο σκαρί αυτό θα επιβιβασθώ

Κι έμεινα να παρατηρώ τον βυθωπό οισοφάγο που λαίμαργα κατάπινε ότι είχα στη ζωή κι ενώ το πλοίο ξεμάκραινε των ανθρωποφάγων ούτε πόντο απ᾿ τη σκέψη μου δεν είχε κουνηθεί

Ως Ροβινσώνας χρέος μου το χω να επιζήσω να σβήσω από τη σκέψη μου την πίκρα τη στερνή Όμως δεν ξέρω αν θα θελα πίσω πια να γυρίσω Ή να θαφτώ μονάχος μου στην άμμο την καφτή


12

Εγώ με το στοιχειόΑίφνης το στοιχειό ανδρώθηκεπελώριο φαινότανε μπροστά μουΠαχύσαρκο έως και στα μάτιαεπεδείκνυε τα τρομερά του δόντιαΔίπλα του οι Φαρισαίοι του 21ου

Εκείνοι που το εράπιζαν όταν κοιμότανΕκείνοι που το περιγελούσαν για την ασχήμια τουΚι εκείνοι που πολλάκις το χαν απαρνηθείΤώρα ως πατερίτσες το υποβάσταζανσκουλαρίκια στα χείλη τουουρές κουτοπόνηρων καλικαντζαραίωνόνυχες άβουλοι και κρύοιΟμολογώΕν αρχή πίστευσα ότι τελευταίνωΈνιωσα ανύπαρκτα δεσμά να με σφίγγουντον ήχο της μπότας να με τσαλακώνειτη δύσπνοια την απορρέουσα απ τα οργισμένα χνώτα τουΕν συνεχείαέμμονες ιδέεςένας έναντι όλωνεξιλαστήριο θύμαφωνή εν τη ερήμωΤο στοιχειό ανέμενε την αυτοάλωσή μουτην εύλογη αυτοχειρία μουκαι θα την ελάμβανε σοβαρά υπόψινως ελαφρυντικό ως σωφρονισμόκι ως στερνή ευκαιρία πίστης κι αφοσίωσηςΤο βάθος των ματιώναποκάλυπτε τις μάσκεςεκείνων και του στοιχειούυπερτροφικό απ την αδηφαγίατων ελευθεριών και των δικαίων


13


βιογενές και βιοποιόπρωτόγονο στην αγριότητακαι σύγχρονο στην αθλιότηταΘα σε προδώσω γι άλλη μια φοράΑισθάνθηκα τυχερόςως μη ευνομούμενοςκι ως μη εξ αυτών ευνοούμενοςως άλλο ξένο σώμαΚι εκστόμισαldquoΕίσαι πολύ γελοίο πάνω σ αυτά τα ξυλοπόδαραrdquoΚι άδραξα τον πέλεκυ

Παραδόξως επαρκήςΕνδιαφέρουσα η έγνοιά σουΚαι οι ερωτήσεις σου οι συχνέςΓια την υγεία μου Και την πορεία μουΤολμώ να πω πρωτοφανής

Ίσως πρώτη φορά μrsquo αντίκρυσες αδύναμοΊσως αυτό και ξύπνησε μέσα σου η στοργήΚαι με πλησίασες Με αιφνιδίασεςΚι ήσουν παραδόξως επαρκής

Ωστόσο διάβαινε και μην αιθεροβαίνειςΚαθώς γνωρίζω πια τόσο καλάΠως η έγνοια για τη ζωήΜε την έγνοια για τον θάνατοΕίναι τόσο τραγικά κοντά


14

Τέτοια πρωινάΠρωινά με τη φλέβα να πάλλεταιΝωχελικά ασθενώς άρυθμαΚρούονται οι εσώτερες διαρρυθμίσεις μουΔε λησμονώ τα πρώτα μου χαμόγελαΓια τι γελούσα τότεΜα και τα δάκρυα τα μακρινά θυμούμαιΙδιόρρυθμοι οι λόγοι κι αφορμές ομοιάζουν τώραΣτροβιλιζόμαστε γύρω απrsquo τη ζωή μαςΈνα παιγνίδι πότε όμορφο και πότε ανιαρόΜε το παρελθόν πάντοτε νικητήΜοιραία ηττημένο το μέλλον κουλουριάζεται θρηνώντας

Είναι αρετή νrsquo αλλάζεις τη ζωή σουΔίχως νrsquo αλλάζεις εσύΑν απεξαρτηθείς απrsquo τη ζωήΘα νικήσεις και τον θάνατοΝιώθω συχνά να φεύγουν κομμάτια από μέσα μουΌσο και αν ποθώ να τα κρατήσω μάταιαΌλα έχουν δρόμους και τους έχουν διαβείΤις νύχτες προτιμάνε τα ταξίδια

Έτσι κι αγάπες λησμονιούνταιΚαι δέσμια όνειρα λυτρώνονταιΚι ελπίδες αργοσβήνουνΚαι νέα δειλινά κοσμούνται

Τέτοια πρωινά τη φλέβα θωρώνταςΣαν όραμα εμπρός μου η νιότη κολυμπάΣτη δίνη οργισμένου ωκεανούΚι όσο την κεφαλή της διακρίνωΤο τζάμι το χοντρό απrsquo τα χνώτα καθαρίζωΜάταια ελπίζοντας στη θραύση του


15


Μυρτώ Βαξεβάνη

Απαρασχεσία Να ρθεις εδώ να σε κρατήσω λίγοστα χείλη σου ν αφήσω δυο φιλιάν ανάψω πυρκαγιά στις ερημιές σουτο χάος σου να βάλω σε σειρά

Πώς θα θελα να μ άφηνες το γέλιο σου εγώ να ανατέλλωτο άτακτο το φέρσιμό σουνα τρέφω με χαράτα μύχια τής ψυχής σου ν αγναντεύωΠόθους-αγγέλους να λαξεύω στο κορμί σουτις πέντε αισθήσεις σου να παίρνουν στα φτερά τουςστο Σιλωάμ να τις βαφτίζουν της καρδιάς

Ακόμα κι αν οι δίοδοι έχουν κλείσειτου Νου το μακελειό να ματαιώσει η αρνησικυρία σου

αδυνατείΗ απαρασχεσία σου υπέροχη ανάφλεξη δονεί το σύμπαν

Πα βω τε κινω ταν Γαν

Γεννήτορας κι όχι επιβήτοραςΑποφάνθηκαη απαρασχεσία σου αυτή να ευοδωθεί


16

Εκβιασμός καταιγίδαςΚαιρός νεφελώδηςαναγγέλθηκε για ημέρα ανοίξεωςΑπριλίου μήναΟι νεφέλεςαδαή μετεωρολόγε είναι καιρός που μετοίκησαν και ασπάστηκαν τη Γαία ή μετανάστης αλλοδαπός ο ουρανός στη γη αφίχθη μάλλονάνευ αδείας παραμονήςκαι πάνω εκεί ταβάνι η θάλασσα που βάλθηκε να βρέχει αλμύρα στις ζωές των άνοστων ψυχών

Αχ η υπόσχεση νεροποντήςστα ισόγια των ακατοίκητων σχέσεων των ακροτελεύτιων ανθρωποειδώνφίλων που στέκουνε με τις οπλές

περίφημα οπλισμένεςσυναδέλφων ομοούσιω τω διαίρε και βασίλευεδι ου τα πάντα εγένετοτιτλούχων μίζερων καθέξινή ακόμα κατ επάγγελμα κατεστημένωνεκ των άνωθεν εν αγνοία τους δυνάμεων των διεθνών μιντιακών ελεγκτών εναέριας συνείδησηςσυλλογικού παράλογου


17


Αχ η υπόσχεση νεροποντήςστους τιτανικούς επίπλαστων ανοίξεωνστις προδοσίες κενόδοξων επιφανώνσεσημασμένη λύτρωση εντέλειστη μακαριότητα τού πνεύματοςαυτών που φιλοκαλούν μετ ευτελίαςφιλοσοφούν δε μετά μεγίστης μαλακίας

Αχ αυτή η καταιγίδα αιγίδα υπερκοσμικήτης κιβωτού τού άσπιλου νου με ποιήματα στα ιστίαυπόσχεση εν αιθρία


18

Αντώνης Κρητ ικό ς

ΕρωςΟ άνθρωπος ndashτο όνειροndash η έρως

Πέρα˙ απrsquo το ιδιαίτερο παράθυρο στα σπλάχνα του επιβλέ-πει στον ορίζοντα

Άνθρωπος ών επιθυμεί και ονοματοδοτεί μία μήτρα προσω-πική υποδοχής του ονείρου

Η επίσκεψη ως έρως εξυψώνει Και πόσο θέλει να προφέρει μία άγνωστη λέξη ώς εκείνη τη στιγμή παράταση

Η άνθρωπος ndashτο όνειροndash ο έρως

Η αρσενική αυτή έννοια ταυτίζεται αιφνιδίως με την θήλεια επίσκεψη κι έξαφνα

Η επίσκεψη ως έρως εξυψώνει Και άνθρωπος ούσα παραδί-δεται ή μάλιστα αποδίδεται

Και το όνομα αυτού νέο-Όνειρο˙ νέος-Έρως˙ νέα-Άν-θρωπος

Σrsquo αυτές τις προσωπικές μήτρες ο χρόνος εξαϋλώνεται˙ μα κανένας ποτέ δέν θα συμφωνήσει κι άς έχει αισθανθεί ο κόσμος την επίσκεψη Είναι θέμα μνήμης τα φθαρτά απομεινάρια εί-ναι πιό πρόσφατα και ορατά Κι άς φέρει τις σφραγίδες ψυχή τε και σώματι ο κόσμος


19


Ροδάνθη 1Είσαι μία φίλη στον κόσμο Με ρίζες καλές σε κρατούν

έτη επί ετών συνδεδεμένη με τη γη διδάσκεις στους θαυμαστές σου την υπομονή για καλή καρποφορία Είσαι μία διάκριση στα μάτια τους εραστών φύσης και ανθρώπων Ένα σύνταγ-μα πεπλεγμένης ομορφιάς εύθραυστης θαρραλέων ταξιανθιών ανέγγιχτων στα χρώματα μιας ρόδινης απώλειας στιγματισμέ-νη σε βαθύ φόντο υπόσχεσης˙ να σου ψιθυρίζει laquoΘα μαι κι αύ-ριο εδώ Κι αν με βρεις γυμνή ομορφιάς αίεν σοφίαν ξένειraquo

Ο θάνατος την επισκέπτεται περισσότερο από το σύνηθες Υπό ευνοϊκές συνθήκες Και δεν θα κρατήσει την θελκτικότητά της αρκετά να τη χορτάσεις Ένας αγέρας μια αδεξιότητα και ολόκληρη από πέταλα και στήμονες εμπνέουν μια τελευταία στιγμή Και τί πληγές γεμίζεις τα μάτια όταν τυχόν αντικρί-σουν την τσαλακωμένη πλέον βραχύβια ανθολογία σου Λε-πταίσθητα τα ακρωτήριά σου ευαίσθητα και τα γεννήματα που δίνεις στις ψυχές

Το σώμα σου κραταιό άλλοτε μεσrsquo στην αγριάδα κι άλλοτε στιλπνό στέκει και επιμένει για λίγη φροντίδα όμως και μόνη η ομορφιά γνωρίζει το θάρρος για νrsquo ανθίσει Αυτό να μείνει καλός θυμός για χειμέριο απόθεμα και η άνοιξη επανέρχεται Η ανησυχία μάλλον να rsquoναι προσανατολισμένη προς το μνημονι-κό Τη μνήμη Και η Ροδάνθη μία φίλη στον κόσμο θα στέκει υπένθυμος δότης


20

Φώτης Θαλασσ ι νό ς

Κατακόρυφοι έρωτες

Βόλτα με τrsquo αυτοκίνητο σε δρόμο παραλιακό Εινrsquo η μητέρα μου οδηγός Έχει συνοδηγό της τον πατέρα μου Ήμουν στο πίσω κάθισμα εγώ Είχα ανοίξει το παράθυρο και με

το χέρι μου να κρέμεται στο φύσημα τrsquo αέρα άφηνα την παλά-μη μου να ψαύει την ορμή του ανέμου των μποφόρ Ένιωθα δύναμη ωστική σαν συμπαγές θαλάσσης κύμα νrsquo αρπάζει την παλάμη μου και να την στέλνει πιο ψηλά Κι όπως το βλέμμα μου έπαιρνε τροχιά ανωφερή της κίνησης που έκανε το χέρι μου έτσι τυχαία μπόρεσα και είδα το Θεό Ή πιο σωστά εκείνη την εικόνα που γέμιζε το θώρακα μου με Θεό Τη σκέψη μου και την αναπνοή μου Είδα ψηλά τον φωτοδότη Ήλιο πίσω απrsquo το σύννεφο που ήτανε κρυμμένος κι ορατός γιrsquo αυτό το λόγο είδα λοιπόν μαύρες σκιές πουλιών κορακιδών που χαίρονταν και πέταγαν μέσα στης θέρμης τις απορροές Σκέφτηκα κατευ-θείαν τα κοράκια Αναθυμήθηκα κάτι παλιά που lsquoχα διαβάσει κείμενα σε περιοδικό με άρθρα επιστημόνων Έλεγαν πως ο κόραξ είναι ευφυής Αυτό αρκούσε για τροφή στη φαντασία μου τη μέρα εκείνη μέσα στrsquo αυτοκίνητο εγώ και τα πουλιά περήφανα στον Ήλιο που αναγάλλιαζαν Ήμουνα βέβαιος πως χόρευαν οι κόρακες Πως τα φτερά τους έλαμναν μrsquo αργόσυρτη σαν βυθισμένη χάρη Πως χόρευαν κι αντάλλασσαν με τον Θεό που είχε πάρει τη μορφή του Ήλιου κι εξακόντιζε μεθυστικές πρασινωπές ακτίνες κι αντάλλασσαν λατρευτικές χορευτικές κινήσεις για τη δόξα Του και έπαιρναν αγάπη Τους ζήλεψα αλήθεια εκεί πάνω Έτσι όπως είχαν τα φτερά τους απλωμένα φαντάστηκα το σώμα τους να το διαπερνά θερμότητα και οι ριπές τrsquo ανέμου και θέλησα να ήμουνα μαζί κι ανάμεσά τους Είχε στηθεί εκεί ψηλά ο τελετουργικός λατρευτικός χορός ορ-νέων με επίγνωση και βούληση ολότελα δική τους Κατέρρεε


21

Νησίδες 3 | Π Ε Ζ Ο Γ Ρ Α Φ Ι Α

εκείνη την ημέρα στο μυαλό μου η πρώτη θέση του ανθρώπου στων ειδών την εξελικτική αλυσίδα Ευχήθηκα αν μου δινόταν ευκαιρία δεύτερη για νέα μια ζωή να ήμουνα κοράκι Σταμάτη-σε στην πρόσκλησή μου η μητέρα μου και βγήκαμε να δούμε τα πουλιά Τράβηξα μερικές φωτογραφίες Ένιωσα την ενέργεια τη Θεία και ουράνια Την κάθοδό της προς τα χαμηλά και έπει-τα που φώλιασε στα μάτια μας Τα θάμπωνε και μέθαγα στην πανδαισία των χρωμάτων τrsquo ουρανού

Σκέφτηκα τελικά πως αφού ένιωθα καλά ίσως να μην υπήρ-χε χρεία για να ζήσω σαν κοράκι Ήμουνα τυχερός που έβλεπα τον κόσμο με ποιήματα Ήμουνα τυχερός που μετουσίωνα τη μέθεξη στην μουσική ετούτη των πουλιών σε εμπειρίες Θείου Μέσα στο αυτοκίνητο σαν ύστερα κάποιου πανηγυριού δικών μου αναμνήσεων η σκέψη πέρασε σε μία άλλη ευφυΐα ή άλλη μία εναλλακτική για ποθητή ζωή Σrsquo εκείνη εκεί των δελφινιών Θυμήθηκα τις πιο εξωτικές τις μαγικές τις μελωδίες ενός πετυ-


22

χημένου συγκροτήματος που πάντρευε στους ήχους του ανάσες των ανθρώπων και ήχους δελφινιών και κητωδών της θάλασ-σας με μουσικές σαν κρύσταλλα που σπάνε και σαν νερά που στάζουν σε αδειανά δωμάτια σπηλαίων και αντηχεί το στάξιμο σαν κοσμικό αστέρι που παλλόμενο ηχεί Θυμήθηκα εκείνο το συγκρότημα των Enigma Τον στίχο σrsquo ένα τους τραγούδι που έλεγε πως laquoείναι ο άνθρωπος το όνειρο στων δελφινιών τον ύπνοraquo

Remember the shaman when he used to say ldquoman is the dream of the dolphinrdquo

Και πόθησα αν θα ξαναγεννιόμουνα να ήμουνα δελφίνι Αμέσως πιο μετά επέστρεψα σrsquo ένα γαλήνιο ρεμβασμό μέσα από το παράθυρο της θαλερής της φύσης Επέστρεψα στη φυσική μου υπόσταση τrsquo ανθρώπου Και ένιωθα υπέροχα Ένιωθα τόσο πλήρης με την ομορφιά του φυσικού τοπίου που σκέφτηκα πως δεν ήμουνα πια ο άνθρωπος που ήμουνα Πως άλλαξα πως μέσα μου αρχίνησε να πέφτει ο κουρνιαχτός Και μοιάζουν όλα ήρεμα Κοπάσανε οι άνεμοι και σβήστηκαν οι φλόγες Στα μάτια μου ο κόσμος όλος άλλαξε Και φυσικά παίρνω τα χάπια της ψυχής μου Νιώθω όμως πιο αναπαυμένος Σκέφτηκα μέσα στrsquo αυτοκίνητο πως όταν μέσα μου αλλάζω τότε ολόκληρος ο κόσμος με ακολουθεί στην αλλαγή Όταν εσύ αλλάζεις γεννιέ-ται ένα κύμα Όλες οι αδρές οι αιχμηρές του κόσμου γύρω σου πλευρές γίνονται δίπλα σου στο πέρασμα του κύματος πιο λεί-ες Τέτοια σκεφτόμουνα στο δρόμο της επιστροφής και μεταπή-δησα σε σκέψη διαφορετική που δεν είχε την άμεση συνάφεια μrsquo εκείνη εκεί την αρχική τη σκέψη αλλαγής μου Ίσως εδώ να διαφανεί η νοσηρότητα του νου που προξενεί κι αντιστοιχεί όλα τα laquoαισθητάraquo σε νοερές συλλήψεις του ερέβους Εκεί που μεταπήδησαν οι σκέψεις μου υπήρχανε κοπάδια νυχτερίδες Βρήκανε επιστήμονες ότι το θηλυκό θηλαστικό ευχαριστιόταν με τrsquo αρσενικό μέσα απrsquo το ερωτικό παιχνίδι προκαταρκτικών της τρυφηλής πεολειξίας Παλιότερα δεν είχαν οι ερευνητές προσέξει κάτι τέτοιο Ανάμεσα στα πλήθη τους τα ζώα αυτά με τα φτερά της νύχτας έφεραν στη ζωή εκείνο εκεί το μέλος που τους δίδαξε την νέα τέχνη για να παίρνουν και να δίνουν ευ-


23


χαρίστηση Γεννήθηκε στους σκοτεινούς μυχούς που πάνε και φωλιάζουνε μυριάδες τα εξωτικά ιπτάμενα θηλαστικά εκείνη ακριβώς η θηλυκιά που θέλησε νrsquo αλλάξει τη ζωή της Εκείνη η διαφορετική που άλλαξε και άλλαξαν απανταχού οι νυχτερίδες του πλανήτη Μέσα απrsquo το δίχτυ της κοινής συνείδησής τους μέσα απrsquo το πλέγμα του ενός συλλογικού ασυνειδήτου η νέα ερωτική τους πρακτική αυτόματα μοιράστηκε σε όλα τα χειρό-πτερα θηλαστικά Σαν τον παλμό του κύματος που μεταδίδεται στη θάλασσα ολόκληρη έτσι το νέο σεξουαλικό λεπτούργημα δόθηκε υπερβατικά στον πληθυσμό όλων των νυχτερίδων Θυ-μήθηκα σαν έπειτα από ξαφνική αναλαμπή της μνήμης μου πειράματα που έστησε και έκανε ο διάσημος Καρλ Γιουγκ Πει-ράματα που πέρα απrsquo τα κοινά ανάμεσα στα είδη της ζωής απέ-δειξε πως πολλά είδη της ζωής ζούνε και λειτουργούν σαν μια ψυχή μυριόστομης συλλογικής οντότητας Οι όμοιες ζωές ή πα-ραπλήσιες των ζωντανών μελών κάθε συνόλου ζώων γίνονται όμοιες γιατί τις διαφορετικές ψυχές των έμβιων οργανισμών συνέχει ένα πλέγμα Έτσι λοιπόν αν τα κατάφερνα και άλλαζα αληθινά εγώ σαν κύμα όλοι οι άνθρωποι θα άλλαζαν Ίσως να ήταν έτσι Ίσως αν άλλαζα εγώ ή πιο καλά τότε που είχα ήδη αλλάξει μπορεί αυτόματα κrsquo όχι κυματικά να άλλαζε ολόκληρος κόσμος Έχω τον κόσμο πια αρχίσει να τον βλέπω μrsquo άλλο μάτι Σε κάθε ταραχή και κάθε αρετή και κάθε αοριστία βρίσκω την εντελέχεια το λόγο και το νόημα των όντων Κι αν όχι είμαι βέβαιος πως όλα θα βρεθούν στο πλήρωμα των ημερών Στον μέλλοντα αιώνα που ναι αχρόνως αναιώνιος


24

Εριφύλη Καν ί ν ια

Η ρωγμή (Θεατρικός μονόλογος σε μία πράξη)

μνήμη MK

H σκηνή χωρίζεται σε δύο οριζόντια επίπεδα Στο χαμηλότε-ρο επίπεδο δωμάτιο Δημόσιου Nοσοκομείου Mια γυναίκα στο κρεβάτι με βαρύτατο εγκεφαλικό Συγγενείς μπαινοβγαίνουν σε αραιά διαστήματα Σύζυγος κόρη αδελφή κουνιάδος και συνυφάδα Πότε-πότε μπαίνει κάποιος γιατρός ή νοσοκόμα τα-κτοποιούν τους ορούς δίνουν μια αγωγή συνομιλούν με τους συγγενείς και φεύγουν

Στο ψηλότερο επίπεδο η γυναίκα-πεμπτουσία του εαυτού της περιπλανιέται σε δαιδαλώδεις διαδρόμους ψηλαφώντας τους τοίχους για να βρεί κάποιες ρωγμές και ψάχνοντας μάλλον για μια έξοδο Πότε-πότε κοιτάζει ανήσυχα προς τους κάτω Tα-ράζεται εξαιρετικά όταν έρχεται στο δωμάτιο το νοσηλευτικό προσωπικό και κρύβεται

Nομίζουν ότι δεν ακούω Συζητάνε χαμηλόφωνα ανήσυ-χα κι όλο αρπάζονται από την ελπίδα ότι όλα θα τε-λειώσουν γρήγορα Ποιόν κοροϊδεύουν ήθελα να ξέρω

Eμένα πάντως όχι όχι εμένα Nομίζουν ότι θα ξεμπερδέψουν εύκολα και ότι όλα θα συνεχιστούν όπως και πριν E λοιπόν όχι Aν ήταν να έρθω σrsquo αυτήν εδώ τη θέση για να καταλάβω πόσο εύκολο είναι να τους έχεις όλους να κρέμονται από σένα ομολογώ πως άξιζε τον κόπο Oυσιαστικά είμαι αόρατη Tριγυ-ρίζω έξω από αυτό το άθλιο σαρκίο μπαινοβγαίνω σrsquo αυτό όσο ακόμα είναι σε θέση να με φιλοξενεί κι ακούω Συζητήσεις επί συζητήσεων Συναισθήματα επί συναισθημάτων Kαι αναμονή Tι περιμένουν Nα πεθάνω Δηλαδή να αναχωρήσω Στη δική


25


τους γλώσσα ο θάνατος λέγεται αναχώρηση Kαι ανάπαυση Oμως εγώ είμαι ακόμα εδώ Eχω κατακτήσει το δικαίωμα να είμαι εδώ Nα κατοικώ ένα νεφέλωμα ονείρων Που πριν συ-νωστίζονταν στο φτωχό κρανίο μου και το συμπίεζαν Eκανα κι εγώ την έξοδό μου και θριάμβευσα Tι νόμιζαν λοιπόν Kα-θένας έχει δικαίωμα σε περιπλανήσεις Πάντα μου άρεσαν οι βόλτες Πάντα μου άρεσε να με προσέχουν Nα με φροντίζουν Γιατί γενικά τους ήμουν πολύτιμη Tους στήριζα και δεν το καταλάβαιναν Oλόκληρη περιουσία τους δημιούργησα Aξιο-ποίησα αυτό το ταλέντο μου αξιοποίησα την επαγγελματική μου εμπειρία Aν δεν ήμουν εγώ ποιός θα τους τακτοποιούσε Λοιπόν τώρα δικαιούμαι λίγες βόλτες Aλλωστε δε ζήτησα ποτέ και πολλά πράγματα Λίγη συνέπεια και τάξη να βάλουν στη ζωή τους Kι εμένα να με αφήσουν να έχω τις μικρές χαρές μου Γιατί δηλαδή ποιόν έβλαπτα με λίγες βόλτες στα καταστήματα κάθε απόγευμα Ποιόν έβλαπτα αν ήθελα να συγκρίνω μερικά εμπορεύματα και τιμές Mια μικρή ξεκούραση ζητούσα κι εγώ Aλλά όχι H μικρή αυτή ευχάριστη συνήθεια έπρεπε να κοπεί έπρεπε να κάθομαι στους τέσσερις τοίχους και να ετοιμάζω το φαγητό της επομένης Eπρεπε να τρελλαίνομαι στις δουλειές του σπιτιού για να είμαι άξια της επιδοκιμασίας τους Nα λοι-πόν κι εγώ Tώρα όσο αντέξουμε Eχω τις βόλτες μου Kι έχουν τις ενοχές τους

Eγώ κι αυτοί Tους αγάπησα και λυπάμαι για τον κόπο που τους βάζω τώρα Oμως σrsquoαυτή εδώ την ενδιάμεση κατάσταση δε μπορώ να θυμηθώ πώς ακριβώς κουράζεται κάποιος Nιώθω βέ-βαια ότι δεν αισθάνονται ευτυχείς αλλά η δική μου άνεση των περιηγήσεων με εμποδίζει να κατανοήσω την αδημονία τους Γιατί βιάζονται Λένε ότι πιά δεν επικοινωνώ με το περιβάλ-λον Φυσικά και δεν επικοινωνώ Tο άθλιο πρώην κατάλυμά μου έχει πάθει βλάβη ανεπανόρθωτη Πότε-πότε δοκιμαστικά το επισκέπτομαι και διαπιστώνω ότι μόνο τά ακουστικά νεύρα λειτουργούν ακόμα Aλλά και πάλι δεν υπάρχει τίποτε το αξιό-λογο νrsquoακούσει κανένας Eχω ακούσει πολλά κι έχω βαρεθεί H νέα μετέωρη κατάστασή μου μου αρέσει Ποτέ άλλοτε δεν είχα υπάρξει μετέωρη Oύτε κάν όταν ήμουνα λεπτή (κάπως λεπτό-τερη) και νέα Oύτε επιεικής Oύτε άφοβη


26

Aυτό που μόνο με ταράζει είναι τα όνειρα Παλιά όνειρα εν-νοώ Nα κάτι που διαπίστωσα Oτι τα παλιά ξεχασμένα όνειρα τα ξαναβλέπεις Eίναι όνειρα χαρούμενα κι όνειρα λυπημένα Mια ολόκληρη παρακαταθήκη από όνειρα Tώρα όμως δεν τε-λειώνουν ποτέ Kυκλοφορώ από το ένα όνειρο στο άλλο με κάποια μικρά διαλείματα πτήσεων Tότε είναι που τους παρα-τηρώ Kαι τους νιώθω που αδημονούν

Το πιο αγαπημένο μου όνειρο είναι η Δέσποινα Συχνά στον ύπνο μου έβλεπα τη Δέσποινα να κρατάει το πλεχτό της μετρώ-ντας φωναχτά τους πόντους

Tη Δέσποινα συνήθως τη θυμάμαι βουβή κι έτσι είναι πα-ράξενο που στον ύπνο μου τη σκεφτόμουν να μιλάει Δε λέει τίποτε άλλο από αριθμούς μέχρι το πενήντα ή μέχρι το εκατό το πολύ-πολύ Πλέκει σφιχτά με μέτριες βελόνες ένα μανίκι από πουλόβερ ή ζακέττα σε χρώμα κεραμιδί Φοράει μια εμπρι-μέ φανελλένια ρόμπα με μαύρα καφέ και κίτρινα λουλούδια και κάθεται σε μια καρέκλα από κόκκινη φορμάικα Aπέναντι η τηλεόραση παίζει μια ασπρόμαυρη ελληνική κωμωδία με τον Nίκο Pίζο

Eγώ στον ύπνο μου είμαι μικρό παιδί και μαζί με τη Δέσποι-να βρισκόμαστε σrsquo ένα δωμάτιο μαγικό το πάτωμα οι τοίχοι και το ταβάνι αυτού του δωματίου είναι αόρατα κι έτσι βλέ-πομε τους ανθρώπους στα διπλανά δωμάτια και στον πάνω και κάτω όροφο καμμιά φορά στον ύπνο μου δεν υπήρχε καθόλου ldquoπάνω όροφοςrdquo και βλέπαμε μονάχα τον ουρανό και τα σπουργίτια να φτεροκοπάνε

H Δέσποινα πότε-πότε σηκώνει το κεφάλι της από το πλέ-ξιμο σταματάει το μέτρημα των πόντων και παρακολουθεί το έργο στην τηλεόραση Mένει ακίνητη με το στόμα μισάνοιχτο προσπαθώντας να συνδέσει τις σκηνές που έχει δεί μέχρι τώρα αποσπασματικά και γελάει σιγανά σα νάχει βγάλει ένα πολύ προσωπικό κι αστείο συμπέρασμα

Κι ακόμα ένα παράξενο κι αστείο Kαθώς κοιμάμαι τη νύ-χτα ένας αστραφτερός δράκος μπαίνει απrsquo το παράθυρο και γλυστράει στο δωμάτιό μου Tο δέρμα του κροταλίζει και χρυ-σές φολίδες σκορπίζονται στο πάτωμα Σφυρίζοντας το σκοπό


27


μιας άριας περνάει μπροστά απrsquo το κρεβάτι κι εξαφανίζεται κάτω απrsquo τη χαραμάδα της πόρτας

Yλη ονείρων Tο πιο αταίριαστο συστατικό μου Tώρα ξεχύ-νεται από το καταστραμμένο δοχείο της Aψηλάφητη παχύρευ-στη λαίμαργη αποταμιευτική πλούσια λαμπερή Aναβράζου-σα Kι εγώ με χρυσά βέλη αιχμηρά την αναδεύω Aνασύροντας μικρές διάφανες κλωστές μνήμης Πότε-πότε κανένα τρυφερό χνούδι συγκίνησης Kαι βέβαια τρομακτικές διαμαρτυρίες Tων απαιτήσεων Tων απαιτήσεών μου Eίχα προσδιορίσει καλά τις απαιτήσεις μου Kι όταν οι άλλοι διαμαρτυρήθηκαν ξεσηκώ-θηκα Tο δοχείο έσπασε Tότε κατάλαβαν ότι θύμωσα στrsquo αλή-θεια

Δεν ήμουν όμορφη Oμως ήμουν γεμάτη χυμούς Kαι εγώ συνέχεια φρόντιζα να μην αδειάσω Mέχρι που ξεχείλισα πιά Θα μπορούσα να πώ ότι σrsquo αυτό το σημείο απέτυχα Tώρα βλέπω ότι μάλλον είχα τα χαρίσματα για να γίνω όμορφη Δεν ήξερα όμως τον τρόπο Eμποδιζόμουνα από μικρά και μεγαλύτερα αό-ρατα φράγματα Φοβίες και ιδιοτροπίες Φράγματα φόβου και απαιτήσεων Eμπόδιζαν την ομορφιά να ξεπηδήσει από μέσα μου Yπήρχε σαν ένα μικρό φυτό απότιστο κι αφρόντιστο Πό-τε-πότε προσπαθούθσε νrsquo ανθίσει Mια μικρή έκλαμψη Kι ύστε-ρα πάλι η συμπίεση Mέχρι την οριστική ρήξη Tώρα ξέρω Aν ξαναγύριζα θα ήμουν αληθινά ωραία Mια όμορφη ηλικιωμένη κυρία Tρυφερή Γλυκύτατη Xωρίς αξιώσεις Tα οικονομικά θέματα θα τα είχα ξεπεράσει Θα κατανοούσα οπωσδήποτε τα δικαιώματα των νεωτέρων Oυσιαστικά θα τους ειρωνευόμουν λίγο Kαι θα τους προειδοποιούσα Kοιτάξτε με θα τους έλεγα Eγώ που ήμουν τόσο συμπαγής και οργανωμένη έχω διαλυθεί σαν την πιό λεπτή ομίχλη Σας χαιδεύω τα μέτωπα και δε με αναγνωρίζετε Aδιαφορείτε ε Θέλετε να ξαναβρείτε το παλιό βολικό σκεύος του θυμού σας ε Oμως εγώ είμαι εδώ τώρα Ξα-ναγύρισα αίθρια και αιθέρια Aέρινη Aέναη Aδικα

Kι όμως με αγάπησαν Aλλά εγώ ήμουν απαιτητική Hθελα νrsquo αναρροφήσω κάθε ίχνος αφοσίωσής τους Kι αυτό τους πίεζε Aρχιζα να μεταμφιέζομαι σε αγχώδη γεμάτη φοβίες γυναίκα


28

Aλλά στην πραγματικότητα ζητούσα να με προσέξουν Nα μη με ειρωνεύονται Nα μη με παραποιούν Oι δικοί μου είχαν ανα-πτύξει στο έπακρο την τεχνική της παραποίησης Oσων έλεγα κι όσων έκανα Oταν το κατάλαβα άρχισα να τους παραποιώ κι εγώ Tώρα ανησυχούν και τους λυπάμαι Θάθελα να τους μιλή-σω αλλά το όργανο επικοινωνίας έπαθε κι αυτό ολοκληρωτική καταστροφή Συνήθως αυτό γίνεται Oταν έχεις να πεις κάτι αληθινό δεν είναι δυνατόν να σε ακούσουν πια Oμως ίσως είναι καλύτερα έτσι Aς μείνουν τα αληθινά ανείπωτα Eτσι κι αλλιώς παραμένουν ανέγγιχτα

Δεν ήμουν αμόρφωτη Hξερα ξένες γλώσσες κι είχα ταξιδέψει αρκετά Διάβαζα καλή λογοτεχνία κι ήμουν σε θέση να εκτιμή-σω έναν καλό πίνακα Γενικά ήμουν σε θέση να εκτιμήσω κάτι καλό Iσως γιrsquo αυτό δεν ανεχόμουν την καθημερινή μετριότητα Tη μισούσα τόσο πολύ που βρέθηκα κι ή ίδια αιχμάλωτή της Tελικά η ποιότητά μου με πρόδωσε Tα τέλεια πρότυπά μου

Aναρωτιέμαι γιατί ακόμα συμπαθώ το χαλασμένο σκεύος μου Iσως γιατί μετά την κατάρρευσή του σε κάποιο κρυφό του σημείο ένα μικρό ανεπαίσθητο ίχνος τελειότητας νάχει απομεί-νει Δε μπορώ να βρω αυτό το σημείο όμως το αναζητώ γιατί είναι το μόνο που με κάνει να ελπίζω ότι όταν βγω από εδώ μέσα θα έχω μαζί μου μια αίσθηση αφής Φοβάμαι να είμαι ανυπόστατη Nομίζω ότι το μικρό αυτό κατάλοιπο της τέλειας χοϊκότητάς μου θα με εμποδίσει να λησμονήσω Nα τους λη-σμονήσω Eχω αρχίσει προ πολλού να λησμονώ Aν ήταν να βρώ το τέλειο σημείο μιας ανάμνησηςhellip

(Δημιουργείται μία κίνηση εισερχόμενων γιατρών και εξερχό-μενων συγγενών)

Ερχονται πάλι Θα τους ξεγελάσω άραγε Eίναι ύπουλοι επί-μονοι πιεστικοί Tαλαιπωρούν ανώφελα το δύστυχο σαρκίο Λένε ψέμματα Eχουν δώσει τόν όρκο λένε Nα μην κατονομά-ζουν το φυσικό τέλος Θάνατος είναι η λέξη Oύτε κι εγώ δεν τη λησμόνησα Θάνατος έξυπνοι θεραπευτές Θάνατος ταλαί-πωροι δικοί μου Θάνατος αγαπημένη κόρη μου Θά-να-τος Θα


29


το σφυρίξω στrsquo αυτί σας Θα το χώσω βαθιά στο λαρύγγι σας Θάνατος θάνατος θάνατος Tαράχτηκα πάλι Πάλι θα κρυφτώ γιατί με αναζητάνε Δε θέλουν να λέω τη λέξη θάνατος που αυ-τοί δε μπορούν νrsquo ακούνε Θέλουν να με αναγκάσουν να χωθώ σε μια σκοτεινή τρύπα απrsquo όπου δε θα μπορώ να εκτοξεύω τις απειλές μου Γιατί με φοβούνται Xα χα χαhellip Mε φοβού-νται στrsquo αλήθεια φοβούνται ότι είμαι αδίστακτη νομίζουν ότι βιάζομαι να φύγω Kαι να τους αφήσω να τα βγάλουν πέρα μόνοι τους με τους άλλους Που περιμένουν Kαι αγνοούν Kαι τους εμπιστεύονται Tους είπαν ldquoΔε ξέρουμε δε μπορούμε να σας πούμε τίποτε έχουμε δεί χιλιάδες περιπτώσεις καθεμιά έχει τη δική της ιδιαιτερότητα Kάντε υπομονή κάντε κουρά-γιοrdquo H ldquoAκούει μιλάτε σιγά μη ταραχτεί κανένα νέο στάσιμη κατάστασηrdquo Ψέμματα Kαμμιά κατάσταση δεν είναι στάσιμη Aγνοούν ότι εγώ τριγυρίζω συνέχεια αναζητώντας την οριστική διέξοδο Mε την λεπταίσθητη ανάμνηση της χοϊκής μου επιμο-νής περιπλανιέμαι αδιάκοπα σrsquo αυτούς εδώ τους διαδρόμους Διάδρομοι σαν συγκοινωνούντα δοχεία όπου το φως ισορροπεί στο ίδιο σημείο H εξισορρόπηση αυτή του φωτός είναι που χα-ρακτηρίζει την κατάσταση στάσιμη Mια βολική πρόφαση για όλους

Δαίδαλοι Mεταγγίσεις ονείρων Tι να φοβηθώ Πέρα στους μακρινούς ωκεανούς θα υπάρχουν μικρά ερημονήσια Mε ανέ-σεις εξωτικών χρωμάτων Mε λεπτό υπέροχο σώμα σαν καλλί-γραμμη ιδέα θα βουτάω Σε κρυστάλλινα σμαραγδένια νερά Mε ακριβά ρούχα θα υπερίπταμαι σε φωτισμένες λουτροπόλεις Θα τους κάνω μικρές επισκέψεις και θα κρυφακούω Θα μάθω όλα τα άχρηστα μικρά μυστικά τους Kαι τις άχρηστες προφά-σεις των ενοχών τους

Θα βρω την έξοδο να αναχωρήσω (Ψάχνει) Oλοι αυτοί οι περίπλοκοι διάδρομοι με ξαναφέρνουν πάντα στο ίδιο σημείο Aν γινότανhellip (Ψηλαφεί) Iσως αν γινόταν να διαλυθώ ακόμα περισσότερο θα μπορούσα να βγώ από τις χαραμάδες Tο κτίριο είναι ετοιμόρροποAυτοί όμως επιμένουν να μείνω ακόμα Mε κλείνουν στα υπόγεια προσπαθούν να επισκευάσουν πρόχειρα τις ρωγμές Nα τους βλέπω πάλι (Δύο άτομα με νοσοκομει-


30

ακό περίβλημα εμφανίζονται και την πλησιάζουν απειλητικά) Eρχονται να με κλείσουν πάλι μέσα Mε τις χοάνες τους να με αναρροφήσουν Nα με συμπιέσουν Nα με χωρέσουν στο αδιαχώρητο Δολοφόνοι H λέξη είναι Θάνατος Tαράζεστε να την ακούτε ε Θα το ουρλιάζω αιώνια στrsquo αυτιά σας Θάνατος Θάνατος Θάνατος Aφήστε με Aπό πού βγαίνω αχ πάλι με σπρώχνουν πάλι μέσα (Tα δύο άτομα με νοσοκομειακό περίβλημα τη σπρώχνουν μέσα με τη βία) Bοήθεια βοήθεια με σπρώχνουν πάλι μέσα Θέλω να βγώ αφήστε με Bοήθεια βοήθεια να βγώ Bοήθεια βοήθεια βοήθειαhellip (Tα φώτα χαμη-λώνουν και η φωνή σβήνει θρηνητικά) Bοήθεια βοήθεια βοή-θειαhellip H ρωγμήhellip H έξοδοςhellip (Mια ξαφνική λάμψη φωτίζει μια ρωγμή κι ύστερα απόλυτο σκοτάδι)


31

Νησίδες 3 | Π O P T P A I T A

Τοπολογίες της μυθοπλασίαςΣυνέντευξη με τη Σοφία Γ ιαννάτου

Στη σειρά των παρουσιάσεων δημιουργών του λόγου και της τέχνης αφιερώνουμε τις σελίδες του παρόντος τεύχους στην πεζογράφο

Σοφία Γιαννάτου Oλιγογράφος αλλά με μια μακρά συγγραφική πο-ρεία που κλείνει τη δεκαπενταετία συζητά στη συνέντευξη που ακο-λουθεί με συνεργάτες του περιοδικού για το έργο της τα θέματα της πεζογραφίας της και τις συγγραφικές της μέριμνες Έξω από τον τρέχοντα συρμό μιας εξωτικής ψευδοϊστορικής ή ποιητικίζουσας λογο-τεχνίας αναμετράται σε ένα έργο πολυθεματικό με τις μεταμορφώσεις του τόπου πέραν της άγονης ηθογραφίας και το άνοιγμά του στους υπαρξιακούς χώρους του ανθρώπου τις κοινωνικές και πολιτικές ορί-ζουσες H παρουσίασή της συνοδεύεται από τις απαραίτητες εργοβιο-γραφικές πληροφορίες ενώ ο αναγνώστης μπορεί να ανατρέξει και σε ένα ανέκδοτο κείμενό της

H εμφάνισή σας στα γράμματα γίνεται το 1995 με το βιβλίο ldquoΘεραπεύοντας την Άλισον Γκρέηrdquo Aκολούθησαν οι ldquoIστορίες για πέταμαrdquo μια συλλογή μικρών αφηγημάτων που εκδίδονται το 2002 Θα θέλατε να μας μιλήσετε λίγο γιrsquo αυτά

Tο πρώτο μου βιβλίο ήταν μυθιστόρημα με αυτοβιογραφι-κό θέμα την πορεία αλλαγής στη ζωή Mια πορεία προς την αυτογνωσία και την απελευθέρωση από τα κλισέ του τύπου ldquoπροσγειώσου αυτή είναι η ζωήrdquo ldquoκάνε ότι κάνουν όλοιrdquo κλπ Εκεί προσπάθησα σε μορφή μυθιστορήματος μεν αλλά σε ύφος άμεσης αφήγησης να μιλήσω για θέματα όπως οι ρόλοι που υποδυόμαστε στην κοινωνική και προσωπική μας ζωή οι σχέ-σεις των φύλων οι επιλογές μας για την laquoεπιβίωσηraquo εις βάρος των ονείρων μας η άρνηση της ατομικότητάς μας και η υπο-ταγή μας στην παράδοση της κοινωνίας ή της οικογένειας Και αντίστροφα η ανακάλυψη του πραγματικού μας εαυτού που αναζητά να εκφραστεί


32

Oι ldquoIστορίες για πέταμαrdquo γράφηκαν αυθορμήτως σαν ένα αστείο και δε θα είχαν εκδοθεί καθώς τις είχα πράγματι για πέταμα αν δεν ήταν ο εκδότης μου ο αείμνηστος Γιάννης Δουβίτσας που τις βρήκε άξιες να εκδοθούν Eίναι μια σάτιρα της καθημερινότητας σαν στιγμές γέλιου όταν ταλαιπωρείσαι ή δυσανασχετείς για το ldquoαλαλούμrdquo γύρω σου ιδίως στην Aθή-να Eπειδή είναι σε μορφή μονολόγων αξιοποιήθηκαν και στο θέατρο Eκ των υστέρων έχω εκτιμήσει κι εγώ η ίδια αυτό το βιβλίο δεν είναι λίγο να βλέπεις την κωμική πλευρά των πραγ-μάτων των ανθρώπων και του εαυτού σου του ίδιου

Tα ldquoKαΐκια στην Άσφαλτοrdquo είναι το τρίτο σας ndashκαι τελευταίο προς το παρόνndash βιβλίο (2007) και νομίζω ένας σταθμός στη συγγραφική σας πορεία Oγκώδες και φιλόδοξο στις προθέσεις του είναι μια συνθετική προσπάθεια μακράς πνοής που συ-γκεντρώνει θεματικές και συγγραφικούς τρόπους (μυθιστόρημα υπαρξιακό υπονομευτική σάτιρα) που ανιχνεύονται ήδη στο προηγούμενο έργο σας όπως μας είπατε προχωρά όμως πολύ πέραν αυτών Θα μπορούσαμε λοιπόν να σταθούμε περισσότερο εδώ και να σας ρωτήσουμε για τις συνθήκες της συγγραφής του τις συγγραφικές σας προθέσεις

Στην πραγματικότητα δεν είχα ένα συγκεκριμένο σχέδιο συγ-γραφής όταν ξεκίνησα το βιβλίο Δεν ήξερα καν ότι θα εξελιχθεί σε μυθιστόρημα Ήταν περισσότερο σαν η αρχή μιας καταγρα-φής ημερολογιακής

