ÇÔÃัª นÔยม¸ÃÃม à¢Õยน ÊุÃªาµÔ ºíาÃุงÊุ¢ ...จ ลสารความม นคงศ กษา ฉบ บท 157 ภาพล กษณ

ภาพลกษณไทยในมมมองพมา 1

¨ØÅÊÒÃ¤ÇÒÁÁÑè¹¤§ÈÖ¡ÉÒ

©ºÑº·Õè 157 ¾ÄÉÀÒ¤Á 2558

ภาพลกษณไทยในมมมองพมา

ÇÔÃª นÔยม¸ÃÃม

à¢ÕยนÊÃªาµÔ ºíาÃงÊ¢

ºÃÃณา¸ÔกาÃ

¾ÄÉÀÒ¤Á 2558

ÊนºÊนน กาÃ พÔมพ â´ยÊ¶าºน กาÃ ¢าÇกÃอง

Êíานก ¢าÇกÃอง áËงªาµÔ

จลสารความมนคงศกษา ฉบบท 157ภาพลกษณไทยในมมมองพมา

พมพ ครง ทหนง พฤษภาคม 2558

จำานวน พมพ 1,000 เลม

การพมพไดรบการสนบสนนจากสถาบนการขาวกรอง สำานกขาวกรองแหงชาต

เจาของ โครงการความมนคงศกษา

ต ปณ. 2030 ปณฝ. จฬาลงกรณ

กรงเทพฯ 10332

E-mail : [email protected]

Website : http://www.newsecurity.in.th

โทรสาร : 0-2218-7308

บรรณาธการ ศ. ดร. สรชาต บำารงสข

ผชวย บรรณาธการ นางสาว กลนนทน คนธก

ประจำากอง บรรณาธการ นาย ศบด นพประเสรฐ

นาย กตตพศ พทธวนช

พมพ ท บรษท สแควร ปรนซ 93 จำากด

59, 59/1, 59/2 ซ.ปณณวถ 30 ถ.สขมวท 101

แขวงบางจาก เขตพระโขนง กรงเทพฯ 10260

โทร. 0-2743-8045 แฟกซ. 0-2332-5058

สารบญ

ความนำา 1มโนทศนภาพตวแทนและจนตภาพ “เมองไทย” 6ผลสำารวจภาพตวแทนและจนตภาพไทยตามหลกนยมพมา 18บทวเคราะหภาพตวแทนและจนตภาพไทยตามหลกนยมพมา 29ขอสงเกตเชงนโยบาย 36บรรณานกรม 41