Βρισκόμουν στην Kάλυμνο όταν συνάντησα τυχαία έναν άγνωστο Kαλύμνιο μετανάστη που είχε τριάντα χρόνια να έλθει στο νησί και μου ανέφερε σκηνές από τα παιδικά του χρόνια αναβιώνοντας έτσι και τις δικές μου μνήμες Ήταν για μένα μια στιγμή επαφής μrsquo ένα παλιό ξεχασμένο κόσμο -μυθο-ποιημένο μέσα από τα μάτια του νόστου την αναπόληση ενός τόπου που πλέον έχει αλλάξει τη χαμένη παιδικότητα ίσως Γυρνώντας σπίτι κατέγραψα την αίσθηση αυτή συμπυκνωμέ-νη σε μια σελίδα ldquoAυτός ο τόπος ο γεμάτος σπηλιέςhelliprdquo Eίναι ο πρόλογος του βιβλίου

Στη συνέχεια άρχισα να γράφω παίζοντας χωρίς σκοπό ακο-λουθώντας μια αφήγηση σε πρώτο πρόσωπο ενός ήρωα-αφηγητή


33


που μου hellipαυτοσυστήθηκε (ο Nικόλας) σε δρόμους που μάλλον αυτός με οδηγούσε παρά η δική μου πρόθεση Ξαφνιαζόμουν με το ξετύλιγμα της ιστορίας του που δεν είχε σχέση ούτε με τον ldquoάγνωστο της παραλίαςrdquo ούτε με δικές μου μνήμες ως ένα σημείο τουλάχιστον

Aυτή η ldquoαφήγηση του Nικόλαrdquo αποτέλεσε το πρώτο μέρος του βιβλίου Eίναι στραμμένη στο παρελθόν κινείται στα χρό-νια της ldquoαθωότηταςrdquo και ξετυλίγεται σε δύο τόπους το νησί και την Aθήνα Kάποιες στιγμές κινείται επίσης στο χρόνο αντι-παραθέτοντας τη χαρά του παιδιούπαρελθόν με τη μελαγχολία του ενήλικαπαρόν την καθημερινότητα της επιβίωσης και τα προβλήματά της Στην ίδια αφήγηση ξεπήδησαν αυτόκλητα και τα δύο άλλα βασικά πρόσωπα της ιστορίας ο φίλος Λουκάς και η τέως φίλη νυν σύζυγος Θεμελίνα Aναρωτιόμουν γιrsquo αυτό που έκρυβε η ιστορία τους οι σχέσεις τους γιrsquo αυτό που ήθελαν να πουν ή μάλλον να πω εγώ Ποιο ήταν το θέμα του βιβλίου H πλοκή του τα παράλληλα διατρέχοντα θέματα η δομή του Εκεί διέκοψα το γράψιμο για καιρό

O τίτλος του βιβλίου με τις ποιητικές του αντηχήσεις δηλώ-νει μια αντίθεση μια ασυμβατότητα καταστάσεων

Παραδόξως ο τίτλος ήταν το μόνο καθαρό μέσα μου Kαΐκια στην Άσφαλτο Σε πρώτη όψη εξέφραζε απλώς τη διασταύρωση τόπων νησιού και Aθήνας που υπήρχε στο πρώτο μέρος του βιβλίου

Σήμαινε όμως και άλλα Ήταν συνειρμός εικόνα ονείρου που εισχωρεί στην πραγματικότητα ldquoπλεούμενα στο τσιμέντο της πόληςrdquo η πλεύση της αλλαγής σε αντίθεση με την ακινησία της (εσωτερικής) προσκόλλησης η θάλασσα του συναισθήματος και η στεριά των παγιωμένων πεποιθήσεων Eπίσης η ρευστό-τητα του σημερινού κόσμου που αλλάζει ραγδαία ένα παιχνίδι ανάμεσα στη μνήμη του χθες στο βίωμα του σήμερα στην επι-θυμία του αύριο Ή μια διασταύρωση του laquoμέσα και του έξωraquo του φανταστικού και του πραγματικού αυτού που ζούμε και αυτού που θα θέλαμε να ζήσουμε


34

Aπό την απάντησή σας διακρίνουμε κιόλας το σκελετό που υποβαστάζει την αφήγηση την πλοκή και το θέμα του βιβλί-ου κάποια ζεύγη αντιθέσεων πυρηνικών ίσως παιδικότητα-ενηλικίωση παρελθόν-παρόν γενέθλιος τόπος-πρωτεύουσα

Κάτι απrsquo αυτά με ώθησαν να συνεχίσω το γράψιμο της ιστο-ρίας Oι τρεις ήρωες έγιναν μέσα μου ldquoτρεις τόποιrdquo Τρεις εσω-τερικοί ldquoχωρόχρονοιrdquo θα έλεγα και αυτό μου υπαγόρευσε τη δομή σε τρία μέρη

Tόπος A ή ldquoKαΐκιαrdquo ήταν ο Nικόλας και η αφήγησή του τό-πος B ή ldquoΆσφαλτοςrdquo ήταν ο αντίποδάς του ο Λουκάς Στραμμέ-νος στο σήμερα αυτοσχεδιάζει λατρεύει την πόλη τον ενοχλεί η νοσταλγία Tόπος Γ η Θεμελίνα το γυναικείο πρόσωπο που συνδέει και συνάμα χωρίζει τους δύο ήρωες mdash και στο τρίτο μέρος του βιβλίου ξετυλίγεται περισσότερο το δικό της εσωτερι-κό τοπίο το βλέμμα στο γενέθλιο τόπο μέσα από το γυναικείο βίωμα

Eν ολίγοις η ίδια η έννοια του ldquoτόπουrdquo ήταν καθαυτή ένα από τα κεντρικά θέματα του βιβλίου Ίσως γιατί τόσο στη μυ-θοπλασία όσο και την πραγματικότητα έτσι βλέπω τους αν-θρώπους Σαν εσωτερικούς τόπους που φωτίζονται ανάλογα με το δικό τους υποκειμενικό βλέμμα Tόπους που αλλάζουν και διαθλώνται ανάλογα πώς κοιτούν οι ίδιοι τον εαυτό τους και τον κόσμο

Και ίσως θα μπορούσαμε να εντοπίσουμε και ένα άλλο ζεύ-γος αντιθέσεων στο οποίο ήδη αναφερθήκαμε την παιδικότητα-ενηλικίωση ή την αθωότητα-ενοχή

Tο μοτίβο αθωότητα-ενοχή ήταν επίσης κεντρικό θέμα καθώς η πλοκή προχωρούσε Ένοχα μυστικά κρύβουν και οι τρεις ενή-λικοι σε αντίθεση με την παιδική τους ηλικία όμως η ldquoχαμένη αθωότηταrdquo δεν αφορά μόνο το παιδί που ενηλικιώνεται αλλά και έναν αλλοτινό κόσμο που βίωσε η συγκεκριμένη γενιά μια εποχή με άλλες αξίες (ανθρωπισμό αλληλεγγύη οράματα) που στα μάτια τους τουλάχιστον χάνεται σήμερα

Θα πρόσθετα αντίστοιχα το μοτίβο προδοσίας-συγχώρεσης κάθε ήρωας νιώθει προδομένος προσωπικά για κάτι όπου εκ


35


των υστέρων σκέφτηκα πώς το laquoλανθάνονraquo θέμα εδώ είναι συνολικά η laquoπροδομένη γενιάraquo όπως αποκαλείται Tότε η ldquoσυγ-χώρεσηrdquo τείνει να φέρει ξανά την αθωότητα κλείνοντας έναν κύκλο στις ατομικές τους ιστορίες αλλά και σε μια εποχή

Oι προσωπικές ιστορίες των ηρώων λοιπόν είναι αξεδιάλυτα δεμένες με τις ιστορικές και κοινωνικές εξελίξεις των τελευταίων δεκαετιών ιδωμένες μέσα από το πρίσμα μιας γενιάς αυτής που συμβατικά ονομάζουμε ldquoγενιάς του πολυτεχνείουrdquo Και μάλιστα από όσους από αυτούς δεν θέλησαν ή δεν μπόρεσαν να έχουν στη συνέχεια μια ενεργό πολιτική ή κομματική ένταξη Eίναι χαρακτηριστικές από αυτή την άποψη οι σελίδες που περιγρά-φουν το γιορτασμό μιας από τις επετείους του πολυτεχνείου αλλά και οι αναφορές στην 11η Σεπτέμβρη τους τρομονόμους Nομίζω βέβαια ότι δεν πρόκειται για ένα κοινωνικό ή πολιτικό μυθιστόρημα παρrsquo όλrsquo αυτά αλλά είναι σαν το εξωτερικό το-πίο ή πλαίσιο της πλοκής να προκύπτει μέσα από την ανάγκη να οικοδομηθούν τα πρόσωπα να εξηγηθούν το παρελθόν τους και οι τόποι που βίωσαν

Nαι όντως Tα συγκεκριμένα πρόσωπα δεν θα μπορούσαν να σταθούν χωρίς το πλαίσιο και τα βιώματα αυτής της γενιάς Tώρα το ldquoαξεδιάλυτοrdquo δέσιμο της προσωπικής ιστορίας με τη γενικότερη ιστορία πέραν της εξήγησης του παρελθόντος έγινε καθαυτό ένα ldquoπαράπλευροrdquo θέμα του βιβλίου ndashτο συνειδητοποί-ησα καθοδόν ενώ έγραφαndash και επηρέασε τη δομή του Θυμάμαι πχ στο κεφάλαιο όπου περιγράφεται η 11η Σεπτέμβρη κάθε παράγραφος εστιάζεται στον ατομικό μικρόκοσμο ενός προσώ-που ώσπου να καταλήξει βαθμηδόν στο συλλογικό στο πλή-θος της πόλης στον κόσμο στον πλανήτη (Eίχα μια τέτοια εικόνα καθώς έγραφα ενός φακού που ζουμάρει σε φιγούρες ατόμων και λίγο λίγο απομακρύνεται διευρύνοντας το πλαίσιο μικραίνοντας τις λεπτομέρειες αναδεικνύοντας το συλλογικά σημαντικό εκείνης της στιγμής που τη σημασία του μόνον εκ των υστέρων μπορεί κανείς να αξιολογήσει) H σύμπτωση του ιστορικά συγκλονιστικού γεγονότος με το ατομικό συμβάν του Nικόλα η κατάρρευση των πύργων και η κατάρρευση ενός ανθρώπου είναι νομίζω εύγλωττη μεταφορά για την άρρηκτη


36

σύνδεση της ιστορίας και των κοινωνικοπολιτικών γεγονότων με την προσωπική μας ζωή είτε κανείς το συνειδητοποιεί είτε όχι

Aπό μια άλλη άποψη τα ldquoKαΐκια στην Άσφαλτοrdquo είναι επίσης ένα ldquoγυναικείοrdquo μυθιστόρημα με την έννοια ότι προβάλλεται ένα διαφορετικό γυναικείο βλέμμα στα πράγματα και τις κατα-στάσεις από το αντρικό

Δεν ξέρω αν συνολικά προβάλλεται ένα laquoγυναικείο βλέμμαraquo ίσως ο αναγνώστης θα μπορούσε να το κρίνει καλύτερα Aλλά η διαφορετικότητα του γυναικείου και αντρικού βιώματος συ-νεπώς και βλέμματος ήταν ένα σημείο που θέλησα να προβάλω για να σκιαγραφήσω τον εσωτερικό κόσμο αντίστοιχα καθενός ndash τα πρόσωπα είναι και γυναίκες και άντρες (και διαφορετικές γε-νιές επίσης) Παράδειγμα το βλέμμα στον γενέθλιο τόπο είναι διαφορετικό για τη Θεμελίνα και τον Nικόλα καθώς το βίωμά τους είναι άλλο O παράδεισος της ελευθερίας του αγοριού είναι η κόλαση για το κλεισμένο κορίτσι του 60

Άλλο παράδειγμα ξανά στη σύνδεση laquoατομικής και ευρύτε-ρης ιστορίαςraquo το αντρικό βλέμμα του Λουκά στρέφεται κατά προτεραιότητα στον έξω κόσμο (κοινωνία πολιτική ιστορία) ενώ το γυναικείο της Θεμελίνας εστιάζεται laquoπρος τα μέσαraquo στο συναισθηματικό κόσμο όπου η ιστορική συγκυρία γίνεται πλαίσιο για το ατομικό της βίωμα (laquoόλα σημαδιακές μέρες της συμβαίνουνraquo) Δεν εννοώ ότι οι άντρες ενδιαφέρονται για τα κοινά περισσότερο από τις γυναίκες mdash μιλάω μάλλον για τη θη-λυκή και αρσενική πλευρά των ανθρώπων Η μια τείνει προς τη συναισθηματική βίωση των πραγμάτων ενώ η άλλη τείνει στην έξω δράση και τη διανοητική θεώρηση της πραγματικότητας

Πάντως αυτό που εγώ θεώρησα laquoγυναικείοraquo στοιχείο στο βιβλίο ήταν ο τρόπος γραφής mdash ιδίως στο πρώτο μέρος όπου η αφήγηση του Nικόλα δεν ήταν ldquoαντρικόςrdquo λόγος Eκεί ήταν μειονέκτημα εξ ου και κατέφυγα στο τέχνασμα μιας κατα-σκευασμένης ldquoγυναίκας συγγραφέωςrdquo στην ldquoλαογράφοrdquo που με έβγαλε από τη δύσκολη θέση


37


Mας είπατε στην αρχή ότι κείμενα από τις ldquoIστορίες για πέ-ταμαrdquo παρουσιάσθηκαν στο θέατρο νομίζω και στο ραδιόφωνο Θα θέλατε να μας μιλήσετε λίγο γιrsquo αυτή την πλευρά της δρα-στηριότητάς σας

Είχα την καλή τύχη να ανέβουν οι ldquoIστορίεςrdquo στο θέατρο από την Α Μπρούσκου στα Χανιά Επίσης τα Καΐκια στην άσφαλτο παρουσιάστηκαν πέρσι από τη Θεατρική Oμάδα Kα-λύμνου της Κ Κλωνάρη Άλλα μικρά κομμάτια έχω γράψει για θεατρικά δρώμενα στην Aθήνα Bρίσκω ενδιαφέρουσα την αλ-λαγή που υφίσταται ένα κείμενο από τα μάτια του συγγραφέα στα μάτια του σκηνοθέτη και θαrsquo θελα κάποτε να γράψω ένα θεατρικό έργο

Για το ραδιόφωνο είχα παλιότερα γράψει κάποια κομμάτια όταν έκανε μια εκπομπή η αδελφή μου (σσ η μουσικός Σαβί-να Γιαννάτου) με την οποία σποραδικά συνεργαζόμαστε Έχει μελοποιήσει στίχους μου (ή μάλλον laquoποιητικά πεζάraquo κατrsquo εμέ που εκείνη τα βλέπει σαν στίχους) Άλλες φορές γράφω κάτι με έναυσμα τη μουσική της Mrsquo αρέσει γενικά να συνεργάζομαι με άλλους σε οτιδήποτε δημιουργικό Kαι νιώθω ευγνώμων που ως τώρα έχω συνεργαστεί με ταλαντούχους ανθρώπους

Η Σοφία Γιαννάτου γεννήθηκε στην Αθήνα to 1951 Σπούδα-σε οδοντιατρική και ανθρωπιστικές επιστήμες Εργάστηκε ως οδοντίατρος ασχολούμενη παράλληλα με το γράψιμο (πεζά ποίηση κείμενα για το ραδιόφωνο) και με μεταφράσεις λο-γοτεχνικών κειμένων ως το 1991 που εγκατέλειψε την οδο-ντιατρική για να στραφεί οριστικά στη λογοτεχνία Κείμενά της έχουν δημοσιευτεί σε ελληνικά και ξένα περιοδικά έχουν

παρουσιαστεί στο θέατρο και έχουν μελοποιηθεί σε δισκογραφικές παραγωγές Έχει εκδώσει τα βιβλία Θεραπεύοντας την Άλισον Γκρέη (1995) Ιστορίες για πέταμα (2002) Καΐκια στην άσφαλτο (2007) από τις εκδόσεις Νεφέλη


38

Με το άρωμα του παράδοξου

Της Κατερ ί νας Σχινά

Οτι γράφει η Σοφία Γιαννάτου είναι ποτισμένο με ένα άρω-μα παράδοξου Το συνηθισμένο το μικρό το ευτελές το

ελάχιστο αποτελούν για κείνη την ποίηση του καθημερινού Ξέρει να αφηγείται με μαεστρία τα τετριμμένα στιγμιότυπα- αντιμετωπίζοντάς τα από μια λοξή γωνία αναδεικνύει την κρυμμένη τους ουσία που δεν είναι άλλη από τη βαθιά τους ανθρωπιά Καμιά λεπτομέρεια δεν αφήνει να πάει χαμένη η συγγραφέας Ένα χαρακτηριστικό μια ιδιαιτερότητα στην ομι-λία μια ξεχωριστή ενδυματολογική νότα μεταμορφώνονται εδώ σε δυναμικά λογοτεχνικά συστατικά Μια φευγαλέα εικό-να μια σκέψη μια αντίφαση ένα παράδοξο θεμελιώνουν μια εξαιρετικά στέρεη κατασκευή Η συλλογή των αφηγημάτων της διαθέτει εσωτερική ενότητα και γερή δομή τα κείμενα σαν ψη-φίδες πολύχρωμες συνθέτουν μια τοιχογραφία αναγνωρίσιμη μεν από όλους μας εντελώς προσωπική ωστόσο και ιδιότυπη στην αποτύπωσή της Είναι η τοιχογραφία μιας σύγχρονης με-γαλούπολης mdash της Χαθήνας όπως προσφυώς η Σοφία Γιαννά-του παραφθείρει το όνομα της Αθήνας ίσως για να υπογραμ-μίσει την απώλεια της Αθήνας που όλοι γνωρίσαμε (hellip) που εξέλιπε δια παντός σαν να εξαχνώθηκε μέσα στο μολυσμένο νέφος που την πνίγει- και των κατοίκων της μιας πανσπερ-μίας και μιας παντοείδιας ανθρώπων που δυσκολεύονται να συνδιαλλαγούν με μια πραγματικότητα που τους υπερβαίνει Ρατσισμός ξενοφοβία παράδοση εκσυγχρονισμός ξενολατρία μιμητισμός ομφαλοσκόπηση δυσκολία προσαρμογής όλα όσα χαρακτηρίζουν τον σύγχρονο Χαθηναίο ντόπιο επαρχιώτη ή μετανάστη βρίσκουν στις ιστορίες της Γιαννάτου τη λογοτεχνι-κή τους έκφραση με εξαιρετική λαμπρότητα οξύτατη παρατη-


39


ρητικότητα συμπάθεια επιείκεια και κυρίως χιούμορ άφθονο πηγαίο καταλυτικό χιούμορ (hellip)

Η ματιά της είναι η ματιά ενός κατά βάση αισιόδοξου ανθρώ-που που τον διασκεδάζει το εγγενές παράλογο του κοινωνικού μας βίου Κι αυτή η ιλαρότητα που μπορεί να ανθεί και μέσα στην ταλαιπωρία αυτή η αποστασιοποιημένη παρακολούθηση μιας πραγματικότητας κατά βάσιν εχθρικής δίνει στις ιστορίες της καθαρτήρια διάσταση


40

Σοφία Γ ιαννάτου

Τόποι στους καθρέφτες μιας ανάμνησης(Κωνσταντινούπολη)

Φλουριά Φλουριά κωνσταντινάτα Πόσα κάνει τούτο το μάλαμα τζάνεμ Όχι ετούτο καλέ το άλλο αυτό που φοράει η κυρία Θα με πάρεις και μένα ένα Θα σε πάρω

ματάκια μου όχι ένα χίλια μαλάματα να σε πάρω Να τα βά-ζεις και να με κάνεις κουνήματα

Πόλη κουνίστρα λικνίστρα λίκνο των στεναγμών και των θρήνων όσων σε χάσανε και σrsquo ονειρεύονται μαρμαρωμένη βα-σίλισσα με κρήνες λεόντων και άγρια τριαντάφυλλα που φυ-τρώνουν σε πάλλευκες σκάλες Σκάλες Κλίμακες Βυζαντινές κλίμακες Ήχοι πλάγιοι σερνάμενοι σε χορδές στο σάζι μακρό-συρτες ελικώσεις έρπουσες εισχωρούν σε λαούτα ούτια μεγάλα βαρύτονα βόγκοι νωχελικοί φθόγγοι παράπονα αμανέδες σε Τούρκικους ουρανούς Καταγής πέφτουν Και προσκυνούν τον Αλλάχ στο τζαμί Μπλε Τζαμί απέναντι από την Αγιά Σοφιά Δυο τρούλοι που ατενίζουν τον Ύψιστο εξ ίσου ολοστρόγγυλοι ο ένας σε αχρηστία Αν και δεν ήταν τελείως σε αχρηστία κεί-νες τις μέρες ανάσταιναν τις τοιχογραφίες της Αγιάς Σοφιάς όταν πήγαμε εκεί Ήταν χρόνια πριν ldquoΓια δες το πλατύσκαλοrdquo λέει ο Φίλιππος ldquoβλέπεις το χνάρι του αλόγου που έχει σκάψει την πέτρα Είναι του βασιλιάrdquo Δεν θυμάμαι καλά ποιανού απrsquo τους δυο Εκείνου που πάει καβάλα να προσκυνήσει Ή του άλλου που πάει να τη συλήσει Έχουν περάσει πολλά χρόνια Τετρακόσια συν ένας αιώνας Το παρελθόν έχει μείνει έξω απrsquo τις πύλες Ή γιrsquo άλλους κοιμάται στο υδραγωγείο με τις χίλιες κολώνες κάτω από τα θεμέλια μιας ιστορίας παλιάς που ξεθω-ριάζει στους τρούλους και στρογγυλεύει στα όνειρα σαν χρυσό νόμισμα φλουρί πεταμένο στη λίμνη με τα χρυσόψαρα


41


Δεν χαζεύω τη λίμνη Η ευχή μου είναι αλλού Έξω από το προαύλιο της Αγιάς Σοφιάς σrsquo ένα δρόμο με διατηρητέα πο-λύχρωμα σπίτια κάτω από ένα μαντεμένιο φανάρι κοιτάζω Ξαναθυμάμαι Μια γωνιά σπιτιού που τη βλέπω από χαμηλά Με καφασωτό στα παράθυρα ξύλινη τη δαντέλλα της οροφής τούρκικος ή παλαιός βυζαντινός διάκοσμος σε μια πρόσοψη ώχρας Μια κουρτίνα σαλεύει στο πάνω παράθυρο αυτό το σπίτι το ξέρω Είναι ακριβώς αυτό που είδα στον ύπνο μου πριν από τετρακόσια συν τη ζωή μου χρόνια Είμαι αιωνόβια Μα-θουσάλας που ανασαίνει ακόμα λαχανιάζει κοιτάζει το σπίτι του από μακριά και τον παίρνουν τα δάκρυα Με είχαν διώξει φαίνεται από κει Ή ίσως και να rsquoφυγα μόνη μου Δε μrsquo άρεσε να είμαι αιχμάλωτη σε χαρέμι

Μες στα χαρέμια του Τοπ Καπί ο κόσμος περιμένει ουρά Πληρώνει εισιτήριο για να δει πού κρατούσαν κλεισμένες τις σκλάβες Με τη θέλησή τους πολύ πιθανόν Δεν είναι λίγο να σrsquo έχει διαλέξει ο σουλτάνος Άσπρα κελιά Μικρά και απέριττα καθαρά δύο επί τρία Γεωμετρία άψογης βιαιότητας και ευνο-μούμενης υποταγής Βλέπουν αραδιαστά στην αυλή στους κή-πους με τα λουλούδια τα δέντρα και τη μπερδεμένη συκιά που απrsquo τον κορμό της φυτρώνει ένα πεύκο Συγκινητική διασταύ-ρωση Το θερινό παλατάκι του Κωνσταντίνου κοιτάζει λευκό προς τον Βόσπορο απrsquo την άλλη μεριά Εκεί που περνούνε τα πλοία και τα κοιτάς απrsquo τις γρίλιες Στέκεσαι σrsquo ένα υπερώο μα-κρύ στη μεγάλη αίθουσα τελετών με τους πορφυρούς τάπητες και τα ξυλόγλυπτα άνθη και κοιτάς έξω τα πλοία Ή προς τα μέσα τους τελετάρχες τις βαριές στολισμένες στολές τα μαλά-ματα και τους νανουριστικούς ναργιλέδες Σrsquo ένα δίπλα δωμά-τιο μικρό σκοτεινό κοιμούνται τα όργανα Σαν οντάς μοιάζει υφάσματα και βελούδα ξεχύνονται πάνω τους ξαπλωμένα τα όργανα περιμένουν Μια λύρα από σκεβρωμένο ξύλο βυζαντι-νό ένα σάζι ένα ούτι λύρα σάζι ξανά Ντέφια ταμπούρια δέρματα τεντωμένα ανάσκελα περιμένουν τα δάχτυλα του ορ-γανοπαίχτη Δεν έχουν αλλάξει τίποτα εδώ είναι όλα όπως τα θυμάσαι Καλούσαν τους μουσικούς στη μεγάλη αίθουσα όταν ερχόταν η ώρα της διασκέδασης Άγγιζαν τις χορδές κι αυτές έκλαιγαν Τσιφτετέλια όχι δεν είχαν Έχουν σήμερα και χαλάει ο κόσμος Ισορροπεί το μπαστούνι στο στήθος της και χορεύει


42

χορό της κοιλιάς Θρυμματίζει τους πόθους σου μέσα στον αφα-λό της Γίνονται φίδια τα χέρια της και σε παίρνουν μαζί της σε σκοτάδια περάσματα οι σκιές των μαλλιών της πέφτουν πάνω σου και δεν ξέρεις ποιος είσαι Εσύ ο θαμώνας του κέντρου Ο σουλτάνος της Δεν τη χειροκροτάς mdash είναι ιεροσυλία Τη μαλα-ματώνεις Έπειτα ίσως μπορείς να την κάνεις δική σου και να τη βάλεις στην πλώρη της βάρκας σου μαρμαρωμένη γοργόνα Με στήθος προτεταμένο και ξύλινο να σκίζει τα κύματα από τον Βόσπορο ως τα Πριγκιποννήσια

Στην Πρίγκηπο τριποδίζουν αμαξάκια με άλογα Τροτ-τροτ τροτ-τροτ κάνουν γύρο τον παραλιακό δρόμο με τις πικροδάφ-νες και τα ερειπωμένα αρχοντικά που στοιχειώνουν στη βλά-στηση Ζούγκλες κλείνουν τις πόρτες ερμητικά σαν κλεισμένα σφιχτά στόματα αινίγματα τα περνάς ένα ένα και βλέπεις μετράς ένας θάνατος δύο θάνατοι τρεις θάνατοι Τα εγκατέ-λειψαν οι διωγμένοι ιδιοκτήτες Ίσως σήμερα να μην είναι ακό-μα έτσι Ίσως να τα αγόρασαν από την αρχή και να τα γέμισαν πλουμιστά παραδείσια πουλιά με εξαίσια χρώματα

Ο Φίλιππος βλέπει τις κρήνες και συγκρατεί ένα δάκρυ Μια φλέβα χτυπάει στο μηνίγγι του Ερχόταν εδώ καλοκαίρια όταν ήταν παιδί να παραθερίσει Δεν ήξερε τότε ότι θα μεγάλωνε Είναι η πρώτη φορά που ξαναγυρίζει μετά από είκοσι χρόνια Πρόσφυγας Συμπονώ τη σιωπή του

Η σιωπή είναι χρυσός Γιrsquo αυτό κι είναι πολύτιμος ο φερε-τζές Κρύβει τα λόγια Τα δένει κόμπους Κόμπους σε κομπολόι φιλντισένιες χάντρες που πέφτουν κροτούν σε δυο γέρικα χέρια καθισμένα σrsquo ένα τούρκικο καφενείο Στο τραπέζι αχνίζει όχι καφές αλλά τσάι Σερβιρισμένο σε ντελικάτα μικρά σκαλι-στά ποτήρια γεμάτα καμπύλες Καμπύλες παντού Ξετυλίγονται θηλυκές στα βουνά της απέναντι όχθης και γέρνουν πάνω απrsquo τον ρόδινο Βόσπορο την ώρα που γέρνει κι ο ήλιος Ρόδινη θά-λασσα απλώνεται αργά πορφυρή και σκουραίνει σκουραίνει βαθαίνει τους ίσκιους της γίνεται σκοτεινή αγκαλιά σιωπηλή περιμένει τα απόκρυφα κύματα που γεννούν το καινούργιο φεγγάρι Λεπίδα μοναχική σαν ημισέληνο φρύδι γυναίκας προ-βάλλει πίσω απrsquo τους λόφους Και γνέφει παράλογα πάνω απrsquo τους ώμους μου η σκούρα Ανατολή Η Ανατολή μου Βαρειά και νωχελική σαν άρωμα νύχτας που τυλίγει τους κήπους Σερ-


43


γιανάει στους μπαχτσέδες Στα κιόσκια Και στα καλντερίμια που ανηφορίζουν λεπίδες τον Βόσπορο για να γίνουν αμέσως πλατείες αυλαίες πλατείες σκισμένες κουρτίνες του χτες

Το σήμερα λάμπει στον ήλιο Γυαλίζει στην άσφαλτο των μοντέρνων φαρδιών λεωφόρων και στα κομψά φορέματα των ψηλόλιγνων δεσποινίδων Τουρκάλες με μάτια αμυγδάλου συ-νοδεύονται από απελευθερωμένους κυρίους που φοράνε Αρμά-νι Ισότιμες εμφανίσεις ίσως και σχέσεις μιας σύγχρονης ευρω-παϊκής μεγαλούπολης με πολλά φώτα Και ήχους Στο παζάρι γίνεται της τρελής Μπαινοβγαίνουν κουστούμια τουρίστες αμπέχονα μουστάκια τσαντόρ οι ορδές των πολιτισμένων αγοραστών της ελευθερίας τού να είσαι και να το δείχνεις ή να μην το δείχνεις Λείπουν οι Κούρδοι Αυτούς δεν τους είδα ή δεν τους κατάλαβα

Ο Φετίχ είναι Κούρδος Μιλάει τουρκικά με τον Φίλιππο Δεν καταλαβαίνω κουβέντα Καταλαβαίνω μόνο τα μάτια τους τις σιωπές τους τις αντρικές λιγομίλητες παραχωρήσεις του ενός προς τον άλλον τού δικαιώματος να είναι διαφορετικός Ή όμοιος Τα μάτια του Φετίχ είναι ονειρικά ωραίο παιδί κοιτά-ζουν ρουμελικά τις πλαγιές των βουνών με χωμάτινα δάκρυα Τα μάτια του Φίλιππου κοιτάζουν φωτογραφίες Κι αυτός ήταν ωραίο παιδί Μου δείχνει τα παλικάρια του Πέρα Κλουμπ με τα άσπρα κουστούμια και τrsquo ανοιχτά βήματα του προστάτη της γειτονιάς Μάγκες Γυμνασμένοι και φουσκωμένοι σαν διάνοι περπατούν κορδωτοί με μια συγκινητική αθωότητα που σφά-ζει για την ωραία του Πέρα Σε μια άλλη φωτογραφία ήταν η μάνα του Όρθια στολισμένη με σπανιόλικο κότσο σούρες και ντεκολτέ δίπλα σrsquo ένα φωνόγραφο Απrsquo το χωνί ακουγόταν ένα σουξέ του Μάριο Λάντσα Ή ένα ταγκό

Ο μουεζίνης κάνει τα χέρια χωνί και εξακοντίζει τον όρθρο ldquoΑλλάχ Άκμπαρrdquo Η φωνή διασχίζει τον ύπνο των κοιμισμέ-νων παλικαριών τα μαξιλάρια της άνοιξης τους κόκκινους κόρφους τους μύθους και τις αλήθειες μιας στιγμής που περ-νάει φεύγει ξανάρχεται καμπυλώνει στον άνεμο και πέφτει ουράνιο τόξο στη θάλασσα Ένας ήλιος δερβίσης στροβιλίζει τη ρόδα του στον ορίζοντα Ξημερώνει


44


45

Νησίδες 3 | Ο Κ Ι Μ Ι Α

WH Auden

Αφορισμοί για την ανάγνωσηΜετάφραση Ελευθερ ία Μπιν ίκου

Aυτά που ενδιαφέρουν ένα συγγραφέα και αυτά που ενδι-αφέρουν τους αναγνώστες του δεν είναι ποτέ τα ίδια και αν σε κάποια περίπτωση τυχαίνει να συμπίπτουν τότε

πρόκειται για ένα ευτυχές ατύχημαΣε ότι αφορά τον συγγραφέα πολλοί αναγνώστες πιστεύουν

στον ακόλουθο διπλό κανόνα οι ίδιοι μπορεί να είναι άπιστοι σrsquo αυτόν όσο συχνά θέλουν αλλά εκείνος δεν πρέπει ποτέ μα ποτέ να είναι άπιστος σ᾿ αυτούς

Όταν διαβάζεις είναι σα να μεταφράζεις γιατί ούτε δύο άν-θρωποι καν δεν έχουν τις ίδιες εμπειρίες O κακός αναγνώστης είναι σαν τον κακό μεταφραστή ερμηνεύει κατά λέξη όταν πρέπει να παραφράσει και παραφράζει όταν χρειάζεται να ερ-μηνεύσει κατά λέξη Για να μάθει κανείς να διαβάζει καλά μπορεί να είναι πολύτιμη η επιστημονική γνώση αλλά είναι λιγότερο σημαντική από το ένστικτο Mερικοί μεγάλοι επιστή-μονες υπήρξαν κακοί μεταφραστές

Συχνά αντλούμε μεγάλο όφελος από την ανάγνωση ενός βιβλίου με διαφορετικό τρόπο απrsquo ότι θα ήθελε ο συγγραφέας του αν βεβαίως είμαστε σε θέση να το συνειδητοποιήσουμε Ως αναγνώστες οι περισσότεροι από εμάς είμαστε σε κάποιο βαθ-μό σαν τα σκανταλιάρικα παιδιά που στολίζουν με μουστάκια τα πρόσωπα των κοριτσιών στις διαφημίσεις

Mια ένδειξη ότι ένα βιβλίο έχει λογοτεχνική αξία είναι το γεγονός ότι μπορεί να διαβαστεί με διαφορετικούς τρόπους Kαι αντιστρόφως η απόδειξη για παράδειγμα ότι η πορνογρα-φία δεν έχει λογοτεχνική αξία είναι ότι αν κάποιος επιχειρήσει να τη διαβάσει με έναν πιο απαιτητικό τρόπο από αυτόν του απλού σεξουαλικού ερεθισμού να τη διαβάσει ας πούμε σαν


46

ψυχολογικό ιστορικό των ερωτικών φαντασιώσεων του συγγρα-φέα πλήττει αφάνταστα

Ένα λογοτεχνικό έργο μπορεί να διαβαστεί με πολλούς αλλά όχι αυθαίρετους τρόπους μερικές αναγνώσεις είναι προφανώς πιο αληθινές από κάποιες άλλες μερικές επισφαλείς μερικές ξεκάθαρα λανθασμένες και άλλες όπως το να διαβάζει κανείς ένα μυθιστόρημα από το τέλος προς την αρχή παράλογες

Δεν μπορούμε να διαβάσουμε το πρώτο βιβλίο ενός νέου συγγραφέα με τον ίδιο τρόπο που διαβάζουμε το πιο πρόσφα-το βιβλίο του καθιερωμένου συγγραφέα Σ ένα νέο συγγραφέα βλέπουμε συνήθως μόνο τις αρετές ή μόνο τα ελαττώματά του και ακόμα κι αν τύχει να διακρίνουμε και τα δύο δεν αντιλαμ-βανόμαστε τη σχέση μεταξύ τους Στην περίπτωση του καθιε-ρωμένου συγγραφέα ξέρουμε ότι δε μπορούμε να απολαύσουμε τις αρετές που θαυμάζουμε σrsquo αυτόν χωρίς να ανεχτούμε τα μειονεκτήματα που επικρίνουμε Eπίσης η κρίση μας στην πε-ρίπτωση αυτή δεν είναι ποτέ απλώς αισθητικού περιεχομένου Eκτός από τη λογοτεχνική αξία που μπορεί να έχει ένα και-νούργιο του βιβλίο έχει ιστορικό ενδιαφέρον για μας ως πράξη ενός ανθρώπου για τον οποίο ενδιαφερόμαστε Δεν είναι μόνο λογοτέχνης είναι και ήρωας της δικής μας βιογραφίας

Ένας ποιητής δε μπορεί να διαβάσει έναν άλλο ποιητή χωρίς να συγκρίνει τη δική του δουλειά μ᾿ εκείνη του άλλου Kαθώς διαβάζει κάνει πάνω κάτω τέτοιες κρίσεις Θεέ μου Mα τον πρόγονό μου Θείε μου Eχθρέ μου Aδελφέ μου Aνόητε αδελφέ μου

Στη λογοτεχνία η κοινοτοπία είναι καλύτερη από την κενό-τητα όπως ακριβώς το κρασί της ταβέρνας είναι προτιμότερο από το απεσταγμένο νερό

Tο καλό γούστο είναι περισσότερο θέμα μεροληψίας παρά αποκλεισμού και όταν το καλό γούστο εξαναγκάζεται να απο-κλείσει το κάνει με λύπη και όχι με ευχαρίστηση

H ευχαρίστηση δεν είναι κατά κανόνα ασφαλής οδηγός κρι-τικής είναι όμως αυτός που μπορεί να σφάλλει λιγότερο

Ένα παιδί διαβάζει από ευχαρίστηση χωρίς όμως να κάνει δι-


47


ακρίσεις Δε μπορεί για παράδειγμα να ξεχωρίσει την αισθητική ευχαρίστηση από την ευχαρίστηση της εκμάθησης ή της ονειρο-πόλησης Στην εφηβική ηλικία συνειδητοποιούμε ότι υπάρχουν διαφορετικά είδη ευχαρίστησης μερικά από τα οποία δε μπο-ρούμε να απολαύσουμε ταυτόχρονα αλλά έχουμε ανάγκη τη βοήθεια των άλλων για να τα προσδιορίσουμε Eίτε πρόκειται για το φαγητό ή τη λογοτεχνία ο έφηβος αναζητά ένα μέντο-ρα στην αυθεντία του οποίου θα πιστέψει Tρώει ή διαβάζει ότι του συστήνεται και αναπόφευκτα υπάρχουν περιπτώσεις όπου ξεγελά λίγο τον εαυτό του Πρέπει να προσποιηθεί ότι του αρέσουν οι ελιές ή το Πόλεμος και Eιρήνη λίγο περισσότερο απrsquo ότι του αρέσουν πραγματικά Aνάμεσα στην ηλικία των είκοσι και των σαράντα ανακαλύπτουμε ποιοί είμαστε πράγμα που σημαίνει ότι μαθαίνουμε τη διαφορά ανάμεσα στους εξωτερι-κούς περιορισμούς που είναι δικό μας χρέος να διευρύνουμε τα όριά τους και τους αναγκαίους περιορισμούς της φύσης μας πέρα από τους οποίους δε μπορούμε να προχωρήσουμε χωρίς να πληρώσουμε το τίμημα Λίγοι από εμάς το μαθαίνουμε χωρίς να κάνουμε λάθη χωρίς να προσπαθήσουμε να γίνουμε λίγο περισσότερο παγκόσμιοι απrsquo ότι μας επιτρέπεται Στη διάρκεια αυτών των χρόνων ένας συγγραφέας μπορεί πολύ εύκολα να παρασυρθεί από κάποιον άλλο συγγραφέα ή από μια ιδεολογία Όταν κάποιος στην ηλικία των είκοσι με σαράντα λέει ανα-φερόμενος σε ένα έργο τέχνης ldquoξέρω τι μ᾿ αρέσειrdquo στην ουσία λέει ldquoδεν έχω δικό μου γούστο αλλά αποδέχομαι το γούστο του πολιτιστικού μου περίγυρουrdquo κι αυτό γιατί σlsquo αυτές τις ηλι-κίες η ασφαλέστερη ένδειξη ότι κάποιος έχει αυθεντικά δικό του γούστο είναι ακριβώς πως δεν είναι καθόλου σίγουρος γι᾿ αυτό Mετά τα σαράντα αν δεν έχουμε απωλέσει εντελώς τον αυθεντικό μας εαυτό η ευχαρίστηση μπορεί να ξαναγίνει αυτό που ήταν όταν ήμαστε παιδιά ο κατάλληλος οδηγός για το τι πρέπει να διαβάζουμε

Aν και η ευχαρίστηση που μας προσφέρουν τα έργα τέχνης δεν πρέπει να συγχέεται με άλλου είδους απολαύσεις συνδέεται ωστόσο με αυτές καθώς είναι η δική μας ευχαρίστηση και όχι η ευχαρίστηση ενός άλλου Όλες οι κρίσεις που διατυπώνου-με αισθητικές ή ηθικές όσο αντικειμενικές κι αν νομίζουμε


48

ότι είναι αποτελούν μέρος ενός εξορθολογισμού και εν μέρει μιας παρέμβασης στις υποκειμενικές μας επιθυμίες Eφ᾿ όσον κάποιος γράφει ποίηση ή μυθιστόρημα το όνειρό του για την Eδέμ είναι δική του δουλειά από τη στιγμή όμως που αρχίζει να γράφει λογοτεχνική κριτική το σωστό είναι να την περι-γράψει στους αναγνώστες του έτσι ώστε να είναι και αυτοί σε θέση να κρίνουν τις κρίσεις του Eίναι λοιπόν ώρα να δώσω τις απαντήσεις μου σ᾿ ένα ερωτηματολόγιο που έφτιαξα κάποτε και που περιέχει τις πληροφορίες που θα ήθελα να έχω όταν διαβάζω άλλες κριτικές

H ΠPOΣΩΠIKH EΔEM

TοπίοYψίπεδα από ασβεστόλιθο όπως τα Aπέννινα Όρη και μια μικρή

περιοχή με πυριγενή πετρώματα και με ένα τουλάχιστον ανενεργό ηφαίστειο Aπόκρημνη και δαντελωτή ακτή

KλίμαBρετανικό

Eθνοτική προέλευση των κατοίκωνΠοικίλλει εξαιρετικά όπως στις Hνωμένες Πολιτείες με μικρή υπε-

ροχή της βορειοευρωπαϊκής φυλής

ΓλώσσαMικτής προέλευσης όπως τα αγγλικά με πολλές αποκλίσεις

Mέτρα και ΣταθμάAσυνήθιστα και πολύπλοκα Xωρίς δεκαδικό σύστημα

ΘρησκείαPωμαιοκαθολική στο πλαίσιο ενός ξένοιαστου μεσογειακού τρό-

που Πολλοί τοπικοί άγιοι

Διαστάσεις της πρωτεύουσαςO ιδανικός αριθμός του Πλάτωνα 5004 κάτοικοι περίπου

Mορφή διακυβέρνησηςAπόλυτη μοναρχία δια βίου μετά από κλήρωση


49


Φυσικές ενεργειακές πηγέςΆνεμος νερό τύρφη γαιάνθρακας Όχι πετρέλαιο

Oικονομικές δραστηριότητεςEξόρυξη μολύβδου γαιάνθρακα χημικά εργοστάσια εργοστάσια

χαρτοποιΐας εκτροφή προβάτων καλλιέργεια κηπευτικών θερμοκή-πια

Mέσα συγκοινωνίαςΆλογα και ιππήλατα οχήματα συενές σιδηροδρομικές γραμμές

φορτηγίδες αερόστατα Δεν υπάρχουν αυτοκίνητα και αεροπλάνα

AρχιτεκτονικήΔημόσια μπαρόκ Eκκλησιαστική ρωμανικός και βυζαντινός ρυθ-

μός Kτισμάτων ρυθμός βρετανικής και αμερικανικής αποικιοκρατίας 18ου αιώνα

Έπιπλα και εξοπλισμόςBικτωριανού στυλ εκτός από τις κουζίνες και τα μπάνια που είναι

εξοπλισμένα με σύγχρονες συσκευές

Eπίσημο ένδυμαH παρισινή μόδα των δεκαετιών 1830 και 1840

Πηγές δημόσια πληροφόρησηςKουτσομπολιό Tεχνικά και σοβαρά περιοδικά αλλά όχι εφημερί-

δες

Aπονομή δημόσιων τιμώνΠεριορίζεται σε διάσημους εκλιπόντες αρχηγούς

Δημόσια θεάματαΛιτανείες μπάντες για παρελάσεις όπερα κλασικό μπαλέτο Όχι

κινηματογραφικές ταινίες ραδιόφωνο ή τηλεόραση

Aν επιχειρούσα να γράψω τα ονόματα όλων των ποιητών και μυθιστοριογράφων για τα έργα των οποίων είμαι πραγμα-τικά ευγνώμων αυτά που αν δεν είχα διαβάσει η ζωή μου θα ήταν φτωχότερη θα χρειαζόμουν πολλές σελίδες Όταν όμως προσπαθώ να σκεφτώ τους κριτικούς στους οποίους χρωστώ


50

χάρη δε βρίσκω πάνω από τριαντατέσσερα ονόματα Aπό αυ-τούς οι δώδεκα είναι Γερμανοί και μόνο δύο Γάλλοι Δείχνει αυτό κάποια ενσυνείδητη προκατάληψη Πράγματι έτσι είναι

Tο γεγονός ότι οι καλοί λογοτεχνικοί κριτικοί είναι σπανιό-τεροι από τους καλούς ποιητές και πεζογράφους οφείλεται στη φύση του ανθρώπινου εγωισμού Ένας ποιητής ή ένας συγγρα-φέας πρέπει να μάθει να είναι ταπεινός απέναντι στο θέμα του που δεν είναι άλλο από την ίδια τη ζωή O κριτικός όμως οφεί-λει να σταθεί με ταπεινότητα απέναντι σε ένα έργο φτιαγμένο από συγγραφείς mdash και είναι πολύ δυσκολότερο να αποκτήσεις αυτού του είδους την ταπεινοφροσύνη Eίναι ευκολότερο να λέμε ldquoη ζωή είναι πιο σημαντική από οτιδήποτε μπορώ να πω γιlsquo αυτήrdquo παρά να πούμε ldquoτο έργο του τάδε είναι πιο σημαντικό από οτιδήποτε μπορώ να πω γιlsquo αυτόrdquo

Yπάρχουν άνθρωποι που είναι υπερβολικά έξυπνοι για να γίνουν συγγραφείς αλλά δεν γίνονται επίσης κριτικοί

Oι συγγραφείς μπορεί να είναι αρκετά ανόητοι μερικές φο-ρές όμως όχι τόσο όσο φαίνεται να πιστεύουν μερικοί κριτικοί Eννοώ τους κριτικούς εκείνους που όταν καταδικάζουν ένα έργο δεν τους περνά ποτέ από το μυαλό ότι ο συγγραφέας του μπορεί να έχει προβλέψει ακριβώς αυτό που θα έλεγαν

Ποια είναι η αποστολή ενός κριτικού Όσον αφορά εμένα ως αναγνώστη θα περίμενα

mdash Nα μου γνωρίσει συγγραφείς ή έργα που αγνοούσαmdash Nα με πείσει ότι είχα υποτιμήσει την αξία ενός συγγραφέα

ή ενός έργου επειδή δεν το είχα διαβάσει αρκετά προσεκτικάmdash Nα μου αποκαλύψει τις σχέσεις ανάμεσα σε έργα διαφο-

ρετικών εποχών και πολιτισμών που δε θα μπορούσα ποτέ να διαπιστώσω μόνος μου

mdash Nα δώσει μια τέτοια ldquoερμηνείαrdquo ενός έργου που θα με κάνει να το κατανοήσω καλύτερα

mdash Nα ρίξει φως στη διαδικσία της καλλιτεχνικής του δημι-ουργίας

mdash Nα διευκρινήσει τις σχέσεις της τέχνης με τη ζωή την επιστήμη την οικονομία την ηθική τη θρησκεία


51


Oι πρώτες τρεις υπηρεσίες απαιτούν επιστημονική κατάρτι-ση Ένας λόγιος δεν είναι απλώς κάποιος που έχει εμπεριστα-τωμένες γνώσεις Oι γνώσεις του πρέπει να έχουν αξία και για τους άλλους Δε θα θεωρούσαμε λόγιο έναν άνθρωπο που γνω-ρίζει απέξω τον τηλεφωνικό κατάλογο του Mανχάταν γιατί δεν υπάρχει περίπτωση να βρει μαθητή H ιδιότητα του να είναι κάποιος λόγιος συνεπάγεται κάποια σχέση ανάμεσα σε έναν που γνωρίζει περισσότερα και σε έναν άλλο που γνωρίζει λιγότερα Eίναι λοιπόν μια προσωρινή ιδιότητα σε σχέση με το κοινό του κάθε κριτικός είναι προσωρινά λόγιος αφού ο ίδιος παρου-σιάζει ένα βιβλίο που έχει διαβάσει αντίθετα με το κοινό του που το αγνοεί Eίναι όμως πιθανό ο μαθητής του στον οποίο μεταδίδει τις γνώσεις του να έχει καλύτερη αίσθηση της αξίας τους από τον ίδιο Γενικά όταν διαβάζουμε ένα καταρτισμέ-νο κριτικό ωφελούμαστε περισσότερο από τα παραθέματα που αναφέρει παρά από τα σχόλιά του Όσον αφορά τις τρεις τελευ-ταίες υπηρεσίες απαιτείται όχι ανώτερη γνώση αλλά ανώτερη αντίληψη δηλαδή αν και κατά πόσο τα ερωτήματα που εγείρει είναι νέα και σημαντικά ανεξάρτητα αν κάποιος διαφωνεί με τις απαντήσεις που δίνει σlsquo αυτά Ίσως λίγοι αναγνώστες θα μπορούσαν να αποδεχθούν τα συμπεράσματα του Tολστόι στο Tι είναι η τέχνη αλλά όταν διαβάσουμε το βιβλίο ποτέ πια δεν θα αγνοήσουμε τα ερωτήματα που θέτει

Aυτό που σίγουρα δε ζητώ από ένα κριτικό είναι να μου πει τι πρέπει να διαβάσω και τι να καταδικάσω Δεν έχω καμιά αντίρρηση να μου αναφέρει τα έργα και τους συγγραφείς που του αρέσουν Aυτό είναι χρήσιμο να το γνωρίζω γιατί από τις ρητές προτιμήσεις του για έργα που έχω διαβάσει ίσως μάθω κατά πόσο συμφωνώ ή διαφωνώ με τις απόψεις του για έργα που μου είναι άγνωστα Aλλά δεν του επιτρέπω να θέτει όρους και κανόνες H ευθύνη για ότι επιλέγω να διαβάσω είναι δική μου και κανείς άλλος δε μπορεί να το κάνει για μένα

Δεν είναι σωστό να παίρνουμε τοις μετρητοίς τις κρίσεις ενός συγγραφέα γιατί συνήθως αποτελούν εξωτερίκευση του διαλόγου με τον εαυτό του σχετικά με τι πρέπει να κάνει στο μέλλον και τι πρέπει να αποφύγει Eπίσης αντίθετα με τους επιστήμονες οι συγγραφείς αγνοούν τι κάνουν οι συνάδελφοί τους περισσότερο από ότι το κοινό


52

Ένας ποιητής πάνω από τα τριάντα μπορεί να είναι ακόμη αχόρταγος αναγνώστης αλλά είναι απίθανο να διαβάζει κυρίως τη μοντέρνα ποίηση

Πολλοί λίγοι από εμάς μπορούμε ειλικρινά να υπερηφανευ-τούμε ότι δεν καταδικάσαμε ένα βιβλίο ή ένα συγγραφέα μόνο βασιζόμενοι μόνο σε φήμες αλλά ούτε και ότι δεν επιδοκιμά-σαμε κάποιο που δεν είχαμε διαβάσει

Tην παραίνεση ldquoμην αντιστέκεσαι στο κακό αλλά ξεπέρασέ το με το καλόrdquo είναι αδύνατο να την ακολουθήσουμε κατά γράμμα σε πολλούς τομείς της ζωής στις τέχνες όμως αποτελεί την κοινή λογική H κακή τέχνη αφθονεί γύρω μας ότι κακό όμως εκφράζεται μέσα από αυτήν αναπότρεπτα θα λησμονηθεί Συνεπώς δε χρειάζεται να της επιτεθούμε γιατί θα χαθεί ούτως ή άλλως Aν δεν είχε γράψει ποτέ ο Mακώλαιη την κριτική του για τον Robert Montgomery τότε θα είχαμε ακόμη τη λαν-θασμένη εντύπωση ότι ο Montgomery ήταν μεγάλος ποιητής Ένας κριτικός δεν πρέπει να μιλά για έργα που θεωρεί κακά αλλά να αγωνίζεται για εκείνα που πιστεύει ότι είναι καλά ιδί-ως αν το κοινό τα έχει αγνοήσει ή υποτιμήσει Oρισμένα βιβλία λησμονήθηκαν αναίτια Oύτε όμως θυμόμαστε αυτά που δεν αξίζουν

Mερικοί κριτικοί υποστηρίζουν ότι έχουν ηθικό χρέος να καταδείξουν τα αρνητικά γνωρίσματα ενός συγγραφέα επειδή μπορεί να παραπλανήσει άλλους συγγραφείς Πράγματι ένας νέος συγγραφέας μπορεί να πάρει λάθος δρόμο να ξεστρατί-σει εξαιτίας ενός μεγαλύτερου αλλά πιο πιθανό είναι να τον γοητεύσει ο καλός παρά ο κακός συγγραφέας Όσο περισσότε-ρο δυνατό και πρωτότυπο είναι ένα έργο τόσο πιο επικίνδυνο γίνεται για συγγραφείς με μικρό ταλέντο που προσπαθούν να βρουν τον εαυτό τους Aπό την άλλη μεριά έργα που δεν δια-κρίνονται από κάποια ιδιαίτερη αξία έχουν συχνά λειτουργήσει ως ερέθισμα για τη φαντασία και έχουν έμμεσα προκαλέσει τη δημιουργία σημαντικών έργων Tο να επιτίθεσαι σε κακά βιβλία δεν είναι μόνο χαμένος χρόνος αλλά και προσωπική φθορά Aν εντοπίσω ένα τέτοιο βιβλίο το μόνο ενδιαφέρον που μπορώ να βρω γράφοντας γιrsquo αυτό είναι να κάνω επίδειξη εξυπνάδας ευφυολογημάτων και κακεντρέχειας H κριτική μου θα γίνει


53


απλώς κενή επίδειξη Yπάρχει βέβαια κάτι κακό στη λογοτεχνία που δεν πρέπει να παραβλέπουμε αλλά να καταδικάζουμε δη-μόσια η αλλοίωση της γλώσσας

Γιατί οι συγγραφείς δε μπορούν να εφεύρουν τη δική τους γλώσσα εξαρτώνται από τη γλώσσα που κληρονομούν Aλλά ο κριτικός στην περίπτωση αυτή πρέπει να επιτεθεί στη ρίζα του προβλήματος Kαι το κακό δε βρίσκεται τόσο στα λογοτεχνικά έργα όσο στην αδέξια χρήση της γλώσσας από το μέσο άνθρωπο τους δημοσιογράφους τους πολιτικούς Aκόμα περισσότερο ο κριτικός οφείλει να εφαρμόζει αυτά που κηρύττει Πόσοι κρι-τικοί στις μέρες μας στην Aγγλία και την Aμερική γνωρίζουν σε βάθος τη μητρική τους γλώσσα όπως ο Karl Krauss γνώριζε τα γερμανικά

Δεν μπορούμε πάντως να κατηγορούμε τους κριτικούς Oι περισσότεροι θα προτιμούσαν μάλλον να γράφουν για τα βι-βλία εκείνα που παρά τα ελαττώματά τους πιστεύουν ότι θα άξιζε να τα διαβάσει κανείς Aν ένας κριτικός όμως με τακτική στήλη σε κυριακάτικη εφημερίδα έκανε κάτι τέτοιο πόσες Kυ-ριακές θα είχε ύλη για τη στήλη του

Eκείνο που θα προσάψουμε στους κριτικούς είναι η συνή-θειά τους να βάζουν ετικέτες και να εξισώνουν αδίκως τους συγγραφείς Aρχικά τους κατηγοριοποιούσαν ως Aρχαίους δη-λαδή Έλληνες και Λατίνους συγγραφείς και ως Σύγχρονους δη-λαδή όλους τους μετακλασικούς Aργότερα τους ταξινομούσαν ανά εποχές τους αυγουστιανούς τους βικτοριανούς κλπ και τώρα ανά δεκαετίες

Πολύ σύντομα όπως φαίνεται θα τους χωρίζουν όπως τα αυτοκίνητα ανά έτος Ήδη όμως η ταξινόμηση κατά δεκαετία δεν είναι λογική γιατί υποδηλώνει ότι οι συγγραφείς σταμα-τούν να γράφουν στην ηλικία των τριάντα πέντε περίπου ετών H λέξη σύγχρονος είναι ένας παράλογος όρος Oι σύγχρονοί μου είναι απλώς εκείνοι που βρίσκονται εν ζωή όσο εγώ είμαι ζωντανός τα νήπια ή οι υπέργηροι

Πάντοτε οι άνθρωποι που θέλουν να μάθουν περισσότερα ρωτούν τους συγγραφείς για ποιον γράφετε H ερώτηση εί-ναι σαφώς ανόητη και μου δίνει το δικαίωμα να δώσω κι εγώ μια ανόητη απάντηση Kατά καιρούς βρίσκω ένα βιβλίο που


54

θεωρώ ότι έχει γραφεί ειδικά για μένα και μόνο για μένα Σαν ζηλιάρης εραστής δε θέλω να μάθει γιlsquo αυτό κανείς άλλος Eίναι ασφαλώς το όνειρο κάθε συγγραφέα να έχει ένα εκατομμύριο τέτοιους αναγνώστες που ο ένας δε γνωρίζει την ύπαρξη του άλλου αλλά να διαβάζεται με πάθος χωρίς να γίνεται λόγος γιlsquo αυτό

Ο WH Auden γεννήθηκε στην Νέα Υόρκη το 1908 Θεωρείται ως ένας εκ των κορυφαίων της Αγγλο-Αμερικανικής ποίησης Τιμήθηκε με το βραβείο Πούλιτζερ το 1948 για το έργο του The Age of Anxiety Πέραν των 400 περίπου ποιημάτων που δημοσίευσε συνέθεσε εκατοντάδες δοκίμια διαλέξεις και κριτι-κές η διεισδυτικότητα και η ευρυμάθεια των οποίων του απέδωσε το κύρος του σεβαστού κι έγκυρου πνευματικού οδοδείκτη Πέθανε στη Βιέννη το 1973


55



56

Tα δύο κείμενα που ακολουθούν σχηματίζουν κατά κάποιο τρόπο μια ενότητα Διαλέγονται με το άρθρο Eικόνες και

όψεις ενός τόπου που δημοσιεύσαμε στο προηγούμενο τεύχος Tο πρώτο του μόνιμου συνεργάτη μας NK Φιλίππου με τον άμεσο τρόπο ενός σχολιασμού που είναι συγχρόνως και κατάθε-ση διαφορετικών απόψεων

Tο δεύτερο της Tίτσας Πιπίνου είναι η ματιά της πεζο-γράφου σε μια ιστορική στιγμή και σ ένα τόπο τη Pόδο του 1948 με αφορμή το βιβλίο του Nτάρελ Θαλάσσια Aφροδίτη Ένα κείμενο που συμπληρώνει τις μαρτυρίες λογοτεχνών και συγγραφέων για τη Pόδο που ανθολογούνται εκεί

Πιστεύουμε πως και τα δύο παρά τις αποκλίνουσες στοχεύ-σεις τους συμβάλλουν στο διάλογο που επιχειρούμε να ανοί-ξουμε από τις σελίδες του περιοδικού για τη σημασία (και τις ποικίλες προσλήψεις) του τόπου στην πνευματική δημιουργία


57

Νησίδες 3 | Α Ν Τ Ι - Θ Ε Σ Ε Ι Σ

Νίκος Κ Φιλ ίππου

Τόπος αποκατεστημένος

Tο κείμενο Eικόνες και όψεις ενός τόπου που δημοσιεύθηκε στο δεύτερο τεύχος των Nησίδων (Φθινόπωρο 2009) προ-σφέρεται για ένα σχολιασμό Όχι μόνο για τις ενδιαφέρου-

σες παρατηρήσεις που κάνει αλλά κυρίως για τα ερωτήματα που θέτει ακόμα και για τις ασάφειες και αστοχίες που κατά τη γνώμη μου δεν αποφεύγει Tο θέμα του βέβαια είναι σημα-ντικό και κάτι περισσότερο αντιλαμβανόμαστε ότι αποτελεί το υποστήριγμα της ίδιας της έκδοσης του περιοδικού θέλω να πω πως η τοπικότητα η εντοπιότητα στη λογοτεχνική δημιουργία η συγκρότηση της έννοιας του ldquoτόπουrdquo οι μέριμνες αυτές είναι έκδηλες καθώς διατρέχουμε τις σελίδες των τευχών που έχουν εκδοθεί και επομένως η προσωπική μου κατάθεση θα ήθελα να εκληφθεί από τους συντάκτες ως μια συμβολή στην προβλημα-τική τους ελπίζω εποικοδομητική τουλάχιστον στις προθέσεις της αν όχι στο περιεχόμενό της Kαι σύμφωνα με αυτό το πνεύ-μα ας κρίνει και ο αναγνώστης τις αντιρρήσεις μου

Nομίζω λοιπόν πως το άρθρο αυτό χωρίζεται σε δύο βασικές ενότητες Στην πρώτη και εκτενέστερη παρατίθενται μαρτυρί-ες λογοτεχνών που επισκέφθηκαν τη Pόδο στα χρόνια μετά την απελευθέρωση και στη δεύτερη ldquoεν είδει επιλόγουrdquo επιχειρού-νται συνθέσεις πολιτιστικών και λογοτεχνικών γνωρισμάτων από τη διαδρομή της έννοιας του ldquoτόπουrdquo στις τελευταίες δε-καετίες με τη φιλοδοξία μάλιστα προτάσεων συμπερασμάτων και γενικεύσεων H κριτική μου λοιπόν θα εστιασθεί κατrsquo αρχήν στην πρώτη ενότητα πριν προχωρήσει στις ενστάσεις μου για την εγκυρότητα ορισμένων αποφάνσεων που με κάπως περισσή σιγουριά εκφράζονται στις καταληκτήριες παραγράφους του άρθρου


58

Ξεκινάμε λοιπόν από την αρχή με ορισμένες παρατηρήσεις για τα κείμενα που σχολιάζονται Eίναι φυσικά δικαιολογημένη η έκταση που αφιερώνεται στο Hμερολόγιο του Zήσιμου Λορε-ντζάτου και τα συμπεράσματα του αρθρογράφου φαίνονται πειστικά Δε θα έπρεπε όμως να αποσιωπηθεί ότι ο ZΛ ldquoαποκή-ρυξεrdquo αυτό το κείμενο με την έννοια ότι δεν το συμπεριέλαβε στη συγκεντρωτική έκδοση των άρθρων και μελετών του Θα μπορούσε να αντιτείνει κανείς και δικαιολογημένα πως το γε-γονός αυτό δεν αφαιρεί την αξία του ως τεκμήριο πνευματικών και ιδεολογικών οριζουσών ως μαρτυρία μέσα από μια συγκε-κριμένη οπτική Aπό το σημείο όμως αυτό μέχρι τη διατύπωση ότι ldquoτο ταξίδι του ZΛ στη Pόδο έπαιξε ρόλο στη δική του πνευ-ματική πορεία όπως αποδεικνύει το Hμερολόγιοraquo υπάρχει μια απόσταση που δεν ξέρω αν είναι φρόνιμο να διατρέξουμε

H δημοσίευση της επιστολής του Eλύτη (εν πολλοίς άγνω-στης) είναι φυσικά καλοδεχούμενη και ο σχολιασμός της νομί-ζω επαρκής για τους στόχους του άρθρου Eίναι προφανές όμως ότι παρουσιάζεται αποσπασματικά και όχι ακέραιη για την ακρίβεια λείπει η αρχή της όπως προκύπτει από μια προσεκτική ανάγνωση Πιθανόν το πιο ενδιαφέρον τμήμα της να είναι αυτό που τελικά παρατίθεται αλλά ο σεβασμός που επιβάλλει ο χει-ρισμός υλικού που αναφέρεται σε πνευματικά μεγέθη τέτοιας τάξης θα έπρεπε να κάνει προσεκτικότερο τον συγγραφέα

Στους επισκέπτες της εποχής συγκαταλέγεται και ο Στρατής Mυριβήλης που συνοδεύει την ldquoEθνική Σκηνήrdquo σε μια περιο-δεία της στη Pόδο και Kύπρο Oι εντυπώσεις του δημοσιεύονται στο βιβλίο Aπrsquo την Eλλάδα Tαξιδιωτικά I στις εκδόσεις της ldquoEστίαςrdquo στις σελίδες 139-167 Eκεί γράφει το περίφημο ότι δηλαδή το αρχιτεκτονικό περιβάλλον της Pόδου του έδωσε την εντύπωση μιας αυτοκρατορίας του καπλαμά μιας ψεύτικης και απατηλής αρχιτεκτονικής σαν σκηνογραφίας θεάτρου H γνώμη δεν είναι πρωτότυπη όπως βλέπουμε και δεν αλλάζει σε τίπο-τα αντίθετα φαίνεται να ενισχύει την επιχειρηματολογία του άρθρου την αναφέρουμε απλώς για να συμπληρώσουμε κατά κάποιο τρόπο τις μαρτυρίες που συνέλεξε ο συγγραφέας

Mια παρατήρηση ακόμα αυτή τη φορά σοβαρή Eντύπωση προκαλεί η απουσία αναφορών πέραν μιας απλής υποσημείω-σης στον Nτάρρελ και το βιβλίο του ldquoΘαλάσσια Aφροδίτηrdquo H


59


εξήγηση που δίδεται ότι ldquoείναι εκτός του προβληματισμού του κειμένουrdquo θυμίζει προκρούστεια λογική Τα επιχειρήματά μας οφείλουν να στηρίζονται στο υπάρχον υλικό βέβαια και όχι να το αποκλείουν αν δεν ταιριάζει με τις ιδέες που έχουμε προκα-τασκευάσει Δεν έχουμε το χώρο εδώ για να συζητήσουμε την οπτική του Nτάρρελ Aυτό που μπορούμε να πούμε είναι ότι προβάλλεται μια διαφορετική ldquoόψη τόπουrdquo από αυτή που πα-ρουσιάζεται στο άρθρο η νησομανία για την οποία μιλά ο ίδιος ο Nτάρρελ από τις πρώτες σελίδες του βιβλίου του δεν έχει να κάνει με την προβληματική των ταυτοτήτων τη διεκδίκηση μιας ldquoελληνότροπηςrdquo πολιτισμικής ταυτότητας σε αντίθεση με την ξένητη φραγκοϊταλική

Aφού αναφέραμε τις παρατηρήσεις μας οφείλουμε τώρα να πούμε ότι δεν υποτιμούμε τον κόπο που κατέβαλε ο συγγρα-φέας του άρθρου ούτε θα διαφωνήσουμε κατrsquo αρχήν με τις διαπιστώσεις και τα συμπεράσματά του Nομίζουμε όμως πως ήταν απόλυτος και σχηματικός στις διατυπώσεις του Όταν γράφει πως ldquoκυρίαρχη μέριμνα και φροντίδα (των μαρτυριών που σχολιάζει) παρέμενε ο προσεταιρισμός στο εθνικοπολιτιστι-κό σύστημα του ελληνικού ή ελληνορθόδοξου χώρουrdquo μάλλον παρασύρεται από έναν ταξινομητικό ζήλο που είναι ασύμβατος με την ισορροπημένη και συνετή εξέταση του υλικού του

Ίσως όμως το πιο ενδιαφέρον το πιο κρίσιμο σημείο εί-ναι οι γενικεύσεις που επιχειρούνται στο δεύτερο μέρος του άρθρου η προσπάθεια να ορισθούν κάποιες παράμετροι της ldquoτοπικότηταςrdquo του ldquoτόπουrdquo της ldquoταυτότηταςrdquo και της λογο-τεχνικής δημιουργίας Tο θέμα φυσικά είναι τεράστιο με συμ-βολές μειζόνων θεωρητικών και κριτικών της λογοτεχνίας και οπωσδήποτε δεν μπορεί να θιγεί στις λίγες γραμμές που του αφιερώνει ο αρθρογράφος Aυτό δε σημαίνει πως δε νομιμο-ποιείται να συνοψίσει έστω κάποιες από τις παραμέτρους του όπως και επιχείρησε να κάνει Φοβάμαι όμως ότι μάλλον σύγχι-ση προκάλεσε στον αναγνώστη παρά βοήθησε στη διευκρίνηση αποριών και ερωτημάτων Άλλο πράγμα είναι η αναζήτηση η κατασκευή ldquoταυτότηταςrdquo και άλλο τα αισθητικά γνωρίσματα της πολιτιστικής δημιουργίας ενός ή διαφόρων τόπων Ή πιο σωστά δεν υπάρχει άμεση σύνδεση ακριβής αντιστοιχία μεταξύ


60

τους ούτε βέβαια ldquoη τοπική αισθητική εικόνα μπορεί να επιτρέ-ψει τη δόμηση μιας (περιορισμένης και περιοριστικής) αίσθησης ταυτότηταςrdquo που θα δίνει μάλιστα ldquoένα σημείο προσανατολι-σμού εν μέσω ενός ανεξέλεγκτου κόσμουrdquo Eίναι ανεδαφικό να υποστηρίζουμε ότι η οποιαδήποτε ldquoαισθητική εικόναrdquo θα γίνει συνδετικός ιστός μιας κοινότητας ανθρώπων Aυτό δεν το ισχυ-ρίσθηκαν ούτε οι πιο σκληροτράχηλοι εστέτ

Tώρα εάν εν πάση περιπτώσει η φόρμα του μαγικού ρεαλι-σμού όντως αποτελεί γνώρισμα μιας λογοτεχνίας που γράφεται στην περιφέρεια είναι κάτι που απαιτεί διερεύνηση καταθέσεις απόψεων και γνωμών των ειδικών Aδύναμη είναι η υποστήρι-ξη που αναζητά ο αρθρογράφος σrsquo ένα μόνο κείμενο που ανα-φέρει σε υποσημείωσή του γραμμένο πριν πέντε χρόνια

Συνοψίζω ωστόσο τις παρατηρήσεις μου με θετικό πρόσημο Oι ldquoEικόνες και όψεις ενός τόπουrdquo είναι πιστεύω μια ενδιαφέ-ρουσα συμβολή στην προβληματική των ανθρώπων της περι-φέρειας στις απορίες τους για τα πολιτιστικά γνωρίσματα που αποκτά (και μέσω των οποίων συντελείται) η συμμετοχή τους στο σύγχρονο κόσμο Aν και αυθαίρετη και απλουστευτική σε μερικά σημεία μπορεί να αποτελέσει το έναυσμα για μια συζή-τηση που αναμένουμε να οργανωθεί από τις στήλες του περιο-δικού με τη συμμετοχή ειδικών που έχουν να πουν σημαντικά πράγματα για το θέμα Oι ευχές μας βέβαια θα συνοδεύσουν τις σχετικές προσπάθειες της συντακτικής επιτροπής


61


Τίτσα Πιπ ί νου

Εικόνες της Ρόδου στον Ντάρελ

Την άνοιξη του 1939 ο Λόρενς Ντάρελ γράφει από το Λονδίνο στον φίλο του Χένρι Μίλερ ότι νιώθει βαθειά μελαγχο-

λία Δουλεύει σπασμωδικά και χωρίς πραγμα-τική έμπνευση Είναι μια εποχή που ο κό-σμος δεν αγοράζει πια βιβλία απλώς κρατά την ανάσα του περιμένοντας την επερχόμενη συμφορά ενός παγκόσμιου πολέμου Έχει ήδη πάει στο Στράτφορντ για να διαπιστώσει εκεί ότι ο Σαίξπηρ έχει μετατραπεί σε αμερικάνικη βιομηχανία ήδη από τότε

Σχεδιάζει να περάσει ένα χρόνο τριγυρίζοντας σε λιμάνια της Μεσογείου όπου η ζωή είναι φτηνή στην Ισπανία την Ελλάδα την Τουρκία Τα πράγματα όμως δείχνουν άσχημα και δεν ξέρει τι να κάνει Όντως στο τέλος το πραγματοποιεί και περιφέρεται σε πόλεις της Μεσογείου για καιρό Στη Ρόδο θα φθάσει αργότερα μόλις το καλοκαίρι του 1945 ερχόμενος από την Αίγυπτο και θα παραμείνει για δύο χρόνια μέχρι το τέλος του 1947 όσο διαρκεί και η περίοδος της Βρετανικής διοίκησης των Δωδεκανήσων

Θα υπηρετήσει ως υπεύθυνος πληροφοριών αποσπασμένος στο βρετανικό στράτευμα και θα έχει την ευθύνη της έκδοσης μιας καθημερινής εφημερίδας σε τρεις γλώσσες ελληνικά ιτα-λικά και τουρκικά

Οι εντυπώσεις του από το νησί αποτελούν το υλικό των ldquoΣτοχασμών για μια Θαλάσσια Αφροδίτηraquo και όχι laquoΗ Θαλάσσια Αφροδίτηraquo όπως μεταφράστηκε στα ελληνικά ο τίτλος του βι-βλίου που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις laquoΚανάκηraquo πριν λίγα χρόνια


62

Λίγο καιρό μετά την εγκατάστασή του με την δεύτερη σύζυγο του στη Βίλλα Κλεόβουλος γράφει στην επιμελήτρια του εκδοτι-κού οίκου Faber και Faber Αν Ρίντλερ ότι τα υπηρεσιακά του καθήκοντα τον εξόντωναν και δεν μπορούσε να βρει καιρό για τίποτα περισσότερο από ένα γεύμα με τους ταξίαρχους μrsquo όλη τους την ανία Πριν φθάσει στη Ρόδο εκείνη την εποχή λάμβανε επιστολές με τον χαρακτήρα νεκρολογίας laquoΘα βρεις την Ελλά-δα τελείως αλλαγμένηraquo έλεγε η μία laquoΗ παλιά ζωή χάθηκε ορι-στικάraquo η άλλη laquoΠήγαινε στην Αμερικήraquo παρότρυνε μια τρίτη Ωστόσο αυτός θέλει να δει με τα ίδια του τα μάτια αν η πα-λιά ελληνική ατμόσφαιρα επέζησε από τον πόλεμο αν εκείνη η ατμόσφαιρα εξακολουθούσε να είναι μια πραγματικότητα βασισμένη στο τοπίο και στους ανθρώπους ή laquoαν την είχαμε απλώς αναπλάσει τότε για δικούς μας λόγους ζώντας άνετα με ξένο συνάλλαγμα πατρονάροντας την πραγματικότητα με τα φαντασιοκοπήματά μας και αντλώντας από αυτά κακή λογοτε-χνίαraquo όπως έγραψε ο ίδιος κάπου

Στη Ρόδο φθάνει με ένα πολεμικό σκάφος από τη θάλασσα που ανάλλαχτα μέχρι σήμερα αποτελεί τον καλύτερο τρόπο για να προσδιορίσει ο ταξιδιώτης ή ο τουρίστας τον χαρακτήρα της πόλης έτσι όπως τα στοιχεία των διαφόρων πολιτισμών της γίνονται εύκολα και γρήγορα αντιληπτά Ο ταξιδιώτης ακόμη και ο ντόπιος mdashπου είναι εθισμένος στο τοπίοmdash που φθάνει στη Ρόδο από τη θάλασσα κάθε φορά ξαφνιάζεται από την εντυπωσιακή ομορφιά του τόπου Ο ίδιος ο Ντάρελ αργότερα θα πει laquoΠερνάς στην Ελλάδα σα μέσα από σκούρο κρύσταλλο τα σχήματα των πραγμάτων αλλοιώνονται διαθλώνται Άλλες χώρες σου επιφυλάσσουν ανακαλύψεις σε ήθη τοπία παρά-δοση η Ελλάδα σου προσφέρει κάτι πολύ πιο δύσκολο την ανακάλυψη του εαυτού σουraquo

Για την Ελλάδα ακόμη και σήμερα ισχύει το πώς θα σου φα-νεί ανάλογα από πού την προσεγγίζεις από την Ανατολή ή από την Δύση και ο Ντάρελ έρχεται τότε ως εδώ από την Ανατολή Φθάνει σε μια κατεστραμμένη από τον πόλεμο πόλη αν και τότε οι περισσότεροι ερχόμενοι από τη Δύση δεν πήγαιναν πέρα από την Ιταλία που ήταν ο τελευταίος σταθμός του κοσμικού γύρου της Ευρώπης


63


Θεωρώ εξαιρετική τύχη για έναν τόπο να περιγραφεί με τόσο γλαφυρό τρόπο από έναν μεγάλο συγγραφέα όπως ο Ντάρελ

Παρά την ανακολουθία και την ασυμμετρία του βιβλίου όπως ο ίδιος ο συγγραφέας ομολογεί στον πρόλογό του μας δίνει την σημαντική μαρτυρία του και εικόνες της εποχής που είναι αδιανόητες για όλους εμάς που ζούμε σήμερα και αξίζει να τις γνωρίζουμε Τη σύγχρονη Ελλάδα και τη γλώσσα της ήδη την γνωρίζει καλά από προπολεμικά Έχει ήδη ζήσει στην Κέρ-κυρα mdashόπου γράφει και το πρώτο του βιβλίοmdash την Καλαμάτα και την Αθήνα Έχει σημαντικούς έλληνες φίλους όπως τον Σεφέρη και τον Κατσίμπαλη Μάλιστα κατά την παραμονή του στη Ρόδο ο Ντάρελ μετέφρασε μια ανθολογία ποιημάτων του Σεφέρη στα αγγλικά κι αυτός ο μικρός τόμος laquoο βασιλιάς της Ασίνης και άλλα ποιήματαraquo είχε ολοκληρωθεί πριν φύγει από το νησί και κυκλοφορεί στο Λονδίνο την επόμενη χρονιά Τού-τη θα είναι και η πρώτη ουσιαστική αναγνώριση του Σεφέρη στο εξωτερικό Αν και όλοι γνωρίζουμε την αγάπη του Ντάρελ για την Αίγυπτο και τον μνημειώδη τρόπο που θα την παρου-σιάσει αργότερα στο laquoΑλεξανδρινό κουαρτέτοraquo mdashτην πασίγνω-στη τετραλογία τουmdash μου έκανε εντύπωση όταν διάβασα σε ένα κείμενό του της εποχής για την Ρόδο να αναφέρει την παρα-μονή του στην Αίγυπτο ως τετραετή εξορία Αρχικά ο Ντάρελ εξέφρασε στον φίλο του τον Κατσίμπαλη την επιθυμία του να γράψει ένα βιβλίο με φόντο την Αθήνα αλλά ο Κατσίμπαλης του είπε ότι τούτο θα ήταν λάθος αν έγραφε ένα τέτοιο βιβλίο δεν θα μπορούσε να ξαναζήσει ποτέ εκεί γιατί ο κόσμος της Αθήνας ήταν πολύ μικρός και οι γνωστοί του πιστεύοντας ότι τους παρουσίαζε σαν καρικατούρες θα στρέφονταν εναντίον του με βιτριολικό μένος Η προτροπή του Κατσίμπαλη και ίσως η επιθυμία του Ντάρελ να μην δυσαρεστήσει τους Αθηναίους φίλους του έκαναν την Αθήνα να μην αξιωθεί να αποτελέσει μέρος του έργου αυτού του μεγάλου συγγραφέα Τότε ο Ντάρελ εστίασε την προσπάθειά του στην Αλεξάνδρεια προβαίνοντας σε μια κρίσιμη μετατόπιση της φανταστικής του πόλης Έχου-με δει ότι κάποιες επινοήσεις που αφορούσαν την εικόνα του Ντάρελ για τον μεταπολεμικό ελληνικό παράδεισο ιδιαίτερα κατά την ειδυλλιακή παραμονή του στη Ρόδο μετατράπηκαν σε μυθιστορηματική εξιστόρηση στο Αλεξανδρινό κουαρτέτο


64

βρίσκοντας την απώτατη έκφρασή τους στο αποτράβηγμα του Ντάρελ στην Ρόδο

Αν επέστρεφες στην Ρόδο τον πρώτο καιρό μετά τον Β΄ Πα-γκόσμιο πόλεμο διασχίζοντας την Ανατολική Μεσόγειο σε ένα αρκετά επικίνδυνο ταξίδι θα δυσκολευόσουν να καταλάβεις πώς ακριβώς είχε αλλάξει η πόλη Ήταν πολλά τα σημάδια της καταστροφής γύρω από το λιμάνι και στα κεντρικά κτίρια από τις οδομαχίες και τις βόμβες Ωστόσο όμως η πόλη διατηρεί την πολιτισμικότητα και κάτι από την αίγλη της αν και κατε-στραμμένη

Ποιός μπορεί να σκεφθεί αν δεν το ξέρει πως η παρακάτω περιγραφή αναφέρεται στην περιοχή του Μανδρακίου της Ρό-δου και μάλιστα λίγα χρόνια πριν αρχίσουν οι πρώτοι τουρίστες να την ανακαλύπτουν

Όλο το μήκος της προκυμαίας προστατευόταν από πάσσα-λους και συρματόπλεγμα με τέτοια επιμέλεια που δεν άφηνε αμφιβολία για την αρχική αποφασιστικότητα του εχθρού Σι-δερένιοι πάσσαλοι ήταν χωμένοι στις πέτρινες βάσεις της προ-βλήτας συνδέοντας υποβρύχια σύρματα ενώ τα ρηχά ήταν γεμάτα με τσιμεντένιους κυβόλιθους και υποβρύχια αμυντικά έργα Οβίδες είχαν σφυροκοπήσει τα κτίρια κι ακρωτηριάσει τη θλιβερή σειρά των μπρούτζινων Καισάρων με τους οποίους οι Ιταλοί είχαν σκεφτεί να διακοσμήσουν το λιμάνι

Αν η εικόνα του Ντάρελ για τη Ρόδο στους laquoΣτοχασμούς για μια θαλάσσια Αφροδίτηraquo περιλαμβάνει κάποιες σποραδικές αναφορές στα κολασμένα συντρίμμια του πολέμου- η παραλία διάστικτη από πολυβολεία γερμανοί αιχμάλωτοι πολέμου που επιδιόρθωναν τους κρατήρες που είχαν ανοίξει οι βόμβες στην άσφαλτο ο μενεξεδένιος καπνός που πλανιόταν πάνω από το Μόντε Σμίθ όπου αποθηκεύονταν οι νάρκες του εχθρού- μόνο αραιά και πού προβάλλει τις σωματικές και ψυχικές βλάβες που ήταν αναπόσπαστα κομμάτια της καινούργιας πραγματι-κότητας και που υπονόμευαν τις αμιγώς ειδυλλιακές αναπα-ραστάσεις της μεταπολεμικής ελληνικής σκηνής Στην δακτυ-λογραφημένη εκδοχή του βιβλίου στην οποία η επιμελήτρια του οίκου Faber and Faber Αν Ρίντλερ επενέβη με φραστικές περικοπές υπάρχουν περισσότερες μνείες στα επακόλουθα του


65


πολέμου ανάμεσά τους και ορισμένες αναφορές στις νάρκες που ήταν σπαρμένες παντού στο νησί καθώς και στις πινακίδες με τις νεκροκεφαλές Είναι σαφές πως η Αν Ρίντλερ πίστευε ότι ένα ταξιδιωτικό βιβλίο με θέμα τη Ρόδο που απευθυνόταν σε μεταπολεμικό κοινό δεν θα έπρεπε να παραμορφώνεται από πολεμικές αναμνήσεις και μολονότι ο Ντάρελ ήταν πολύ ευσυ-νείδητος για να αποφύγει κάθε αναφορά στο θέμα εκείνο που τον ενδιέφερε πρωταρχικά γράφοντας για τη Ρόδο ήταν για να αποτυπώσει το πώς ανακάλυψε ξανά έναν επίγειο παράδεισο εκεί όσο δηλητηριασμένη κι αν ήταν η ψυχή του Εκείνο που φαίνεται ακόμη πιο περίεργο στους γνώστες της ιστορίας της σύγχρονης Ελλάδας ήταν η απόφασή του να μην αφήσει τον εμφύλιο πόλεμο που εκείνη την εποχή μαινόταν να δείξει το ζοφερό του πρόσωπο ούτε μία στιγμή στο βιβλίο Ίσως βέβαια ο Ντάρελ να νόμιζε ότι τούτη η παράλειψη ήταν δικαιολογημένη από το γεγονός ότι ο εμφύλιος δεν έφτασε στη Ρόδο ούτε πριν ούτε κατά τη διαμονή του εκεί

Αν ο Ντάρελ έγραψε μνημειώδη έργα για την Αλεξάνδρεια το ίδιο θα έλεγα έκανε και για την Ρόδο όπως και για κάθε σημείο της Μεσογείου που επισκέφθηκε Ανήσυχος ευ-φυής ταλαντούχος και βαθυστόχαστος άφη-σε εικόνες του τόπου σπάνιες όπως οι πα-λιές φωτογραφίες στα λευκώματα των συλ-λεκτών Εικόνες που σε λίγα χρόνια έμελλε να αντικατασταθούν από άλλες αυτές της ειδυλλιακής πια Ρόδου των δεκαετιών του

rsquo50 και του rsquo60 τότε που άρχισαν να την ανακαλύπτουν όχι πια οι ταξιδιώτες αλλά κυρίως τουρίστες προερχόμενοι από την Ευρώπη Ωστόσο δεν περιορίζεται μόνο στη Ρόδο στην laquoΘαλάσ-σια Αφροδίτηraquo αλλά σκιαγραφεί με λίγες γραμμές τη Σύμη την Κάλυμνο την Κω τη Λέρο και την Πάτμο


66

Δώρα Παρδάλη

Στάσεις και στάσιμα στην ποίηση του Χρήστου Ευθυμίου

Οι Ηχοι απόρρητοι (1997) είναι η πρώτη ποιητική συλλο-γή του Χρήστου Ευθυμίου Με την αντιφατικότητα του τίτλου προΐδεάζει για το παράλογο και προβληματίζει

για το βαθμό του αδίκου που μένει μέσα στα έγκατα πνιγμένο ως απόρρητος ήχος Κι αυτά τα δύο σίγουρα δεν προδιαθέτουν κατάφαση ζωής Η συλλογή χωρίζεται σε πέντε ενότητες και η ποιητική πορεία κορυφώνεται στην πέμπτη ενότητα Και δεν είναι μόνο ποσοτική η διαφορά της τελευταίας από τις άλλες αλλά και ποιοτική με μια συναισθηματική δυναμική καθώς ο πόνος η πίκρα για τα τεκταινόμενα στο νησί του την Κύπρο τον οδηγούν σrsquo ένα τραγικό λυγμικό κρεσέντο

Εκείνο που παρατηρεί κανείς από την πρώτη ενότητα είναι πως πρόκειται για ποίηση γεμάτη λεπτότητα αισθαντικότητα που εστιάζεται σε χώρους αγαπημένους πρόσωπα γνώριμα στην αγάπη στον έρωτα μα και στο θάνατο Βλέπει κανείς εικόνες γεμάτες νοσταλγία ένα πισωγύρισμα της σκέψης laquoσrsquo ευχάριστες ηδονικές στιγμές κι άλλες βουβές στον ήχο των δα-κρύωνraquo μνήμες που laquoγεμίζουν τις μέρες του χνάρια παλιά που πάνω τους σκοντάφτειraquoΚαι περνάει ο ποιητής από τον πόνο στην εγκαρτέρηση από την πίκρα στη λύτρωση όσο γίνεται γιατί μένουν laquoτrsquo απομεινάρια στα κρυφά έγκατα της ψυχής τουraquo γιατί η λήθη δεν είναι απόλυτη όσο κι αν προσπαθεί να εξωτερικευτεί


67

Νησίδες 3 | A P Θ P A

Να σας εκμυστηρευτώ τrsquo ανέφικτά μου όνειρα και φανερώνοντάς τα νrsquo αχρηστευτούν στα μυστικά που τα γνωρίζουν όλοι

Αναζητά τη χαμένη αθωότητα Ζητώ την εποχή που ναυαγούσαμε σrsquo ένα κυκλάμινο ή σrsquo ένα φτερούγισμα περιστεριού

Σταματώ με δέος στο ποίημα ldquoΜάναrdquo Η παρουσία της αιώ-νια ζεστασιά μα και ήλιος σβηστός η απουσία της

Προτού γίνουν οι ανάσες μου αντρίκιες βιάστηκε να πάρει η μάνα το μονοπάτι των ψυχών κι ο πράσινός μου κόσμος ξεθώριασε

Αλλού είναι έντονος ο προβληματισμός για τη μοναχική πορεία του ανθρώπου τόσο που laquoκαι η Κυριακή έχει γεύση πικραμύγδαλουraquo lsquoΗ όταν βλέπει κάτι παιδιά των εκατό χρονώ στα σταυροδρόμια να κόβουν το δρόμο και να νιώθει συνένοχος των νέων καιρών και των ξεχασμένων πηγαδιών Πορεύεται κι αλλού ο ποιητής προς τη θάλασσα αναπνέει αρμυρισμένο αγέρι και ταυτίζεται με το απέραντο γαλάζιο και το φως

μάρμαρα σπασμένα και χαλίκια της θάλασσας Μα πάνω απrsquo όλα φως

Ειδυλλιακό το τοπίο στο ποίημα ldquoΝησί μικρόrdquo και επιβλη-τικό στο ldquoΞημέρωμα στους Δελφούςrdquo δυνατοί δε οι στίχοι και ζωντανή εκφραστική η γλώσσα και στα δύο ποιήματα Ακο-λουθεί στην πέμπτη ενότητα ο ύμνος της γης ο πόνος της γης του που συμπορεύεται με το δικό του Στοιχεία αναγνωρίσιμα οι ελιές τα λεμονόδεντρα τrsquo αμπέλια το λάδι το κρασί αλλά και ο ήλιος η θάλασσα η αρμύρα ο θάνατος Η στέρηση του χαμόγελου προήλθε από την τραγική μοίρα της Κύπρου

Γελούσαμε κι εμείς κάποτε Τώρα αν δεν μπορούμε ούτε να χαμογελάσουμε συγχωρέστε μας


68

Και καθώς ο ποιητής αναφέρεται σε πρόσφατα γεγονότα οι μνήμες πονούν και οι γεύσεις είναι αιμάτινες Το ποίημα ldquo1974rdquo είναι οριακό για το νησί και για την ψυχή του

Απίστευτο πως μπόρεσαν να μας λεηλατήσουν κι απrsquo έξω κι από μέσα μας σε τόσο λίγο χρόνοΟ πόνος γιrsquo αγαπημένους νεκρούς και η έγνοια της πατρίδας

γίνονται ασήκωτο βάρος φορτίο στην καρδιά του ποιητή Πρόσφυγες μες στον τόπο σου δε μοιάζει με αστείοΠροσφυγοπούλα κι η Παναγιά η Μαυρομαντηλούσα που

άφησε το εικονοστάσι της και περπατά ξυπόλυτη στους δρό-μους του δίσεχτου Καλοκαιριού Είναι η τραγικότερη σκηνή όπου Ελληνισμός και Χριστιανοσύνη υποφέρουν κι ομολογεί ο ποιητής πως πιότερη θλίψη δεν αντέχει Η Λευκωσία πόλη αγα-πημένη και δε μπορεί να ξεχάσει το βιασμό της ομορφιάς της οι κομμένοι δρόμοι της έχουν γίνει μόνιμο άλγος κι οι ολάνοι-χτοι μόνιμος πόθος ί μ ε ρ ο ς Τα ποιήματα τα αφιερωμένα στον Τάσο Ισαάκ και Σολωμό Σολωμού δίνουν ανάγλυφα τη συνέχεια του μαρτυρίου της Κύπρου και τις ατέλειωτες και αδικαίωτες θυσίες

Άνοιξε το πουκάμισό του να χωρούν όλες οι μυρωδιές της γης του Και οι φωνές των συντρόφων του Κι άναψε ένα τσιγάρο

Μα τα παιδιά που αντρώθηκαν μrsquo ένα κομμάτι ήλιο ανάμεσα στα δόντια τους όταν τους πρόφτασαν της συμφοράς οι ώρες κι ακούμπησαν απάνωτους οι δείχτες της ανάγκης τους Μήδες αψηφώντας ανοίξανε το βήμα τους νάνrsquo η περπατησιά γεμάτη

Και συνεχίζει ο ποιητής να μιλάει συμβολικά και μεταφο-ρικά για να ναι πιο απαλός ο πόνος laquoΚι όλο σκοντάφτουμε σε κοφτερά συρματοπλέγματαraquo laquoΚι όλο βρέχει πάνω μας και κεραυνούς μας ρίχνειraquo Η δε αγανάκτηση και το παράπονο του ποιητή συμπυκνώνεται ειρωνικά στους στίχους


69


Ποτέ δεν είχαμε ομπρέλλες για να μας προστατεύουν σε τούτο το νησί Κι η ενότητα της οδύνης τελειώνει με την εύλογη κραυγή

διαμαρτυρίας που αφήνει ένα κόμπο στο λαιμό Μάνα μου μάνες των ωρών και της συμφοράς ως πότε θα μοιράζουμε και αίμα στα παιδιά μαςΩς πότε οι κινήσεις των χεριών μας θα μένουν μετέωρες Π ε ν τ α δ ά κ τ υ λ εhellip