ภาพลกษณไทยในมมมองพมา1

ภาพลกษณไทยในมมมองพมา1 วรช นยมธรรม2

ï ความนำา ï ราชอาณาจกรไทยมความใกลชดกบสหภาพพมาในทางพรมแดนกวาสอง พนกโลเมตร มความคนเคยในทางประวตศาสตรอนยาวนาน และมความสมพนธ ทางการทตระหวางกนมานานถง 60 ป อยางไรกตาม ในชวงหลายทศวรรษทผาน มานน ความสมพนธใกลชดคนเคยดงกลาวมกกลบรบรไปใน “ทางลบ” มากกวา “ทางบวก” ภายใตเงอนไขและสถานการณทมกเหนอการควบคม อาท การเผชญ หนาของมหาอำานาจในสมยสงครามเยน ปญหาชนกลมนอยชายแดนไทย-พมา ปญหาเสนเขตแดนระหวางสองประเทศ ปญหาการคายาเสพตดในบรเวณชายแดน และปญหาการเรยกรองประชาธปไตยในพมา เปนตน โดยเฉพาะในชวงสอง ทศวรรษทผานมานน รฐไทยและสงคมไทยมกจะรสก/รบร/เขาใจวาสถานการณทาง การเมองและความมนคงของรฐพมาไดสงผลกระทบตอปญหาความรวมมอ ในทางการเมอง เศรษฐกจ สงคม และความมนคง ทงในระดบรฐตอรฐและใน ระดบภมภาคอาเซยน จนนำามาสขอสรปแบบเหมารวมวา รฐพมาเปน “รฐเจา- ปญหา” ทมขอจำากดมากมายตอการสรางความสมพนธเชงบวก อกทงกรณพมาได กลายเปนปญหาในระดบสากลมาตลอด ในจลสารความมนคงศกษา ฉบบท 155-156 เรอง “มหาโยดะยา: ภาพ- ลกษณไทยในแบบเรยนพมา” สะทอนใหเหนวา ในขณะทรฐบาลพมามกถกโลก ภายนอกอยางโลกตะวนตก และอาจรวมถงรฐไทยมองไปในแงลบนน รฐพมากลบ มความพยายามโตตอบฝายไทยทำานองวา รฐไทยมเพยงเคยเปนหรอยงเปนภย คกคามแผนดนพมาเทานน แตยงจะเปนศตรของรฐและประชาชนพมาตอไปใน อนาคต อยางไรกตามบทความดงกลาวไดเผยใหเหนถงรายละเอยดของเนอหา มโนทศน และวธการสรางความหมายในรปของตวบททเปนมากกวาตำาราเรยน และยงสรปไววาตำาราดงกลาวเปนเพยง “ความจรงทถกสราง” และ “ความจรง จากการตความ” เทานน เพราะรฐพมาเขยนตำาราเรยนชดนขนดวยวตถประสงค ทางการเมอง โดยมเปาหมายเพอปลกฝงเยาวชนพมาใหตระหนกถงภยใกลตวจาก

1 สรปจากรายงานการวจยเรอง “การศกษาความคดเหนของคนพมาตอคนไทย และประเทศไทย” กรมสารนเทศ กระทรวงการตางประเทศ, 2553. 2 ศนยพมาศกษา คณะมนษยศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร.


ภายนอก ทฝายพมาเรยกวา “มหาโยดะยา” อนหมายถงภยจากรฐไทยนนเอง ฝายพมาเรยบเรยงตำารา “มหาโยดะยา” ชดน โดยอางองจากความทรงจำา ทางประวตศาสตรในยคราชอาณาจกรและสมยอาณานคมภายใตมมมองประวต- ศาสตรแหงชาต ผนวกกบเหตการณปจจบนเกยวกบปญหาความสมพนธระหวาง ไทยกบพมาในสมยสงครามเยน และเรอยมาจนสมยหลงสงครามเยน โดยยอนให เหนวารฐไทยนนมกรกรานรฐพมาและคนไทยมกเกลยดชงคนพมา แลวตความโดย แฝงภยาคตวาไทยหรอ “โยดะยา” คอภยใหมทคอยคกคามเอกภาพของพมาหรอ “เมยนมา” โดยอางวาเพราะรฐไทยพยายามสรางอทธพลทางการเมองและแสวงหา ผลประโยชนทางเศรษฐกจจากประเทศพมา ดงนน จงมคำาถามตอมาวา มมมองใน ดานลบของรฐพมาดงกลาวนนจะเปนแค “สำานกชวคราว” ททางการพมาไดใชเปน เพยงเครองมอทางการเมองเทานน หรอจะเปน “สำานกถาวร” ทนาเปนหวงวาอาจ เปนปจจยทสงผลใหเปนอปสรรคตอการพฒนาความสมพนธระหวางไทยกบพมา ในอนาคต อยางไรกตาม ตวบท “มหาโยดะยา” ซงรฐพมาสรางขนในชวงป ค.ศ. 2001-2002 นน สะทอนเฉพาะความคดเหนของฝายรฐบาลเทานน สวนตวบทนน จะสงผลเปนความเขาใจในภาคประชาชนพมาอยางไรและเพยงใดนน ยงมไดม การศกษามากอน และการสำารวจทศนคตอนเนองจากปฏสมพนธปกตกควรมการ ประเมน โดยจะศกษาความคดเหนจากกลมผมสวนไดสวนเสยจากความสมพนธ ไทย-พมา โดยเฉพาะแรงงานชาวพมาในประเทศไทย ซงสวนหนงเคยผานระบบ การศกษาในชวงทมการใชตำาราเรยนสงคมศกษาดงกลาว ทงนเพอวเคราะหหลก นยมของพมาในระดบรฐและประชนชน ทมตอคนไทยและประเทศไทยอยางเปนระบบ ทผานมาความสนใจใครรถงความคดเหนของคนพมาหรอรฐพมาทมตอคน ไทยและประเทศไทยยงนบวานอย และหากเทยบกบการรบรถงภาพลกษณไทยใน สายตาคนลาวหรอคนเขมรแลว อาจกลาวไดวาสงคมไทยมคอยไดรบรถงภาพลกษณ ไทยในสายตาคนพมามากนก ปจจยสำาคญนาจะมอย 3 ขอคอ ขอแรก คนไทย ไมสามารถเขาถงขอมลขาวสารของฝายรฐพมาไดโดยตรงหรอไมสะดวกดวยมอปสรรคทางภาษา ดงนนคนไทยจงอาจไมคอยไดยนเรองปมดอยหรอปมเของ ของพมาในเวลาทเขาพดถงไทย ขอสอง อาจเปนเพราะรฐพมาไมไดใหเสรภาพ แกสอภายในประเทศในการเสนอทศนคตตอประเทศเพอนบาน ไมวาจะดวยการ ยกยองเชยชม หรอการวพากษวจารณ ดงนน คนพมาจงไมคอยใสใจทจะแสดงความ-