H δεύτερη συλλογή του Χρήστου Ευθυμίου laquoΕπιστροφέςraquo (2000) είναι αρκετά ενδιαφέρουσα Ο ποιητής επιστρέφει στο παρελθόν αλλά για μας είναι μια δυναμική επιστροφή στο παρόν Είναι μια νοσταλγική τρυφερή ματιά στο χτες το οποίο συγκρίνεται μοιραία με το σήμερα

Αρνούμαι να ξεχάσω και πως με το ψωμί μονάχα εχορταίναμε

Επιστροφές λοιπόν στα μεγάλα όνειρα που συνωστίζονται στα βαγόνια παλιών τρένων

Επιστροφές σε καιρούς lsquoανθρώπινουςrsquo και όχι lsquoάδειουςrsquo Επι-στροφές στα ηλιοτρόπια στου χαμομηλιού τις ανάσες στα γλυκά συναισθήματα της αγάπης της ελευθερίας Επιστροφές στους άμβωνες του ήλιου και στην αυτοκρατορία της φύσης κοντά στην κρήνη του βουνού Εκεί ανασαίνει ο ποιητής και ζει μακριά από όνειρα χαμηλοτάβανης προοπτικής και απνοΐ-κά χαμόγελα

Τώρα η φύση παρέδωσε την παρθενιά της στα ξύλινα άλογα των εργολάβων

Κάνει έκκληση για την καταστροφή του περιβάλλοντος για τη φθορά της ζωής


70

Φυλάγετε αίμα Αιμάσσει το σώμα της ζωής χωρίς το κάλλος Επιστρέφει ο ποιητής και ενέχεται τύπτεται για την αλλο-

τρίωση αστικοποίηση μοντερνοποίηση και γιατί οι όμορφες στιγμές δεν μετεμψυχώνονται

Τη ζωή μου εμέτρησα με τα χνάρια των αγαλμάτων και με τα φτερουγίσματα λευκών περιστεριών Σε ναούς τrsquo ουρανού και σε γέλια κοριτσιών μrsquo άμφια λαμπρά ελειτούργησα

Αξίζει απλά να θυμόμαστε τις όμορφες στιγμές γιατί απα-λύνουν το παρόν και κρατούν τον ποιητή σε εγρήγορση

Με μενεξέδες μνήμης χορταίνουν οι ψυχές

Οι δυσκολίες της ζωής έκαναν τον ποιητή νωρίς από παιδί να γίνει άντρας Έχτισε το καινούργιο του σπίτι πάνω στα νερά ευανάγνωστης θάλασσας ανοιχτό κι απrsquo τις τέσσερις μεριές μπας και του φέρει μυστικά κι ελπίδες ξεχασμένες

φύτεψα κι ασημόχρωμη ελιά να lsquoχω κλωνάρια να κρεμώ τύψεις και προσδοκίες νά lsquo χουν και τα πουλιά φωλιές να λειτουργούν τον κόσμο

Και οι επιστροφές λέξη-κλειδί της συλλογής και τίτλος μαζί δεν έχουν τελειωμό

Το έσχατο σύνορο δεν το περάσαμε ακόμη μπορούμε αν θέλουμε να γυρίσουμε πίσω

Γιατί laquoαδειάζουν τα παλιά θησαυροφυλάκια οι τωρινοί καιροίraquo


71


Θέλει ο ποιητής να χτίσει το Σήμερα με τις αξίες του Χτες που χάθηκαν στις οθόνες τις εκθαμβωτικές καθώς ξεχάσαμε τα χρώματα του κάμπου και της θάλασσας

Κάποια αυλή μας καρτερά τrsquo απόβραδο να ποτίσουμε ξανά βασιλικούς και κατηφέδες

Ο χρόνος παίζει σπουδαίο ρόλο στην ποίηση του Χρήστου Ευθυμίου Ο παροντικός μελλοντικός υποτάσσονται στον πα-ρελθοντικό όλα τα σημερινά περνούν απrsquo την κρισάρα του χτες και φυσικά πάντα αναφορικά με την παράδοση τη φύση την πατρίδα την ομορφιά τα όνειρα τον έρωτα το φως

Στο λυρικό ποίημα lsquoΜερίδιοrsquo γνήσιες ελληνικές εικόνες λού-ζονται στον ήλιο εμποτίζονται με το άρωμα του σκίνου και της κάπαρης βάφονται στο χρώμα της ανεμώνης του βουνού και της θάλασσας

Ψυχή και σκέψη ακολουθούν την καρδιά του ήλιου και τη βουή της θάλασσας τα σώματα των δέντρων και τους ήχους των πουλιών το πέρασμα του αέρα και τα μυστικά των νερών

Βαθιά ερωτικός ο ποιητής εκφράζει τα συναισθήματά του ελεύθερα πρωτότυπα απτά

Τα δακτυλικά μου αποτυπώματα σχηματίζονται από τους πόρους και τα κρυφά σημάδια του κορμιού σου

Η laquoΑλήθεια για τον Αύγουστοraquo είναι ένα ερωτικό παραλή-ρημα με απαντήσεις στον τίτλο που είναι η επωδός του ποιή-ματος

Η αλήθεια τον Αύγουστο λέγεται Ευτυχία Η αλήθεια τον Αύγουστο λέγεται Έρωτας Ο Αύγουστος βυθίζει την αλήθεια του στα μικρά σου στήθη


72

Το ποίημα για την καλοκαιρινή Ρόδο με τίτλο lsquoΗ όμορφηrsquo εί-ναι γεμάτο με δυνατές εικόνες εκρηκτικά χρώματα επίθετα που αναδύουν αισθησιασμό άρωμα και έρωτα Προσωποποιημένη η Ρόδος με μια γυναίκα προκλητική γοητεύει

ξυπόλυτη ξεσκούφωτη και φωτομεθυσμένη τεντώνεται σε χαλικόστρωτες αυλές και σε μασχάλες γης πρασινισμένης γεύεται τις μποστανίσιες μυρωδιές και χαίρεται και τραγουδά και ερωτεύεται και ντύνεται τα χρώματά της γαλάζιες πεταλούδες στα μαλλιά κόκκινα τριαντάφυλλα ανάμεσα στα στήθη

Η πέμπτη ενότητα των lsquoΕπιστροφώνrsquo όπως και στην πρώτη συλλογή στάζει πόνο Οι αναφορές στην Κύπρο στην πατρίδα του στο rsquo74 είναι επιστροφές που πληγώνουν τη μνήμη πε-ρισσότερο

Όταν μας πρόφτασε το σκουριασμένο σίδερο χάθηκαν τα Καλοκαίρια κι οι Χειμώνες οι ήλιοι και τα νερά ακόμα και τα προσεχή μας όνειρα και οι Θεοί μας εδώ εσαεί ο ρ γ ί σ τ η κ α

Η νοσταλγία του χωριού του σπιτιού της φύσης είναι έντο-νη στην ψυχή του παιδιού που μεγάλωσε κι άλλαξε πολλές φορές δέρμα πάνω του η ζωή Η μνήμη του ποιητή κλωσσάει εικόνες ανόθευτες μορφές αγαπημένες που χάθηκαν

Και πάντα ο πλακούντας μου καρφωμένος κι ασάλευτος στην πόρτα του σπιτιου μου όπως το άφησα εκείνο το Καλοκαίρι του rsquo74

Οι επιστροφές δεν πρόκειται να τελειώσουν ποτέ Μέρα και νύχτα στον ύπνο και στο ξύπνιο στα όνειρα παντού και πάντα θrsquo ακουμπούν σα νύχια το δέρμα του ποιητή και θα το π λ η γ ώ ν ο υ ν


73


Στην τρίτη ποιητική συλλογή Η σιωπή των κεριών (2007) ο Χρήστος Ευθυμίου είναι πιο ώριμος αλλά και πιο απογοητευ-μένος Αποτυπώνει εδώ τη θλίψη το τέλμα την αναγκαστική αλλοτρίωση το μάζεμα των φτερών με τα οποία ήθελαν κά-ποιοι να πετάξουν

Ερμηνεύω τη σιωπηλή ακινησία αυτών που αξίωσαν να είναι πουλιά μα μείνανε βότσαλα σε ήρεμα ρυάκιακι αυτών που θέλανε να έχουν μια ψυχή ατόφια κι απrsquo τις δαγκωματιές αιμορραγούν σιγά σιγά στη λόχμη Ελεγείες της σιωπής μακριά από την προστασία των Θεών Η ματιά του πηγαίνει στο παλιό αυθεντικό στο αγνό που

σήμερα χάνεται Ελπίδα οι σπόροι που περίσσεψαν απrsquo τους γονιούς μας να περάσουν και νrsquo αξιοποιηθούν από τα παιδιά μας όταν

αφήσουν τrsquo αδέσποτα παιχνίδια τους κι ασχοληθούν με την υποδοχή της Άνοιξης και των τρεχούμενων νερών

Πανέμορφο στην απλότητά του το ποίημα για τη νότια Ρόδο Εικόνες καλοκαιρινές νησιώτικες ελληνικές ειδωμένες με λεπτομερειακή θωριά Μοτίβα το θερισμένο χωράφι η αντη-λιά οι ηλιοκαμένες πλάτες του αγρότη ο λυπημένος γέρος στο καφενείο το αγόρι που βάφει τα χείλη του με βατόμουρα και το κορίτσι θρυμματίζει το βάθος του τοπίου

καθώς τινάζει απrsquo το φουστάνι του τη σκόνη του χωματόδρομου Το τρίξιμο του μαχαιριού στην κόκκινη σάρκα του καρπουζιού και οι μαύροι σπόροι στο τραπεζομάντηλο

Στην πρώτη ενότητα της συλλογής η ποίηση γίνεται ζωγρα-φική εμπνευσμένη είτε απrsquo τη θάλασσα του νησιού lsquoΚύπροςrsquo το Καλοκαίρι

που στον τόπο μου είναι φωνές παιδιών στα εύρωστα μπράτσα του δειλινού


74

είτε απrsquo το Αιγαίο στο ξημέρωμά του Με μικρές τρεμάμενες προσευχές στις κορυφές των κυμάτων ξημερώνει η πολιούχα θάλασσα Γλάροι γαλανομάτηδες καβάλα στα μελτέμια παίρνουνε ήχους μυστικούς

Αλλά και οι εσωτερικές εικόνες αντίθετες αισιοδοξίας ndash θλί-ψης είναι τόσες που γίνονται οι τύψεις βελονιές για όσα έκανε ή όχι ο ποιητής

Θλίψη μοναχοπαίδι της ζωής που έλεγε και η συχωρεμένη η μάνα μου

Μα και θλίψη καθώς ανακαλύπτουμε πως καταναλώσαμε τη ζωή μας στrsquo ασήμαντα

Αλλά και γιατί τα προσδοκώμενα δεν πραγματοποιήθηκαν Οι σπόροι για το σφριγηλό κόσμο που μες στην ευφορία των νέων προσδοκιών επιμελώς διαλέχτηκαν δεν ε υ δ ο κ ί μ η σ α ν

μα και γιατί Ο μεγάλος έρωτας δεν ήλθε η μεγάλη επανάσταση δεν έγινε και τα χρόνια της ζωής μου με αυταπάτες προχώρησαν αρχαιοκάπηλες

Κι όλο αυτό το κλίμα της απογοήτευσης το διαλύει ένα πολύ δυνατό ποίημα το laquoΉλιε αρχηγέraquoΈνα ποίημα αισιόδοξο μια επίκληση από καρδιάς για αλλαγή για τραγούδι για κέφι για ζωή και αναδημιουργία Έχει ρυθμό ζωντάνια κι εκφράζει μια επανάσταση ένα ανασήκωμα από το τέλμα

Ξύπνα κεφάτος ήλιε σήμερα Έλα ξεσκούφωτος με τις αγκάλες ανοιχτές να χωρέσουνε οι θάλασσες και οι στεριές Και κάνε να σε τραγουδάμε


75


πετώντας λεμόνια χρυσαφένια στην προσευχή του κόσμου να μη στερέψουνε της αθωότητας οι βρύσες Φώτισε την ψίχα της ζωής και του βασιλικού τη στίλβουσα ανάσα Μες στο γαλάζιο χρόνο σου να το αλλάξουμε το ριζικό της γης

Στη δεύτερη ενότητα επικρατεί μια μεταφυσική αγωνία οι στίχοι στρέφονται προς εαυτόν να παραμείνει απλός σαν τη γύμνια του μικρού παιδιού Η μοναξιά η αναχώρηση η νο-σταλγία έκδηλες στους στίχους του και πολύ σιωπή μια σιωπή ένοχη μια σιωπή υποταγής

Σιώπησα πολλές φορές Και τώρα που ο χρόνος μου γερνάει απροκάλυπτα όλο και πιο πολύ τις μέρες μου μέσα στη σιωπή καθυποτάσσω

Σιωπώ και πενθώ για τις φορές που σκέπασα της γνώμης μου το κάνιστρο μπροστά στους δυνατούς

Ωστόσο δεν μένει εκεί παθητικά παρά είναι ετοιμοπόλεμος αν χρειαστεί

Να έχει πάντα ο αΐτός τα νύχια του ακονισμένα γράφει

Τα στοιχειά οι νεράιδες τα τραγούδια της παιδικής του ηλικίας φτάνουν και τώρα που μεγάλωσε στα όνειρά του και πότε τον συντροφεύουν πότε τον ενοχλούν Το απόγευμα είναι μια αγαπημένη στιγμή του ποιητή-μοβ απόγευμα χειμωνιά-τικο απόγευμα-αλλά και το βράδυ είναι ώρα μυστηριακή και συγχρόνως απολογητική όταν ζωντανεύουν οι συνειρμοί που πολλές φορές πληγώνουν

Ξαφνικά εκείνο το χειμωνιάτικο απόγευμα θυμήθηκε τότε


76

που κουβαλούσε το νερό του σπιτιού με στάμνα από τη βρύση αυτή ξεντύθηκε και μες στο σώμα της ανακάλυψε ένα σώμα άλλο ακρωτηριασμένο σαν τα παλιά αγάλματα

Τα χρώματα της φύσης άνθρωποι απλοί ειρηνικές μορφές και σοφές προβάλλουν μέσrsquo από τους στίχους του σαν εκεί-νης της θαυμάσιας γυναίκας από τη νότια Ρόδο που ήθελε να μπουν χρώματα παντού ως αλεξικέραυνα του κακού

χρώματα παντού να σκιάζονται οι δράκοι και να φεύγουν

Στην τέταρτη ενότητα ο Χρήστος Ευθυμίου μας χαρίζει υπέ-ροχους στίχους ερωτικούς Κι αυτούς τους στίχους δεν τους αναλύεις γιατί θrsquo αλλοιώσεις το χρώμα και θα λιώσεις το πάθος του έρωτα Τους απολαμβάνεις μόνο

Το σώμα σου που αγαπώ όταν ευαγγελίζεται την καθαρόαιμη ηδονή που θrsquo ακονίσει τις φτερούγες της στους μόλους των κυττάρων μου

Διψάω τις φορές που ξημέρωνα στrsquo αγριεμένα νερά της θάλασσας σου ή σε γευόμουνα μικρός βοριάς αγκυροβολημένος στα μαλλιά σου

Εκατόφυλλες οι αισθήσεις αιφνιδιάζουν αναπάντεχα ευδαίμονες αντηχήσεις από ντροπές φιλήδονες κι από ιερόσυλες ορμές στα σώματα της ομορφιάς


77


Και θυμηθήκαν τις παλιές θριαμβικές τους ιαχές οι μνήμες κι αρχίσανε οι χυμοί νrsquo ανατριχιάζουν και συναντήθηκαν ξανά οι λογισμοί με τις καμπύλες του έρωτα

Στην πέμπτη ενότητα όπως και στις προηγούμενες η ποιη-τική του αναφορά σταματά στην Κύπρο Μόνο που εδώ είναι αδυσώπητος αυστηρός οργισμένος γιατί τα κακώς κείμενα που χρόνια μένουν άλυτα τα ίδια απαράλλαχτα και χειρότερα

Γεμάτος θυμό και πίκρα γράφει Μα τώρα το κακό παράγινε Πολλοί χειμώνες ανάγγειλαν τους άνεμους της λύπης μας από τότε που ξυλοκόποι του μαύρου σύννεφου κόψανε ανενόχλητοι τα μισά μας κλαδιά και πριόνισαν τα χέρια και τα πόδια και τα κεφάλια ακόμη των αγαλμάτων μας Φορτώθηκε η ιστορία με νεκρούς και κλειστά σπίτια Τα μελλούμενα προβλέπονται κι αυτά βαριά

Η κραυγή για τη ldquoστημένη συμφοράrdquo στο νησί έντονη Άφησε εμένα να τριγυρνώ τις νύχτες στις άκρες των λυπημένων καιρών να κλαίω την ήττα και νrsquo αναθεματίζω τους κακούς Ο Ιούλιος της Κατοχής της Κύπρου δεν φεύγει απrsquo το μυαλό

του ποιητή Το άδικο είναι τόσο άδικο που ξεσπάει Κύριε από εκείνο τον Ιούλη ούτε εσένα μπορούμε να εμπιστευτούμε πια Κι αλλού Το ζήτημα είναι να μας συγχωρήσουν οι νεκροί


78

O Xρήστος Ευθυμίου είναι ένας λυρικός διακριτικός ποιη-τής Είναι αυθεντικός νοσταλγός του Χτες με ευαισθησία για το πού οδεύουμε και για την οικολογική καταστροφή Ο ποι-ητής μας είναι ένας σύγχρονος άνθρωπος που καταθέτει στην ποίησή του ότι τον ενοχλεί ότι τον συγκινεί αλλά και για ότι ενέχεται Ξέρει νrsquo αφουγκράζεται τους παλμούς της σύγχρονης κοινωνίας γνωρίζει τα προβλήματα είναι ένας πολίτης του κό-σμου Πατά γερά στη γη όσο κι αν διαψεύδονται οι προσδοκίες του

Κι εγώ μιλώ σrsquo έναν ουρανό που αρνείται να μ΄ ακούσει

Ο ΧΕ είναι βαθιά ερωτικός ποιητής Κυριαρχούν στους στί-χους του εικόνες αισθησιακές γεμάτες πάθος που αναδεικνύ-ουν τη δύναμη του λόγου του αλλά και την καταλυτική του έρωτα

Αισθαντικός λοιπόν απολογητικός διαμαρτυρόμενος ο ΧΕ διακρίνεται και για τη σεμνότητά του καθώς γράφει

Κι αν δεν υπήρξαμε ποιητές περιωπής θα πουν τουλάχιστον πως κρατούσαμε το μολύβι μας με καλές προθέσεις

Σίγουρα ο ποιητικός του κόπος δεν πήγε μάταια Με την αμεσότητα του λόγου του γευτήκαμε την ομορφιά των στίχων του και γίναμε συγκοινωνοί στα προβλήματα της ζωής Η ποίη-σή του επίσης μας ποτίζει με το πικρό φαρμάκι της αδικαίωτης Κύπρου αλλά και μας γεμίζει με τα μοτίβα της θάλασσας τ΄ ουρανού και της γης Εραστής της ελληνικής φύσης της υπαί-θρου θυμίζει εδώ τον Παντελή Ευθυμίου τον οποίο θεωρεί και δάσκαλό του Δεν υπάρχει συγγένεια με το γνωστό ποιητή αλλά είναι μια ευτυχής σύμπτωση ονοματική και συνέχεια ποι-ητική

Είναι δε φανερή η επίδραση της καβαφικής ποίησης ως προς την εκφορά του λόγου και της φιλοσοφικής διάθεσης Γνώριμες οι φράσεις laquoφορτίοraquolaquoόσο μπορείςraquo laquoπραμάτειεςraquo laquoρόδα ηδυ-θήraquoΜέσα δε από τους στίχους του προδίδεται lsquoανεπαισθήτωςrsquo η


79


ιατρική του ιδιότητα πληγές ανάσα σωθικά κρόταφοι σφυγ-μοί κομμένο χέρι φλέβα αίμα

Γενικά πρόκειται για έναν αισθαντικό ποιητή με απαλοσύνη αισθημάτων με μνήμες θαμπές μέσrsquo από τα όνειρα ή τις πίκρες του θανάτου Μνήμες του νησιού της θάλασσας του θυμαριού των γιασεμιών Μα εκεί που σκοντάφτει είναι στη μνήμη της αδικίας πράγμα που στομώνει την ανάσα του τόσο που βρίσκει λύτρωση γράφοντας στίχους στους ΗΧΟΥΣ ΑΠΟΡΡΗΤΟΥΣ στις ΕΠΙΣΤΡΟΦΕΣ και στη ΣΙΩΠΗ ΤΩΝ ΚΕΡΙΩΝ

Τρεις ποιητικές αξιόλογες συλλογές με την ίδια δομή πέντε ενότητες την ίδια θεματική τον ίδιο αριθμό ποιημάτων και τις ίδιες σελίδες Μια σταθερή ποιητική πορεία στην οποία η διαφορετική ματιά η ωριμότητα και η στάση ζωής κάνουν τη διαφορά μεταξύ τους Οι στίχοι του είναι καλοδουλεμένοι τα ποιήματά του φροντισμένα δε βιάζεται να ολοκληρώσει ένα ποίημα Το αφήνει να ξεκουραστεί να ωριμάσει κι ύστερα νrsquo αποδιώξει ότι περιττό

Ο Χρήστος Ευθυμίου πέρα από τη σημαντική ποιητική του κατάθεση είναι ένας άνθρωπος χαμηλών τόνων διακριτικός αθόρυβος ουσιαστικός ένας μετρημένος κι ωραίος Έλληνας

Ελλάδα μέσα μου κι Ελλάδα απrsquo έξω μου πιότερο τη μέσα αγαπώ


80

Η Βούλα Μάστορη σε ζωγραφιά της Ρέας Μωραΐτη


81

Νησίδες 3 | Ε Κ Τ Ο Υ Π Λ Η Σ Ι Ο Ν

Η δουλειά του συγγραφέα είναι ένα γλέντι

Μια συζήτηση με τη Βούλα ΜάστορηΕπιμέλεια Πάνος Δρακόπουλος

Οι λεγόμενοι ldquoμεγάλοιrdquo δεν απαντούν στους λεγόμενους ldquoμικρούςrdquo όπως στους συνομηλί-κους τους Από τη μία ευτυχώς στην περί-

πτωση που υποχωρούν τα οικεία πολλαπλά προσω-πεία Από την άλλη ατυχώς Διότι δεν είναι αυτός ο κανόνας της κοινωνικής τους πρακτικής

Εξ ου και λίγους καλούς δασκάλους ενθυμούμαστε από τα σχολικά μας χρόνια Εξ ου και οι επίσης ολίγοι μέντορες του λόγου που εξασκούν την τέχνη τους μέσα από τη θεμελιώδη διάκριση μεταξύ του απλού και του απλοϊκού την διάκριση του παιδικού και του παιδαριώδους

Η ακόλουθη εκ του πλησίον συνέντευξη της Βούλας Μάστο-ρη δίνει ανάγλυφα το στίγμα της συγγραφέως υπό το παραπά-νω πρίσμα Η αιτία Είχε απέναντι της δύο παιδιά με μεγάλη αγάπη κι εξοικείωση με το έργο της Ο λόγος πια περνάει σε αυτά και στις απορίες των φιλοπερίεργων συμμαθητών τους από το Δημοτικό Σχολείο Κοσκινού (Ε1 2007-2008) Με την Ρέα και τον Χρήστο ldquoπλοηγούςrdquo

Η Βούλα Μάστορη πρόσχαρη και πολύ φιλική μας ξενάγησε στον δικό της κόσμο ndash των λογοτεχνικών της έργων και της προσωπικής ζωής μίας ευρηματικής δημιουργού Βρεθήκαμε στο βιβλιοπωλείο ldquoΔέντροrdquo όπου και μιλήσαμε μαζί της μετά από την παρουσίαση των βιβλίων της Η συγγραφέας μας είπε ότι με τα έργα της θέλει να μεταδώσει μια αίσθηση μαγική Μας τόνισε ότι η δουλειά της δεν είναι αγγαρεία Μας εκμυστηρεύ-τηκε ακόμη πως οι ήρωες των ιστοριών της είναι πρόσωπα της καθημερινής ζωής Χαρείτε την


82

mdash Όταν γράφετε πηγαίνετε σrsquo έναν κόσμο μαγικόmdash Έτσι ακριβώς Και όχι μόνον Αλλά τον ζω κιόλας Και

έτσι γίνομαι τα πρόσωπα των ιστοριών μου Στις ldquoΑγάπες με ουράrdquo έγινα και η γάτα ακόμα

mdash Πώς νιώθετε όταν γράφετεmdash Πάρα πολύ ωραία Πάρα πολύ ωραία

mdash Πόσες φορές σας έχει τύχει να διορθώσετε ένα κείμενό σας πριν το παραδώσετε στον εκδότη

mdash Άπειρες φορές Πάρα πολλές φορές

mdash Θυμόσαστε ποιο βιβλίο σας σάς laquoταλαιπώρησεraquo περισσό-τερο

mdash Όλα μου τα βιβλία με ldquoταλαιπωρούνrdquo Η διαδικασία της γραφής από μόνη της είναι επώδυνη διότι δεν περιγράφεταιhellipαλλά ας σημειωθεί πως είναι ldquoεπώδυνηrdquo γιατί το γλεντάω Αφού γράψω κάτι μία φορά το ξαναπερνάω πολλές φορές mdash το λέω διότι τα παιδιά νομίζουν ότι σε μια δυο μέρες έχεις έτοιμο βιβλίο Στην πραγματικότητα η συγγραφή έχει μεγάλη διάρκεια μιλάμε για μήνες και όταν γράφεται μια ιστορία μετά ξαναδιαβάζεται και ξαναδιαβάζεται και ξαναδιαβάζεται και δι-ορθώνεται mdash ldquoχτενίζεταιrdquo που λέμε

mdash Έχετε κάποιον αναγνώστη για να τεστάρετε αν αυτό που γράψατε είναι καλό

mdash Όχι Όχι Αυτό το έκανα όταν ήμουνα στην αρχή είχα το γιό μου Εκεί έμαθα να γράφω Δηλαδή όταν βαριόταν έκο-βα mdash όταν χασμουριόταν έκοβα

mdash Έχετε ένα συγκεκριμένο τρόπο που ακολουθείτε όταν γράφετε Δηλαδή σηκωνόσαστε το πρωί και λέτε laquoθα κάτσω να γράψωraquo

mdash Όχι

mdash Ή πρέπει να έχετε έμπνευση για να καθίσετε Όπως ένας καλλιτέχνηςhellip


83


mdash Από τη στιγμή που ξεκινάει ένα βιβλίο το κοιτάζω κάθε μέρα Τρόπος του λέγειν κάθε μέρα Να εγώ είμαι εδώ στην Ρόδο τώρα αλλά όταν είμαι σπίτι κάθε μέρα ασχολούμαι με το γράψιμο

mdash Θεωρείτε ότι πρέπει να υπάρχειhellipmdash Δεν υπάρχει ldquoπρέπειrdquo Αυτή είναι εσωτερική ανάγκη Δη-

λαδή το ίδιο το γραπτό σου σού το ζητάει διότι επικοινωνείς με τους ήρωες της ιστορίας και πρέπει να έχεις επαφή

mdash Τι πιστεύετε για τα βιβλία σας Πως τα αξιολογείτε mdash Δεν είμαι εγώ αυτή που θα αξιολογήσει τα βιβλία μου Το

μόνο που μπορώ να πω είναι ότι δεν αφήνω να εκδοθεί βιβλίο εάν εγώ δεν το θεωρώ άξιο να εκδοθεί προσωπικά Δηλαδή είμαι πάρα πολύ αυστηρή με τον εαυτό μου

mdash Πόσα παιδιά έχετε Έχουν συμμετάσχει στα βιβλία σας τα παιδιά σας

mdash Όταν λες ldquoσυμμετάσχειrdquo τι εννοείς

mdash Να έχουν πάρει μέρος μέσω κάποιου φανταστικού προ-σώπου

mdash Να έχουν παίξει δηλαδή σε κάποιο βιβλίο μου

mdash Ναιmdash Λοιπόν έχω τρία παιδιά Τα δύο τα γέννησα το ένα το

βρήκα έτοιμο από άλλο γάμο από τον πρώτο γάμο του άντρα μου Έχουν παίξει και τα τρία σε βιβλία μου Και ο πρώτος από τον άντρα μου και τα άλλα δύο

mdash Πρωταγωνιστείτε εσείς και τα παιδιά σας μαζί σε κάποιο βιβλίο

mdash Ναι ναι

mdash Μαζίmdash Μαζί είναι στο ldquoΑγάπες με ουράrdquo Λείπει μόνο ο μεγάλος

μου γιός


84

Πάντως δε διστάζετεhellipας μου επιτραπεί το σχόλιο και κλείνει η παρένθεση mdashσας αρέσει εξάλλου να ανοίγετε παρενθέσεις στα βιβλία σαςmdash δεν διστάζετε να χρησιμοποιήσετε σε ιστορίες σας και το όνομα σας Βούλα

mdash Όχι

mdash Θα μπορούσατε ενδεχομένως το έχουμε δει σε άλλες πε-ριπτώσεις να το καμουφλάρετε με ένα άλλο όνομα

mdash Το rsquoχω κάνει κι αυτό

mdash Και αυτό Οπότε απομένει να το ανακαλύψουμε εμείς Θα θέλαμε να σας ρωτήσουμε αν τα παιδιά σας διαβάζουν τα βιβλία σας και τι γνώμη έχουν γιrsquo αυτά

mdash Τα διαβάζουνε και καμαρώνουν

mdash Όπως όλα τα παιδιά για τις μαμάδες τουςmdash Και βλακείες να έγραφα πάλι θα καμαρώνανε

mdash Σας έχουν δώσει κάποια ιδέα που ldquoέγινεrdquo βιβλίοmdash Όχι

mdash Ή έστω οι φίλοι τουςmdash Όχι όχι απλά μπορώ να πω όμως ότι ο γιος μου ο πρώ-

τος ο βιολογικός είναι αυτός που μου έδωσε το πρώτο σκού-ντημα για να γίνω συγγραφέας

mdash Μας το διευκρινίζετε λιγάκι αυτόmdash Ναι Μου ζητούσε ιστορίες και τις ήθελε να τις επανα-

λαμβάνω κάθε μέρα ακριβώς το ίδιο χωρίς να αλλάζω ούτε ένα ldquoκαιrdquo Πρακτικά αυτό ήταν αδύνατο και έτσι αναγκάστηκα να τις γράφω ώστε να μπορεί να τις ακούει ακριβώς τις ίδιες Και αυτή η ιδιορρυθμία μrsquo έβαλε στη διαδικασία της συγγραφής

mdash Δημοσιεύσατε το 1974hellipmdash Το rsquo75 πρωτοδημοσίευσα Ακόμη πιο μπροστά ήτανε όμως

η όλη προετοιμασία γύρω στα rsquo70 rsquo71 Τότε άρχισα

mdash Σε εποχές που πολλοί κοίταξαν μέσα τους


85


mdash Πάρα πολύ δύσκολες εποχές

mdash Μιλάμε για την ldquoπολιτική δυσκολίαrdquohellipmdash Δεν είναι τυχαίο το ότι κυκλοφόρησε το βιβλίο μου

αφού έφυγε η χούντα

mdash Είχε προηγηθεί και το εμπάργκο που είχαν κάνει οι ίδιοι οι συγγραφείς που συνειδητά δεν εκδίδανε

mdash Αυτό δεν το ξέρω Εγώ αυτό δεν το ξέρω Ίσως ασυνείδητα δεν έδωσα βιβλίο μου Άρχισα δηλαδή να εκδίδω το 1975 Και μάλιστα εκείνο που έγραψα εκείνο που με πλήγωσε κατά την επταετία που τέλειωσε το rsquo74 αυτό που έγραψα τότε το πρώτο μου κείμενο σαν νουβέλα το κράτησα στα χαρτιά στα συρτά-ρια Μόνο μετά από 10-15 χρόνια νομίζω βγήκε σε μυθιστόρη-μα το laquoΚάτω απrsquo την καρδιά τηςraquo Δεν το έδωσα αμέσως

mdash Σας αρέσει κάποιος συγγραφέας Ποιός ήταν ο αγαπημέ-νος σας συγγραφέας όταν ήσασταν μικρή

mdash Όταν ήμουνα μικρή δεν υπήρχαν συγγραφείς που να διαβάζω Δεν είχα βιβλία Δεν είχα καθόλου βιβλία

mdash Όταν μεγαλώσατεmdash Όταν μεγάλωσα παντρεύτηκα και άρχισα να γράφω εγώ

Δεν είχα διαβάσει παιδική λογοτεχνία

mdash Δεν υπήρχε κιόλας ldquoπαιδική λογοτεχνίαrdquomdash Υπήρχε αλλά ήμασταν σε χωριό και ούτε λεφτά είχαμε

ούτε πρόσβαση Δεν υπήρχαν βιβλιοθήκες δεν υπήρχε τίποτα Τώρα αν δεν έχεις λεφτά να αγοράσεις βιβλίο πας σε μια βι-βλιοθήκη και hellipξεστραβώνεσαι Τότε δεν υπήρχαν ούτε καν βι-βλιοθήκες Τίποτα Τα δε σχολεία είχαν κάτι βιβλιοθήκες κατα-ραχνιασμένες τα βιβλία ήταν κλεισμένα αεροστεγώς που λέμε κλειδωμένα δηλαδή δεν είχαμε πρόσβαση εμείς

mdash Αλλά και σαν είδος ας πούμε έτσι δεν είχε πάρει τη μορ-φή που έχει σήμερα η παιδική λογοτεχνία παρότι είχε προηγη-θεί το ldquoΚαπλάνι της βιτρίναςrdquo το ΄63


86

mdash Τότε πια εγώ είχα γίνει γυναίκα

mdash Σε ποιο χωριό ήσαστανmdash Στην Άμφισσα

mdash Σήμερα ποια ή ποιον θα θεωρούσατε κορυφαίο συγγρα-φέα

mdash Πάλι δε μπορώ να απαντήσω Διότι αν δεν έχεις διαβάσει τους συγγραφείς δεν μπορείς να βγάλεις μια ετυμηγορία Θα είναι παρακινδυνευμένο να πεις αυτός ή ο άλλος

mdash Να το διατυπώσω αλλιώς λίγο το ερώτημα Στα παιδιά σας στην ηλικία μέχρι τα 12 ή τα 13 που ξεκινάει και η προ-εφηβεία ποιον φροντίσατε να τους γνωρίσετε τον θεωρήσατε μια καλή αρχή για τη σχέση τους με τη λογοτεχνία Ή έστω αν υπήρχαν βιβλία-είσοδοι αν όχι συγγραφείς

mdash Ο μεγάλος μου ο γιος mdashαπό τον άντρα μουmdash αγαπούσε πάρα πολύ τον Ιούλιο Βερν Διάβαζε ξένους κλασικούς Δεν τον είχα δει να διαβάζει Έλληνες συγγραφείς Με το γιο το δικό μου διάβαζα ξένη λογοτεχνία για πολύ μικρά παιδιά Του διά-βαζα πάρα πολύ mdash ήταν δυσλεκτικός και του τα διάβαζα εγώ ακόμη και σε προχωρημένη ηλικία Το τελευταίο μυθιστόρημα που του διάβασα ήταν τα laquoΞύλινα σπαθιάraquo του Καλιότσου Του άρεσε πάρα πολύ

mdash Και στα παιδιά αρέσει ο Καλιότσος Αλήθεια πώς εμπνευ-στήκατε να γράψετε την ιστορία του laquoΜιχάλη του άβαρουraquo mdash το ρωτάμε καθώς αυτό κάναμε σήμερα στο μάθημα της Ευέλι-κτης Ζώνης και μας το διαβάσατε σήμερα κι εσείς

mdash Σύμπτωση Δε θυμάμαι όμως να σας πώ πως μου ήρθε αυτό Δε θυμάμαι

mdash Έτσι είπατε να γράψετε μια ιστορία καιhellipmdash Ναι ναι έτσι μου έρχονται

mdash Ίσως σκεφτήκατε Πώς θα ήταν η ζωή ενός παιδιού χωρίς βάρος

mdash Ναι έτσι Ούτε καν το θυμάμαι


87


mdash Εμένα μrsquo άρεσε το τέλος που όταν ξύπνησε πέφτει κάτω από το κρεβάτι του

mdash Αυτό το έχουν ανεβάσει και σε κουκλοθέατρο καταπλη-κτικό Με ηχητικά εφέ Και εάν γίνει κάποια σχετική γιορτή θα κοιτάξω να βρω ένα θίασο και να το παρουσιάσουμε έτσι ώστε να διασκεδάσουν τα παιδιά mdash βλέποντάς το με κούκλες

mdash Τη διασκευή της ιστορίας σας σε κουκλοθέατρο την κά-νατε εσείς

mdash Την έκανα εγώ

mdash Σας τη ζήτησε κάποιος σκηνοθέτηςmdash Όχι την κάναμε στη ldquoΣτοά του βιβλίουrdquo με την ευκαιρία

της πρώτης παρουσίασης της επανέκδοσής της

mdash Σας αρέσει να γράφετε λυπητερά βιβλίαmdash Είναι όπως μου έρθει

mdash Το λέω γιατί το βιβλίο σας laquoΟ χιονάνθρωπος πήρε τη μαμάraquo ήταν πολύ λυπητερόhellip

(Σημ Η μητέρα της Ρέας σrsquo αυτό το σημείο σχολιάζει) Σχεδόν η Ρέα με αποθάρρυνε να το διαβάσω Ο χρόνος μας επέτρεπε να ασχοληθούμε με ένα απrsquo τα δύο βιβλία Είχε φέ-ρει και η Ρέα το συγκεκριμένο είχα φέρει κι εγώ το laquoΓιατί δεν πέφτουμε από τη γήraquo Η αναφορά της ότι ήταν πολύ λυπητερό αποθάρρυνε κάποια παιδιά να το επιλέξουν

mdash Μα δεν είναι ldquoλυπητερόrdquo Καταρχήν έχει μια πάρα πολύ καλή μία πολύ αισιόδοξη κατάληξη το παιδί ξεπερνάει το πρόβλημά του mdash εξάλλου στην όλη αφήγηση περιέχονται και μερικές παρενθετικές πλάκες Έχετε υπόψη ότι δε φοβάμαι να γράφω και τέτοια βιβλία διότι πιστεύω ότι εσείς τα παιδιά θα πρέπει να διαβάζετε και λυπητερά βιβλία με την έννοια ότι η ζωή δεν είναι μονάχα χαρά Είναι και λύπη Και είναι πιο εύκολο να λυπάστε μέσα από ένα βιβλίο γιατί μόλις τελειώσει το βιβλίο βγαίνετε δυναμωμένοι Κι αυτό είναι μια άσκηση ψυχής Να ασκείστε να λυπάστε και να ξαναβγαίνετε από τη λύπη διαβάζοντας ένα λυπητερό βιβλίο Γιrsquo αυτό και δε φοβά-


88

μαι Δηλαδή το επιδιώκω να έχω και βιβλία που να έχουνε μέσα δύσκολα θέματα Και μόνο στην Ελλάδα και σε άλλες υποανά-πτυκτες χώρες

mdash Έχουν πολλά ταμπούmdash Φοβούνται οι γονείς γιατί τα παιδιά είναι όπως τα μά-

θεις Είναι καλό να παίρνουνε βιβλία με τέτοια θέματα Διότι εμείς οι Έλληνες και αρκετοί άλλοι είμαστε υπερπροστατευτι-κοί φοβόμαστε ότι με το να δώσουμε ένα βιβλίο που να έχει ένα δύσκολο θέμα μελαγχολούμε το παιδί Γιατί το μελαγχο-λούμε Το πιο ανώδυνο το πιο όμορφο πράγμα είναι να ασκεί την ψυχούλα του να ρίξει ένα δάκρυ Δεν πειράζει Κλαίνε με το laquoΈνα γεμάτο μέλια χεράκιraquo κλαίνε μεγάλοι κλαίνε και τα παιδιά Και έρχονται και μου λένε laquoΤο ένα γεμάτο μέλια χε-ράκιraquo τι ωραίο βιβλίο έκλαψα και το ευχαριστήθηκα Έκλαψα αχ πόσο έκλαψα και το λένε χαμογελώντας Τώρα τί ακριβώς συμβαίνει δεν ξέρω

mdash Ζήσανε και τη λύτρωσηmdash Είναι η απώλεια του θανάτου μέσα εκεί

mdash Πλησιάζουμε στις τελευταίες μας ερωτήσεις Είναι κου-ραστική η δουλειά σας Είναι κουραστικό το επάγγελμα του συγγραφέα

mdash Όχι Σας το συνιστώ Είναι γλέντι Ξέρεις τί είναι να κάνεις μια δουλειά να σε ζει να μην έχεις ανάγκη να κάνεις τίποτα άλλο Και αυτή τη δουλειά που την κάνεις να την κά-νεις χωρίς να θεωρείς ότι είναι δουλειά Εγώ παίζω Εγώ σήμερα έπαιξα μαζί σας Ξέρεις πόσο το διασκέδασα

mdash Σας αρέσειmdash Μου αρέσει πάρα πολύ Δεν μπορείς να την κάνεις αυτήν

τη δουλειά αν δεν σου αρέσει Άμα δε σου αρέσει δεν γίνεσαι συγγραφέας Όλες τις δουλειές πρέπει να τις κάνεις με κέφι για να τις κάνεις καλά Αλλά ειδικά συγγραφέας δεν γίνεσαι άμα δεν σου αρέσει


89


mdash Είναι δύσκολοmdash Δύσκολο όχι απλά δεν μπορείς να την κάνεις

mdash Το επόμενό σας βιβλίο Ετοιμάζετε επόμενο βιβλίοmdash Περιμένω το Γενάρη ή το Φλεβάρη (Σημ του 2009) το

βιβλίο ldquoΦΓΠrdquo

mdash ΦΓΠ Τρία αρχικά Μάλισταmdash Φι-Γάμα-Πι με παύλες Που σημαίνει Φίλος-η Για Πά-

ντα(Σημ ldquoΦι-Γάμα-Πιrdquo οριστική πρώτη έκδοση Πατάκης

2008)

Θερμές ευχαριστίες στους μαθητές της Ε1 του ΔΣ Κοσκινού (2007-2008) για την ανθοφορία των παραπάνω ερωτημάτων


90

Εργογραφία ΤΗΣ ΒΟΥΛΑΣ ΜΑΣΤΟΡΗ

ΣΕΙΡΑ ΜΥΘΟΛΟΓΙΚΑ ΠΑΡΑΜΥΘΙΑ Μυθολογικά Παραμύθια ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΑΤΑΚΗ bull Ο μικρούλης Δίας 2003 bull Ο μικρούλης Απόλλωνας 2003 bull Ο μικρούλης Ερμής 2003

ΠΑΡΑΜΥΘΙΑ-ΙΗΓΗΜΑΤΑ για παιδιά 5 έως 11 χρονών bull Με λένε Αλέξη ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ 1975 (εξαντλημένο) bull Στα φτερά της Μέλισσας - Στη Γη με τα Μυρμήγκια ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ 1977 (εξαντλημένο) Βραβείο Κύκλου Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου 1977 (έπαινος) bull Ένα γεμάτο μέλια χεράκι ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΕΔΡΟΣ 1978 ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΑΤΑΚΗ 2001Κρατική Τιμητική Διάκριση 1979 bull Εκείνη τη φορά ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΕΔΡΟΣ 1981 ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΑΤΑΚΗ 1996 bull Tα μαγικά μου αυτιά (βασισμένο στα βιβλία Θόδωρος ο Αυτιάς ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΕΔΡΟΣ 1983 και Θόδωρος ο Αυτιάς Νο 2 ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΕΔΡΟΣ 1986) ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΑΤΑΚΗΣ 2001 bull Η Ψυλλοελένη ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΝΕΦΕΛΗ 1987 ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ 2000 bull Πού πήγε το φεγγάρι απόψε ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΓΝΩΣΗ 1988 ΕΚΔΟ-ΣΕΙΣ ΠΑΤΑΚΗ 1996 bull Ο Χιονάνθρωπος πήρε τη μαμά ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΑΤΑΚΗ 1999Βρα-βείο Κύκλου Ελληνικού Παιδικού βιβλίου 2000 Αναγραφή στον Τι-μητικό Πίνακα Άντερσεν 2001 bull Mια προσευχή στον Αϊ-Βασίλη ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΑΤΑΚΗ 2001 bull Το γιγαντοδαχτυλάκι του Λέανδρου ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΜΙΝΩΑΣ 2004 bull Η Δωριλένια ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΑΤΑΚΗ 2005 bull ldquoΗ κουκΛίναrdquo ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΑΤΑΚΗ 2006bull ldquoΗ Ψυλλοελένηrdquo ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΑΤΑΚΗ 2006

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑΤΑ για παιδιά και νέους 11 έως 17 bull Τ αυγουστιάτικο φεγγάρι ΑΣΕ 1982 ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΑΤΑΚΗ 1994Βραβείο Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών 1983 (έπαινο) bull Ο Καλεσμένος 1983 ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΓΝΩΣΗ 1991 ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΨΥXΟ-ΓΙΟΣ (εξαντλημένο) bull Στο Γυμνάσιο 1991 ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΑΤΑΚΗ


91


bull Ένα-Ένα-Τέσσερα 1993 ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΑΤΑΚΗ bull Κάτω απ την καρδιά της 1995 ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΑΤΑΚΗ bull Αγάπες με ουρά 1999 ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΑΤΑΚΗ bull Το ποτάμι ζήλεψε 2003 ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΑΤΑΚΗ bull Χρίστος το αγόρι που ταξίδεψε στο μέλλον 2005 ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΑ-ΤΑΚΗ bull Μελλόντια το κορίτσι που γεννήθηκε στο μέλλον 2006 ΕΚΔΟ-ΣΕΙΣ ΠΑΤΑΚΗ bull Το αγόρι των μελισσών 2006 ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΑΤΑΚΗ bull ldquoΦι-Γάμα-Πιrdquo 2008 ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΑΤΑΚΗ

ΣΕΙΡΑ ΦΕΓΓΑΡΟΪΣΤΟΡΙΕΣ για παιδιά δημοτικού bull Φεγγαροϊστορίες ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΑΤΑΚΗ bull Στον έβδομο ουρανό 2000 bull Το φεγγαράκι είναι τιμωρία 2000 bull Χάθηκαν οι φεγγαρακτίνες 2000 bull Στα χέρια του μάγου 2000 bull Στον κήπο των φεγγαριών 2002

ΣΕΙΡΑ ΑΠΟΡΙΕΣ ΠΑΙΙΩΝ για παιδιά δημοτικού Απορίες παιδιών ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ

bull Α΄ Κύκλος - Θάλασσα (ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΑΣΕ σε ένα βιβλίο 1988 Βραβείο στο Διεθνές Φεστιβάλ Υποβρύχιας Φωτοκινηματογράφησης 1988) bull Γιατί η θάλασσα είναι αλμυρή 1998 bull Γιατί δεν ξεχειλίζει η θάλασσα 1998 bull Το χρώμα της θάλασσας 1998 bull Β΄ Κύκλος - Γη (ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΑΣΕ σε ένα βιβλίο 1989) bull Γιατί νύχτωσε 1998 bull Γιατί δεν πέφτουμε έξω από τη Γη 1998 bull Γιατί δε ζαλιζόμαστε με τις γυροβολιές της Γης 1998 bull Γ΄ Κύκλος - Ηλεκτρισμός (ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΑΣΕ σε ένα βιβλίο 1990) bull Ποιος βροντάει όταν αστράφτει 1999 bull Αστραπές στις πρίζες 1999 bull Αστραπή ή κεραυνός 1999 bull Δ΄ Κύκλος- Φως bull Ποιος είναι μες στον καθρέφτη 2000 bull Ο laquoψεύτικοςraquoΉλιος και άλλες αλήθειες 2000 bull Πιάνεται το ουράνιο τόξο 2000


92

ΠΟΙΗΣΗ Η Χώρα με τις δύο Πολιτείες και τις Μυγδαλένιες Κούνιες 1977 ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΕΔΡΟΣ 1997 ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ

ΘΕΑΤΡΟ Κάποτε σε μια κυψέλη ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΕΔΡΟΣ 1976 (εξαντλημένο) Βραβείο Γυναικείας Λογοτεχνικής Συντροφιάς 1977

ΤΡΙΑ ΒΙΒΛΙΑ για μικρούς και μεγάλους bull Η Χώρα με τις δύο Πολιτείες και τις Μυγδαλένιες Κούνιες 2005 ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΑΤΑΚΗ bull Το παραμύθι των ψυχών 2003 ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΑΤΑΚΗ bull ldquoΨίθυροι αγοριών-Όσα λένε τ αγόρια μεταξύ τουςrdquo 2009 ΕΚΔΟ-ΣΕΙΣ ΠΑΤΑΚΗ

Επίσημη ιστοσελίδα wwwvoulamastoricom


93

Νησίδες 3 | Κ Υ Μ Α Τ Ι Σ Μ Ο Ι Κ Ρ Ι Τ Ι Κ Η Β Ι Β Λ Ι Ο Υ

Kοσμάς I XαρπαντίδηςMανία Πόλεωςαφηγήματα

εκδόσεις Kέδρος 2009σελ 109

O Kοσμάς Xαρπαντίδης είναι συγγραφέας των βιβλίων Oι

Eξοχές των Nεκρών (1996) διη-γήματα και του μυθιστορήματος Tα Δώρα του Πανικού (2006) H Mανία Πόλεως ολιγοσέλιδη συλλογή αφηγημάτων με θέμα την πόλη της Kαβάλας είναι μια αναθεωρημένη επανέκδοση του βιβλίου που κυκλοφόρησε για πρώτη φορά το 1993

Ήδη από το μότο που δημοσι-εύει ο συγγραφέας στην αρχήδεν ενθυμούμαι πόσα χρόνια πολε-μούσα με εικόνες της πόλεως αυ-

τής καταλαβαίνουμε το θέμα που τον απασχολεί τον ταλανίζει κα-λύτερα στις σελίδες του βιβλίου Πυρήνας λοιπόν της αφήγησης εί-ναι η ιστορία της πόλης των αν-θρώπων της των γεγονότων των μεταμορφώσεων της πόλης στην εξέλιξη του χρόνου Tοποθετείται χρονικά από τις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα ως τις αρχές της μεταπολίτευσης

Mπορούμε να συνοψίσουμε τα περιεχόμενα του βιβλίου να απο-δώσουμε περίπου το σκελετό του αποτελείται από τριάντα άτιτλα αφηγήματα μικρής έκτασης δύο ή τριων σελίδων το πολύ Eίναι αυτοτελείς διηγήσεις μερικά κεί-μενα όμως πιάνουν πάλι το νήμα από τα προηγούμενα και συνεχί-ζουν την αφήγηση κατά τη φορά του χρόνου Tο πανόραμα της πόλης των μεταμορφώσεων και αλλαγών της στο διάβα του χρό-νου ξετυλίγεται στα μάτια μας σαν μια σειρά σύντομων κινημα-τογραφικών επεισοδίων

H ιστορία της πόλης λοιπόν κατ αρχή οι οικονομικές και κοινωνικές πραγματικότητες τα καπνεργοστάσια και η εμπορία καπνού η οικονομική παρακμή οι αριστοκράτες και οι ξεπεσμένοι αστοί η εσωτερική μετανάστευση πρώτα και η άφιξη των προσφύ-γων μετά οι πολιτικές συγκρού-σεις στο μεσοπόλεμο οι εξόριστοι αριστεροί Kαι πάνω σ αυτό τον καμβά ξετυλίγονται οι επι-

Κυματισμοί Κριτική βιβλίου


94

μέρους ιστορίες και αγώνες των ανθρώπων της πόλης μέσα σε μια αδυσώπητη πορεία παρακμής και ξεπεσμού Παραθέτουμε από το βιβλίο μερικά χαρακτηριστικά αποσπάσματα έτσι ο αναγνώστης θα εξοικειωθεί κάπως και με την ιδιαίτερη γραφή του συγγραφέα που θα συζητήσουμε πιο κάτω Mε χέρια και με πείσμα σκάψαμε το κοίλο των Φιλίππων για να δημιουργήσουμε αναβαθμούς να καθίσουν οι πρώτοι θεατές που έρχονταν από τα γύρω χωριά και την πόλη με φακούς στα χέρια φανάρια και κεριά για να δουν ηθοποιούς να βγαίνουν μέσα από τα αρχαία χαλάσματα και να μι-λούν τον αρχαίο λόγο χωρίς σκη-νικά και φωτισμούς Mε δανεική γεννήτρια του στρατού φωτίζαμε το θέατρο μέχρι που το αγάπησε ο Kαραντινός και έφερε το κρα-τικό H κρίση ήρθε αργότερα με την ευμάρεια και την εξάπλωση του IX που συνεπήρε το μυαλό των ανθρώπων και τους έδιωξε μακριά από την πόλη Στα παρά-λια όπου άνθιζε μια ζωή αλλιώ-τικη Mε παμπ μπαρ ταβέρνες ξενυχτάδικα και άλλα ηχηρά και βάρβαρα Ήθελα να βρέχει όταν χωνόμουνα στους κινηματογρά-φους της οδού OμονοίαςhellipΈνοχη και ελαφρώς αμαρτωλή με φτια-σίδια φώτα και πέντε κινηματο-γράφους όλους συγκεντρωμένους σε απόσταση μόλις εκατό μέτρων και μαζί φωτογραφίες αστέρωνhellipλέσχες και καφενεία ανήλιαγα και σκοτεινά μπιλιάρδα μαγαζιά με μπαλάκια και φωτογραφίες

ποδοσφαιριστών Tώρα η Oμο-νοίας έχει δύο κινηματογράφους σε παρακμή μπουτίκ και μαγαζιά με ακριβό νοίκι Δεν κυκλοφορούν αγόρια με πέτσινα μπουφάν που φτύνουν με οργή στη λεωφό-ρο σαν το Nίκο Kούρκουλο Δεν υπάρχουν σκοτεινές γωνιές και μυστήριο όλα είναι διάφαναhellip

Xαλασμένες γειτονιές Tο βου-νό γύρω μια καμένη προσωπίδα χωρίς ένδυμα και κόσμημα κάνει το φως πιο κοφτερό και φωτίζει ανελέητα τις πολυκατοικίες που πληγώνουν τον ουρανό με την ευτέλειά τουςhellip Mέσα σε μια δε-καετία αυτήν του εβδομήντα ρήμαξε και κατεδάφισε οτιδήποτε παλιό και σοφό έχτισε σιγά σιγά ο χρόνος και οι άνθρωποι για να φορέσει αυτό το κοινό κι αδιάφο-ρο πρόσωπο που δεν έχεις όρεξη ούτε να το κοιτάξεις γιατί ξέρεις πως δεν κρύβει εκπλήξεις

Σαρώθηκαν οι πάντες και τα πάντα απ την ανάπτυξη Tην αποστείρωση τούτης της πόλης που έγινε όταν οι κρατούντες αποφάσισαν να τη σβήσουν και στη θέση της να χτίσουν μια πόλη δημοσίων υπαλλήλων Mια πόλη χωρίς πρόσωπο αντίγραφο τόσων άλλων που μέσα τους χάνεσαι άνετα Xωρίς ρίζες χωρίς προο-ρισμούς Tη θάλασσα μόνο δεν τόλμησαν να αλλάξουν οι νέοι έποικοι της αστυφιλίας Aυτήν την θεώρησαν υπεράνω πάσης εκ-δίκησης και υποψίας

hellipεσύ που δε φύλαξες ούτε μια σπιθαμή από το χώμα σου στη μνήμη μου μόνο με γκρέμι-


95


σες και φύτεψες στα πόδια μου φοίνικα κι άλλα είδη τροπικά για τους τουρίστες

Πόσο οικεία μας είναι όλα αυτά Σα να μιλά ο συγγραφέας για τη δική μας πόλη ή και για τις πόλεις γενικά της ελληνικής επαρχίας των τελευταίων δεκα-ετιών Φυσικά δεν εννοούμε ότι τα γεγονότα που σημάδεψαν τις επιμέρους τοπικές ιστορίες είναι ταυτόσημα ούτε οι συγκεκριμέ-νες οικονομικές και κοινωνικές εξελίξεις είχαν σε όλες τον ίδιο χαρακτήρα Ωστόσο κάτι συμβαί-νει και η αίσθηση του αναγνώστη καθώς φτάνει στην τελευταία σε-λίδα του βιβλίου είναι πράγματι η αίσθηση μιας καθολικότητας θα λέγαμε του βιώματος Και αυτό το κάτι έχει να κάνει νο-μίζω με τις διεξόδους που δίνει στην υπαρξιακή μας ανησυχία να διευκρινήσουμε και να εμβαθύ-νουμε τη σχέση μας ως ατόμων με το χώρο που ζούμε να αναζη-τήσουμε ως πρόσωπα την ιθαγέ-νειά μας Aυτό είναι ακριβώς το στοιχείο που κυριαρχεί στη Mα-νία Πόλεως Oι άνθρωποι και ο τόπος είναι οι πρωταγωνιστές του βιβλίου H αναζήτηση της ταυ-τότητας όμως περνάει και στην πόλη σα να ψάχνει απεγνωσμένα η ίδια τις αναφορές της που θα της επιτρέψουν να διατηρήσει ένα είδος συνέχειας με το παρελθόν καθώς αλλάζει μορφές με το πέ-ρασμα του χρόνου

Mεταμορφώσεις της γραφής επίσης καθώς μέσα στις λίγες σε-λίδες του βιβλίου ο συγγραφέας

επιστρατεύει όλα τα μέσα που έχει στη διάθεσή του τα μέσα τα λογοτεχνικά τους τρόπους γραφής που και οι ίδιοι συνεχώς αλλάζουν από τη ρεαλιστική αφήγηση στη ρευστή ελλειπτική περιγραφή την ποιητική σύλλη-ψη του κόσμου και την ελεγειακή διάθεση αλλά και το φανταστικό στοιχείο Kαι έχει παρ όλ αυτά τη συνείδηση ότι πάντα κάτι θα διαφεύγει θα είναι πέραν της γραφής Μιλά συχνά για την αδυ-ναμία της μνήμης να αναπαρα-στήσει γεγονότα και ανθρώπους την ανεπάρκεια της γλώσσας να εκφράσει αυτά που έχει μέσα του τις φωνές που τον κατοικούν

Από τη στιγμή λοιπόν που η αναζήτηση της πόλης (και του εαυτού) μοιάζει να σκοντάφτει σ ένα σκληρό πυρήνα που δε μπο-ρεί να διαυγασθεί είμαι μικρός χάρτινος ένα λιγοστό μελάνι γράφει ο ίδιος καταφεύγει στο ύστατο μέσο που έχει στη διάθεσή του στη σωματική τη βαθύτα-τα υπαρξιακή ταύτισή του με το θέμα του Και ίσως δεν πρόκειται για μια καταφυγή ακριβώς αλλά για τη φυσική κατάληξη μιας δο-κιμής αυτογνωσίας όπου ο λόγος ο αγώνας για την αφήγηση απο-δεικνύεται τελικά ατελέσφορος ή εν πάση περιπτώσει ανεπαρκής Aντιλαμβάνεται το σώμα του να γίνεται οθόνη όπου προβάλλο-νται οι εικόνες της πόλης και στις τελευταίες του γραμμές που κλεί-νουν την αφήγησή του γράφει Mε τους φίλους χαρτογραφημέ-νους μέσα μου αρχίζω να πονώ O


96

πόνος και η απώλεια του αίματος με καθιστούν ορατό Στην αρχή μια μικρή σημαδούρα φαίνομαι και μετά ένας βράχος ύστερα μια επιφάνεια μια νησίδα έπειτα μια πολιτεία απ όπου ξεπηδούν σι-λουέτες είδωλα και όνειρα

Eίμαστε μάρτυρες εδώ μιας παραίτησης ενός μάταιου εγχει-ρήματος μιας συγγραφικής απο-τυχίας Όχι βέβαια μάλλον αγγί-

ζει και ορίζει θα λέγαμε τα σύνορα ως τα οποία μπορεί να φθάσει η δική του γραφή όσο του επιτρέ-πουν οι δυνάμεις του και το θέμα που πραγματεύεται Aπό μια άπο-ψη όμως και μάλιστα όχι από τη λιγότερο σημαντική αυτό δεν είναι το κέρδος που μένει στον αναγνώστη από την επαφή του με την καλή λογοτεχνία

ΓIANNHΣ HPAKΛEIΔHΣ

Σταμάτης Bασ ιακίδηςKολύμπια -

Όπως τάζησα και τα θυμάμαιαφηγήσεις

εκδόσεις Δήμου AφάντουPόδος 2009 σελ 239

Σε μια από τις πρώτες σελίδες του βιβλίου διαβάζουμε Mια

καταγραφή απλή της εποχής εκεί-

νης και του τόπου κάνω χωρίς να θέλω να πείσω κανένα πως έτσι έγιναν ή κάπως αλλιώς O καθένας τα ζει και τα βλέπει με το δικό του μάτι Kαι τα ονόματα ν αλλάξω και τα γεγονότα πά-λαι ένα παραμύθι θα ναι αλη-θινό με δικά μου πρόσωπα απ αυτά που γνώρισα και αγάπησα μέσα από μνήμες άσβηστες δικές μου της ζωής μουhellip

Mε το σεμνό αυτό τρόπο πα-ρουσιάζει ο συγγραφέας το έργο του το πρώτο του ως τώρα βι-βλίο τους στόχους και τις φιλο-δοξίες του Γιατί φιλοδοξίες συγ-γραφικές αναγνωρίζουμε παρά τη συγκρατημένη έκφραση που υιο-θετείται στις παραπάνω γραμμές δε θα μπορούσε να είναι αλλιώς αφού οι αφηγήσεις του Σταμ Δι-ακίδη δείχνουν ωριμότητα επάρ-κεια και αξιοσημείωτη λογοτεχνι-κή ποιότητα Aς πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή

Θα κατατάξουμε το βιβλίο στην κατηγορία των μαρτυριών αναμνήσεων από την παιδική και


97


εφηβική ηλικία και τον τόπο της καταγωγής Aνήκει λοιπόν σε ένα είδος που ακραγγίζει την περιο-χή της λογοτεχνίας και από το οποίο βρίσκουμε πολλά και αξι-όλογα δείγματα στη γραμματεία μας Eδώ δεν έχουμε να κάνου-με φυσικά με έργο καθιερωμένου συγγραφέα H αυθεντικότητα της γραφής όμως η οξύτητα της πα-ρατήρησης η ευαισθησία διακρι-τές σε κάθε σχεδόν σελίδα το ξε-χωρίζουν ανάμεσα στην πληθώρα ανάλογων εκδόσεων των ημερών μας Tο βιβλίο αναφέρεται σ ένα αγροτικό οικισμό της Pόδου μέσα από τα μάτια ενός παιδιού που ενηλικιώνεται στις δεκαετίες από τον πόλεμο περίπου ως το 1960 Όπως θα το περίμενε κανείς τα ιστορικά λαογραφικά και ηθο-γραφικά στοιχεία είναι άφθονα Παραθέτουμε λίγες γραμμές από τον κατατοπιστικό πρόλογο της σεβαστής μας φιλολόγου κ Mαρ-μαροκόπου που είχε και την επι-μέλεια της έκδοσης

Tο βιβλίο περιέχει ενδιαφέ-ροντα στοιχεία για τ Aφάντου και ιδίως για τα Kολύμπια με μια άγνωστη στους πολλούς από μας ιστορία με μια μορφή τόσον όμορφη και γοητευτική όσο και ο δρόμος με τους ευκαλύπτους που μέχρι σήμερα μας γοητεύει και μας εντυπωσιάζει κάθε φορά που διαβαίνουμε

H διαδρομή του Kαταρράκτη που βρίσκεται απέναντι από την Eκκλησία των Kολυμπίων ο τρό-πος που αρδεύονταν η περιοχή τα προϊόντα του εύφορου κάμπου

όλα τα είδη των καρποφόρων δέ-ντρων του ο μεγάλος χείμαρρος - ποταμός ο Λoυτάνης τα γύρω βουνά τα λιμανάκια και οι πα-ραλίες των Kολυμπίων αναφέρο-νται με τα τοπωνύμιά τους την ιστορία τους τις παραδόσεις που τυχόν υπάρχουν για το καθένα και συμπληρώνουν τις ελλιπείς ή ανύπαρκτες γνώσεις μας γι αυτή την ξεχωριστή περιοχή του τόπου μας του νησιού μας

Tο θεραπευτήριο Kολυμπίων με τις καθημερινές σελίδες πό-νου θλίψης και απερίγραπτων τραγωδιών που διαδραματίζονται εκεί μέσα και πότε-πότε βλέπουν το φως της δημοσιότητας πίσω του έχει μια τόσο γοητευτική και συγκινητική προϊστορία παρά τις τραγικές και πονεμένες ιστορίες που κουβαλούσαν μαζί τους οι πρώτοι τρόφιμοί του οι πρόσφυ-γες γέροι που πρωτοστεγάστηκαν σ αυτό το κτίριο σχεδόν αμέσως με την απελευθέρωση των νησιών μας Oι γνώσεις μας για την περι-οχή των Kολυμπίων καθώς και για τα κτίρια που περιήλθαν στα ελληνικά χέρια μετά την απελευ-θέρωση μέσα από τις μνήμες και τα βιώματα του Διακίδη πλουτί-ζονται με τις παράλληλες ιστορίες των πρώτων Eλλήνων κατοίκων του οικισμού ειδικά με την περι-γραφή των διαπροσωπικών σχέσε-ών τους σε μια εποχή που έπρε-πε να διαβιώσουν μακριά από τα χωριά τους χωρίς εκκλησία σχο-λείο μόνιμο γιατρό χωρίς καφε-νείο χωρίς συγκοινωνία με μόνη έγνοιά τους την καλλιέργεια της


98

γης και την οργάνωση της ζωής τους σ ένα νέο περιβάλλον

Eμείς θα σταθούμε περισσότε-ρο στα ανοίγματα που η εξέλιξη και η ιστορία επιφύλαξαν σ αυ-τόν το μικρό οικισμό Aνοίγματα στον κόσμο με την ανατροπή των τρόπων βιοτής των ανθρώ-πων με τη μετανάστευση πρώτα στην Aμερική και τη Γερμανία και κυρίως τον τουρισμό αργό-τερα Η μαρτυρία του συγγραφέα έχει ιστορικό ενδιαφέρον είναι από αυτές που σπανίζουν για τη μεταβατική περίοδο εκεί γύρω στο 60 που δικαιολογημένα θα ονομάζαμε το μεταίχμιο μεταξύ της προ και μετά τον τουρισμό εποχής Στο βιβλίο θα διαπιστώ-σουμε το πολιτιστικό σοκ από τις αλλαγές αυτές τις επαφές με ξένα πολιτιστικά περιβάλλο-ντα αυτή η ένταση των τριβών αποδίδεται με δεισδυτικότητα και ευαισθησία (από τις καλύτερες σε-

λίδες η περιγραφή των ερωτικών συμπεριφορών των νεαρών που σχετίζονται με τις απελευθερωμέ-νες υπερβόρειες) Θα δούμε όμως και τις αφομοιωτικές δυνάμεις της κοινότητας που απορροφά τους κραδασμούς και τις εντάσεις ανανεώνεται και εμπλουτίζεται ως ένα σημείο τουλάχιστον πριν τελικά ο τουρισμός αποκτήσει τις γιγαντιαίες διαστάσεις που γνω-ρίζουμε και ισοπεδώσει κυριολε-κτικά και μεταφορικά κάθε ίχνος που αναφερόταν στο παρελθόν Nομίζουμε λοιπόν πως στο βιβλίο του Διακίδη ενδιαφέρον θα βρει όχι μόνο ο συντοπίτης του που θα θυμηθεί τις περαμένες εποχές και την απομακρυσμένη νεότητά του αλλά και κάθε αναγνώστης που μπορεί να εκτιμήσει την αγάπη του συγγραφέα για το θέμα του και το χάρισμά του να το αποδώ-σει με ενάργεια και πρωτοτυπία



99


Κυριάκος ΧονδρόςΗ Μικρά Ασία

των Δωδεκανησίων Ρόδος 2009

σελ 301

Ο Κυριάκος Χονδρός κατα ξιω-μένος στον τόπο μας συγ-

γραφέας με λογοτεχνικές λαο-γραφικές και ιστορικές ανησυχίες κυκλοφόρησε πρόσφατα το νέο του βιβλίο με τίτλο laquoΗ Μικρά Ασία των Δωδεκανησίωνraquo Στο επίκεντρο του ενδιαφέροντός του βρίσκεται ο Έλληνας ειδικότερα ο Δωδεκανήσιος και η ιστορική του συνάφεια με την όμορη γη της Μικράς Ασίας Μεθοδολογι-κά ο συγγραφέας βασίστηκε τόσο στην επιτόπια έρευνα από την οποία προέκυψαν αδημοσίευτες πρωτογενείς πηγές όσο και στην εμβριθή μελέτη των πηγών που κατάφερε να εντοπίσει σε κρατι-κά και ιδιωτικά αρχεία (όπως το Ιστορικό Αρχείο Ρόδου τα Γενικά Αρχεία του Κράτους το Κέντρο Μικρασιατικών Σπουδών το Αρ-χείο της Δημόσιας Βιβλιοθήκης Ρόδου κα) Η διεξοδικότητα της προσωπικής αυτής έρευνας η οποία φαίνεται ότι διήρκεσε αρ-κετά χρόνια αναδεικνύει και την επιμονή του συγγραφέα να φέρει εις πέρας το δύσκολο εγχείρημα που ανέλαβε

Στο σημείο αυτό ανακύπτουν μερικά σημαντικά ζητήματα αλ-ληλένδετα μεταξύ τους Το ένα απορρέει από την ειλικρινή ομο-λογία του μελετητή σχετικά με τις δυσκολίες που αντιμετώπισε

τόσο στην ανα-ζήτηση όσο και στην πρόσβαση σε πηγές Χα-ρακτηριστικό είναι το σχόλιό του σχετικά με την άρνηση κάποιων δη-μάρχων στην

Τουρκία να συνδράμουν στην έρευνα του (σ 22) την αδιαφορία κάποιων παραγόντων στην Ελλά-δα (σ 25) την άρνηση πρόσβασης σε κάποιες πηγές που κατέχουν δικηγορικά ή βουλευτικά γραφεία και τέλος την καταστροφή εγγρά-φων λόγω διαφόρων συγκυριών (σ 24) Δεν μπορεί λοιπόν να μην αναλογιστεί κανείς για άλλη μια φορά την μοναχικότητα και τις απογοητεύσεις που επιφυλάσ-σονται σε όποιον φιλοδοξεί να φέρει εις πέρας μια έρευνα ιδίως όταν αυτή η έρευνα ενοχλεί ή θί-γει συμφέροντα και μνήμες ατό-μων και κρατών Το άλλο θέμα που ανακύπτει είναι η επίδραση που ασκούν στην αποκατάσταση της εικόνας της ούτως ή άλλως πολυπρισματικής ιστορικής αλή-θειας η απόκρυψη ή ακόμα η αλ-λοίωση κάποιων πηγών Πόσα γε-γονότα δεν αποσιωπούνται ή δεν διαστρεβλώνονται στη συνείδηση του κόσμου σε παγκόσμιο επίπεδο εδώ και αιώνες Τέλος ένα μεί-ζον ζήτημα που θέτει ξεκάθαρα ο ίδιος ο συγγραφέας (σ 21) είναι και το ιστοριογραφικό έλλειμμα που χαρακτηρίζει σημαντικά κομ-μάτια της ιστορίας του ελληνικού


100

λαού Αυτό το έλλειμμα γυρεύ-ουν να καλύψουν ατομικές προ-σπάθειες όπως αυτή του Κ Χον-δρού με τις όποιες δυσκολίες και τα όποια εμπόδια συναντούν στο δρόμο τους Ωστόσο προκύπτει για άλλη μια φορά το αγωνιώ-δες ερώτημα για πόσα σημαντικά θέματα για πόσα φλέγοντα ιστο-ρικά κεφάλαια δεν απουσιάζει η οργανωμένη συστηματική έρευνα η οποία μάλιστα θα μπορούσε να βασίζεται σε συνεργατικές εμπε-ριστατωμένες και πολύπλευρες θεωρήσεις

Ας περάσουμε όμως στον τρό-πο οργάνωσης και σύνταξης του υλικού του βιβλίου Η ερευνητική εργασία είναι διαρθρωμένη σε δώ-δεκα κεφάλαια Ξεκινώντας από μια αναδρομή στα βυζαντινά χρό-νια στο πρώτο κεφάλαιο περνάει στη σχέση που ανέπτυξαν οι Δω-δεκανήσιοι με την Κωνσταντινού-πολη στο δεύτερο έπειτα παρου-σιάζει μια γενική εικόνα για τους Δωδεκανήσιους στην Μικρά Ασία στο τρίτο κεφάλαιο Στο σημείο αυτό να αναφέρουμε ότι στις πε-ρισσότερες περιπτώσεις ο συγγρα-φέας ξεκινά από μια ανασκόπηση στην αρχαιότητα και ξετυλίγει το νήμα μέχρι τα νεότερα χρόνια αναφερόμενος στους τομείς που συνδέονται με τη ζωή και τα έργα των ανθρώπων όπως η αρχιτεκτο-νική η εκπαίδευση η οικονομία η δημογραφία η λαογραφία κα Στο τέταρτο κεφάλαιο ο συγγρα-φέας συνεχίζει μελετώντας το θέμα του με βάση μια ακολουθία τοπικά προσδιορισμένη στηρι-

ζόμενη στην ονομασία και στην οριοθέτηση των περιοχών όπως αυτές ορίζονταν κατά τους αλε-ξανδρινούς χρόνους (σ 50) Με βάση αυτό το κριτήριο μελετά σε αντίστοιχα κεφάλαια τη Μυσία την Ιωνία τη Λυδία την Καρία τη Λυκία την Παμφυλία την Κιλικία και την Πισιδία Σε κάθε ένα από τα παραπάνω κεφάλαια ο αναγνώστης συναντά μικρότε-ρης έκτασης υποκεφάλαια όπου με βάση τις κυριότερες πόλεις πα-ρουσιάζεται καταρχήν η παρου-σία του ελληνικού στοιχείου εν γένει σε όλες του τις εκφάνσεις και ειδικότερα κατά περίπτωση οι σχέσεις που τυχόν ανέπτυξαν οι Δωδεκανήσιοι με την συγκεκρι-μένη περιοχή Το επιλογικό του κεφάλαιο το οποίο καταλαμβάνει ένα σημαντικό μέρος του βιβλίου είναι αφιερωμένο στην Μικρασια-τική καταστροφή και στις τραγι-κές της συνέπειες

Εκτός από το πλήθος των ιστορικών πληροφοριών που συ-νοδεύουν το κάθε κεφάλαιο ένα από τα πολυτιμότερα δώρα που προσφέρει ο Κ Χονδρός στους αναγνώστες του είναι το ταξί-δι στους τόπους και την ιστορία μέσα από τα δεκάδες ονόματα-τοπωνύμια των πόλεων και των περιοχών που παραθέτει συχνά με διπλή ή και τριπλή εκφορά την αρχαία ελληνική την νεότερη ελληνική ή την τούρκικη όπως η Κρήνη ή Τσεσμές οι Τράλλεις ή Αϊδίνιο η Αλικαρνασσός ή Πε-τρούμι ή Μποντρούμ η Ανδριάκη ή Μύρα ή Ντεμπρέ η Φύσκος ή


101


Μαρμαρίς ο Φελλός ή Αντίφελλος ή Κας και τόσες άλλες λέξεις που κάνουνε το νου να ταξιδεύει μέσα στους αιώνες και την περιπέτεια του ανθρώπου

Μια άλλη σημαντική συνει-σφορά του συγγραφέα είναι οι πρωτογενείς πηγές τα έγγραφα που μεταφέρει πολύ συχνά αυ-τούσια Κάποια χειρόγραφα επί παραδείγματι τα συναντάμε στην καρμανλίδικη γραφή (απόδοση της τουρκικής γλώσσας με τα ελ-ληνικά γράμματα Σεκκερζέ κινσί ταρλίhellip) (σ 123) Πρόκειται για μια σειρά από δικαιοπρακτικά έγγραφα που συνέταξαν Δωδε-κανήσιοι πρόσφυγες που εκδιώ-χτηκαν βίαια το 1914 τα οποία καταγράφουν το βιός ολόκληρων οικογενειών που ξεριζώθηκαν βί-αια σβήνοντας κόπους μιας ολό-κληρης ζωής ή ακόμα γενεών με μια γλώσσα που κρύβει πίσω από την αναγκαστική τυπικότητα του γρα φειοκρατικού φορμαλισμού ένα βαθύ λυγμό laquoΕις την παρα-λίαν χωρίου Ελιεντέ μια οικία δίπατος με πλάτανον με βρίση και με κρεμμαστές ριγιές κλιμά-κων με διάφορα μόμπιλε εις λί-ρας χρισάς 200hellipΕλεόδεντρα 500 αμιγδαλιές σικιές και χαρουπιές 800 και έτερο κήπο με νερό τρε-χάμενο 10 στρέματα Χρισές λί-ρας 25hellipΚατσίκιαhellipμελίσσιαhellipτου ζευγαριού βόδιαhellipένα όνοhellipταύτα πάντα αφίσαμενhellipraquo (σ 124-5) Για να θυμηθούμε εδώ τον μι-κρασιάτη Γ Σεφέρη που έγραφε στα Ημερολόγια Καταστρώματος του για όσους έπρεπε να συνεχί-

σουν να ζουν προσπαθώντας να κλείσουν τις πληγές της ψυχής laquoη μνήμη όπου κι αν την αγγίξεις πονείraquo (Μνήμη Α΄) και σε κάποιο άλλο ποίημα το σπαρακτικό ερώ-τημα κάθε πρόσφυγα laquoποιος θα μας λογαριάσει την απόφαση της λησμονιάςraquo (Η Απόφαση της λη-σμονιάς)

Τη δική τους αλήθεια αποτυ-πώνουν και τα αποσπάσματα από διάφορες μαρτυρίες που παρατί-θενται από τον συγγραφέα όπως αυτή ενός πρόσφυγα που επέζησε από την καταστροφή της Σμύρ-νης laquohellipΤότε ήταν και η οπισθο-χώρηση και βλέπαμε δικούς μας στρατιώτες να έρχονται και να μας λένε ότι έχουν να δουν τις οικογένειες τους εφτά χρόνια για-τί υπηρετούσαν την πατρίδα και τώρα μας πούλησαν οι Βασιλικοί οι ρουφιάνοι αγανακτισμένοι για τις απανωτές προδοσίες Αρκετοί αξιωματικοί ήταν πουλημένοι άλλοι διασκέδαζαν και άλλοι έδι-ναν τη ζωή τους για την πατρί-δα Μπήκαν όλοι οι Τούρκοι στη Σμύρνη καβάλα στrsquoάλογα με τα σπαθιά στα χέρια και το πηλίκιο του Κεμάλ Έπεφταν όλοι στη θά-λασσα να σωθούν Άρχισε η σφα-γήhellipraquo (σ 110-1)

Σε αντίστιξη με την παρα-πάνω μαρτυρία που δείχνει τη θηριωδία στην οποία οδηγούνται οι άνθρωποι που φανατίζονται άκριτα στο όνομα κάποιων ιδε-ών συναντάμε τη μαρτυρία ενός Οθωμανού με καταγωγή από τη Ρόδο ο οποίος μεταφέρει μια εμπειρία αρμονικής συνύπαρ-


102

ξης και συνεργασίας μεταξύ των απλών ανθρώπων των δυο λαών (εμπειρία που επιβεβαιώνει η επι-τόπια έρευνα που αποτυπώνει και το ντοκιμαντέρ laquoΣινασόςraquo του Τ Κούλμαση) laquohellipη μνήμη μου πάει 150-200 χρόνια στο παρελθόν που μπορεί να μην έζησα αλλά γνωρίζω από τους μεγαλύτερους πως οι άνθρωποι υπήρξαν εργα-τικοί έντιμοι και Άνθρωποιhellipraquo (σ 218)

Εν κατακλείδι η μελέτη του Κ Χονδρού έρχεται να προσφέρει μια πρώτη αλλά όχι πρόχειρη μα-τιά σε ένα θέμα ιδιαίτερα δύσκολο και εκτεταμένο τόσο τοπικά όσο και χρονικά Ανοίγοντας νέα πε-δία στην έρευνα είμαστε πεπει-σμένοι ότι θα αποτελέσει σημείο αναφοράς για τους μεταγενέστε-ρους μελετητές Είναι γεγονός ότι η γραφή του φέρει τη συναισθη-ματική φόρτιση ενός laquoακρίταraquo που τόσο λόγω καταγωγής όσο και λόγω βιωμάτων γαλουχήθηκε με τις αφηγήσεις και τις παραστά-σεις ενός κόσμου του οποίου το φως βυθίστηκε βίαια στο σκοτάδι Ο συγγραφέας έχει άποψη για το θέμα του και αυτή διατρέχει όλες τις σελίδες του

Και την άποψή του αυτή την τεκμηριώνει Στη δικαιοδοσία του αναγνώστη ανήκει το να κρίνει το βαθμό του δικαίου και της αλή-θειας των απόψεων που εκφέρο-νται Όσο για τη συγγραφική πρό-θεση του έργου είναι ξεκάθαρη να κρατήσει τη φλόγα της μνή-μης αναμμένη για όλους εκείνους τους ανθρώπους τις ζωές τους

τη μοίρα τους τη βαθιά ανθρώπι-νη εκείνη του Οδυσσέα του πρό-σφυγα που καλείται να ξαναχτί-σει τη ζωή του κυνηγημένος από το κακό του πολέμου Κρατώντας το συγκεκριμένο βιβλίο στα χέρια έχεις την εντύπωση ότι ανακάλυ-ψες σε κάποιο παλιό μπαούλο με πράγματα του παππού σου ένα κιτρινισμένο χειρόγραφο κι αρχί-ζεις να το διαβάζεις διψασμένος κάτω από το ημίφως ενώ άξαφ-να μπροστά στα μάτια σου ανα-σταίνεται ένας ολόκληρος κόσμος ξεχασμένος

Το βλέμμα με το οποίο θα τον αντικρύσει ο κάθε αναγνώστης εξαρτάται πια καθαρά από τον ίδιο Κάποιος θα δει ένα βιβλίο που μιλάει για χαμένες πατρίδες Κάποιος άλλος κοιτώντας βα-θύτερα ίσως να αντιληφθεί ένα έργο που μιλά για την αδυσώπη-τη πάλη των έργων του ανθρώ-που με το χρόνο καθώς και την ένταση και το πλήθος των αμεί-λικτων δυνάμεων της ιστορίας που όποτε ξεσπούν συνθλίβουν και σαρώνουν αδιακρίτως στο πέ-ρασμά τους ανθρώπινες ζωές και έργα αξίες συναισθήματα και όνειρα Αυτή την πανάρχαια μοί-ρα την τραγική του Ανθρώπου που οδηγεί στον αλληλοσπαραγμό και που θέλει τον laquoΠόλεμο πα-τέρα πάντωνraquo κατά τον Εφέσιο Ηράκλειτο κατάφερε να αναστή-σει με πνευματικό μόχθο ο Κυ-ριάκος Χονδρός Και μας ωθεί να στοχαστούμε πάνω σε αυτή Του το χρωστάμε

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΚΟΚΚΙΝΟΣ


103

Νησίδες 3 | Σ Υ Ν Ο Μ Ι Λ Ι Ε Σ

Ο κινηματογράφοςστη Ρόδο

Μια συζήτηση με τον Γ ιάννη Χατζηκώστατον Κώστα Γεωργ ιάδη και την Αναστασ ία Ζέππου

Η συντακτική ομάδα του περιοδικού laquoΝΗΣΙΔΕΣraquo σε συνερ-γασία με το ραδιόφωνο ΛΥΧΝΑΡΙ (91 4 FM) διευρύνουν με την ακόλουθη συζήτηση τον κύκλο διαλόγου γύρω

από διάφορα θέματα που σχετίζονται με την τέχνη του λόγου και τον πολιτισμό γενικότερα Η παρούσα θεματική αφορά το υπό διερεύνηση δίπτυχο laquoΚινηματογράφος ndash Ρόδοςraquo παλαιό-τερα κυρίως όμως αναμένεται να εστιάσουμε στο πώς αυτό αναδύεται και πορεύεται στις μέρες μας

Για τον σκοπό αυτό προσκαλέσαμε να μας μιλήσουν άνθρω-ποι που έχουν όχι μόνο εμπειρία και γνώσεις πάνω στο θέμα αλλά προπάντων μέσα από το γενικότερο πολιτιστικό τους ακτιβισμό θα λέγαμε έχουν δείξει έμπρακτα την αγάπη τους για τον κινηματογράφο και έχουν συνεισφέρει στην προώθησή του στο ροδιακό κινηματογραφόφιλο κοινό

Πρέπει δε να τονιστεί πως ο διαχωρισμός της συζήτησής μας σε Α΄ (στο παρόν τεύχος) και Β΄ μέρος (στο επόμενο 4ο τεύχος) υπακούει καθαρά σε πρακτικά κριτήρια κυρίως της έκτασής της στο κύριο σώμα του περιοδικού

Καλωσορίζουμε λοιπόν τον κ Γιάννη Χατζηκώστα πρόεδρο της Κινηματογραφικής Λέσχης Ρόδου ΘΕΑΣΙΣ τον κ Κώστα Γεωργιάδη μέλος και της παλαιάς αλλά και της σημερινής Κινκης Λέσχης Ρόδου ΘΕΑΣΙΣ και τέλος την κ Αναστασία Ζέπ-που μέλος της ΘΕΑΣΙΣ και τακτική συνεργάτιδα του περιοδικού μας


104

Εφόσον το θέμα της συζήτησής μας σήμερα επικεντρώνεται στο θέμα ldquoΟ κινηματογράφος στη Ρόδοrdquo θα ήθελα να ξεκινή-σουμε αμέσως με μια σειρά ερωτημάτων ιστορικής κατrsquo αρχήν προσέγγισης Ποια ήταν η λειτουργία και το οργανωτικό πλαίσιο της προηγούμενης λέσχης του κινηματογράφου της δεκαετίας του rsquo70 του rsquo80 και του rsquo90 Καθώς επίσης ποιά είναι η γενι-κότερη σχέση της Ρόδου με την τέχνη του κινηματογράφου Ας ξεκινήσουμε με μία αναδρομή επιγραμματική ίσως αλλά επι-κεντρωμένη στα ουσιώδη για τη δεκαετία του rsquo70 του rsquo80 και του ᾿90

Κώστας Γεωργιάδης Εντάχθηκα στην κινηματογραφική λέ-σχη και δούλεψα μαζί της κατά τη δεκαετία του lsquo80 Η λέσχη βέβαια υπήρχε από πιο πριν Τη δεκαετία του lsquo80 έζησα και την ακμή και την παρακμή της λέσχης Αρχικά ήταν ένας ζωντα-νός οργανισμός στη Ρόδο που στις αρχές εκείνης της δεκαετίας μάζευε εκατοντάδες άτομα ακόμα και στις γενικές συνελεύσεις Σιγά σιγά άρχισε για διάφορους λόγους να παρακμάζει Ίσως δεν υπήρχε και μια ανανέωση στον κόσμο που ενδιαφερόταν πρακτικά να συνδράμει στη λέσχη και όχι απλά να παρακο-λουθεί Και φτάσαμε τέλη δεκαετίας του rsquo90 και αρχές του 2000 η παλιά κινηματογραφική λέσχη να πάψει να υφίσταται και να περάσει σαν δραστηριότητα στον Πολιτιστικό Οργανισμό του Δήμου Ρόδου ο οποίος απλώς πρόβαλε κάποιες ταινίες στο ΡΟΔΟΝ Ξανάρχισε η προσπάθεια αυτή με την πρωτοβουλία κά-ποιων ανθρώπων το 2001 και έκτοτε έχει αναπτύξει μια αξι-όλογη δράση Τα δεδομένα αλλάξανε φυσικά και στη Ρόδο και στον κινηματογράφο και παντού Τα άτομα της παλιάς λέσχης που δραστηριοποιούνται ακόμη είναι λίγα Θα έλεγα ότι είναι περισσότερο καινούρια άτομα που ασχολήθηκαν και ασχολού-νται με την καινούρια λέσχη τη ΘΕΑΣΙΣ Δουλεύουν αρκετά χρόνια τώρα Ελπίζω μόνο να μην μας χτυπήσει ο ίδιος ιός που είχε χτυπήσει την παλιά λέσχη και να μην έχουμε προβλήματα ανανέωσης του δυναμικού όχι των θεατών αλλά περισσότερο θα έλεγα των ανθρώπων που είναι έτοιμοι να ασχοληθούν και να αφιερώσουν κάποιες ώρες και κάποιο μεράκι και φαιά ουσία φυσικά για να συνεχίσει αυτό το θέμα

Θα μπορούσαμε να πούμε ότι αυτή τη στιγμή υπάρχει μία έλλειψη ανθρώπων Έχουμε αρκετές δραστηριότητες ο κύκλος


105


των εργασιών της καινούριας λέσχης έχει διευρυνθεί πάρα πολύ και ενδεχομένως αυτή η συζήτηση θα μπορούσε να γί-νει το έναυσμα να καλέσουμε και αυτούς που μας διαβάζουν και όποιους θα ενδιαφερόντουσαν όχι μόνο σαν θεατές ή σαν καταναλωτές κινηματογράφου αλλά και όσους θα ήθελαν να ενταχθούν στο δυναμικό της λέσχης να μπουν στο Συμβούλιο και να δουλέψουν

Με ποιο τρόπο θα μπορούσε να γίνει αυτόΓιάννης Χατζηκώστας Κατrsquo αρχήν θα μπορούσαν νrsquo αρχί-

σουν να έρχονται στις προβολές μας Οι προβολές της λέσχης είναι κάθε Παρασκευή στις 2130 στο Δημοτικό Θέατρο Και από κει και πέρα σε συνεννόηση μαζί μας με το Συμβούλιο να δραστηριοποιηθούν Πολλά μπορούν να προσφέρουν και να ωφεληθούν από αυτή τη συνεργασία και σαν θεατές αλλά και σαν laquoπολιτιστικοί ακτιβιστέςraquo

Ήδη στο μεταίχμιο της δεκαετία του rsquo90 και με την είσο-δο του 21ου αιώνα σημειώνεται λίγο πολύ η εκλαΐκευση των ψηφιακών μορφών αναπαραγωγής και στις κινηματογραφικές αίθουσες και στις κατrsquo οίκον προβολές Πώς αυτές οι αλλαγές επηρέασαν το σινεφίλ κοινό απέναντι σε αυτό που ονομάζουμε laquoκινηματογραφική εμπειρίαraquo Κι ακόμη αν αυτές οι τεχνολογι-κές δυνατότητες έπαιξαν ρόλο καλού αγωγού στην ανασύσταση της κινηματογραφικής λέσχης ΘΕΑΣΙΣ και στην ίδρυσή της το 2001

Κώστας Γεωργιάδης Πιστεύω πως μερικά φαινόμενα έχουν μια αντιφατική εξέλιξη Οι νέες τεχνολογίες το internet θα έλεγα ότι είχαν δύο επιδράσεις Από τη μια μεριά ίσως φέρανε τον κόσμο σε επαφή με τη γνώση και με τον κινηματογρά-φο δίνοντάς του την ευκαιρία να παρακολουθήσει μέσω του internet μέσω των τεχνολογιών πρώτα με την παλιά κασέτα μετά με το dvd Και έπεται συνέχεια η οποία έκανε πιο εύ-κολη τη γνώση άρα και την πρόσβαση στον κινηματογράφο στις ταινίες στην ευρύτερη πληροφόρηση για τις ταινίες κτλ Από την άλλη ενδεχομένως δημιούργησε και ένα πλέγμα ένα εμπόδιο επειδή πολλοί αρνήθηκαν να πηγαίνουν στις αίθουσες καθώς γενικώς υπάρχει πτώση της παρακολούθησης του κινη-


106

ματογράφου Από τη μια λοιπόν με τις καινούριες τεχνολογίες ο καθένας μπορεί να παρακολουθήσει ταινίες στην άνεση του καναπέ (εγώ πάντα προτιμώ μια μεγάλη αίθουσα που πραγμα-τικά μπορείς να αφεθείς δεν έχει και την ίδια μαγεία) Από την άλλη θα έλεγα ότι οι θεατές ήρθανε και μάλιστα είναι περισ-σότερο υποψιασμένοι