เหนตอไทยอยางเปดเผย และอกขออาจเปนเพราะคนพมามไดบรโภคสอไทยมาก นก จนกลายเปนกระแสความนยมอยางทเคยเกดกบประเทศลาวและกมพชา ดง นนรฐบาลพมาจงอาจมไดกงวลวาประชาชนของตนจะถกสอไทยครอบงำา อยางไรกตาม กใชวาคนไทยจะไมเคยไดยนเสยงวจารณถงภาพลกษณ ไทยจากฝายพมา หากยอนกลบไปยงเหตการณในชวงตนป ค.ศ. 2001 คนไทย และประเทศไทยเคยถกฝายพมาวจารณอยางรนแรงผานสอทางการของพมา จนถง ขนาดผลตเปนตำาราเผยแพรในโรงเรยน ในครานนอาจถอเปนอบตการณทเรยก วา “สงครามสอ” ระหวางไทยกบพมาเปนครงแรก และคนไทยกเพงจะไดมโอกาส รบรอยางจรงจงวาฝายพมามองไทยไวเชนไร สงคมไทยในเวลานนกตอบสนอง กระแสนนอยชวขณะ กระนนกกลบมไดสนใจในเวลาตอมา แลวภาพลกษณรายๆ ของพมากยงคงปรากฏทางสอบนเทง สอขาว และสอโฆษณาเปนปกต สวนการศกษาวจยเชงสำารวจ เพอใหเหนภาพลกษณของไทยในสายตาของคนพมานน กไมมการเคยเผยแพร เหตนไทยในสายตาพมาจงอาจรบรและทำาความเขาใจกน ในวงจำากดเทานน ในขณะกรณคลายกนทเกดกบลาวกบกมพชานน กลบมการทำาวจยเพอ สำารวจทศนคตอยบาง อาท งานวจยเรอง ความสมพนธไทย-ลาวในสายตาของ คนลาว โดย เขยน ธระวทย และคณะ (2544) งานวจยเรอง การสำารวจทศนคตของชาว กมพชาในกรงพนมเปญทมตอชาวไทยและประเทศไทย โดย สภางค จนทวานช และ คณะ (2547) งานวจยเรอง ภาพตวแทนของคนไทยและเมองไทยทปรากฏใน วรรณกรรมเขมร โดย ใกลรง อามระดษ (2552) และงานวจยเรอง เจาอะนใน จนตภาพของลาว โดย อดศร เสมแยม (2552) เปนตน ทงนยงไมรวมการเสวนา ทางวชาการซงมกจดขนในชวงทมวกฤตความสมพนธระหวางไทยกบประเทศ เพอนบาน กระนนกมกเปนการเสนอมมมองจากภายนอกหรอจากตวเราเองเสย เปนสวนใหญ สวนความพยายามในการนำาเรองราวการรบรของพมาทมตอไทยนนมอย บาง แตกเปนมมมองในระดบรฐเทานน และเจาของมมมองกเปนนกวชาการหรอ นกเขยนฝายพมา และมกมใชมมมอง “บรสทธ” ไมวาจะชนชมไทยหรอวจารณ ไทยกตาม สวนผลงานทางวชาการทวาดวย “ไทยในมมมอง/สายตาพมา” ทพอ เขาถงได และอาจนำามาทบทวนเปนวรรณกรรมวจยนน มจำานวน 4 เรอง ดงน 1) หนงสอรวมบทความเรอง พมามองไทย: วาดวยประวตศาสตรและ ศลปะไทยในทศนะพมา โดย ดร. สเนตร ชตนธรานนท เปนบรรณาธการ (2542)