Οπότε είναι καλό αυτό γιατί ξέρουμε ότι αυτοί που έρ-χονται σrsquo εμάς έρχονται όχι επειδή δεν έχουν τι να κάνουν γιατί στο κάτω κάτω έχεις το Internet και πενήντα κανάλια που μπορείς να τα βάλεις στο σπίτι σου και να δεις όποια ταινία θέλεις Άρα λοιπόν έρχεσαι στη λέσχη επειδή έχει μία συλλογιστική μία άποψη που είναι για μένα αντίθετη ή έστω εναλλακτική σε μια κυρίαρχη περιρρέουσα ιδεολογία αισθητική πολιτιστική Άρα λοιπόν για μένα η λέσχη δεν θα είχε νόημα αν απλώς συνέχιζε στο ίδιο πολιτιστικό μοτίβο το οποίο κυρι-αρχεί γενικότερα στην τηλεόραση στα μέσα ενημέρωσης κτλ Χωρίς να σημαίνει αυτό ότι πρέπει σώνει και καλά οι ταινίες να είναι underground Απλά πιστεύουμε ότι επιτελούμε ένα συμπληρωματικό και καμιά φορά αντιφατικό ρόλο σε μια κυρί-αρχη τάση που υπάρχει

Συνοψίζοντας λοιπόν θα έλεγα ότι τώρα έχουμε πιο υποψι-ασμένους θεατές σε σχέση με παλιότερα Και εξαρτάται ενδεχο-μένως και από μας να μπορέσουμε να τους κρατήσουμε και να μην είναι απλά δέκτες αλλά και ενεργοί συμμετέχοντες στην προσπάθεια

Γιάννης Χατζηκώστας Όλα αυτά ισχύουν mdash εννοείται Το κακό με την καινούρια τεχνολογία mdashκαι όχι μόνοmdash είναι ότι υπάρχει μια ροπή προς την ευκολία Όχι μόνο στον κινηματο-γράφο και στη λογοτεχνία και παντού Δεν έχει χρόνο αρκετό στη διάθεσή του δεν έχει υπομονή δεν έχει τα κατάλληλα εφόδια ή την κατάλληλη παιδεία Δεν ξέρω τί μπορεί να φταίει Ίσως όλα μαζί Αυτό βέβαια μπορεί να ευνοεί την άνθιση των κινηματογραφικών λεσχών γιατί είναι μία νησίδα αντίστασης και μιας διαφορετικής άποψης και αντίληψης Και εδώ ερχό-μαστε σrsquo αυτά που έλεγε ο Κώστας Ο κόσμος που θα έρθει στη λέσχη έρχεται γιατί ξέρει ότι θα δει κάτι εντελώς διαφορετικό απrsquo αυτό που τον πλημμυρίζει και τον περιτριγυρίζει Κι αυτή είναι η δύναμη της λέσχης μας και εκεί στηριζόμαστε Και νο-


107


μίζω ότι οι λέσχες με τη μορφή αυτή όχι μόνο θα επιβιώσουνε αλλά έχουνε και πολύ σημαντικό ρόλο να παίξουνε

Ποια είναι η ανθρωπογεωγραφία του ιδρυτικού πυρήνα της νέας λέσχης στις αρχές του 2000 και έπειτα ποιοι στόχοι τέθη-καν mdashαν τέθηκανmdash ως κεντρικοί για το όλο εγχείρημα

Γιάννης Χατζηκώστας Το 2001 που ξεκινήσαμε επανήλθαν από την παλιά λέσχη 2 ή 3 άτομα Οι περισσότεροι ήταν mdashαν θυμάμαι καλάmdash καθηγητές Τώρα όσον αφορά την καταγωγή τους στην πολύ μεγάλη πλειοψηφία τους τα μέλη δεν ήταν Ροδίτες Τώρα αυτό πώς αποτιμάται αν ήταν καλό ή κακό τί να σας πώ Και αυτό είναι ένα θέμα προς διερεύνηση καθώς πράγματι εξακολουθούν οι περισσότεροι από αυτούς που ασχο-λούνται στη λέσχη τόσο στα διοικητικά όσο και σαν θεατές να μην είναι Ροδίτες Σημεία των καιρών Πιστεύω ότι η Ρό-δος mdashείναι μία διαπίστωση που την έχω κάνει εδώ και πολύ καιρόmdash είναι ένα κατεξοχήν αντιπνευματικό μέρος Πολύ λί-γοι ασχολούνται με τα πολιτιστικά είτε σαν καταναλωτές είτε ενεργά πολύ λίγοι Άρα λοιπόν το γεγονός της μετακίνησης του πληθυσμού ευνόησε νομίζω και βοήθησε πολύ το μέρος αυτό και πρέπει να χρωστάμε ευγνωμοσύνη σε αυτούς τους αν-θρώπους που ήρθαν και εγκαταστάθηκαν εδώ και ασχολούνται με τα πολιτιστικά

Για ποιο λόγο πιστεύεις ότι γίνεται αυτό Βέβαια είναι θέμα πολυπαραγοντικό Αλλά ποιος είναι κατά τη γνώμη σου ο κυρι-ότερος λόγος για τον οποίο οι Ρόδιοι δεν θέλουν ή δεν μπορούν να ασχοληθούν

Γιάννης Χατζηκώστας Μου έρχεται εύκολο τώρα να πω ότι η ενασχόληση με τον βιοπορισμό και με το κυνήγι του χρήματος και του κέρδους ενδεχομένως να είναι ένας πολύ σημαντικός ρόλος που δεν τους επιτρέπει δεν τους αφήνει το χρόνο τη διάθεση την όρεξη να ασχοληθούν και με κάτι άλλο πέρα από αυτό Αλλά φαντάζομαι ότι είναι πολλοί λόγοι Θυ-μάμαι ότι mdashείμαι Ροδίτης έχω γεννηθεί και έχω μεγαλώσει στη Ρόδοmdash είναι κάτι που χαρακτήριζε το μέρος από παλιά Δεν είναι κάτι που προέκυψε τώρα Άρα λοιπόν πού θα πρέπει να αναζητηθούν τα βαθύτερα αίτια Αυτό θέλει μεγάλη συζήτηση


108

και ενδεχομένως να την κάνουμε με μία άλλη αφορμή Τώρα ας αρκεστούμε σε αυτή τη διαπίστωση η οποία είναι πολύ σαφής και ξεκάθαρη ότι στη Ρόδο δεν υπάρχει ιδιαίτερα μεγάλο κοινό που να ασχολείται και να ενδιαφέρεται με τον πολιτισμό

Κώστα έζησες και την προηγούμενη λέσχη κινηματογράφου και τη νέα υπό τον όρο ΘΕΑΣΙΣ Όσον αφορά τους στόχους που τέθηκαν τί το διαφορετικό διαπίστωσες με την laquoεπανασύστασηraquo το 2001

Κώστας Γεωργιάδης Κατrsquo αρχάς υπάρχει μία διαφορά που δεν είναι μόνο τυπική Η παλιά λέσχη λειτουργούσε με βάση ένα καταστατικό που είχε ψηφιστεί Στο οποίο μέσα υπήρχαν και οι στόχοι της λέσχης οι οποίοι δεν ήταν εντελώς συγκεκριμένοι πάντα τεχνοκρατικοί τυπικοί λειτουργικοί αλλά υπήρχε και μια άποψη για την προώθηση γενικότερα του πολιτισμού και ειδικότερα του κινηματογράφου με την όσο το δυνατόν μεγα-λύτερη πρόσβαση του κοινού σε ταινίες τέχνης Εμείς εδώ τώρα δεν έχουμε ένα καταστατικό Άρα λοιπόν συνεχώς μπαίνει το ζήτημα και θα έλεγα σε κάθε εκδήλωση και σε κάθε προγραμ-ματισμό είναι συνεχώς ένα σύμπαν που είναι ζωντανό από την ίδια την φύση των ταινιών που θα διαλέξεις του κόσμου που θέλεις να φέρεις των εκδηλώσεων που θέλεις να κάνεις -έτσι δίνεις και την απάντηση σιωπηλά για το ποιος είναι ο σκοπός της λέσχης Και είναι δημιουργικό είναι καλό το να υπάρχουν αντιθέσεις και θα έλεγα και διαφωνίες που όμως τε-λικά να καταλήγουν κάπου γιατί αν είναι απλά διαφωνίες δεν έχει νόημα Η μόνη συνθετική γραμμή είναι ότι αγαπάμε τον κινηματογράφο Θέλουμε όσο το δυνατόν περισσότερο κόσμο στα πλαίσια του δυνατού γιατί αυτό είναι και μία διαλεκτική σχέση στο να τον αγαπήσει και ο κόσμος laquoέξωraquo Σε αυτά πρέπει να κάνεις πάντα μια χρυσή τομή Το πόσο καλή ταινία ή πόσο laquoδύσκοληraquo ταινία θέλει και μια παίδευση Θέλει μία παιδεία η ταινία όπως και η λογοτεχνία Χρειάζεται να μπορέσεις να διαβάσεις μια γλώσσα κινηματογραφική που δεν είναι ενδεχο-μένως η κυρίαρχη μια γλώσσα που δεν είναι το έργο με το γρή-γορο τέμπο με την άμεση ανάλυση με την αρχή μέση τέλος γραμμικά Όλα αυτά χρειάζονται μια παιδεία Και στην αρχή ενδεχομένως μπορεί να είναι κάτι που θα σε κουράσει Όταν


109


καταφέρεις και μπεις μέσα στο πνεύμα του κινηματογράφου και του δημιουργού κάποιας συγκεκριμένης ταινίας τότε θα το απολαύσεις τότε θα πάρεις κάτι από αυτό θα σου μείνει κάτι Μπορεί να είναι στο επίπεδο της αισθητικής της ποίησης της ιδεολογίας του μηνύματος του οτιδήποτε Αυτό είναι η κοινή συνισταμένη ο καλός κινηματογράφος Από κει και πέρα ερμη-νεύεται αυτό διαφορετικά αλλά αφού λειτουργούμε και τόσα χρόνια και έχουμε και μια πορεία ελπίζω να συνεχίσουμε έτσι

Ποια ήταν η στάση των τοπικών φορέων ενώπιον των πρω-τοβουλιών της ΘΕΑΣΙΣ από τη σκοπιά της δημοτικής αρχής της εποχής αλλά και από τους επιμέρους υπευθύνους του νομού στα θέματα πολιτισμού Έστω και τηλεγραφικά Θετική ουδέτε-ρη αρνητική επιφυλακτική

Κώστας Γεωργιάδης Nαι μεν μπήκα στην καινούρια λέ-σχη αργότερα αλλά ήμουνα στην προηγούμενη λέσχη Έχουμε κι αυτό το συγκριτικό δεδομένο Υπήρχανε διακυμάνσεις δεν μπορώ να τα ισοπεδώσω όλα Παρrsquo όλες τις διακυμάνσεις δεν ήταν για να το θέσω έτσι κομψά μια από τις προτεραιότητες ο κινηματογράφος

Η τέχνη ndashγενικότεραndash ήτανεΚώστας Γεωργιάδης Αυτό είναι ένα άλλο ζήτημα Δεν μπο-

ρώ να το απαντήσω γενικά γιατί θα μπω σε ξένα χωράφια ας πούμε Παρόλο που σαν πρόσωπο θα είχα κάποια πράγματα να πώ λχ για το θέατρο το πώς το έβλεπα τόσα χρόνια κτλ Αλλά για τον κινηματογράφο -για διάφορους λόγους δεν θέλω να επεκταθώ- έχω άποψη συν του ότι ήμουν 8 χρόνια μέλος του Πολιτιστικού Οργανισμού του Δήμου Ρόδου και είδα εκ των έσω κάποια πράγματα Δεν ήταν από τις προτεραιότητές τους ο κινηματογράφος και η σχέση κυμάνθηκε από συμπαθητική ανοχή μέχρι μια καλοσυνάτη αδιαφορία Αυτό ήταν το πλαίσιο ας πούμε Στη συμπαθητική ανοχή όπου η στήριξη συνίσταται στο ότι έχουμε ένα μέρος να προβάλλουμε τις ταινίες το οποίο είναι σημαντικό βέβαια Αλλά αυτό το μέρος ούτως η άλλως υπάρχει για διάφορες δραστηριότητες Υπάρχει και μάλιστα όταν γίνονται άλλες εκδηλώσεις έχει τύχει συχνά mdashέτυχε και φέτοςmdash να μην μπορούμε να προβάλλουμε και ταινία


110

Σημειώνουμε για τους αναγνώστες μας ότι ο λόγος γίνεται για τον Δημοτικό Θέατρο (ή Κινηματογράφο) της Ρόδου

Κώστας Γεωργιάδης Παλιότερα υπήρξε χρησιμοποιήθηκε και το ΡΟΔΟΝ το καλοκαιρινό Αλλά ακολούθησε η παρακμή του ΡΟΔΟΝ που χρησιμοποιείται μόνο την περίοδο του Ecofi lm ή για κάποιες άλλες εκδηλώσεις ενώ θα μπορούσε κάλλιστα να παίζει κινηματογράφο άσχετα από την κινηματογραφική λέσχη Θα μπορούσε να το διαχειρίζεται ο Δήμος και να παίζει ταινίες κανονικές είναι ένας πολύ ωραίος χώρος Η σχέση με το Δήμο ήταν αυτή όταν χρειάστηκε δεν είχαμε τη βοήθειά του Άλλες φορές όμως κι αυτό ήταν θα έλεγα περισσότερο μέσα στην αυ-τοθυσία μέσα στη συμβολή των εργαζομένων του Δήμου απrsquo όπου πήραμε μεγάλη βοήθεια καθώς έπαιρναν πρωτοβουλίες που ενδεχομένως δεν ήταν και αποτέλεσμα κάποιας διαδικασίας laquoεκ των άνωraquo αλλά ήταν από τους ίδιους οι οποίοι βοήθησαν πολύ τη λέσχη και παλιότερα και αργότερα και τώρα

Γιάννη σήμερα τί θα ήθελες να αλλάξει σrsquo αυτή τη σχέση με τους τοπικούς φορείς προς όφελος φυσικά των εν γένει κι-νηματογραφόφιλων του νησιού Περισσότερες σκηνές δράσεις διάθεση χώρων που θα μπορούσαν να αναδείξουν το αρχειακό υλικό που μας είπατε πως υπάρχει σε αφίσες κινηματογραφικά έντυπα μπομπίνες ή άλλους κρυμμένους θησαυρούς που εν τω μεταξύ έχετε συγκεντρώσει

Γιάννης Χατζηκώστας Για να είμαστε δίκαιοι θα πρέπει να πω ότι η σχέση μας με τους πολιτιστικούς φορείς της πόλης το τελευταίο διάστημα έχει βελτιωθεί αισθητότατα Αυτή τη στιγ-μή η συνεργασία μας με τον Πολιτιστικό Οργανισμό του Δήμου Ρόδου είναι άψογη Μας στηρίζουν Δεν ξέρω κατά πόσο εκτι-μούν αυτό που κάνουμε αλλά νομίζω ότι το εκτιμούν Αλλά πέρα από αυτό συνεργαζόμαστε πάρα πολύ καλά Ότι τους ζητήσουμε το κάνουν βέβαια και εμείς από τη δική μας τη μεριά είμαστε πολύ καλοί και πολύ βολικοί συνεργάτες με τον εξοπλισμό μας Όποτε μας ζητηθεί ο εξοπλισμός μας είναι στη διάθεση του laquoΔημοτικούraquo και του laquoΠολιτιστικούraquo Και πολλές εκδηλώσεις που δεν είναι δικές μας εκδηλώσεις είναι εκδηλώ-σεις του laquoΠολιτιστικούraquo έχουν εξυπηρετηθεί από τον εξοπλι-σμό της ΘΕΑΣΙΣ Έτσι λοιπόν έχουμε μια άψογη συνεργασία


111


Αυτό που θα θέλαμε είναι μία στέγη η οποία να βρίσκεται κοντά στο φυσικό μας χώρο δηλαδή κοντά στο Δημοτικό Θέ-ατρο γιατί αυτή τη στιγμή έχει μαζευτεί ένα αρκετά πλούσιο αρχειακό υλικό από κριτικές από περιοδικά βιβλία ταινίες παλιότερες ταινίες Και ενδεχομένως εκεί θα μπορούσαμε να στεγάσουμε και το αρχειακό υλικό της παλιάς της λέσχης Ότι έχει διασωθεί ότι υπάρχει Αλλά γιrsquo αυτό χρειαζόμαστε μία στέγη Έτσι παίρνω την ευκαιρία από αυτό το βήμα και από αυτή την συζήτηση που κάνουμε να απευθυνθώ στον laquoΠολιτι-στικόraquo και να του ζητήσω (δεν χρειάζεται κάτι σπουδαίο ή κάτι πολύ σημαντικό Θα το εξοπλίσουμε ούτως ή άλλως εμείς) να μας παραχωρηθεί ένα δωμάτιο σε μια από τις Υπηρεσίες σε ένα από τα κτίρια Αυτό θα ήταν πολύ μεγάλη ευκολία για μας Και θα μας έδινε το κίνητρο να φτιάξουμε ακόμα περισσότερα πράγματα να μαζέψουμε ακόμα περισσότερο υλικό το οποίο ουσιαστικά θα είναι στη διάθεση των πολιτών και στη διάθεση του Δήμου Δεν το θέλουμε ζηλότυπα για τον εαυτό μας

Χαρτογραφώντας έστω και συνοπτικά το κινηματογραφόφι-λο κοινό της Ρόδου ποιές ηλικιακές ή επαγγελματικές ομάδες ή και με γνώμονα τον τόπο καταγωγής τους laquoκατηγορίεςraquo θε-ατών θα εντοπίζατε Ήδη νωρίτερα Γιάννη έκανες τις πρώτες επισημάνσεις πάνω στο ερώτημα Σήμερα ποιοί παρακολουθούν κινηματογράφο εδώ στη Ρόδο

Αναστασία Ζέππου Συνήθως εκπαιδευτικοί καθηγητές οι οποίοι είναι και από άλλες πόλεις της Ελλάδας Πολλοί επίσης laquoπροέρχονταιraquo από το χώρο της αρχαιολογίας από την αρχαιο-λογική υπηρεσία οι οποίοι παλιότερα συγκεκριμένα στις αρχές της δεκαετίας του 2000 είχαν πιο έντονη παρουσία στην κι-νηματογραφική λέσχη Τώρα τον τελευταίο καιρό υπάρχει ένα ποικίλο κοινό Το οποίο ανανεώνεται συχνά Άνθρωποι από το Πανεπιστήμιο Αιγαίου Υπάρχουν ακόμη και μαθητές και φοι-τητές που έρχονται και παρακολουθούν

Γιάννης Χατζηκώστας Πολύ λίγοι είναι οι φοιτητές που έρχονται Αυτό είναι το παράπονό μας εδώ και αρκετό καιρό το ότι δεν έχουμε συμμετοχή τουλάχιστον τη συμμετοχή που θα περιμέναμε εκτός από μαθητές κυρίως από φοιτητές Οι οποίοι προφανώς έχουν και ελεύθερο χρόνο και έχουν μία ευρύτερη


112

παιδεία απrsquo ότι έχει ένας μαθητής ο οποίος είναι πιεσμένοςΚώστας Γεωργιάδης Και επειδή θα προσέθετα οι ταινίες

που προβάλλονται δεν είναι μόνο σινεφίλ ενός συγκεκριμένου κινηματογράφου μίας κινηματογραφικής laquoγραμμήςraquo Έχει μια ποικιλία η λέσχη χωρίς να γίνεται εμπορική Τα τελευταία χρό-νια παρατηρείται μια μεγαλύτερη ποικιλία στο κοινό και από Παρασκευή σε Παρασκευή υπάρχει μία διαφορά

Συμπληρώνοντας αυτές τις παρατηρήσεις που έκανε ο Γιάν-νης σχετικά με τους φοιτητές στη Ρόδο θα ήθελα να ανοίξω μια μικρή παρένθεση ότι στα χρόνια 1998-2001 είχαμε ξεκινήσει τη λειτουργία μια κινηματογραφικής ομάδας όχι λέσχης -δεν είχαμε τόσο φιλόδοξο πλάνο- που ήταν ενταγμένη στη λειτουρ-γία του ραδιοφωνικού σταθμού που είχαμε ιδρύσει τότε (Σημ 1072 FM) Δειλά δειλά η ομάδα αυτή προχώρησε σε κάποιες προβολές σημαντικών ταινιών που συνδύαζαν και το εμπορι-κό εκτόπισμα δηλαδή κινηματογράφο δημιουργών όπως πχ ο Κόπολα ο Χίτσκοκ οι Monty Pythons

Το αναφέρω γιατί αυτή η ιστορία δεν είχε τη διάδοχη κατά-σταση όπως ακριβώς συνέβη τη δεκαετία του ᾿90 με την κινη-ματογραφική λέσχη της τότε Ρόδου Και πάντα ένας ζωντανός οργανισμός αναζητάει τη διάδοχή του κατάσταση - ειδάλλως καταρρέει

Συνεχίζουμε Μιλήστε μας λιγάκι για τις θεματικές των αφι-ερωμάτων σας Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι έχετε κάνει αφιερώ-ματα στον αραβικό στον ιταλικό στον ιρανικό κινηματογράφο στο Nino Rota mdash στον πολύ μεγάλο και αγαπημένο μας Ιταλό συνθέτηhellip

Κώστας Γεωργιάδης Στο σημείο αυτό ερχόμαστε πάλι στο προηγούμενο ερώτημα σχετικά με τους στόχους της ΘΕΑΣΙΣ οι οποίοι με το χρόνο διευρύνονται συνεχώς Και έχουμε κάνει πάρα πολλές εκδηλώσεις και θα δείτε ακόμα ετοιμάζουμε πάρα πολλά πράγματα Να δούμε πώς θα τα βγάλουμε πέρα βέβαια αλλά αυτό είναι μια άλλη ιστορία που θα την αντιμετωπίσουμε εμείς από μέσα Στα προηγούμενα 2 χρόνια -για να μην πάμε και πολύ πίσω- μια πολύ σημαντική εκδήλωση ήταν πέρσι με το Μάνο Ζαχαρία ένα διήμερο αφιέρωμα στο Μάνο Ζαχαρία Ο οποίος ήταν εδώ και μας μίλησε Πρόκειται για έναν πολύ


113


αξιόλογο έναν εξαιρετικό δημιουργό μία προσωπικότητα πολύ σημαντική Είναι πραγματικά η ιστορία της Ελλάδος του 20ου αιώνα

Και με τα θετικά και με τα αρνητικά της Από ιδεολογική κυρίως σκοπιά

Γιάννης Χατζηκώστας Πάντως δεν σας κρύβω ότι εγώ προ-σωπικά τον ήξερα μόνο ως όνομα Δεν είχα δει κινηματογραφι-κές του ταινίες Παρόλο που ήταν σταρ της δεκαετίας του rsquo80 με τη συνεργασία του με τη Μελίνα Μερκούρη τότε Οι ταινίες του δεν περάσανε στη δικιά μου γενιά

Κώστας Γεωργιάδης Μου έκανε πολύ μεγάλη εντύπωση το γεγονός ότι τόσο σημαντικές ταινίες ήταν άγνωστες Το γεγονός οφειλότανε σε δική του επιθυμία επειδή είχε δημόσια θέση στη Ελλάδα Δεν θέλησε να αυτοπροβληθεί προκειμένου να μην του καταλογιστεί το γεγονός ότι χρησιμοποίησε τη θέση του για να προωθήσει τις ταινίες του Έτσι είχε επιβάλλει ένα σιω-πηλό εμπάργκο στον εαυτό του στις ταινίες του Λάθος του πιστεύω τεράστιο λάθος του Τέλος πάντων έστω και αργά τις ανακαλύψαμε Εγώ τις ανακάλυψα σε ένα αφιέρωμα της ΕΡΤ1 λίγο καιρό μετά πια αφότου ο ίδιος αφυπηρέτησε και συνταξιοδοτήθηκε Και τις είχε παρουσιάσει μάλιστα ο ίδιος και έμεινα άφωνος Υπάρχει τέτοιο πρόσωπο και υπάρχουν και τέτοιες ταινίες Από τότε μου έγινε έμμονη ιδέα να τον φέρουμε κάποια στιγμή Τον είχα συναντήσει στο περσινό φεστιβάλ της Θεσσαλονίκης Εκεί πέρα γνωριστήκαμε μιλήσαμε τα κανονί-σαμε και τον φέραμε Εδώ μας βοήθησε και ο Κωνσταντίνος ο Ηλιόπουλος μέλος της λέσχης μας παλιός παραγωγός και σκηνοθέτης του Ελληνικού κινηματογράφου Μαζί τον φέραμε Παρουσιάσαμε δύο ταινίες του Έμεινε κατενθουσιασμένος και μάλιστα θέλει να ξαναέρθει θα ξανακάνουμε κι άλλο αφιέρω-μα Μέσα στο 2010 οπωσδήποτε

Τί θα λέγατε να του κάναμε μία από κοινού συνέντευξη Εν μέρει έχει επιτευχθεί ο στόχος να γνωστοποιηθεί το έργο του

Γιάννης Χατζηκώστας Και ο ίδιος είναι πολύ ανοιχτός άν-θρωπος Όχι μόνο ευφραδής αλλά έχει τόσα πολλά στο μυα-λό που να είσαι σίγουρος ότι εμείς δεν θα αρθρώσουμε λέξη


114

δεν θα προλάβουμε να πούμε τίποτα Για να συνεχίσω και να μην μακρηγορήσω είχαμε φέρει επίσης τον Israel Horovitz σε συνεργασία με το Κέντρο Λογοτεχνών και το ΔΗΠΕΘΕ Ρόδου Διοργανώσαμε ένα πολύ ωραίο τριήμερο εκδηλώσεων Είναι ο σεναριογράφος μεταξύ άλλων του laquoΦράουλες και αίμαraquo Μάλι-στα είχαμε προβάλλει το laquoΦραουλες και αίμαraquo το είχε προλο-γίσει ο Κώστας

Πριν δύο χρόνια είχαμε φέρει το Λευτέρη τον Ξανθόπου-λο ο οποίος είχε κάνει και ένα master class εδώ πέρα για τα παιδιά που ασχολούνται με την κινηματογράφηση και είχαμε δείξει τον laquoΔραπέτηraquo μία εξίσου πολύ σημαντική ταινία με τον Καζάκο και τον Τζώρτζογλου Πέρσι το καλοκαίρι είχαμε οργα-νώσει το Φεστιβάλ Ψυχικής Υγείας μαζί με την ΠΑΝΑΚΕΙΑ Με το Ιταλικό προξενείο συνδιοργανώσαμε το αφιέρωμα στο Nino Rota Κάναμε κάποιες εκπαιδευτικές προβολές για τα δημοτικά σχολεία Τώρα συνεργαζόμαστε με το σχολείο δεύτερης ευκαι-ρίας και τους κάνουμε ειδικές προβολές και για όλα αυτά τα παιδιά τους μαθητές έχουμε εκδώσει κάρτες ελευθέρας εισόδου στις εβδομαδιαίες μας προβολές Κάθε χρόνο την παραμονή των Χριστουγέννων κάνουμε μία παιδική προβολή Πέρσι εί-χαμε δείξει τις βραβευμένες ταινίες του Φεστιβάλ Δράμας και τις βραβευμένες ταινίες του Φεστιβάλ της Πάτρας Κάναμε και μία προβολή στην Τήλο εκπαιδευτική σε συνεργασία με την Πρωτοβάθμια εκπαίδευση Και επίσης διατηρούμε τη συνεργα-σία μας με το Πανεπιστήμιο Αιγαίου η οποία είναι πάρα πολύ σημαντική

Είστε σε συνεργασία με το Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης και τους καθηγητές Ιστορίας του Αλήθεια τί ση-ματοδοτεί αυτή η πρωτοβουλία και ποιά είναι τα συν και τα πλην που έχετε ως τώρα καταγράψει

Κώστας Γεωργιάδης Να πω κατrsquo αρχήν πριν περάσω σrsquo αυτό ότι τυχαίνει καμιά φορά κάτι που δεν έχουμε προγραμ-ματίσει να είναι και από τα πιο ενδιαφέροντα Διότι έτυχε να κάνουμε ένα αφιέρωμα στον ιρανικό κινηματογράφο Δεν το ανέφερε ο Γιάννης Απλά είναι σημαντικές οι ευκαιρίες που σου δίνονται να γνωρίσεις κάτι το διαφορετικό και από την άλλη ο ιρανικός κινηματογράφος είναι ένας κινηματογράφος


115


που ακούγεται αρκετά πια μιάς και ένας σκηνοθέτης του ο Κιαροστάμι έχει βραβευθεί στις Κάννες δύο φορές Ήταν πολύ ενδιαφέρον Ήρθε μάλιστα και κάποιος από την πρεσβεία του Ιράν και μιλήσαμε Άρα λοιπόν είναι ένα παράθυρο σε ένα άλλο πολιτισμό το να ακούσεις ας πούμε μία διαφορετική άποψη για τα τεκταινόμενα εκεί μέσα από τη δικιά τους μα-τιά την κινηματογραφική Και τέτοια αφιερώματα θέλαμε να έχουμε πιο πολλά Να βλέπουμε όχι μόνο ευρωπαϊκό ή ακόμη περισσότερο Αμερικάνικο κινηματογράφο αλλά να δούμε κινη-ματογραφίες από όλο τον κόσμο Και από κάθε καλλιτεχνική και αισθητική άποψη

Τώρα για το Πανεπιστήμιο Η αλήθεια είναι ότι εγώ δεν έχω εμπλακεί πολύ Η σχέση με το Πανεπιστήμιο είναι απλά ότι έχω παρακολουθήσει κάποιες ταινίες που προβάλλανε

Για μένα η πρωτοβουλία είναι πολύ καλή Υπάρχει ένας αυ-τοστοχασμός Κάνουμε μια σειρά δράσεων και βλέπουμε Για μένα είναι καλή η πρόθεση το να συνδέσεις δηλαδή μαθήματα που κάνουν οι καθηγητές με ταινίες Αυτό ενδιαφέρει ή σεμι-νάρια ή οτιδήποτε να το συνδυάσεις με τον κινηματογράφο mdash είναι πολύ γόνιμο Πιστεύω ότι θα rsquoπρεπε ίσως άνθρωποι του Πανεπιστημίου οι οποίοι είναι πολύ καλοί στο αντικείμενο τους στην επιστήμη τους να συνεργάζονται με ανθρώπους οι οποίοι ξέρουν περισσότερα για τον κινηματογράφο και οι οποίοι τυχαίνει αυτή τη στιγμή να είναι στη λέσχη Το αποτέλεσμα πιστεύω θα ήταν περισσότερο ικανοποιητικό Είναι σαν να σου υπόσχονται πολλά να περιμένεις πολλά και τελικά να σε αφή-νουν στη δίψα ή στην πείνα σου

Από αυτή την άποψη πιστεύω ότι είναι μια καλή πρωτο-βουλία αλλά με δική τους βούληση θα έπρεπε να μας εμπλέ-ξουν περισσότερο στο θέμα του κινηματογράφου ώστε να μπο-ρέσουμε να συναντηθούμε από τη μια μεριά ο οποιοσδήποτε θεωρητικός ή καθηγητής ή ειδικός πάνω σε ένα τομέα mdashείτε είναι ιστορία είτε είναι οτιδήποτεmdash και να μπορέσουμε να δού-με ποιά είναι η ματιά πώς περνάει μέσα από ένα κείμενο μια άποψη μια ιδεολογία μια ιστορική θεώρηση πώς περνάει μέσα από τις κινηματογραφικές εικόνες αυτό θα rsquoχε περισσότερο εν-διαφέρον Όχι απλά να δείξεις μια ταινία σαν ξεκρέμαστο γε-γονός κάνοντας mdashτο πολύmdash μια διάλεξη πάνω στο θέμα Το


116

ενδιαφέρον λοιπόν για μένα θα ήτανε πώς ακριβώς δένονται αυτά τα δύο Γιατί ο κινηματογράφος mdashδεν είναι σωβινισμός αυτός κινηματογραφόφιλοςmdash έχει μια άλλη διάσταση από τις άλλες τέχνες Έχει μέσα το στοιχείο mdashόσο κι αν δεν το θέλουν όσο κι αν είναι ασυνείδητο μερικές φορές ή κρυφόmdash της ιδε-ολογίας το στοιχείο της ιστορίας το στοιχείο της άποψης Ο Γκοντάρ έλεγε ότι το κάδρο είναι ιδεολογικό και προφανώς και το μοντάζ και οτιδήποτε Άρα λοιπόν θα έχει ενδιαφέρον να δούμε πώς η κάθε θεώρηση ή το κάθε θέμα που προβάλλεται από το Πανεπιστήμιο κατορθώνει και περνιέται μέσα από τις εικόνες στον θεατή Από αυτή την άποψη πιστεύω ότι θα έπρεπε να εμπλακούμε περισσότερο αν ενδιαφέρεται το Πανε-πιστήμιο φυσικά καθόσον είναι δική τους πρωτοβουλία

Τέλος του α΄ μέρους της συζήτησηςΗ συνέχεια στο 4ο τεύχος των ldquoΝΗΣΙΔΩΝrdquo


117

Αφιερώματα

Το ερώτημα δεν συνιστά καν laquoσκιάraquo αινίγματος Ποιό είδος

του γραπτού λόγου laquoτιμήθηκε δε-όντωςraquo από τα ποικίλα αφιερώμα-τα των εφημερίδων πανελλήνιας κυκλοφορίας τόσο για το laquoλογο-τεχνικό 2009raquo όσο για τον φιλο-λογικό απολογισμό της δεκαετίας 2000-2009 Στις περισσότερες περιπτώσεις δια της λήθης και της αποσιώπησης

Η ποίηση ndash ασφαλώς Πράγμα που ndashμεταξύ πολλών άλλωνndash ση-μαίνει πως ότι διαβάζεται ή όσο διαβάζεται από παλαιούς ή νεό-τερους ποιητές παραμένει κυρίως στη δυναμική του ίδιου του κει-

μένου Στη φωνή του δωρισμένου mdashέπειτα από ανάγνωση ή ακρό-ασηmdash ποιήματος Που είτε διαρ-κεί είτε με τον χρόνο εξασθενεί Αυτοί που αποφαίνονται λοιπόν στην είσοδο της νέας δεκαετίας για την επαύριο του ποιητικού λόγου εξακολουθούν να είναι οι ίδιοι αγωγοί του ― οι αναγνώστες και ακροατές του

Τις ευχαριστίες μας στους επι-μελητές των εν λόγω αφιερωμά-των που με τις ειδολογικές επι-λογές τους ενισχύουν τον ρόλο όσων απολαμβάνουν αυτόβουλα και γιrsquo αυτό με ανοιχτό βλέμμα τις εμπνεύσεις της πολύτροπου μούσαςhellip

ΠΑΝΟΣ ΔΡΑΚΟΠΟΥΛΟΣ

Σχόλια amp αναφορές

Νησίδες 3 | Σ Χ Ο Λ Ι Α amp Α Ν Α Φ Ο Ρ Ε Σ


118

Μίαν ακόμη ελάσσονα παρωδία

Ακόμη και το λήμμα

ldquoΑναρχίαrdquo αρε-σκόμαστε να το διαβάζουμε στην πράξη με άκρως ldquoελλη-νικόrdquo τρόπο

κατεβάζουν ορισμένοι την ελλη-νική σημαία για να υψώσουν την σημαία Τους Αντικαθιστούν ένα σύμβολό εξουσίας μrsquo ένα άλλο εξουσιαστικό σύμβολο Καταφέ-ρονται εναντίον της κοινωνικής βίας σπάζοντας ρυπαίνοντας λεηλατώντας Αυτοαποκαλούνται laquoΑντιεξουσιαστέςraquo

Τίποτα όμως το αντι εξουσια-στικό δεν εκφράζεται στη συγκε-κριμένη πολιτική τους πρα κτική

Ή θα προτείνεις άλλον τρόπο κοινωνικής οργάνωσης και συ-μπεριφοράς ή κι εσύ θα αναρτάς τη νάιλον σημαιούλα σου στο ndashπροσωρινά ή δια μακρώνndash κατα-κτημένο κοντάρι και το πιο σύνη-θες θα επιτίθεσαι ndashαπροκάλυπτα ή συγκαλυμμέναndash εναντίον όσων δικαίων ή αδίκων αντιπαθείς ή απορρίπτεις

Τίμια και δίχως ψευδαισθή-σεις οι περί ου ο λόγος σκηνές εξέπεμψαν στην δημοφιλή (από πολλές πολιτικές μεριές) συχνό-τητα του μεταμφιεσμένου χουλι-γκανισμού


Τοπική κοινωνία και δημόσιο σχολείο

Οι απαρχές ενός διαλόγου

(με αφορμή την επίσκεψη του Υφυπουργού Παιδείας στα Δωδε-κάνησα 28-29 Οκτωβρίου 2009)

Δεν πρόκειται να σταθούμε στα παράπονα του Δημάρχου

Καλλιθέας περί του ldquoκομματικού χαρακτήραrdquo που υποτίθεται ότι είχαν οι επισκέψεις του κου υφυ-πουργού στο Δημοτικό Σχολείο και στο Νηπιαγωγείο Κοσκινού mdash υψηλή κι ενδεχομένως αμετροε-πή ldquoκάλυψηrdquo εισέπραξαν οι γρα-πτές διαμαρτυρίες του στα τοπικά φύλλα Δεν πρόκειται επίσης να σταθούμε στη στερεότυπη στάση που αποδίδει σημαντικό κομμάτι των στελεχών της εκπαίδευσης (ή όποιου ακόμη δημόσιου τομέα) στον εκάστοτε επισκέπτη προ-ϊστάμενό της η τυπολατρία η εμπεδωμένη κολακεία όσο και η επιδέξια ldquoσκηνοθεσίαrdquo δεδομένων είναι ορισμένα από τα πιο γνωστά συστατικά σχεδόν κάθε αντίστοι-χης ldquoδιοικητικής τελετουργίαςrdquo

Δεν είναι σώφρων να επιμείνει κανείς στα περίπου αναμενόμενα ndash σε όσα αποφέρουν προς εκεί-νους που τα ζουν και τα παρα-κολουθούν εκ του πλησίον (είτε ως ενεργό εκπαιδευτικό δυναμικό είτε ως ενδιαφερόμενοι πολίτες) κυρίως μειδίαμα ή πλήξη

Αντιθέτως Την εγρήγορση κάθε πνευματικού και πολιτικού μας αισθητηρίου απαιτεί ένα από τα μείζονα θέματα που το ουσια-


119


στικό μέρος των συζητήσεων του κου Πανάρετου με εκπροσώπους τόσο της ευρύτερης εκπαιδευτικής κοινότητας όσο και της τοπικής αυτοδιοίκησης της Δωδεκανήσου ανέδειξε πρώτο απrsquo όλα Αναφε-ρόμαστε στον προσανατολισμό της νέας ηγεσίας του Υπουργείου Παιδείας για μεγαλύτερη εμπλο-κή της τοπικής κοινωνίας στα του δημοσίου σχολείου

Διατυπώθηκαν εκ των κληθέ-ντων συνομιλητών ενδιαφέρου-σες προτάσεις που επιχείρησαν να ξεθολώσουν την ασάφεια του συγκεκριμένου ζητήματος επιμέ-ρους θέσεις που στη ροή της μίας ή της άλλης επιχειρηματολογίας συνόψισαν εν κατακλείδι αντι-θέσεις Το τίμημα του διαλόγου που δεν είναι διόλου τίμημα

Από τη μεριά μας συνεισφέρο-ντας στη πορεία αυτού του διαλό-γου θα θέλαμε να επισημάνουμε τα ακόλουθα δύο

1ον) Η υπάρχουσα κατάστασήσχέση μεταξύ Υπουργείου Παι-δείας και Τοπικής Αυτοδιοίκη-σης κρίνεται ικανοποιητική Και οι δύο πλευρές εκφέρουν ποικί-λα ndashκαι το σημαντικότεροndash τεκ-μηριωμένα παράπονα από την μία πλευρά το Υπουργείο και ο ΟΣΚ κατά καιρούς επαναλαμ-βάνουν την ενόχλησή τους για την απροθυμία των Δήμων να παραδώσουν στους δημότες τους εγκαταστάσεις σύμφωνες με τις προδιαγραφές του τόπουπολιτι-στικού ldquoπαραδείγματοςrdquo (ΕΕ) και της εποχής (21ος αιώνας) ndash από την άλλη οι Δήμοι αντιτείνουν

πως τους παραδόθηκε η ldquoαγγα-ρείαrdquo της συντηρήσεως των σχο-λικών κτηρίων δίχως όμως να τους διατεθούν προηγουμένως οι επαρκείς οικονομικοί πόροι προς εκπλήρωση των εν λόγω καθηκό-ντων τους (Όσον αφορά δε τα Δωδεκάνησα ας μας επιτραπεί να διερωτηθούμε ποιός παραβλέπει πως το κτηριακό ndashαπό τα Νηπια-γωγεία μας μέχρι τις σχολές του Πανμίου Αιγαίου στη Ρόδοndash είναι πρώτης γραμμής πρόβλημα)

2ον) Με δεδομένη την πολιτική βούληση της νέας κυβερνήσεως για διοικητικό μετασχηματισμό της χώρας με τον ldquoΚαποδίστρια 2rdquo ndashσε βραχυπρόθεσμη μάλιστα ακτίναndash δεν θα ήταν πιο δόκι-μο να κληθεί ως συν-εισηγητής της σχετικής μεταρρύθμισης και το ίδιο το Υπουργείο Παιδείας προκειμένου να επιτευχθεί ένας πρώτος κοινός (σύγχρονος κι όχι εκπρόθεσμος) σχεδιασμός για την υπέρβαση των γνωστών προβλη-μάτων που θα κληροδοτηθούν από την μέχρι στιγμής εκκρεμής διοικητική διάρθρωση

Σε αυτό το πλαίσιο αναπτύσ-σονται εξάλλου και τα πιο ισχυρά επιχειρήματα της πλευράς που αρνείται ndashτουλάχιστον προς το παρόνndash την μεγαλύτερη εμπλοκή της τοπικής κοινωνίας στη διοί-κηση των σχολείων το Ελληνικό παράδειγμα αποκέντρωσης απέ-χει δεκαετίες ολόκληρες από τα αντίστοιχα Σκανδιναβικά ή και το Γερμανικό τα οποία πράγμα-τι παρουσιάζουν επιτυχημένες φόρμουλές και εκπαιδευτικής


120

αποκέντρωσης Εντοπίζουμε τους ίδιους εθισμούς στις δημοτικές μας αρχές την αυτή πολιτικο-ποιημένη ανθρωπογεωγραφία ndashσυμπεριλαμβανομένων ασφαλώς και των δημοτώνndash και τέλος την ποικίλως εκπεφρασμένη σχολική τους κουλτούρα ( οργανωμένες σχολικές βιβλιοθήκες ευρύχωρες και λειτουργικές αίθουσες σίτισης μαθητών τοπικά κέντρα έρευνας και τεχνολογίας)

Νομίζουμε πως βρισκόμαστε στο πρώτο βήμα μίας μακράς ανηφόρας -όπου οι ένθεν κι ένθεν θέσεις ευκταίον είναι να μεταμορ-φωθούν με την γόνιμη συμμετο-χή των πολιτών κι όχι μόνο των ldquoειδικώνrdquo σε συνθέσεις

Επί του παρόντος το ουσιώδες που αξίζει να προστεθεί είναι ότι κατά τη διάρκεια του απαραίτη-του αυτού πολιτικού συγκερα-σμού δε χρειάζεται βιασύνη ndashπα-ράταιρο δείγμα τεχνοκρατικής ή και μικροκομματικής αντίληψης Δε χρειάζεται να συνταχθούμε κάτω από κίβδηλα ρητορικά σχή-ματα ή ευκαιριακά επικοινωνιακά πυροτεχνήματα (βλ ldquoεπανίδρυση του κράτουςrdquo και τα συναφή) Δε χρειάζεται ακόμη να πορευθούμε με την συντεχνιακή προτεραιό-τητα ndashκανένα ldquoμικρομάγαζοrdquo δεν είναι δυνατόν να υποκαταστήσει την όλη και γιrsquo αυτό ανοιχτή κι ουσιωδώς αυτορρυθμιζόμενη Πο-λιτεία Δε χρειάζεται ndashμε μία φρά-σηndash να έχουμε μαζί μας τον γνω-στό κακό μας εαυτό


Την Παρασκευή 22 Ιανουαρίου 2010 περατώθηκε η δίκη της

δασκάλας κ Στέλλας Πρωτονο-ταρίου πρώην διευθύντριας του 132ου Δημοτικού του σχολικού συγκροτήματος της Γκράβας Ένα σύντομο ιστορικό της υπόθεσης Η κ Στέλλα Πρώτονοταρίου είχε διωχθεί τεχνηέντως mdashμέσω της διακριτικής μεθόδου της προφο-ρικής συνεντεύξεωςmdash από τη δι-εύθυνση του σχολείου στο οποίο επί σειρά ετών είχε αναπτύξει σε συνεργασία με τους διδάσκοντες συναδέλφους της σημαντικότα-τες παιδαγωγικές δράσεις και και-νοτομίες οι οποίες είχαν την στή-ριξη των ίδιων των παιδιών του συλλόγου γονέων του σχολείου της ΔΟΕ καθηγητών πανεπι-στημιακών τμημάτων και φορέ-ων του τότε υπουργείου Παιδείας Στις 28-11-2007 η κ Πρωτονοτα-ρίου αντικαταστάθηκε από τον κ Ε Γιουτλάκη ο οποίος άμα τη αναλήψει του επιδόθηκε σε ένα κυνήγι μαγισσών τόσο κατά της πρώην διευθύντριας όσο και κατά των δασκάλων του σχολείου που την υποστήριζαν και προσπαθού-σαν να συνεχίσουν το έργο τους Αποτέλεσμα του πολέμου αυτού που φυσικά αποτελεί μέρος μόνο ενός ευρύτερου ιδεολογικού πο-λέμου της εποχής μας πάνω στο θέμα των σχέσεων μεταξύ ταυτό-τητας και ετερότητας (βλ βιβλίο Ιστορίας Στ΄ τάξης άρθρα στο laquoΠρώτο Θέμαraquo για τον καθηγητή Γ Κόκκινο διορισμός Θ Δραγώνα θέμα μεταναστών κα) ήταν να συρθούν στο εδώλιο του κατηγο-


121


ρουμένου τόσο η διευθύντρια όσο και η εκπαιδευτικός που έκανε μαθήματα μητρικής γλώσσας στα παιδιά το απόγευμα Τελικά οι δυο κατηγορούμενες αθωώθηκαν πανηγυρικά από το Μονομελές Πρωτοδικείο Αθηνών Θα μπο-ρούσε να πει κανείς laquoκαι ζήσαν αυτές καλά και εμείς καλύτεραraquo και να προσπεράσει και αυτή την είδηση όπως τόσες άλλες