พมพโดยสำานกพมพมตชน บทความสวนใหญในหนงสอเลมนถอวาเปนบทความ วชาการและเขยนโดยชาวพมา สวนเนอหาตางเปนเรองเกยวกบไทยในทาง ประวตศาสตรและวฒนธรรมพมา ไดแก ศกตะเบงชเวตและศกบเรงนอง (อซาน เยง) ศกอลองพญา (เมยวเมยน) เชลยอยธยาในราชสำานก (ดร. ทนทน) เชลย ไทยในมณฑะเลย (อหมองหมองทน) บทเพลงโยธยาสามเพลงอนแสดงถงลกษณะ ไทยในประเทศพมา: ดนตรพมายคจารต (เมยนทจ) หากพจารณาโดยภาพรวม บทความชดนไดชวยใหเหนภาพของความเปนไทยทถกปรบแตงเขาสความเปนพมา โดยสมบรณ โดยมตางจากการศกษาอารยธรรมมอญของนกวชาการพมา เพอชใหเหนถงความยงใหญของชนชาตพมาในอดตทสามารถผสมผสานวฒนธรรมอนไวได ดวยการทำาสงคราม อยางไรกตามแมคนพมาจะรบรขอมลเชนนกนในวงแคบๆ แต กถอวารบรกนในระดบมนสมองของประเทศ ในบทความชดน นกวชาการพมาท ฉกมมมองใหตางไปจากเจตจำานงของรฐพมานาจะมอยเพยงผเดยว คอ ดร. ทนทน เพราะในทายบทความนน เขาไดเสนอมมมองตอเชลยอยธยาวา “อยางไรกตาม จะพจารณาตดสนลงไปวาพวกลกหลานชาวกรงศรอยธยาเหลานไมรกชาต โดยเหต ทเขาไดตดความเกยวโยงของเขาทมตอกรงศรอยธยาออกไปเสยสนนนยอมไมได เพราะพวกเขายงไมเขาใจใน “ลทธความรกชาต” (patriotism) อยางทพวกเรา รจกกนในทกวนน”3 ความเหนแบบนมไมมากในวงวชาการพมาทจะกลาเตอนให ระวงอคตแบบชาตนยม ดงนนเกรดไทยๆ ทตกหลนอยในเอกสารพมาอยางท บทความชดนนำาเสนอ จงแคใชเสรมความเปนพมาเทานน และมไดสะทอนถง ความอยากจะรจกเมองไทยอยางจรงจง สวนแรงบนดาลใจในการนำาบทความชด นมานำาเสนอเปนรปเลม นาจะเปนเพราะเนอหาตางมความเชอมโยงกบสงคราม ไทยกบพมาในยคโบราณ 2) หนงสอเรอง โยเดยกบราชวงศพมา: เรองจรงทไมมใครร โดย มคก ฮารท (2550) นกวชาการอสระชาวพมาในประเทศไทย พมพโดยสถาบนการ เรยนรและสรางสรรค (พพธภณฑการเรยนร) จดเดนของงานชนนคอการนำาเสนอ ขอมลจากหลกฐานประเภทพงศาวดารพมาและกวนพนธพมาทเกยวกบโยเดยหรอ ไทย ผเขยนดจะมเจตนาทจะบอกวาคนไทยรบรเรองราวพมาผานการตความทตาง ไปจากผเขยนและคนพมา ความหลายตอนดจะเปนขอตำาหนมมมองแบบไทยตอ พมาตามความเหนสวนตวของผเขยน ขณะเดยวกนกชใหเหนถงเลหเหลยมของ

3 สพรรณ กาญจนษฐต (แปล) อางใน สเนตร ชตนธรานนท (2542) หนา 127.


ชาตตะวนตกในอดตทลมราชวงศพมาและผกขาดการตความประวตศาสตรใหราย พมา แนวการเขยนและความคดเหนจงมกลนไอของสำานกชาตนยมในแบบพมา อยางไรกตาม หนงสอเลมนชวยใหทราบอคตแบบไทยบางแงในสายตาของชาวพมา คนหนงทตองการปกปองคณคาในหลกฐานทางประวตศาสตรของฝายพมา 3) หนงสอเรอง Neither Friend Nor Foe: Myanmar’s Rela-tions with Thailand Since 1988 (A View From Yangon) โดย Muang Aung Myoe (2002) นกวชาการพมา งานชนนเขยนตามขนบทาง วชาการ พมพโดย Institute of Defence and Strategic Studies ประเทศ สงคโปร เนอหาในงานชนนถอวารวมสมยกวางานสองเลมแรก เพราะไดเสนอ มมมองของรฐบาลพมาชดปจจบนตอประเทศไทย โดยมวตถประสงคเพอสรปความสมพนธระหวางไทยกบพมาตงแตป ค.ศ. 1988 วาพมามไดมองไทยเปนมตรหรอ ศตร (Neither Friend Nor Foe) ดวยมมมองแบบรฐชาตทไมยอมตอรอง ในเรองอธปไตย ฐานขอมลทใชสวนใหญเปนความเรยงเพอชาตทตพมพในหนงสอพมพและสงพมพของรฐบาลพมาในชวงไทยมกรณพพาททางชายแดนกบ พมาในป ค.ศ. 2001 และเอกสารทางการของพมาอกหลายเลม ทงยงอางถง วทยานพนธของพมาทเกยวกบความสมพนธไทย-พมาจำานวน 3 เลม พรอมกบอางขอคดเหนของนกวชาการตะวนตก นกวชาการไทย และสอไทยอกดวย หนงสอเลมนมความนาสนใจอยทการนำาความคดเหนของรฐบาลพมามาประมวลเปนประเดน ปญหา ททำาใหฝายพมาไมไวใจไทยหรอระแวงไทย หวขอสำาคญ ไดแก Constructive Engagement: A Myanmar Perspective ; Buffer Zone: A Source of Tension ; Insurgency, Counter-insurgency and Refugees ; Myanmar-Thai Boundary Issues และ Other Issues: Bilateral Relations นำาหนกของความเหนของผเขยนและบทสรปทวาไวนน คอนขางจะ กลาวโทษฝายไทยวาขาดความจรงใจในการดำาเนนนโยบายตอพมา ฉะนน งานวชาการชนนจงเปนดจ “ภาคขยาย” ของความคดเหนของรฐบาลพมา ดวยการนำา สวนเสยวจากความเรยงเพอชาตในสอทางการพมาทวจารณรฐไทยมาปรงแตงเสย ใหมในรปแบบของหนงสอวชาการ ซงยอมเพมความนาเชอถอใหแกตรรกะของ ฝายรฐบาลพมา อยางไรกตาม หนงสอเลมนนบวาชวยเชอมโยงความคดเหนเปด เผยทสะทอนภาพลกษณของไทยไดอยางสอดคลองกบมมมองของรฐบาลพมาได เปนอยางด 4) รายงานการวจยเรอง “ไทยในการรบรและความเขาใจของพมา: กรณ