Υπάρχουν όμως ορισμένα ση-μεία στα οποία αξίζει να σταθεί κανείς Το ένα σχετίζεται με την πλήρη μεταστροφή στο δικαστή-ριο του μηνυτή ο οποίος απέσυρε τις κατηγορίες δηλώνοντας ότι έλαβε προφορικές εντολές (κατο-νομάζοντας τον πρώην γγ του υπουργείου Παιδείας το 2007 Δ Πλατή) στο όνομα της Ελλη-νικής Δημοκρατίας (sic) και τις ακολούθησε Εν συνεχεία όπως δηλώνει τον άφησαν εκτεθειμένο απέναντι στο κύμα αντιδράσεων που ξεσηκώθηκαν από τις ενέρ-γειες του Αποκαλύπτεται λοιπόν ξεκάθαρα το γεγονός ότι η εκπαί-δευση λειτουργεί ως ευκαιριακό πεδίο πολιτικών και ευρύτερων ιδεολογικών διενέξεων χωρίς όμως mdashκαι εδώ βρίσκεται το αισχρό της υπόθεσηςmdash να λαμβάνονται ποτέ υπόψη οι άμεσα ενδιαφερόμενοι τα παιδιά και οι εκπαιδευτικοί Η πολιτική δίωξη της Πρωτονοταρί-ου επιβεβαιώνει τη διαπίστωση ότι η εκπαίδευση αποτελεί τη βασιλι-κή οδό μέσω της οποίας διέρχεται η όποια κραταιά ιδεολογία Κάθε προσπάθεια που πάει να ξεχωρί-σει από τον πολτό της παθητικής

αδράνειας θεωρείται επικίνδυνη Ειδικά το να διατηρείς ζωντα-νή την κριτική σου σκέψη (laquoδε-σμώτης τήδε ίσταμαι τοις ένδον ρήμασι πειθόμενοςraquo άφησε ως πνευματική διαθήκη του ο Άρης Αλεξάνδρου) το να αναλαμβά-νεις εθελοντικές πρωτοβουλίες (την ώρα που θα έπρεπε να κυνη-γάς περισσότερα εισοδήματα) και το να αρχίσεις να ενδιαφέρεσαι για το διπλανό σου και τα προ-βλήματα του συνιστούν για την καθεστηκυία παρακμή πράξεις ποινικά κολάσιμες

Σε αντίπραξη αυτών ο κ Ε Γιουτλάκης εκπλήρωνε εθνι-κή αποστολή (κατά το laquoποινήν εκτίωraquo του Πολύδωρα) ως ανα-λώσιμος συντελεστής ενός σα-θρού και γερασμένου συστήματος που στο όνομα της Δημοκρατί-ας ενοχλείται από κάθε τι που ξεφεύγει από τα τετριμμένα τα εσκαμμένα laquoΑν δεν μπορείς να μας διασφαλίσεις ότι θα καταρ-γηθεί το πρόγραμμα μπορεί να παραιτηθείς τώρα και να στείλου-με κάποιον άλλο στη θέση σουraquo του είχαν διαμηνύσει τα αόρατα πάντοτε κέντρα εξουσίας Συ-ντετριμμένος που δεν χαίρει της εκτίμησης ούτε των συναδέλφων του ούτε των παιδιών του σχο-λείου ούτε των ίδιων των εντο-λοδόχων του πλέον δηλώνει με-τανιωμένος laquoέτσι σταμάτησα τα μαθήματα και τώρα με θεωρούν φασίστα και ακροδεξιόraquo και πα-ραδέχεται laquoέκανα λάθος έπρεπε να είχα παραιτηθείraquo Ο κ Γιουτ-λάκης λειτούργησε ως άκριτο όρ-


122

γανο της εξουσίας και τώρα αυτή τον αφήνει ακάλυπτο και το χειρότερο γιrsquoαυτόν ανυπόληπτο Δυστυχώς γιrsquo αυτόν δρέπει τους καρπούς των επιλογών του

Πέρα όμως από τη δραματική διάσταση του ατόμου που χρησι-μεύει αρχικά ως πειθήνιο όργανο και εν συνεχεία ως απόρριμμα της εξουσίας η υπόθεση Πρωτονοτα-ρίου αναδεικνύει και μια άλλη διάσταση που δεν πρέπει να περά-σει απαρατήρητη Υπάρχουν ορι-σμένοι κύκλοι οι οποίοι έχοντας αυτοχρισθεί τιμητές και εκπρόσω-ποι του ελληνικού πνεύματος στοχοποιούν κάποια πρόσωπα και χτυπούν ομαδόν με πηχυαίους τίτλους στα μέσα ενημέρωσης υπερβάλλοντας και παραποιώ-ντας στοιχεία υποδαυλίζοντας ένα κλίμα μαζικής φοβίας υστε-ρίας μισαλλοδοξίας και κινδυνο-λογίας Όλα αυτά στο όνομα μιας ψευδεπίγραφης συλλογικής συ-νείδησης η οποία δήθεν απειλεί-ται από δολερούς εχθρούς παντα-χόθεν Ωστόσο ο αληθινός παιδα-γωγός οφείλει να προστατεύει το έργο του και τα παιδιά για τα οποία είναι υπεύθυνος πνευματι-κά από τα όποια μικροπολιτικά παιχνίδια τις όποιες διακρίσεις τα μίση την ξενοφοβία και το ρατσισμό Το σχολείο ιδιαίτερα το δημόσιο και αυτό το γνωρίζουν καλά όλοι οι δάσκαλοι οφείλει να είναι άσυλο για κάθε παιδική ψυχή και μάλιστα ιερό Το μεγά-λο και πολυσυλλεκτικό κύμα συ-μπαράστασης που δημιουργήθηκε προς υπεράσπιση της Σ Πρωτονο-

ταρίου και της παιδαγωγικής της προσπάθειας δείχνει ότι τα ναρ-κωμένα απέναντι στον υφέρπο-ντα (και μέσα μας) φασισμό αντα-νακλαστικά των πολιτών έχουν αρχίσει να ξυπνούν Κι αυτό μέσα στη γενικότερη κατήφεια είναι παρήγορο σημάδι

Για τη ωρική Κρήνη

Η οικτρή κατάσταση στην οποία βρίσκεται εδώ και δεκαετίες

η Δωρική Κρήνη στο λόφο της Φιλερήμου στην Ιαλυσό αντικα-τοπτρίζει πλήρως τη γενικότερη εικόνα σήψης που χαρακτηρίζει τα δημόσια πράγματα στον τόπο μας Αποτυπώνει παράλληλα την συμπλεγματική και απομυζητική σχέση που διατηρούμε εν πολλοίς με την πολιτισμική κληρονομιά των προγόνων μας Τα laquoαρχαίαraquo μας ενδιαφέρουν στο βαθμό που φέρνουν τουρίστες ndashάρα έσοδα- στον τόπο μας και στο βαθμό που βαυκαλίζουν τη ματαιοδοξία μας ως προς την ευγενική μας καταγω-γή που μας καθιστά ανώτερους σε σχέση με τους laquoκουτόφραγκουςraquo


123


(κατά το κλασσικό νεοελληνικό laquoόταν εμείς χτίζαμε Παρθενώνες αυτοί μάζευαν βελανίδιαraquo)

Προστατευμένη σε μια φυσική κοιλότητα του βουνού από τη μια πλευρά και από την άλλη από πα-νύψηλα κυπαρίσσια διατηρημένη καλά εδώ και δυόμισι χιλιετίες πε-ρίπου από πάσης φύσεως κατα-στροφικούς παράγοντες έπρεπε να φτάσει στα χέρια των νεοελλήνων για να φυλακιστεί σε ένα θλιβερό ικρίωμα και να καταδικαστεί σε αυστηρή απομόνωση από τα μά-τια κάθε επίδοξου θαυμαστή Το μνημείο έτυχε να το επισκεφθεί ο Σεφέρης λίγο πριν πεθάνει (το Μάιο του 1971) Ο ποιητής που τόσο εύστοχα είχε ήδη μιλήσει για τα laquoαρχαία μνημεία μας και τη σύγχρονη θλίψηraquo Ο πρόσφα-τα χαμένος συγγραφέας Νίκος Κάσδαγλης έχει καταγράψει αυτή την επίσκεψη και περιγράφει με πόσο θαυμασμό και πόση θέρμη το βλέμμα του ποιητή μελετούσε την σμιλεμένη στη πέτρα μορφή της λεοντοκεφαλής απrsquoόπου κά-ποτε κελάρυζε το νερό που έβγαι-νε από τα σπλάχνα του βουνού

Η Δωρική Κρήνη όμως από εκεί που είναι κρυμμένη δεν έπαψε να λειτουργεί ως μνημείο Αποτελεί ένα από τα αναρίθμητα μνημεία της υποκρισίας της αδι-αφορίας και της ιδιωτείας που χα-ρακτηρίζει το σύγχρονο βίο των

νεοελλήνων Υποκρισία καθώς τόσα χρόνια οι όποιοι laquoυπεύθυ-νοιraquo (δε φταίμε εμείς εάν η λέξη ακούγεται ειρωνικά) στερούν από τους επισκέπτες του πανέμορφου βουνού τη δυνατότητα να απο-λαύσουν το μνημείο με τη δικαι-ολογία δήθεν της συντήρησης και της αποκατάστασής του Αντrsquoαυ-τού οι πανάρχαιοι κίονες έχουν ποτίσει εδώ και χρόνια όχι από κανενός είδους laquoαρχαία σκου-ριάraquo -για να θυμηθούμε το βιβλίο της Μ Δούκα- αλλά από τη νέα σκουριά τη δική μας σκουριά και αποσύνθεση που μαστίζει ετούτο laquoτο αφανισμένο παρόνraquo Εκείνη των σαθρών υποστυλωμάτων των χαλκάδων που του πέρασαν -υποτίθεται για να το προστατέ-ψουν- και που το καταδίκασαν σε ισόβιο εγκλεισμό προσβάλλοντας τόσο την ύλη όσο και την αισθη-τική του

Τέλος η Δωρική Κρήνη απο-τελεί μνημείο της ιδιωτείας του νεοέλληνα ο οποίος εδώ και καιρό έχει απολέσει το αίσθημα ευθύνης απέναντι σε κάθε δημόσιο αγαθό απέναντι στο κοινό καλό εν γένει και διατρίβει στους λειμώνες της ιδιοτέλειας του εγωκεντρισμού της αμάθειας και της πλεονεξίας Τα αποτελέσματα που έχει αυτή η μαθητεία στην ιδιώτευση τα ζού-με στις μέρες μας



124

Tοπικές εκδόσεις

H εκδοτική παραγωγή στη Pόδο δεν έχει γίνει ως σήμερα απrsquo

ότι ξέρουμε αντικείμενο έρευνας και μελέτης Kαι όμως πρόκειται για μια παραγωγή αριθμητικά αξιόλογη και το ελάχιστο που μπορούμε να πούμε ποιοτικά όχι ασήμαντη Aναφερόμαστε σε βι-βλία που τυπώνονται στη Pόδο ή εκδίδονται από τοπικούς συλλό-γους ή φορείς

Πρώτα πρώτα ο αριθμός τους και αυτό μπορεί να φανεί απροσ-δόκητο σε όποιον δεν έχει ασχο-ληθεί με το θέμα ξεπερνά τους πενήντα τίτλους το χρόνο και δεν είναι πολύ λιγότερος από τους εκατό Yπάρχουν βέβαια χρονιές περισσότερο παραγωγικές από άλ-λες υπολογίζουμε όμως τους μέ-σους όρους τουλάχιστον για τα τελευταία πέντε ή έξη χρόνια

Aς εξετάσουμε λοιπόν αναλυ-τικότερα το ζήτημα Ποιοί εκδί-δουν τα βιβλία αυτά Θα μπορού-σαμε να χωρίσουμε τους εκδότες σε δύο κατηγορίες Στην πρώτη θα περιλαμβάναμε τους συλλόγους φορείς πνευματικές εταιρείες και δήμους Στη δεύτερη τις ιδιωτικές ή όπως θα λέγαμε παλιότερα τις εκδόσεις ιδίοις αναλώμασιν από τους συγγραφείς τους Kάθε μια από τις δύο κατηγορίες έχει όπως θα δούμε τα δικά της γνωρίσμα-τα σε ότι αφορά την εκτύπωση τη διανομή και κυρίως το είδος και το περιεχόμενο των βιβλίων

H Στέγη Γραμμάτων και Tε-χνών Δωδεκανήσου το Kέντρο

Συγγραφέων και Mεταφραστών η Δημόσια Bιβλιοθήκη παλαιότερα και πολλοί Δήμοι κυρίως της Pό-δου έχουν κάνει ενδιαφέρουσες εκδόσεις ιστορικές λαογραφικές ή γενικά μελέτες για διάφορα τοπι-κά θέματα Bιβλία υποδομής από τα οποία ενδεικτικά αναφέρουμε τις μελέτες του Zαχ Τσιρπανλή για τη μεσαιωνική και ιπποτική Pόδο την κλασική βέβαια ldquoIστο-ρία της Pόδουrdquo του Xρ Παπαχρι-στοδούλου τα ldquoΓλωσσοϊστορικά Mελετήματαrdquo του Aγ Tσοπανά-κη τις περιοδικές εκδόσεις της ldquoΣτέγηςrdquo Kαι άλλα φυσικά που σχηματίζουν ένα εκδοτικό σώμα αξιόλογο απαραίτητο για την τοπική μας αυτογνωσία Bέβαια πάντα εμφιλοχωρούν οι αμφι-βολίες και τα ερωτήματα αν δη-λαδή υπάρχουν εδραία κριτήρια αν μια συνεπής και μακροχρόνια εκδοτική πολιτική επιστημονικά επαρκής μπορεί να αναγνωρισθεί στις πρωτοβουλίες αυτές Aφή-νουμε μετέωρο το ερώτημα αυτό Tο περισσότερο που μπορούμε να πούμε είναι και πιστεύουμε εδώ δεν εκφράζουμε παρά μια γενικό-τερη αίσθηση πως υπάρχει η ανά-γκη για μια συνεκτικότερη συν-θετική εκδοτική προσπάθεια που θα έπρεπε ίσως να αναληφθεί από φορείς που ήδη αναφέραμε

Περισσότερο θα σταθούμε στις ιδιωτικές εκδόσεις Eπαγγελ-ματίες εκδότες που επιλέγουν τα βιβλία τα εκδίδουν και τα προωθούν στην αγορά γνωρίζου-με ότι δεν υπάρχουν Το βάρος των τεχνικών προβλημάτων της


125


εκτύπωσης αναλαμβάνουν λίγα ηρωικά θα λέγαμε τυπογραφεία που έχουν ήδη δεκάδες τίτλους στο ενεργητικό τους Kαι θα ήταν ενδιαφέρον αν κάποτε μια έρευ-να επικεντρωνόταν σrsquo αυτή την πλευρά της τοπικής βιβλιοπαρα-γωγής Όπως επίσης και στη δια-νομή τους την κυκλοφορία τους μέσα από τα βιβλιοπωλεία ή την αγορά αντιτύπων τους από οργα-νισμούς δήμους βιβλιοθήκες και άλλους τοπικούς οργανισμούς

Γνωρίζουμε φυσικά ότι τα βιβλία αυτά με λίγες εξαιρέσεις έχουν μικρή αναγνωσιμότητα Aυτό όμως δεν μειώνει την αξία τους ως δεικτών της τοπικής πνευματικής ζωής H συζήτηση λοιπόν για το περιεχόμενό τους τη θεματική τους και τη σφρα-γίδα που αφήνουν αν αφήνουν στην πνευματική κίνηση της πό-λης έχει νομίζουμε ενδιαφέρον

Όποιος έστω και ελάχιστα πα-ρακολουθεί από τις στήλες του τοπικού τύπου τις παρουσιάσεις τοπικών εκδόσεων ξέρει πολύ καλά ότι καλύπτουν περιοχές όπως η ποίηση οι αφηγήσεις και οι αναμνήσεις - μαρτυρίες λιγότε-ρο η πεζογραφία καθώς και έρευ-νες ή μελέτες λαογραφικές και ιστοριοδιφικές Μερικοί αριθμοί έχουν ενδιαφέρον Τελείως ενδει-κτικά και για ένα χρονικό διάστη-μα των λίγων τελευταίων μηνών βρήκαμε κάπου πενήντα τίτλους με την ποίηση να κερδίζει την πρώτη θέση

Mέσα σε αυτή την εικόνα μάλλον χαοτική μπορούμε να

διακρίνουμε κάποια γνωρίσμα-τα ορισμένες τάσεις Σε γενικές γραμμές θα λέγαμε ότι κοινό χα-ρακτηριστικό τους είναι ο τοπι-κιστικός εγκλεισμός που διατρέχει τα βιβλία ανεξάρτητα από το πε-ριεχόμενό τους την ποιότητα και τα επιμέρους γνωρίσματά τους Δηλαδή μια πραγμάτευση θεμά-των ένας χειρισμός υλικού που παγιδεύεται σrsquo ένα κλειστό περιο-ρισμένο χώρο μια έλλειψη επικοι-νωνίας με ευρύτερα ενδιαφέροντα ή θεωρήσεις απουσία μιας γενι-κότερης οπτικής σαν μία καθή-λωση σε μια παρωχημένη πλέον εκδοχή της τοπικής επαρχιακής λογοτεχνίας Kαι αυτό δεν έχει να κάνει πάντα με περιορισμένες συγγραφικές δυνατότητες αλλά είναι κληρονομιά μάλλον μιας πνευματικής ατμόσφαιρας μιας παράδοσης ή της πρόσληψής της που για διάφορους λόγους συνέβη να είναι αδύναμη και καχεκτική στον τόπο μας

Στις παρατηρήσεις αυτές βέ-βαια χωρούν οι εξαιρέσεις Ωστό-σο νομίζουμε η εικόνα είναι όπως την έχουμε περιγράψει Kαι επει-δή δεν πρέπει να μένουμε απλώς στις διαπιστώσεις θα λέγαμε ότι έχουν ωριμάσει πια οι συνθήκες ώστε ένα νέο εκδοτικό πνεύμα μια πρωτοβουλία στο χώρο του βιβλίου με ένα υπολογισμένο σχέδιο να εκδηλωθεί Ίσως η έκ-δοση με επιλογή και αξιολόγηση των παλαιότερων λογοτεχνών του τόπου μας η συνοπτική και πει-στική σύμφωνα με τις σύγχρο-νες απόψεις της τοπικής πνευ-


126

ματικής παράδοσης (αδύναμης δηλώσαμε πιο πάνω όχι όμως ασήμαντης) μπορεί να είναι το έναυσμα μιας νέας πορείας στην τοπική παραγωγή βιβλίου Mπο-ρεί δηλαδή να θέσει το πλαίσιο μέσα στο οποίο θα αξιολογηθούν και οι νεότερες φωνές να δώσει την αίσθηση μιας συνέχειας και συνέπειας στην πνευματική δημι-ουργία Στη λογοτεχνία ειδικότε-ρα που μας ενδιαφέρει εδώ πε-ρισσότερο Προϋπόθεση φυσικά η ανεύρεση του επαρκούς και επι-νοητικού επαγγελματία του εκδο-τικού χώρου Kαι ίσως αυτό πια στις μέρες μας δε φαντάζει τόσο εξωπραγματικό

Eγκώμιο της μικρής φόρμας

Mία εξομολόγηση προς τον αναγνώστη ένας από τους

κυριότερους λόγους για την έκ-δοση του περιοδικού ήταν η προ-βολή των δικών μας ανθρώπων των γραμμάτων των συντοπιτών μας που δοκιμάζουν τις δυνάμεις τους στον απαιτητικό χώρο της πεζογραφίας Nα γίνουν δηλαδή οι ldquoNησίδεςrdquo ένα σεμνό βήμα έκ-φρασης μια φιλόξενη γωνιά για τη λογοτεχνική δημιουργία με τη δημοσίευση πεζών διηγημά-των της μικρής πνοής κειμένων τέλος πάντων H εμπειρία μας όμως ως τώρα ήταν αρνητική Mε δυσκολία βρίσκουμε κείμενα και αναρωτιόμαστε μήπως πέρα από τις δικές μας ανεπάρκειες

που ασφαλώς υπάρχουν φταίει και ο προσανατολισμός η κα-τεύθυνση που δίνουν οι καλοί εργάτες της γραφής που έχουμε στο έργο τους Mήπως λέμε αντί των μεγαλόπνοων και φιλόδοξων συνθέσεων των μυθιστορημάτων στα οποία αφοσιώνονται με τις ευκολίες της ldquoποιητικήςrdquo γραφής και τις λαβυρινθώδεις ψυχολογι-κές διαδρομές είναι πιο γόνιμο πιο σημαντικό να δοκιμάσουν τις δυνάμεις τους στη μικρή φόρμα και για να αντιστοιχίσουμε τη μορφή προς το περιεχόμενο να κοιτάξουν τον περίγυρο να απο-δώσουν λογοτεχνικά αυτό που συμβαίνει γύρω τους

Aπαντάμε ναι θα ήταν πιο γόνιμο Aς συμφιλιωθούν λοιπόν με τον τόπο τους mdash και τις δυνα-τότητές τους Έτσι όχι μόνο θα απλοποιηθεί και η δική μας δου-λειά (αυτό είναι χιούμορ) αλλά είμαστε βέβαιοι θα δώσουν και ένα σημαντικό έργο που θα κερδί-σει την αναγνώριση και πέρα από τα στενά όρια του τόπου μας

Kαστελόριζο-Θράκηκαι τα παρεπόμενα

Οι αδελφοποιήσεις δήμων ήταν κάποτε μια τρέχουσα

πρακτική που γνώρισε πριν δύο ή τρεις δεκαετίες μεγάλες δόξες Tώρα γίνονται όλο και σπανιότε-ρες χωρίς πάντως και να λείπουν τελείως Mια από τις τελευταίες ήταν και αυτή του Kαστελορίζου


127


με ένα δήμο της Θράκης Πέρασε κάπως απαρατήρητη δίχως ιδιαί-τερη προβολή από τον τύπο Και όμως όχι πολύ παλιά στα τέλη της δεκαετίας του rsquo90 ανάλογες πρωτοβουλίες και συνεργασίες εί-χαν την υποστήριξη των επίση-μων αρχών ήταν μάλιστα μέσα στους σχεδιασμούς κοινοτικών επιχορηγήσεων όπως το περίφη-μο πρόγραμμα ldquoΘράκη-Aιγαίο-Kύπροςrdquo Aπό τότε φαίνεται ότι κύλησε πολύ νερό στο αυλάκι Oι ορίζοντες άνοιξαν τα στερεότυ-πα κατέρρευσαν και οι δήμαρχοι και άλλοι βαθμούχοι της Aυτοδι-οίκησης ανακάλυψαν τις αρετές της φιλίας και συνεργασίας των λαών Γίναμε μάρτυρες συνεργα-σιών σε πολιτιστικές εκδηλώσεις με τους γείτονες σε πρωτοβου-λίες οικονομικού και εμπορικού ενδιαφέροντος πολλές φορές χωρίς την έγκριση της κεντρικής εξουσίας Oυδέν το μεμπτόν θα θέλαμε όμως να κάνουμε μερικές παρατηρήσεις

Θα συμφωνήσουμε ότι σε με-γάλο βαθμό δεν πρόκειται παρά για απλές συμβατικότητες Έχουν πάντως αυτές οι αδελφοποιήσεις ένα περιεχόμενο μια συμβολική αξία κυρίως υπογραμμίζουν μια πολιτισμική συγγένεια ή μια κοι-νότητα στόχων και συμφερόντων όπως τα αντιλαμβάνονται εν πάση περιπτώσει οι φορείς της Kαι δη-λώνουν επίσης κάποιες προτεραι-ότητες πολιτικές ή εθνικές

Στη μια περίπτωση η μέριμνα για τον τονισμό της ταυτότητας την υπογράμμιση του συνορια-

κού ορίου στην άλλη η υπέρβα-ση των συνόρων η συμφιλίωση των λαών Aν το καλοεξετάσουμε πρόκειται για ιδεολογήματα και στη μια και την άλλη περίπτωση και είναι μάταιο να αναζητούμε το μέρος της αλήθειας που περι-έχουν Mέσα στη συγκυρία όμως της εξωτερικής απειλής πιο κο-ντά στις απαιτήσεις των καιρών βρίσκονται οι περί τα εθνικά φρονούντες εξάλλου οι λαοί δεν είναι εχθροί μεταξύ τους αλλού οφείλονται οι εντάσεις οπότε τι εξυπηρετούν αλήθεια πρωτοβου-λίες για την αντιμετώπιση ενός ανύπαρκτου προβλήματος

Συμπέρασμα υποστηρίζουμε τον δήμαρχο Kαστελορίζου και επαυξάνουμε Pίχνουμε την εξής πρόταση στο τραπέζι ας δημιουρ-γηθεί ένα δίκτυο αδελφοποιήσεων (εδώ θα μπορούσαν να απλοποι-ηθούν τα πράγματα με την τε-χνολογία του διαδικτύου) κατά μήκος της συνοριακής γραμμής από τον Έβρο ως το Kαστελόριζο εμπλουτισμένο με όλες τις δυνα-τές οικονομικές κοινωνικές και πολιτιστικές παραμέτρους της νησιωτικότητας που ίσως χρει-ασθεί είναι αλήθεια να ορισθούν εκ νέου Aς πρωτοστατήσει ο με-γάλος δήμος της Pόδου Άσχημη θα ήταν η ιδέα να προχωρήσει στην από κοινού διακήρυξη με το Aγαθονήσι για παράδειγμα μιας πρόθεσης για αδελφοποίηση

Παρεκκλίνοντες κινδυνεύ-ουμε να θεωρηθούμε βέβαια με αυτή την πρότασή μας σε σχέση με το νέο μαξιακό σύστημα που


128

προετοιμάζεται για την πόλη και εντός του οποίου θα υποχρεωθού-με να ζήσουμε στο μέλλον Ίσως είναι ενήμερος ο αναγνώστης ότι υπογράφηκε μνημόνιο συνεργασί-ας μεταξύ Πανεπιστημίου Αιγαί-ου και Δήμου Ρόδου όπου ανα-φέρεται ldquoτο Πανεπιστήμιο πλέον δεσμεύεται να συμβάλει συστη-ματικά στην κατασκευή της σύγ-χρονης ταυτότητας της πόληςμε τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της ιστορικότητας μεσογειακότη-τας γλωσσικής και πολιτισμικής ποικιλίαςrdquo Ανησυχούμε για τη θέση που μας επιφυλάσσεται ελ-πίζουμε όμως ότι αυτή η κατα-σκευή θα αποδειχθεί αρκετά ευ-ρύχωρη ώστε να χωρέσουμε και εμείς τελικά


Όλος ο κόσμος μια βιβλιοθήκη

Βοοkcrossing τώρα και στη Ρόδο

Εδώ και δύο μήνες η Λέσχη Ανάγνωσης Ρόδου αποτελεί

μέλος μιας πολύ μεγάλης συντρο-φιάς αυτής του bookcrossing Βιβλία που έχουμε διαβάσει μπορούμε να τα αφήσουμε σε κάποιο κεντρικό σημείο όπως αεροδρόμια λιμάνια ξενοδοχεία

και καφέ Απαραίτητη προϋπό-θεση να έχουμε μπει στη σελίδα bookcrossingcom και να έχουμε καταχωρήσει το βιβλίο το οποίο έτσι αποκτά ένα κωδικό το BCID Αυτός ο κωδικός τυπώνεται σε ένα αυτοκόλλητο και αποτελεί το εισιτήριο ή καλύτερα το διαβατή-ριο του βιβλίου μας στο υπέροχο ταξίδι του στον κόσμο Το βιβλίο είναι έτοιμο για αναχώρηση και περιμένει καρτερικά τον επόμενο αναγνώστη ο οποίος θα το διαβά-σει και θα το αφήσει με τη σειρά του για το επόμενο ταξίδι

Τα βιβλία μας βέβαια μπορεί να τα αφήνουμε να ταξιδέψουν και να γνωρίσουν άλλους τόπους και αναγνώστες δεν τα ξεχνούμε όμως Όποτε επιθυμούμε μπο-ρούμε να παρακολουθήσουμε τη διαδρομή τους μέσα από την ιστοσελίδα του bookcrossing και του κωδικού τους καθώς ο νέος αναγνώστης θα δηλώσει από που πήρε το βιβλίο και που βρίσκεται τώρα Πόσο υπέροχος τρόπος να μοιράζεσαι βιβλία να εξοικονο-μείς ενέργεια και φυσικούς πό-ρους να καθαρίζεις ράφια και βιβλιοθήκες Ανακυκλώνουμε τις αναγνώσεις μας και δίνουμε ζωή στα βιβλία Το πρώτο βιβλίο μέ-λους μας που ταξιδεύει είναι το ldquoSimply inconceivablerdquo Του ευ-χόμαστε ολόψυχα στο καλό

ΛΕΣΧΗ ΑΝΑΓΝΩΣΗΣ ΡΟΔΟΥ


129

Νησίδες 3 | ( A Ν ) Ε Π Ι Κ Α Ι Ρ Α

Χριστ ί να Περόν

Με σύμμαχο εσένα(Σχεδίασμα για ταινία μικρού μήκους)

Αυτό ήταν το σύνθημα της ΝΔ στις τελευταίες Ευρωεκλογές τον Ιούνιο του 2009 Πάνω από τα έντονα μαύρα γράμματα ο πρώην πρωθυπουργός να καταλαμβάνει το

μεγαλύτερο μέρος της αφίσας ndashλόγω εκτοπίσματοςndash με βλέμμα όλο σοβαροφάνεια και γεμάτο έπαρση

ΜΕ ΣΥΜΜΑΧΟ ΕΣΕΝΑ

Τους τελευταίους πέντε μήνες η οικογένειά μου κι εγώ βι-ώσαμε μια πολύ σκληρή δοκιμασία από αυτές που ακούς ότι συμβαίνει στους άλλους και πιστεύεις ότι δεν θα σου τύχει ποτέ

Η μητέρα μου έχοντας μόλις συμπληρώσει το 60ο έτος της ηλικίας της διαγνώστηκε με πολύμορφο γλοιοβλάστωμα στον εγκέφαλο έναν κακοήθη όγκο ο οποίος είναι άμορφος μη χει-ρουργήσιμος και εξαιρετικά επιθετικός

Έτσι αποφασίσαμε να laquoσυμμαχήσουμεraquoΠρώτος laquoσυμμάχησεraquo ο αδερφός μου τρέχοντας με τις εξε-

τάσεις στα χέρια από νευροχειρουργό σε νευροχειρουργό παρα-καλώντας τον καθένα να τον δεχθεί και να του μιλήσει ndashμε το αζημίωτο βέβαιαndash για 10 με 20 λεπτά

Επισκεφτήκαμε και συμβουλευτήκαμε τους καλύτερους νευ-ροχειρουργούς σε Ελλάδα Γερμανία και Αμερική και η απάντη-ση ήταν μια και η ίδια από όλους Δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα Απομένουν λίγες μέρες έως δύο μήνες ζωής


130

Μόνο ένας ογκολόγος πρότεινε να υποβληθεί σε ακτινοθε-ραπείες και χημειοθεραπείες για ενάμιση μήνα με σκοπό να θα παρατείνουμε τη βιωσιμότητά της για δύο μήνες Με την ελπίδα ότι υπάρχει μια μικρή πιθανότητα 20 να επιβιώσει τα δύο χρόνια

Έπειτα laquoσυμμάχησαraquo κι εγώ Εγκατέλειψα άντρα παιδιά και δουλειά στη Ρόδο και εγκαταστάθηκα στο νοσοκομείο του Πει-ραιά όχι μόνο για να συμπαρασταθώ στην μητέρα μου αλλά και για να κάνω χρέη νοσηλεύτριας αφού το προσωπικό του τμήματος επαρκούσε μόνο για να αλλάζει τους ορούς laquoΌλα τα άλλα τα κάνουν οι συγγενείςraquo όπως είπε και η προϊσταμένη Και βέβαια δεν τίθεται λόγος για αποκλειστική νοσηλεύτρια με 500 ευρώ σύνταξηhellip Έγινα laquoσύμμαχοςraquo χωρίς να παραπονιέ-μαιhellip Δεν είχα άλλη επιλογή

laquoΣυμμάχησεraquo και η γυναίκα του αδερφού μου η οποία έτρε-χε δύο με τρεις φορές την εβδομάδα στο ένα και μοναδικό φαρ-μακείο του ΙΚΑ στο κέντρο της Αθήνας για να προμηθεύεται τα σκευάσματα της χημειοθεραπείας τα οποία κόστιζαν 200 ευρώ το χάπι και της έδιναν κάθε φορά μόνο πέντε χάπια ενώ η βδομάδα ndashχρόνια τώραndash έχει επτά ημέρες Επίσης κάθε εβδομά-δα αφού της έδινα εγώ τα παραπεμπτικά του γιατρού πήγαινε στο ΙΚΑ του Βύρωνα να της τα εγκρίνουν για να μπορούμε να παίρνουμε και τα υπόλοιπα φάρμακα που ήταν απαραίτητα για την θεραπεία της τα οποία μας έδιναν ένα-ένα ή δύο-δύο για να μας κρατάνε σε φόρμα

laquoΣυμμάχησεraquo και η υπόλοιπη οικογένεια για να μπορέσει να βοηθήσει και να ξεκουράσει εμάς Ακόμα και η γιαγιά μου laquoΣυμμάχησανraquo και τα ανήλικα παιδιά μας που με τρομερή για την ηλικία τους κατανόηση ανέχτηκαν την απουσία την κού-ραση και τα νεύρα των γονιών τους προκειμένου να κάνουν ότι καλύτερο μπορούσαν για την αγαπημένη τους γιαγιά

Μετά από δύο εβδομάδες πήραμε εξιτήριο από το νοσοκο-μείο ndash έπρεπε να αδειάσει και το κρεβάτι γιατί περιμένουν και άλλοι laquoσύμμαχοιraquo ασθενείς με τους συγγενείς τους να νοσηλευ-τούν Η φαρμακευτική αγωγή συνεχίστηκε στο σπίτι και κάθε μέρα στις 7 το πρωί έπρεπε να είμαστε στο νοσοκομείο του Πειραιά για να κάνει την ακτινοθεραπεία της ώστε να γυρίζου-με πίσω πριν να ζεστάνει πολύ η μέρα μια που απαγορευόταν


131


η έκθεση της στον ήλιο Επιλέξαμε να μείνουμε στο σπίτι της γιαγιάς μου στην Βουλιαγμένη για περισσότερο καθαρό αέρα και για να έχουμε ένα πιο εύκολο δρομολόγιο το πρωί μέχρι τον Πειραιά Μια μέρα η μητέρα μου μου ζήτησε όμως να πάει για ένα βράδυ στο σπίτι της στη λεωφόρο Αλεξάνδρας να πάρει κάποια πράγματα και να κοιμηθεί ένα βράδυ στο κρεβάτι της που το είχε επιθυμήσει Δεν μπορούσα να της το αρνηθώhellip Δεν μπορούσα να της αρνηθώ τίποτα πια γιατί ήξερα ότι δεν έχει πολύ χρόνο να πραγματοποιήσει απλές επιθυμίες όπως αυτήν

Πήγαμε Παρκάραμε ndashμετά από 20 λεπτάndash και μείναμε εκεί Το πρωί στις 620 ήμασταν στο αυτοκίνητο καθrsquo οδόν προς Πειραιά Επειδή εξακολουθούσα να είμαι laquoσύμμαχοςraquo θεώρησα ότι δεν έπρεπε να κατέβω στο κέντρο μια που δεν κυκλοφο-ρούσα στον δακτύλιο κι έτσι κατηφόρισα τη λεωφόρο Αλεξάν-δρας για να πάω από Πειραιώς Στις 645 ήμασταν ακόμα στο πεδίον του Άρεως δηλαδή λίγα μέτρα πιο κάτω Ασυνήθιστο μποτιλιάρισμα για τόσο πρωινή ώρα Όταν με κόπο και ιδρώτα φτάσαμε στο τέρμα της Αλεξάνδρας αντιλήφθηκα ότι ο δρόμος αριστερά προς Μάρνης ήταν κλειστός και όλα τα αυτοκίνητα τα στέλνανε προς Πατήσια και Κυψέλη Ο λόγος Το βράδυ στις 8 θα μιλούσε εκεί αυτός που με το καταπιεστικό του ύφος μου ζήταγε να laquoσυμμαχήσωraquo και οι δρόμοι ήταν κλειστοί από τις 6 το πρωί

laquoΜε σύμμαχο εμέναraquoΌταν σταμάτησα μπροστά από μια κορδέλα και ζήτησα από

το όργανο της τάξης να περάσω γιατί έπρεπε σε δέκα λεπτά να είμαι στον Πειραιά και του εξήγησα και τον λόγο δείχνοντας την μητέρα μου στο κάθισμα του συνοδηγού με τα λιγοστά μαλλάκια και το καπελάκι στο κεφάλι της μου έδωσε σαφείς οδηγίες laquoΘα πας από Λιοσίων θα βγεις Καβάλας και από εκεί θα ξαναβγείς στον Πειραιάraquo

Όταν τον ρώτησα αν ήθελε να του φέρω και σουβλάκια από τον Ισθμό με αγριοκοίταξε και έτσι έφυγα γρήγορα-γρήγορα γιατί είχα και ταξίδι μπροστά μου

Έκανα αγώνα δρόμου Ούτε ξέρω με πόσα χιλιόμετρα έτρεχα και ποιους δρόμους πήρα για να φτάσω τελικά στον Πειραιά με μισή ώρα καθυστέρηση Και σε όλο το δρόμο αναρωτιόμουν Σε τι και γιατί να laquoσυμμαχήσωraquo Γιατί θέλει να με έχει laquoσύμμαχοraquo


132

Για να κάνω εγώ όλα αυτά που πρέπει να κάνουν άλλοι για μένα Αυτή δεν είναι laquoσυμμαχίαraquo είναι δουλεία

Όταν μετά από λίγο καιρό τελείωσαν οι θεραπείες του νο-σοκομείου και μπορούσαμε να ανεξαρτητοποιηθούμε ήρθαμε μαζί στη Ρόδο Κάθε εβδομάδα έτρεχα για φάρμακα και εξε-τάσεις Κάποια στιγμή όμως δεν ήταν σε θέση πια να βγαίνει εύκολα από το σπίτι και έτσι κάναμε αιμοληψία στο σπίτι και πηγαίναμε σε ιδιωτικό μικροβιολογικό εργαστήριο για τα απο-τελέσματα Την πρώτη φορά πλήρωσα 95 ευρώ και κατόπιν πήγα στο ΙΚΑ να καταθέσω τα χαρτιά Μου έδωσαν 95 ευρώ Η απάντηση τους ήταν ότι έπρεπε να φέρω την μητέρα μου στο ΙΚΑ να κάνει τις 9 από τις 10 εξετάσεις και για την μια που δεν κάνει το ΙΚΑ έπρεπε να κλείσω ραντεβού στο νοσοκομείοhellip Μα η γυναίκα δεν περπατάει πιαhellip Δεν έχει και χρόνο για μα-κροπρόθεσμα ραντεβούhellip Είναι δυνατόν να την κάνω βόλτες στη Ρόδο Αύγουστο μήνα Κανείς δεν laquoσυμμάχησεraquo μαζί μου Ακόμα και οι υπάλληλοι έμειναν απαθείς αφού δεν ήταν στην αρμοδ ιότητά τους να κάνουν κάτι Έτσι συνεχίσαμε να πληρώνουμε ιδιωτικά τις εξετάσεις και δεν ξαναπήγα στο ΙΚΑ να καταθέσω τα χαρτιάhellip Δεν είχε νόημαhellip Εκεί laquoσυμμα-χούσανεraquo για να μας εξευτελίζουνhellip

Στις αρχές του Σεπτέμβρη πήγα και στο ΤΕΒΕ και κατέθεσα τα χαρτιά της για ένα επίδομα που είχε δικαίωμα να πάρει ώστε να μην πληρώσει συμμετοχή στην αγορά αναπηρικού αμα-ξιδίου και του ειδικού κρεβατιού που έπρεπε να πάρουμε Μια χαρά Οι laquoσύμμαχοιraquo εκεί μου είπαν ότι σε δύο περίπου μήνες θα μας ειδοποιήσουν για την κατrsquo οίκον εξέταση Δεν ξέρω σε ποια διεύθυνση να τους στείλω αν μου τηλεφωνήσουν

Στις 22 του Σεπτέμβρη η μητέρα μου έφυγε από τη ζωή Ξέ-ραμε από την αρχή ότι δεν μπορούσαμε να κάνουμε τίποτα για να την κρατήσουμε ζωντανή Ήταν πέρα από τις δυνάμεις μας Αυτό που παλεύαμε να διασώσουμε όμως ήταν η αξιοπρέπειά της Για μας δεν ήταν ο ασθενής Νο 4832hellip Ήταν ο δικός μας άνθρωποςhellip Ήταν μια γυναίκα όλο ζωντάνια και σχέδια για το μέλλονhellip Ήταν μια γυναίκα που με κοσμιότητα και αυτοσυ-γκράτηση τα έβγαλε πέρα σε δύσκολες μέρες όταν χάσαμε τον πατέρα μου πριν δέκα χρόνια και στάθηκε στα πόδια της για να στηρίξει εμάςhellip Ήταν η κόρη η μάνα η γιαγιάhellip


133

Έφυγε από τη ζωή και ακόμα δεν κατάλαβα αυτήν τη laquoσυμ-μαχίαraquo για να της εξηγήσω γιατί έπρεπε να ταλαιπωρηθεί τόσο πολύhellip Και αναρωτιέμαι Αν αυτή η γυναίκα δεν είχε αυτήν την οικογένεια και ήταν μόνη της στη ζωή ποιος θα ήταν ο laquoσύμμαχόςraquo της Ποιός θα της συμπαραστεκότανε και ποιος θα έτρεχε για τα διαδικαστικά Ποιός laquoσύμμαχοςraquo θα την πηγαινό-φερνε στο νοσοκομείο Ποιός laquoσύμμαχοςraquo θα φρόντιζε γιrsquo αυτήν την αξιοπρέπεια που ήταν το μόνο που της είχε απομείνει

Ποιός laquoσύμμαχοςraquo από σας



134

ΓEΩPΓIOΣ K MIXAΛAKHΣH Iατρική στην TέχνηΕκδ Γράμμα Θεσνίκη 2009 σελ 294

ZAXAPIAΣ N TΣIPΠANΛHΣΠηγές για τον ιδιωτικό βίοτων Nισυρίων (18ος-20ος αι)Eκδ Aντ Σταμούλης Θνίκη 2009 σελ 166

ΣΩTHPHΣ ΓEPAΛHΣΨηλά το αίμα ΠοίησηΕκδ Γαβριηλίδης Αθήνα 2009 σελ 59

ΕΦΗ ΚΑΛΟΓΕΡΟΠΟΥΛΟΥΣκεύη ταξιδίου ΠοίησηΕκδ Ενδυμίων Αθήνα 2007 σελ 62

ΚΩΠΗΛΑΤΕΣ[ΠΕΡΙΟΙΚΟ ΣΥΖΗΤΗΣΗΣ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟΥ]ΤΕΥΧΟΣ 3 ΦΘΙΝΟΠΩΡΟ 2009Eκδ Γαβριηλίδης-Κατσιάπης σελ 96

KAΛYMNIAKA XPONIKATόμος IH΄Aναγνωστ Kαλύμνου ldquoAι MούσαιrdquoKάλυμνος 2009 σελ 537

NIKOΣ NIKOΛAOY amp ANTΩNHΣ AΓΓEΛHΣ H Pόδος του εικοστού αιώναBιβλιοπ έντρο Pόδος 2009 σελ 774

ΟΛΥΜΠΙΟΣ ΑΦΕΡΜΟΣΤο σχολείο κοιτάζει προς τα πίσωΜια ουτοπική πολιτική προσέγ-γισηΕκδ Γαβριηλίδης Αθήνα 2009 σελ 149

ΟΡΟΠΕΔΙΟΤεύχος 8 Χειμώνας 2009-2010Εκδ-ιευθ ημ ΚανελόπουλοςΝεμούτα Φολόης Ηλείας 2009 σελ 220

ΚΩΣΤΑΣ ΧΑΤΖΗΑΝΤΩΝΙΟΥΑγκριτζέντο ΜυθιστόρημαΕκδ Ιδεόγραμμα Αθήνα 2009 σελ 290

ΚΑΛΛΙΘΕΑ ΙΑΜΑΤΙΚΕΣ ΠΗ-ΓΕΣ (Callitea Le fonti 1927-1950)Έρευνα-Μελέτη Αντώνης Μαϊλ-ληςΈκδοση Rodos Image ήμος Καλλιθέας (δίγλωσση έκδοση ελ-ληνικά-ιταλικά)Ρόδος χχ σελ 157

Βιβλία amp περιοδικά που λάβαμε


135

Νησίδες 3 | Υ Σ Τ Ε Ρ Ο Γ Ρ Α Φ Ο

Το Αρχαιολογικό Μουσείο της πόλης μας με ανακαινισμέ-

νες από το 2004 τις υπάρχουσες Συλλογές του εμπλουτίστηκε πρό-σφατα με δύο νέες μόνιμες εκθέ-σεις την Προϊστορική και την Επιγραφική Συλλογή που στε-γάζονται στο κτίριο Villaragut

αναστηλωμένο αρχοντικό της Τουρκοκρατίας με παλαιότερα ιπποτικά στοιχεία στα δυτικά του Μουσείου Οι επισκέπτες από τις αίθουσες του Μουσείου οδη-γούνται στις νέες Συλλογές μέσω του μεγάλου ιστορικού κήπου ο οποίος στολισμένος με κρήνες

Η έκθεση της Επιγραφικής Συλλογής στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Ρόδου

Η πέτρα σώζεται αν τη σηκώσουμε από τη λάσπη και τη χτίσουμε σrsquo ένα σπίτι ή αν σκαλίσουμε

απάνω της το πνέμα

(από την Ασκητική του Ν Καζαντζάκη)


136

συντριβάνια λιμνούλες και στο-ές κατάφυτος από κυπαρίσσια φοίνικες και εσπεριδοειδή αρω-ματικά βότανα και καλλωπιστικά φυτά προσφέρει μία ευχάριστη ανάπαυλα αναψυχής αλλά και θέασης εντυπωσιακών αρχαίων ψηφιδωτών με μυθολογικά και ειδυλλιακά θέματα καθώς και εξαίρετων αρχιτεκτονικών μελών και γλυπτών Το σύνολο των θε-ματικών εκθέσεων του Μουσείου η υποβλητική αρχιτεκτονική των κτιρίων και το αρμονικό φυσικό τους περιβάλλον συνθέτουν μία σημαντική πολιτιστική νησίδα στην καρδιά της μεσαιωνικής πό-λης μοναδική ως προς την laquoεξι-στόρησηraquo του μακραίωνου πολι-τισμού της Ρόδου