ศกษาตวบทในตำาราเรยนสงคมศกษาวาดวยความสมพนธเมยนมา-โยดะยา” โดย วรช นยมธรรม (2552) เปนงานวจยภายใตชดโครงการ “ไทยในการรบรและ ความเขาใจของประเทศเพอนบาน” ของสำานกงานกองทนสนบสนนการวจย เนอหา สำาคญม 2 สวนคอ สาระสำาคญในตำาราเรยนชดสงคมศกษาฉบบพเศษทวาดวยความสมพนธไทยกบพมา และบทวเคราะหการประกอบสรางเนอหาในตำาราดงกลาว ผ วจยประยกตศาสตรการตความตวบทในแนวทฤษฎโครงสรางนยม เพอชใหเหน แกนสาระหรอมโนทศนทเปนองคประกอบสำาคญในตวบทของตำาราชดน พรอม กบคนหาความหมายแฝงจากโครงสรางของตวบท โดยพบวาตำาราชดนมเจตนาเพอ สรางภยาคตใหแกเยาวชนพมา ดวยการปรงแตงเนอหาประวตศาสตรไทยยคโบราณ ใหมาเชอมโยงกบขอเทจจรงเกยวกบปญหาความสมพนธไทย-พมาในปจจบน แลวกลาวหาวารฐไทยมกเอาเปรยบและไมจรงใจตอประเทศเพอนบาน จนอาจ เปนภยตอความมนคงของพมาในอนาคต อยางไรกตาม ยงไมมการสะทอนความ คดเหนในภาคประชาชน หากกลาวโดยสรป หนงสอและงานวจย 4 เรองนน ตางพยายามเสนอ มมมองของพมาตอไทยผานการศกษาเอกสารหรอหลกฐานฝายพมาเทานน และ จำากดอยเฉพาะมมมองในระดบรฐ อกทงยงไมไดใหความสำาคญตอมมมองหรอ ความคดเหนของประชาชนพมาทวไปทมตอคนไทยและประเทศไทย

ï มโนทศนภาพตวแทนและจนตภาพ “เมองไทย” ï ในชวงสองทศวรรษทผานมา รฐไทยกบรฐเพอนบานอยางลาว พมา และ เขมร ตางตองประสบกบการเปลยนแปลงอยางมนยสำาคญ เพราะตองปรบตวทาง เศรษฐกจ ความมนคง และการตางประเทศไปตามกระแสโลกาภวตนของโลกยค หลงสงครามเยน แลวภายใตแรงกดดนดงกลาวนนกไดสงผลใหรฐพมา-ลาว-เขมร ดจะมความระมดระวงตอทาทของรฐไทย หรออทธพลของวฒนธรรมไทยทแพร จากแผนดนไทยเขาไป ความกงวลนนนาจะมากพอควรจนกอใหเกดความรสกวารฐ ไทยกำาลงครอบงำาและเอาเปรยบรฐเพอนบานทยากจนกวา อาจดวยวถทาง เศรษฐกจ การเมอง หรอความมนคง แลวปมขดแยงกผดขนมาเปนระยะ ดงกรณ พพาทกบกมพชาในเรองเขาพระวหารและการเผาสถานทตไทยในกรงพนมเปญ กรณพพาทกบลาวในเรองเขตแดนบานรมเกลาและการประณามนกรองไทย หรอ กรณพพาทกบพมาในเรองกองกำาลงชนกลมนอยและเสนเขตแดน เปนตน กรณ พพาททเกดขนมาแลวนนไดสงผลใหรฐไทยรสกวาประเทศเพอนบานไมวางใจรฐ ไทยจนเกนไป จนอาจกระทบตอผลประโยชนของรฐไทยเชนกน ความสนใจใคร


รถงความรสกนกคดของรฐบาลและประชาชนของประเทศเพอนบานดงกลาวได ชวนใหมการถกเถยงและศกษาวจยกนอยบาง ไมวาจะเปนประเดนคนไทยมอง เพอนบานอยางไร เพอนบานมองไทยอยางไร และรวมถงการวพากษชาตนยม ของรฐไทยอกดวย ทผานมานนไดมการทำาวจยตวบทเพอเผยภาพตวแทน (Representation)4 ของไทย ซงถกประกอบสรางโดยรฐเพอนบาน และจนตภาพ (Perception)5 ซงไดจากการรบร/เขาใจตอคนไทยและประเทศไทย ทงดวยการวจยเอกสารและ การสำารวจทศนคต งานวจยเอกสารนนไดเสนอภาพตวแทนไทยในมมมองของรฐบาลประเทศเพอนบานอยางพมา ลาว และกมพชา แตกตองพบกบภาพลบของไทยเพยงดานเดยว สวนการสำารวจทศนคตนนไดเผยจนตภาพไทยในสายตาของประชาชนลาวและเขมร แมมทงภาพบวกและภาพลบ แตกเปนลบมากกวาบวก สวนทขาดหายกคอ การวจยเพอสำารวจจนตภาพไทยในสายตาของประชาชน พมา งานวจยกลมนตางชใหเหนวา จำาเลยสำาคญในระดบพนผวทมสวนในการสราง ผลสะเทอนตอความสมพนธระหวางประเทศดจะมาจากสอ โดยเฉพาะสอประเภท ขาวและบนเทง สวนรากเหงาแทจรงของปญหานน อาจเปนผลมาจากความ เปลยนแปลงของบรบทระดบภมภาค ความเหลอมลำาทางเศรษฐกจ และอทธพล ของกลมผลประโยชนขามชาตตางเขามาเปนตวกระทำาหลก ทงดวยการกระทำาตาม กฎหมายและนอกกฎหมาย รฐไทยดจะเปนเปาของการวพากษอยางมาก จนมการประกอบสรางภาพตวแทนไทยใหเปนผเอาเปรยบประเทศเพอนบาน แลวภาพนน กมกถกนำาออกมาใชในบรบทวกฤตความสมพนธระหวางประเทศ ดงนน ในการ สำารวจความคดเหนของคนพมาทมตอคนไทยและประเทศไทยเพอใหไดจนตภาพ

4 ภาพตวแทน (Representation) หมายถง ภาพสรางจากการใครครวญและเปน ภาพเหมารวมตามเจตจำานงของการสราง ในบทความนจะหมายถงภาพตวแทนรฐอนทถก ประกอบสรางขนดวยแนวคดชาตนยม และคานยมในการเขยนประวตศาสตรบาดแผล เพอ สงเสรมภยาคตโดยคาดหวงใหรฐอนทตงอยประชดพรมแดนมมายาภาพเปนศตรของรฐตน 5 จนตภาพ (Perception) หมายถง ภาพในใจทเกดจากการรบรหรอเขาใจ โดยอาจผานการรบรภาพตวแทน หรอผานการเรยนรดวยการซมซบจากประสบการณ จนกลาย เปนสำานกฝงรากหรอสำานกตกคาง ในบทความน จนตภาพ จะหมายถงการรบรหรอเรยนรของคนพมาทผานระบบการศกษาของรฐหรอเสพสอของรฐพมา แลวเขามาพำานกหรอทำางาน ในประเทศไทย


ไทยในสายตาคนพมานน จงสามารถอาศยภาพตวแทนไทยและจนตภาพไทยภายใต การ “จองมอง” ของประเทศเพอนบาน ซงผานการรบรตวบทเหลานนมาบางแลว จากการศกษาภาพตวแทนไทยในมมมองของประเทศเพอนบานนน ผเขยนไดสงเคราะหตวบทจากการวจยออกเปนมโนทศน เพอสะทอนชาตนยมพมา-ลาว-เขมรจากมมมองของรฐเหลานน โดยจะอางองจากงานวจย 3 เรอง ไดแก “ไทยในการรบรและความเขาใจของพมา: กรณศกษาตวบทในตำาราเรยน สงคมศกษาวาดวยความสมพนธเมยนมา-โยดะยา” โดย วรช นยมธรรม ; งานวจยเรอง “เจาอะน: ในจนตภาพของลาว” โดย อดศร เสมแยม และงานวจย เรอง “ภาพตวแทนของคนไทยและเมองไทยทปรากฏในวรรณกรรมเขมร” โดย ใกลรง อามระดษ งานวจยทงสามชนอยภายใตชดโครงการวจย “ไทยในการรบร และความเขาใจของประเทศเพอนบาน” ของสำานกงานกองทนสนบสนนการวจย และสถาบนเอเชยศกษา จฬาลงกรณมหาวทยาลย (2552) ในสวนของภาพตวแทน พมาในมมมองไทยนน มการศกษาไวในงานวจยเรอง “พมาในแบบเรยนไทย” โดย นตนาภรณ พรมปญญา และมาโนช พรหมปญโญ ตพมพในหนงสอเรอง ชาตนยมในแบบเรยนไทย โดยสำานกพมพมตชน (2552)6 สวนภาพตวแทนพมา ในมมมองพมาเองนนอาจดจากงานวจยเรอง “มโนทศนทางการเมองของรฐพมา บนพนทสอรฐบาลทหาร” โดย วรช นยมธรรม ภายใตชดโครงการวจยประเทศ พมาศกษา สำานกงานกองทนสนบสนนการวจย และศนยพมาศกษา มหาวทยาลย นเรศวร (2553)7