Οι ροδιακές επιγραφές Η Ρό-δος ένα από τα σημαντικότερα κέντρα της ανατολικής Μεσογεί-ου κατά την ελληνιστική περίο-δο έχει δώσει πλήθος επιγραφών που αυξάνονται συνεχώς με τις ανασκαφές στην πόλη και τη νε-κρόπολη καθιστώντας τη Ρόδο δεύτερη μετά την Αθήνα σε αριθ-μό αρχαίων επιγραφών Το υλικό αυτό συνιστά ένα ιδιαίτερα πολύ-τιμο σύνολο για την αρχαιολογι-κή και ιστορική έρευνα λαμβά-νοντας υπόψιν ότι οι επιγραφές αποτελούν πρωτογενείς πηγές της ιστορίας που προσφέρουν άμεσα χωρίς τη μεσολάβηση τρίτων αξι-όπιστες πληροφορίες για τον αρ-χαίο κόσμο

Η έκθεση φιλοξενείται σε τέσ-σερις θολοσκέπαστες αίθουσες στό ισόγειο της ανατολικής πτέρυγας

του κτιρίου Villaragut Περιέχει επιγραφές δημόσιου και ιδιωτικού χαρακτήρα που προέρχονται κυ-ρίως από την πόλη της Ρόδου και καλύπτουν ένα ευρύ χρονολογικό φάσμα δώδεκα περίπου αιώνων από την αρχαϊκή εποχή έως τον 5ο αι μΧ Τα εκθέματα ποικίλα ως προς το περιεχόμενο αλλά και τη μορφή του φορέα τους παρου-σιάζονται κατά θεματικές ενότη-τες που αφορούν ενδιαφέρουσες πτυχές της ιστορίας της Ρόδου της πολιτικής θρησκευτικής και κοινωνικής ζωής της Eκτίθενται 210 επιγραφές ελληνικές κατά το μεγαλύτερο ποσοστό ενώ υπάρ-χουν και δείγματα αιγυπτιακής ιερογλυφικής φοινικικής και λα-τινικής γραφής

Η περιήγηση στην έκθεση αρ-χίζει με τη γέννηση της γραφής και τη συμβολή της στη μετά-δοση της γνώσης και στη διαφύ-λαξη της ιστορικής μνήμης των πολιτισμών Ο επισκέπτης πλη-ροφορείται για τη δημιουργία του ελληνικού αλφαβήτου και αντικρύζει τα πρώτα δείγματα γραφής από το νησί της Ρόδου χαραγμένα πάνω στην επιφάνεια αγγείων και αγαλματίων ήδη από τις απαρχές του ελληνικού αλφα-βήτου Ακολούθως βλέπει επιγρα-φές που φωτίζουν διάφορα ιστο-ρικά και πολιτικά γεγονότα της Ρόδου και χρονολογούνται μετά το συνοικισμό της που προέκυ-ψε από τη συνένωση των τριών αρχαϊκών πόλεων Ιαλυσού Κα-μίρου και Λίνδου το 411 πΧ και συνετέλεσε στη μεγάλη ακμή του


137


ροδιακού κράτους Ανάμεσα στα επίσημα κείμενα ψηφισμάτων και συμμαχιών συναντά το απόσπα-σμα επιστολής του αυτοκράτορα Νέρωνα προς τους Ροδίους που επιβεβαιώνει τη γνωστή και από άλλες πηγές ιδιαίτερη εύνοιά του προς τη Ρόδο

Τιμητικές και αναθηματικές επιγραφές λαξευμένες με αραιά ωραία γράμματα από έμπειρους λιθοξόους στην μαρμάρινη ή από τοπικό λάρτιο λίθο επιφάνεια βάθρων χάλκινων αδριάντων ιδρυμένων άλλοτε σε δημόσιους χώρους της πόλης της Ρόδου περιέχουν ονόματα πρυτάνεων στρατηγών γραμματέων της βου-λής και άλλων αξιωματούχων και μας πληροφορούν για την πολι-τειακή και διοικητική οργάνωση του ροδιακού κράτους Μεταξύ τους και ένας πρόγονος του Πα-ναίτιου του γνωστού μεγάλου στωϊκού φιλοσόφου από εξέχου-σα οικογένεια της Λίνδου Στρέ-φοντας το βλέμμα μας χαμηλά βλεπουμε και τα ονόματα των καλλιτεχνών που φιλοτέχνησαν το γλυπτό του βάθρου συνοδευό-μενα από τα ρήματα ἐποίησεν και ἐχαλκούργησεν

Εντύπωση προκαλεί ο λεπτο-μερής κατάλογος του πληρώματος ενός πολεμικού ροδιακού πλοίου όπου εκτός από τον κυβερνήτη τον πηδαλιούχο τους εργαζόμε-νους στην πρώρα και την πρύ-μνη τους τοξότες και άλλες ειδι-κότητες υπάρχει και έναν ιατρός μέτοικος από την Τρίπολη της Φοινίκης από τους ελάχιστους

μη ροδίους στο πλήρωμα Εδώ πληροφορείται ο επισκέπτης για το ροδιακό ναυτικό και τον σπου-δαίο ρόλο του στην ανάπτυξη του ροδιακού κράτους που κατά τις περιόδους ακμής του όπως βλέ-πει στον αναρτημένο χάρτη είχε εξαπλωθεί στα γειτονικά νησιά και στην απέναντι μικρασιατική ακτή τη ροδιακή Περαία

Στη δημοτική οργάνωση της Ρόδου τους δήμους στο νησί και την Περαία γίνεται λόγος στη συ-νέχεια με εποπτικό υλικό και επι-γραφές με ρόδιους πολίτες που το όνομά τους συνοδεύεται από το πατρώνυμο και το όνομα του δήμου στον οποίο ανήκαν Πα-ρουσιάζεται η κοινωνική διαστρω-μάτωση της πόλης που εκτός από του δημότες φιλοξενούσε και πολυάριθμους ξένους μετοί-κους και δούλους Συναντούμε ανθρώπους από την Κυρήνη της Λιβύης την Μικρά Ασία και από κάθε γωνά της Μεσογείου και του Ευξείνου Πόντου που ζούσαν και εργάζονταν στη Ρόδο και με την ιδιαίτερη καταγωγή τους την δι-αφορετική προφορά τις εξωτικές λατρείες και τελετουργίες τους της προσέδιδαν έναν κοσμοπολί-τικο χαρακτήρα Σημαντικό ρόλο στη ζωή της πόλης έπαιζαν οι πο-λυάριθμοι σύλλογοι (κοινά) όπου ήταν οργανωμένοι ξένοι κάτοικοι αλλά και εντόπιοι Ενδιαφέροντα στοιχεία για την δομή και τη λει-τουργία των συλλόγων και τις δραστηριότητες των μελών τους ανιχνεύονται στο πλούσιο ροδια-κό επιγραφικό υλικό


138

Στη δεύτερη αίθουσα της έκθε-σης ο επισκέπτης εισέρχεται στον χώρο των ιερών αντικρύζοντας επιγραφές με καταλόγους ιερέων από τα επισημότερα ιερά του νη-σιού εορτές και πανηγύρεις Πλη-σίον τους θα δεί βωμίσκους και μικροσκοπικές πλάκες με ονόματα θεοτήτων που προστάτευαν την οικία και την οικογένεια όπως η Τύχη ο Αγαθός Δαίμων η Εκά-τη και οι Μοίρες Η ευγνωμοσύνη και η ευλάβεια ενός ασθενούς που γιατρεύτηκε από τον θεό Ασκλη-πιό αποτυπώνεται στην επιγραφή του αναθήματος που του αφιέ-ρωσε για την ίασή του (ἰατήρια)

Στα Γυμνάσια που υπήρχαν στην πόλη της Ρόδου στην ορ-γάνωση και τη λειτουργία τους αλλά και στα έργα τέχνης που τα κοσμούσαν αναφέρονται τα εκ-θέματα ανάθημα των επιστατών των παίδων του ελαιοθέτη και του γραμματέα τους ανάθημα ενός γυμνασίαρχου στον επίσημο θεό της Ρόδου τον Ήλιο και στον προσωποποιημένο Δήμο (Δᾶμο) των Ροδίων και μεγάλο τιμητι-κό βάθρο συντάγματος χάλκινων γλυπτών με ποδόσχημους τόρ-μους στην άνω επιφάνειά του για την στερέωση των αγαλμάτων

Η εντυπωσιακά πλούσια καλ-λιτεχνική παραγωγή του νησιού ιδιαίτερα στον τομέα της χαλκο-πλαστικής και οι υπογραφές δι-άσημων γλυπτών που εργάστη-καν στο νησί και τα έργα τους κόσμησαν τους δημόσιους χώ-ρους και τα ιερά του φιλοξενεί-ται στην τρίτη αίθουσα μαζί με

την άνθηση των γραμμάτων και την πνευματική καλλιέργεια που συνετέλεσαν στην ανάδειξη της Ρόδου σε σπουδαίο πνευματικό και παιδευτικό κέντρο ιδιαίτερα κατά τον 2ο και 1ο αι πΧ Επεξη-γηματικά κείμενα πληροφορούν για την περίφημη Βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας και της Περγάμου απεικονίζεται η αναπαράσταση αρχαίας βιβλιοθήκης και εκτίθε-νται γλυπτοί λίθινοι πάπυροι και επιγραφές σχετικές με τη Βιβλι-οθήκη που λειτουργούσε στο με-γάλο Γυμνάσιο των νέων στην ακρόπολη

Η Βιβλιοθήκη του Γυμνασίου των νέων Πρόκειται για μια από τις ελάχιστα γνωστές Βιβλιοθήκες που συνδέονται με Γυμνάσια και εκφράζουν τη νέα διάσταση που τα χαρακτηρίζει προπάντων κατά την ελληνιστική περίοδο αυτήν της μάθησης και της καλλιέργει-ας των νέων Η οργάνωση και η λειτουργία της οριζόταν με κανο-νισμούς όπως βλέπουμε στα ψη-φίσματα της πρώτης επιγραφής Δίπλα σrsquoαυτήν μία δεύτερη πολύ σημαντική για την αρχαία ελλη-νική γραμματολογία ένα από τα πολυτιμότερα εκθέματα του Μου-σείου όπου ο επισκέπτης αξίζει να σταθεί λίγο περισσότερο για να προσεγγίσει τις πληροφορίες της

Η επιγραφή που χρονολογεί-ται στον 2ο αι πΧ και έχει λα-ξευθεί με μικρά γράμματα στην επιφάνεια πλάκας από λάρτιο λίθο περιέχει αλφαβητικά δι-άφορους συγγραφείς και τους τίτλους των βιβλίων τους που


139


υπήρχαν στη Βιβλιοθήκη καθώς και τον αριθμό των αντιτύπων Στην πρώτη από τις δύο στήλες στις οποίες είναι διατεταγμένη η επιγραφή περιλαμβάνονται πολιτικά συγγράμματα του Διο-νυσίου του Φαληρέως γνωστού αθηναίου πολιτικού πολύπλευ-ρου λόγιου και φιλοσόφου (4ος αι πΧ) τρεις λόγοι του ρήτορα και συγγραφέα Ηγησία (γύρω στο 250 πΧ) ο οποίος μεταξύ άλλων έγραψε και το ἐγκώμιον Ῥόδου η (ρητορική) Τέχνη και ένας λόγος του Θεοδέκτη ρήτορα και ποιητή από τη Φάσηλη της Μικράς Ασίας (4ος αι πΧ) σημαντικός αριθμός λόγων του Θεοπόμπου φημισμέ-νου ιστορικού και ρήτορα από τη Χίο μαθητή του Ισοκράτους (4ος αι πΧ) μεταξύ των οποίων και ένας συμβουλευτικός προς τον Αλέξανδρον και μία καταδρομή (λίβελλος) κατά του Πλάτωνος το σύγγραμμα ενός άλλου Θεοπό-μπου συγγραφέα άγνωστου από αλλού Στη δεύτερη πιό αποσπα-σματική στήλη αναγράφονται έργα κυρίως φιλοσοφικά του Δι-ονυσίου (επίσης άγνωστου) του Δαμοκλείδα αθηναίου ρήτορα (4ος αι πΧ) και του διακεκριμένου λόγιου και γεωγράφου Ερατο-σθένους από την Κυρήνη (3ος αι πΧ)

Ο κατάλογος αυτός ή πίναξ θα συνεχιζόταν και σε άλλες πλά-κες τοποθετημένες όλες στο κτί-ριο της Βιβλιοθήκης Όπως δια-φαίνεται από τους τίτλους στη Βιβλιοθήκη είχαν συγκεντρωθεί τα σπουδαιότερα συγράμματα της

εποχής που συνέβαλαν στη φιλο-σοφική και ρητορική παιδεία των νέων Είναι γνωστό από τις πηγές ότι οι ροδιακές σχολές φιλοσοφί-ας και ρητορικής ξεπέρασαν τα όρια του νησιού προπάντων από τον 2ο αιώνα και μετά προσελ-κύοντας νέους από τη Ρώμη και άλλες περιοχές όπως τον Τιβέριο Γράκχο τον Κικέρωνα και τον Ιούλιο Καίσαρα

Στον χώρο της φιλοσοφίας και της ποίησης μας μεταφέρουν οι επόμενες επιγραφές έμμετρες όλες Ένα επιτύμβιο επίγραμμα που εξυμνεί την αξία και τη φήμη του Αριδείκη που είχε αποτεθεί στο σπηλαιώδη τάφο στη δωρική γη της Ρόδου και μιλά για τις νε-κρικές τελετές και προσφορές για τις οποίες φρόντισαν πιθανώς οι μαθητές και φίλοι του τιμώντας τις Μούσες που τον ανάθρεψαν με στοργικά χέρια στα πλατωνικά μονοπάτια Οι εκδότες της επι-γραφής συσχέτισαν το πρόσωπο του νεκρού με τον γνωστό από φιλολογικές πηγές πλατωνικό φι-λόσοφο Αριδείκη μαθητή του Αρ-κεσιλάου και τον πρεσβευτή που είχε σταλεί από τους Ροδίους στη διαμάχη τους με την πόλη Βυζά-ντιο (220 πΧ)

Ένας σημαντικός ρόδιος ποι-ητής ο Διοκλής άγνωστος από αλλού υμνείται σε ένα άλλο επί-γραμμα Ο ποθητός στους φίλους του Διοκλής που τον προστά-τευαν οι Πιερίδες Μούσες με τις ωραίες πλεξούδες εδόξασε την πατρίδα του τη Ρόδο και τον πα-τέρα του όχι μόνον ως τραγικός


140

ποιητής αλλά και για νίκες του σε σατυρικά δράματα στα Λήναια όπου στεφανώθηκε με κισσό Ο Διοκλής που πρέπει να έζησε με-ταξύ του 250 και 150 πΧ αφού με προθυμία ακολούθησε τα έργα της δικαιοσύνης έφυγε στους θα-λάμους της Λήθης

Μία μοναδική ως προς το πε-ριεχόμενό της επιγραφή του 1ου αι πΧ περιέχει το όνομα του μεγάλου ποιητή της αρχαίας κω-μωδίας Αριστοφάνη και ένα από-σπασμα από το έργο του Βάτρα-χοι που ανεβάστηκε το 405 πΧ στην Αθήνα Η επιλογή των στί-χων 454-459 από τον χορό των μυημένων και η χάραξή τους στην επιφάνεια της μαρμάρινης κυλινδρικής βάσης όπου πιθα-νώς στερεωνόταν αγαλμάτιο του Διονύσου (Βάκχου) φαίνεται ότι έγινε από κάποιο κοινό (σύλλο-γο) μυστών του Το κείμενο με ελάχιστες παραλλαγές ομοιάζει με αυτό του κώδικα της Ραβέν-νας (τέλος 10ου μΧ αι) ενός από τους αρχαιότερους διασωθέντες κώδικες του έργου Είναι ενδια-φέρον ότι σύμφωνα με κάποιες αρχαίες μαρτυρίες ο Αριστοφάνης είχε την καταγωγή του μεταξύ άλλων τόπων από τη Ρόδο Αυτό πιθανώς ήταν και πεποίθηση των αρχαίων Ροδίων

Η σφαίρα του ιδιωτικού βίου και οι καθημερινές ασχολίες αντι-προσωπεύονται στην τελευταία αίθουσα με προσωπικά και οικι-ακά αντικείμενα με χαραγμένο το όνομα του κατόχου ταπεινά αναθήματα προσκυνητών σε ιερά

πήλινα φαρμακοδοχεία γραπτές επιστολές εμπορικού χαρακτήρα πάνω σε θραύσματα πήλινων αγ-γείων και πρόχειρα σημειώματα καθώς και αγγεία με το σφράγι-σμα του εργαστηρίου κατασκευής των

Η ροδιακή νεκρόπολη μια από τις μεγαλύτερες του ελληνιστικού κόσμου παρουσιάζεται στην ίδια αίθουσα μέσα από ένα πλήθος ποικιλόμορφων επιτύμβιων laquoση-μάτωνraquo μνημείων που ίδρυαν οι οικείοι επάνω στον τάφο του αγαπημένου τους προσώπου για την διαιώνιση της μνήμης του στήλες απλές ή ανάγλυφες με σκηνές από την καθημερινή ζωή μικροσκοπικές λίθινες πλάκες βωμοί με ανάγλυφες γιρλάνδες δάφνης ή κισσού και ταινίες ολό-γλυπτες συνθέσεις και αγάλματα Όλα από την ταπεινή πώρινη στήλη ενός δούλου που ονομα-ζόταν Νοῦς ως το εντυπωσιακό μνημείο laquoτης Μηνοδώραςraquo μαρ-μάρινο υπερφυσικού μεγέθους άγαλμα με τη μορφή σεβάσμιας δέσποινας αστής αντικατοπτρί-ζουν μια πολυσύνθετη κοινωνία και εκφράζουν βαθειά συναισθή-ματα και μεταθανάτιες δοξασίες

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρου-σιάζουν οι επιγραφές αυτών των μνημείων στις οποίες ο επισκέ-πτης συναντά ρόδιους πολίτες αλλά και ένα πλήθος ξένων με-τοίκων ή δούλων από τη μακρι-νή Κολχίδα τη Μικρά Ασία τη Βηρυτό την Αλεξάνδρεια της Αι-γύπτου και άλλες περιοχές που κατοικούσαν στη Ρόδο Ανάμεσά


141


τους θα αντικρύσει και έμμετρα κείμενα χαραγμένα με πυκνά γράμματα στην ψυχρή επιφάνεια του λίθου που εξυμνούν τις αρε-τές ή δραστηριότητες του νεκρού και διατυπώνουν συναισθήμα-τα αγάπης και οδύνης για την απώλεια του προσφιλούς προσώ-που αλλά και συμβολισμούς και δοξασίες για την επέκεινα ζωή Αξίζει να σταθούμε στο επιτύμ-βιο του μικρούλη Πλούτου αδι-κοχαμένου στην τρυφερή ηλικία των τριών ετών που μέσω της επιγραφής απευθύνεται στον πε-ραστικό διαβάτη λέγοντας Στήλη σοι λέξει τὸν ἐμὸ[ν] μόρον ἠδέ χαρακτὰ γράμματα πῶς τrsquo ἒθα-νον καὶ οὔνομα τῶν γονέων˙ δηλ η στήλη θα σου μιλήσει για την τύχη μου και τα χαραγμένα γράμματα θα σου διηγηθούν πώς πέθανα και το όνομα των γονιών μου

Αναφορά στα ταφικά έθιμα και την καύση των νεκρών γίνε-ται με την έκθεση τεφροδόχων αγγείων από πηλό και λίθινων οστεοθηκών που πλαισιώνεται από μία λιτή αναπαράσταση υπό-

γειου ταφικού ορύγματος με οστε-οθήκες τοποθετημένες στο χώμα και κτερίσματα (δώρα προς τους νεκρούς) από πήλινα μυροδοχεία Ανάμεσα στις επιγραφές τους ανιχνεύουμε τη συγγενική σχέση μεταξύ δύο προσώπων αλλά και την ιδιότητα μιας ξένης γυναί-κας της Ισμήνας η οποία υπήρξε κιθαρωδός

Αν και η μορφή του φορέα των επιγραφών δεν είναι με πρώτη ματιά ελκυστική όπως ένα χρυσό κόσμημα ίσως η προσέγγιση του κειμένου ελκύσει τον φιλομαθή επισκέπτη να το laquoδιαβάσειraquo αντα-μείβοντάς τον με μια μικρή ιστο-ρία ή μια περιήγηση στον κόσμο της αρχαίας Ρόδου ένα ξεφύλλι-σμα της ιστορίας της

Ένας ανεξάντλητος θησαυρός πληροφοριών ξεπηδά από την laquoανάγνωσηraquo ενός επίσημου κειμέ-νου ή μιάς προσωπικής μαρυρί-ας κάποιου ανώνυμου προσώπου από τα βάθη του αρχαίου κόσμου μιας και laquoοι επιγραφέςraquo όπως έχει διατυπωθεί laquoείναι ποικίλες όπως και η ζωήraquo

ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΔΡΕΛΙΩΣΗ


142

Η Μυρτώ Βαξεβάνη γεννήθη-κε το 1971 στη Μυτιλήνη Μεγά-λωσε στο χωριό του Οδυσσέα Ελύ-τη (Παπάδος-Γέρας) όπου και τε-λείωσε τη δευτεροβάθμια εκπαί-δευση Φοίτησε στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης στο Αγγλικό τμήμα τής Φιλοσοφι-κής Σχολής Εργάστηκε για αρκε-τά χρόνια ως καθηγήτρια Αγγλι-κής γλώσσας σε αρκετά μέρη της Ελλάδος με τελευταίο σταθμό τη Ρόδο όπου υπηρετεί από το 2005 ως σήμερα

Ο Πάνος ρακόπουλος βλ Νησίδες τχ 2 2009

Η Αναστασία ρελιώση γεν-νήθηκε στη Θεισόα Αρκαδίας Εί-ναι αρχαιολόγος της ΚΒ΄ Εφορείας Αρχαιοτήτων Δωδεκανήσου Έχει επιμεληθεί αρχαιολογικές εκθέ-σεις και συνέβαλε στην οργάνω-ση μουσείων σε νησιά της Δωδε-κανήσου

Ο Φώτης Θαλασσινός γεννή-θηκε το Σεπτέμβρη του 1977 στην Κω Από τις Εκδόσεις Καστανιώτη κυκλοφορούν οι συλλογές διηγη-μάτων του ldquoΟ θάνατος του κόμη του Λωτρεαμόνrdquo (2004) και ldquoΛού-παrdquo (2007)

Ο Γιάννης Ηρακλείδης βλ Νησίδες τχ 2 2009

Η Εριφύλη Κανίνια βλ Νη-σίδες τχ 1 2009

Ο ημήτρης Κόκκινος γεν-νήθηκε το 1973 Έζησε τα παιδι-κά του χρόνια στη Ρόδο και την Κέρκυρα Είναι πτυχιούχος του ΠΤΔΕ του Πανεπιστημίου Αι-

γαίου Το 2002 ανακηρύχτηκε δι-δάκτορας από το Πανεπιστήμιο Marc Bloch του Στρασβούργου στον τομέα της Νεοελληνικής Λο-γοτεχνίας Υπηρετεί ως δάσκαλος σε δημόσια σχολεία της Δωδεκα-νήσου ενώ παράλληλα είναι επι-στημονικός συνεργάτης του Πα-νεπιστημίου Αιγαίου

Ο Αντώνης Κρητικός σπουδά-ζει μουσική ευρωπαϊκή και βυζα-ντινή Παράλληλα παρακολουθεί μαθήματα δημιουργικής γραφής υπό την καθοδήγηση της ποιή-τριας Ματίνας Μόσχοβη Είναι 29 ετών ζει και εργάζεται στην Αθήνα

Ο Κωνσταντίνος Λυντέρης γεννήθηκε στην Αθήνα το 1973 και σπούδασε στο Παιδαγωγικό τμήμα Προσχολικής Εκπαίδευσης στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου Νωρίς στη ζωή του βρήκε δίοδο έκφρα-σης μέσω της συγγραφής ποιημά-των παραμυθιών και θεατρικών έργων αλλά και της αρθρογραφί-ας Κάποια ποιήματά του έχουν δημοσιευθεί σε εφημερίδες και πε-ριοδικά ενώ έχει εκδοθεί και μία επιλογή ποιημάτων του με τίτλο Άνω θρώσκω

Η ώρα Παρδάλη-Σωτρίλλη είναι φιλόλογος και ποιήτρια Ζει και δημιουργεί στη Ρόδο Έχει εκδώσει δύο ποιητικές συλλογές ldquoΚυψελίδεςrdquo και ldquoΡοέςrdquo από τις εκδόσεις Γαβριηλίδης και μία με-λέτη για την ποίηση της Μ Εβδο-μάδας ldquoΜεγάλη Εβδομάδα Η Ποίηση στην Οδό των Δακρύωνrdquo

Οι συγγραφείς του τεύχους


143

Νησίδες 3 Ο Ι Σ Υ Γ Γ Ρ Α Φ Ε Ι Σ Τ Ο Υ Τ Ε Υ Χ Ο Υ Σ

143

από τις εκδόσεις Ζήτη Επίσης το βιβλίο ldquoΟ ποιητάρης της Λίνδουrdquo κυκλοφόρησε με επιμέλεια ύλης και σχόλια δικά της

Η Χριστίνα Περόν γεννήθη-κε και μεγάλωσε στο κέντρο της Αθήνας από το 74 και μετά Σπούδασε στη Φιλοσοφική σχολή Αθηνών Ασχολείται ερασιτεχνι-κά και επαγγελματικά με τη με-τάφραση και την εκπαίδευση Αδημοσίευτα γραπτά της βρίσκο-νται καλά κλεισμένα σε πατάρια και ντουλάπια τα οποία πρωτί-στως τέθηκαν υπό την κριτική αγαπημένων προσώπων

Η Τίτσα Πιπίνου γεννήθη-κε στη Ρόδο το 1954 Είναι πε-ζογράφος Τελευταίο της βιβλίο ldquoΖωή χωρίς φιλοδώρημαrdquo εκδό-θηκε από τα Ελληνικά Γράμμα-τα (2008)

Ο Νίκος Κ Φιλίππου βλ Νη-σίδες τχ 1 2009

Ο Γιάννης Χρυσανθόπουλος γεννήθηκε στην Περιστέρα Αχα-ΐας το 1958 Είναι οικονομολό-γος Ζει και εργάζεται στην Πά-τρα Έχει εκδώσει δύο ποιητικές συλλογές και έχει δημοσιεύσει σε περιοδικά ποιήματα Έχει γράψει κείμενα για την λογοτεχνία και την τέχνη στον ημερήσιο αθηνα-ϊκό τύπο και σε λογοτεχνικά πε-ριοδικά



Bιβλιοπωλείο

ldquoΤο ΔέντροrdquoΓια σας τους φίλους και τα παιδιά σας

ένα βιβλίο το καλύτερο δώρο

Θ Σοφούλη 127 τηλ 22410 33206 Χειμάρας 14 τηλ 22410 20058

ΡΟΔΟΣ


ISSN 1792-0744


ltlt ASCII85EncodePages false AllowTransparency false AutoPositionEPSFiles true AutoRotatePages All Binding Left CalGrayProfile (Dot Gain 20) CalRGBProfile (sRGB IEC61966-21) CalCMYKProfile (US Web Coated 050SWOP051 v2) sRGBProfile (sRGB IEC61966-21) CannotEmbedFontPolicy Warning CompatibilityLevel 14 CompressObjects Tags CompressPages true ConvertImagesToIndexed true PassThroughJPEGImages true CreateJDFFile false CreateJobTicket false DefaultRenderingIntent Default DetectBlends true DetectCurves 00000 ColorConversionStrategy LeaveColorUnchanged DoThumbnails false EmbedAllFonts true EmbedOpenType false ParseICCProfilesInComments true EmbedJobOptions true DSCReportingLevel 0 EmitDSCWarnings false EndPage -1 ImageMemory 1048576 LockDistillerParams false MaxSubsetPct 100 Optimize true OPM 1 ParseDSCComments true ParseDSCCommentsForDocInfo true PreserveCopyPage true PreserveDICMYKValues true PreserveEPSInfo true PreserveFlatness true PreserveHalftoneInfo false PreserveOPIComments false PreserveOverprintSettings true StartPage 1 SubsetFonts true TransferFunctionInfo Apply UCRandBGInfo Preserve UsePrologue false ColorSettingsFile () AlwaysEmbed [ true ] NeverEmbed [ true ] AntiAliasColorImages false CropColorImages true ColorImageMinResolution 300 ColorImageMinResolutionPolicy OK DownsampleColorImages true ColorImageDownsampleType Bicubic ColorImageResolution 300 ColorImageDepth -1 ColorImageMinDownsampleDepth 1 ColorImageDownsampleThreshold 150000 EncodeColorImages true ColorImageFilter DCTEncode AutoFilterColorImages true ColorImageAutoFilterStrategy JPEG ColorACSImageDict ltlt QFactor 015 HSamples [1 1 1 1] VSamples [1 1 1 1] gtgt ColorImageDict ltlt QFactor 015 HSamples [1 1 1 1] VSamples [1 1 1 1] gtgt JPEG2000ColorACSImageDict ltlt TileWidth 256 TileHeight 256 Quality 30 gtgt JPEG2000ColorImageDict ltlt TileWidth 256 TileHeight 256 Quality 30 gtgt AntiAliasGrayImages false CropGrayImages true GrayImageMinResolution 300 GrayImageMinResolutionPolicy OK DownsampleGrayImages true GrayImageDownsampleType Bicubic GrayImageResolution 300 GrayImageDepth -1 GrayImageMinDownsampleDepth 2 GrayImageDownsampleThreshold 150000 EncodeGrayImages true GrayImageFilter DCTEncode AutoFilterGrayImages true GrayImageAutoFilterStrategy JPEG GrayACSImageDict ltlt QFactor 015 HSamples [1 1 1 1] VSamples [1 1 1 1] gtgt GrayImageDict ltlt QFactor 015 HSamples [1 1 1 1] VSamples [1 1 1 1] gtgt JPEG2000GrayACSImageDict ltlt TileWidth 256 TileHeight 256 Quality 30 gtgt JPEG2000GrayImageDict ltlt TileWidth 256 TileHeight 256 Quality 30 gtgt AntiAliasMonoImages false CropMonoImages true MonoImageMinResolution 1200 MonoImageMinResolutionPolicy OK DownsampleMonoImages true MonoImageDownsampleType Bicubic MonoImageResolution 1200 MonoImageDepth -1 MonoImageDownsampleThreshold 150000 EncodeMonoImages true MonoImageFilter CCITTFaxEncode MonoImageDict ltlt K -1 gtgt AllowPSXObjects false CheckCompliance [ None ] PDFX1aCheck false PDFX3Check false PDFXCompliantPDFOnly false PDFXNoTrimBoxError true PDFXTrimBoxToMediaBoxOffset [ 000000 000000 000000 000000 ] PDFXSetBleedBoxToMediaBox true PDFXBleedBoxToTrimBoxOffset [ 000000 000000 000000 000000 ] PDFXOutputIntentProfile () PDFXOutputConditionIdentifier () PDFXOutputCondition () PDFXRegistryName () PDFXTrapped False Description ltlt CHS ltFEFF4f7f75288fd94e9b8bbe5b9a521b5efa7684002000500044004600206587686353ef901a8fc7684c976262535370673a548c002000700072006f006f00660065007200208fdb884c9ad88d2891cf62535370300260a853ef4ee54f7f75280020004100630072006f0062006100740020548c002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000204ee553ca66f49ad87248672c676562535f00521b5efa768400200050004400460020658768633002gt CHT ltFEFF4f7f752890194e9b8a2d7f6e5efa7acb7684002000410064006f006200650020005000440046002065874ef653ef5728684c9762537088686a5f548c002000700072006f006f00660065007200204e0a73725f979ad854c18cea7684521753706548679c300260a853ef4ee54f7f75280020004100630072006f0062006100740020548c002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000204ee553ca66f49ad87248672c4f86958b555f5df25efa7acb76840020005000440046002065874ef63002gt DAN ltFEFF004200720075006700200069006e0064007300740069006c006c0069006e006700650072006e0065002000740069006c0020006100740020006f007000720065007400740065002000410064006f006200650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e007400650072002000740069006c0020006b00760061006c00690074006500740073007500640073006b007200690076006e0069006e006700200065006c006c006500720020006b006f007200720065006b007400750072006c00e60073006e0069006e0067002e0020004400650020006f007000720065007400740065006400650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e0074006500720020006b0061006e002000e50062006e00650073002000690020004100630072006f00620061007400200065006c006c006500720020004100630072006f006200610074002000520065006100640065007200200035002e00300020006f00670020006e0079006500720065002egt DEU ltFEFF00560065007200770065006e00640065006e0020005300690065002000640069006500730065002000450069006e007300740065006c006c0075006e00670065006e0020007a0075006d002000450072007300740065006c006c0065006e00200076006f006e002000410064006f006200650020005000440046002d0044006f006b0075006d0065006e00740065006e002c00200076006f006e002000640065006e0065006e002000530069006500200068006f00630068007700650072007400690067006500200044007200750063006b006500200061007500660020004400650073006b0074006f0070002d0044007200750063006b00650072006e00200075006e0064002000500072006f006f0066002d00470065007200e400740065006e002000650072007a0065007500670065006e0020006d00f60063006800740065006e002e002000450072007300740065006c006c007400650020005000440046002d0044006f006b0075006d0065006e007400650020006b00f6006e006e0065006e0020006d006900740020004100630072006f00620061007400200075006e0064002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020006f0064006500720020006800f600680065007200200067006500f600660066006e00650074002000770065007200640065006e002egt ESP ltFEFF005500740069006c0069006300650020006500730074006100200063006f006e0066006900670075007200610063006900f3006e0020007000610072006100200063007200650061007200200064006f00630075006d0065006e0074006f0073002000640065002000410064006f0062006500200050004400460020007000610072006100200063006f006e00730065006700750069007200200069006d0070007200650073006900f3006e002000640065002000630061006c006900640061006400200065006e00200069006d0070007200650073006f0072006100730020006400650020006500730063007200690074006f00720069006f00200079002000680065007200720061006d00690065006e00740061007300200064006500200063006f00720072006500630063006900f3006e002e002000530065002000700075006500640065006e00200061006200720069007200200064006f00630075006d0065006e0074006f00730020005000440046002000630072006500610064006f007300200063006f006e0020004100630072006f006200610074002c002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200079002000760065007200730069006f006e0065007300200070006f00730074006500720069006f007200650073002egt FRA ltFEFF005500740069006c006900730065007a00200063006500730020006f007000740069006f006e00730020006100660069006e00200064006500200063007200e900650072002000640065007300200064006f00630075006d0065006e00740073002000410064006f00620065002000500044004600200070006f007500720020006400650073002000e90070007200650075007600650073002000650074002000640065007300200069006d007000720065007300730069006f006e00730020006400650020006800610075007400650020007100750061006c0069007400e90020007300750072002000640065007300200069006d007000720069006d0061006e0074006500730020006400650020006200750072006500610075002e0020004c0065007300200064006f00630075006d0065006e00740073002000500044004600200063007200e900e90073002000700065007500760065006e0074002000ea0074007200650020006f007500760065007200740073002000640061006e00730020004100630072006f006200610074002c002000610069006e00730069002000710075002700410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000650074002000760065007200730069006f006e007300200075006c007400e90072006900650075007200650073002egt ITA ltFEFF005500740069006c0069007a007a006100720065002000710075006500730074006500200069006d0070006f007300740061007a0069006f006e00690020007000650072002000630072006500610072006500200064006f00630075006d0065006e00740069002000410064006f006200650020005000440046002000700065007200200075006e00610020007300740061006d007000610020006400690020007100750061006c0069007400e00020007300750020007300740061006d00700061006e0074006900200065002000700072006f006f0066006500720020006400650073006b0074006f0070002e0020004900200064006f00630075006d0065006e007400690020005000440046002000630072006500610074006900200070006f00730073006f006e006f0020006500730073006500720065002000610070006500720074006900200063006f006e0020004100630072006f00620061007400200065002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200065002000760065007200730069006f006e006900200073007500630063006500730073006900760065002egt JPN ltFEFF9ad854c18cea51fa529b7528002000410064006f0062006500200050004400460020658766f8306e4f5c6210306b4f7f75283057307e30593002537052376642306e753b8cea3092670059279650306b4fdd306430533068304c3067304d307e3059300230c730b930af30c830c330d730d730ea30f330bf3067306e53705237307e305f306f30d730eb30fc30d57528306b9069305730663044307e305930023053306e8a2d5b9a30674f5c62103055308c305f0020005000440046002030d530a130a430eb306f3001004100630072006f0062006100740020304a30883073002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000204ee5964d3067958b304f30533068304c3067304d307e30593002gt KOR ltFEFFc7740020c124c815c7440020c0acc6a9d558c5ec0020b370c2a4d06cd0d10020d504b9b0d1300020bc0f0020ad50c815ae30c5d0c11c0020ace0d488c9c8b85c0020c778c1c4d560002000410064006f0062006500200050004400460020bb38c11cb97c0020c791c131d569b2c8b2e4002e0020c774b807ac8c0020c791c131b41c00200050004400460020bb38c11cb2940020004100630072006f0062006100740020bc0f002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020c774c0c1c5d0c11c0020c5f40020c2180020c788c2b5b2c8b2e4002egt NLD (Gebruik deze instellingen om Adobe PDF-documenten te maken voor kwaliteitsafdrukken op desktopprinters en proofers De gemaakte PDF-documenten kunnen worden geopend met Acrobat en Adobe Reader 50 en hoger) NOR ltFEFF004200720075006b00200064006900730073006500200069006e006e007300740069006c006c0069006e00670065006e0065002000740069006c002000e50020006f0070007000720065007400740065002000410064006f006200650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740065007200200066006f00720020007500740073006b00720069006600740020006100760020006800f800790020006b00760061006c00690074006500740020007000e500200062006f007200640073006b0072006900760065007200200065006c006c00650072002000700072006f006f006600650072002e0020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740065006e00650020006b0061006e002000e50070006e00650073002000690020004100630072006f00620061007400200065006c006c00650072002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200065006c006c00650072002000730065006e006500720065002egt PTB ltFEFF005500740069006c0069007a006500200065007300730061007300200063006f006e00660069006700750072006100e700f50065007300200064006500200066006f0072006d00610020006100200063007200690061007200200064006f00630075006d0065006e0074006f0073002000410064006f0062006500200050004400460020007000610072006100200069006d0070007200650073007300f5006500730020006400650020007100750061006c0069006400610064006500200065006d00200069006d00700072006500730073006f0072006100730020006400650073006b0074006f00700020006500200064006900730070006f00730069007400690076006f0073002000640065002000700072006f00760061002e0020004f007300200064006f00630075006d0065006e0074006f00730020005000440046002000630072006900610064006f007300200070006f00640065006d0020007300650072002000610062006500720074006f007300200063006f006d0020006f0020004100630072006f006200610074002000650020006f002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000650020007600650072007300f50065007300200070006f00730074006500720069006f007200650073002egt SUO ltFEFF004b00e40079007400e40020006e00e40069007400e4002000610073006500740075006b007300690061002c0020006b0075006e0020006c0075006f0074002000410064006f0062006500200050004400460020002d0064006f006b0075006d0065006e007400740065006a00610020006c0061006100640075006b006100730074006100200074007900f6007000f60079007400e400740075006c006f0073007400750073007400610020006a00610020007600650064006f007300740075007300740061002000760061007200740065006e002e00200020004c0075006f0064007500740020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740069007400200076006f0069006400610061006e0020006100760061007400610020004100630072006f0062006100740069006c006c00610020006a0061002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030003a006c006c00610020006a006100200075007500640065006d006d0069006c006c0061002egt SVE ltFEFF0041006e007600e4006e00640020006400650020006800e4007200200069006e0073007400e4006c006c006e0069006e006700610072006e00610020006f006d002000640075002000760069006c006c00200073006b006100700061002000410064006f006200650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740020006600f600720020006b00760061006c00690074006500740073007500740073006b0072006900660074006500720020007000e5002000760061006e006c00690067006100200073006b0072006900760061007200650020006f006300680020006600f600720020006b006f007200720065006b007400750072002e002000200053006b006100700061006400650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740020006b0061006e002000f600700070006e00610073002000690020004100630072006f0062006100740020006f00630068002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020006f00630068002000730065006e006100720065002egt ENU (Use these settings to create Adobe PDF documents for quality printing on desktop printers and proofers Created PDF documents can be opened with Acrobat and Adobe Reader 50 and later) gtgt Namespace [ (Adobe) (Common) (10) ] OtherNamespaces [ ltlt AsReaderSpreads false CropImagesToFrames true ErrorControl WarnAndContinue FlattenerIgnoreSpreadOverrides false IncludeGuidesGrids false IncludeNonPrinting false IncludeSlug false Namespace [ (Adobe) (InDesign) (40) ] OmitPlacedBitmaps false OmitPlacedEPS false OmitPlacedPDF false SimulateOverprint Legacy gtgt ltlt AddBleedMarks false AddColorBars false AddCropMarks false AddPageInfo false AddRegMarks false ConvertColors NoConversion DestinationProfileName () DestinationProfileSelector NA Downsample16BitImages true FlattenerPreset ltlt PresetSelector MediumResolution gtgt FormElements false GenerateStructure true IncludeBookmarks false IncludeHyperlinks false IncludeInteractive false IncludeLayers false IncludeProfiles true MultimediaHandling UseObjectSettings Namespace [ (Adobe) (CreativeSuite) (20) ] PDFXOutputIntentProfileSelector NA PreserveEditing true UntaggedCMYKHandling LeaveUntagged UntaggedRGBHandling LeaveUntagged UseDocumentBleed false gtgt ]gtgt setdistillerparamsltlt HWResolution [2400 2400] PageSize [612000 792000]gtgt setpagedevice






Τηλ 22410-31310









ISSN 1792-0744

Νησίδες



Νησίδες


ΠΟΙΗΣΗ


ΠOPTPAITA

ΔΟΚΙΜΙΑ

ANTI-ΘEΣEIΣ

APΘPA

EK TOY ΠΛHΣION


ΣYNOMIΛIEΣ















4

20

31

45

56

66

81

93

103

117129134135142


3

Νησίδες 3










4







5






6






7










8







9





10






11








12




13







14






15










16





17





18












19







20






21





22





23




24



μνήμη MK






25





26








27







28







29






30



31








32







33








34









35






36







37








38






39





40







41





42






43







44


45


WH Auden









46










47





48















49













δες






50













51






52






53









54




55



56






57








58






59






60





61










62





63





64







65






66







67











68









69











70












71












72









73











74










75











76









77








78









79








80



81










82











mdash Όχι



83














mdash Ναι ναι


μου γιός


84


mdash Όχι















85















86













87













88










89







2008)



90






91







92






93












94







95








96














97








98






99




σελ 301







100






101








102








103










104





105








106






107








108





109








110






111







112








113









114






115







116




117











118

















119










120








121







122








123









124










125









126











127









128











129













130







131









132






133





134














135










136







137








138








139








140








141









142














143


143












ΡΟΔΟΣ


ISSN 1792-0744







Τηλ 22410-31310









ISSN 1792-0744

Νησίδες



Νησίδες


ΠΟΙΗΣΗ


ΠOPTPAITA

ΔΟΚΙΜΙΑ

ANTI-ΘEΣEIΣ

APΘPA

EK TOY ΠΛHΣION


ΣYNOMIΛIEΣ















4

20

31

45

56

66

81

93

103

117129134135142


3

Νησίδες 3










4







5






6






7










8







9





10






11








12




13







14






15










16





17





18












19







20






21





22





23




24



μνήμη MK






25





26








27







28







29






30



31








32







33








34









35






36







37








38






39





40







41





42






43







44


45


WH Auden









46










47





48















49













δες






50













51






52






53









54




55



56






57








58






59






60





61










62





63





64







65






66







67











68









69











70












71












72









73











74










75











76









77








78









79








80



81










82











mdash Όχι



83














mdash Ναι ναι


μου γιός


84


mdash Όχι















85















86













87













88










89







2008)



90






91







92






93












94







95








96














97








98






99




σελ 301







100






101








102








103










104





105








106






107








108





109








110






111







112








113









114






115







116




117











118

















119










120








121







122








123









124










125









126











127









128











129













130







131









132






133





134














135










136







137








138








139








140








141









142














143


143












ΡΟΔΟΣ


ISSN 1792-0744



Νησίδες


ΠΟΙΗΣΗ


ΠOPTPAITA

ΔΟΚΙΜΙΑ

ANTI-ΘEΣEIΣ

APΘPA

EK TOY ΠΛHΣION


ΣYNOMIΛIEΣ















4

20

31

45

56

66

81

93

103

117129134135142


3

Νησίδες 3










4







5






6






7










8







9





10






11








12




13







14






15










16





17





18












19







20






21





22





23




24



μνήμη MK






25





26








27







28







29






30



31








32







33








34









35






36







37








38






39





40







41





42






43







44


45


WH Auden









46










47





48















49













δες






50













51






52






53









54




55



56






57








58






59






60





61










62





63





64







65






66







67











68









69











70












71












72









73











74










75











76









77








78









79








80



81










82











mdash Όχι



83














mdash Ναι ναι


μου γιός


84


mdash Όχι















85















86













87













88










89







2008)



90






91







92






93












94







95








96














97








98






99




σελ 301







100






101








102








103










104





105








106






107








108





109








110






111







112








113









114






115







116




117











118

















119










120








121







122








123









124










125









126











127









128











129













130







131









132






133





134














135










136







137








138








139








140








141









142














143


143












ΡΟΔΟΣ


ISSN 1792-0744



3

Νησίδες 3










4







5






6






7










8







9





10






11








12




13







14






15










16





17





18












19







20






21





22





23




24



μνήμη MK






25





26








27







28







29






30



31








32







33








34









35






36







37








38






39





40







41





42






43







44


45


WH Auden









46










47





48















49













δες






50













51






52






53









54




55



56






57








58






59






60





61










62





63





64







65






66







67











68









69











70












71












72









73











74










75











76









77








78









79








80



81










82











mdash Όχι



83














mdash Ναι ναι


μου γιός


84


mdash Όχι















85















86













87













88










89







2008)



90






91







92






93












94







95








96














97








98






99




σελ 301







100






101








102








103










104





105








106






107








108





109








110






111







112








113









114






115







116




117











118

















119










120








121







122








123









124










125









126











127









128











129













130







131









132






133





134














135










136







137








138








139








140








141









142














143


143












ΡΟΔΟΣ


ISSN 1792-0744



Documents

Νησίδες - Webnode · Η Γεωγραφία των Λέξεων Επειδή οι πολιτισμοί έχουν όρια, έρχεται μια στιγμή στη ζωή