6 ความรรวบยอดทวาดวยชวประวตของชาตไทยตามทนตยาภรณและคณะไดนำาเสนอ ไวนน มเนอหาสำาคญอยทพมาเปนภาพตวแทนศตรภายนอกของไทย โดยอาจสงเคราะหใหเปนหนวยมโนทศนหลก อนไดแก มโนทศนชนชาต มโนทศนเอกราช และมโนทศนศตร ของชาต กลาวคอ มโนทศนชนชาตมสาระสำาคญอยทการอพยพจากผนแผนดนจนของชนเผา ไทยสสวรรณภม มโนทศนเอกราชมสาระสำาคญอยทการเสยกรงศรอยธยาใหแกพมา 2 ครง มโนทศนศตรของชาตมสาระสำาคญอยทการถกพมารกราน และการขบไลกองทพพมาใหพน จากแผนดนไทย ดงนน ตวละครสำาคญทเปนศตรของชนชาตไทยคอ พวกพมารามญ สวน วรบรษสำาคญของไทยกคอ สมเดจพระนเรศวรมหาราช และพระเจาตากสนมหาราช 7 งานวจยเรองนไดเสนอภาพตวแทนรฐพมา โดยกำาหนดเปนมโนทศนหลก ไดแก มโนทศนมรดกพมา มโนทศนภยของชาต มโนทศนการเมองเกา มโนทศนการเมองใหม มโนทศนผนำาด และมโนทศนผนำาเลว กลาวคอ มโนทศนมรดกชาตมสาระสำาคญอยทการครอบครองผนแผนดนทมคณคา มโนทศนภยของชาตมสาระสำาคญอยทการเสยเอกราชในยค


ในการสำารวจมมมองตอ “เมองไทย” เพอตงสมมตฐานนน ผเขยนไดแยกสรปเปน 2 กลมมโนทศน ไดแก ภาพตวแทนและจนตภาพ สำาหรบมโน- ทศนภาพตวแทนนนถอเปนภาพสราง (constructed) โดยภาครฐเปนฝายรเรม หรอชนำา สวนมโนทศนจนตภาพนนถอเปนภาพทไดจากความรบรและความเขาใจ (perceived) ในระดบประชาชน ขอมลทนำาเสนอเพอปแนวทางสำาหรบการสราง แบบสอบถามจะไดจากการสมภาษณผร และจากการสงเกตในพนทชมชนพมาในเมองไทย โดยอาศยพนทแมสอดและมหาชยเปนแมแบบของ “เมองไทย” ดงน มโนทศนภาพตวแทนไทย - ภาพตวแทนไทยในมมมองรฐพมา ไทยนนคอ “รฐเกเร” หรอ “รฐอนธพาล” และเปน “เพอนบานทตอง เฝาระวง” เปนภาพลกษณของไทยในสายตาพมา งานวจยของ วรช นยมธรรม (2552) ไดเสนอภาพลกษณไทยตามทพมาสรางขนตามกลาวมานน พรอมกบเผย “ภยาคต” ของพมาทซอนอยในแบบเรยนสงคมศกษาวาดวยภยตางชาตในประวต- ศาสตรพมา งานวจยนสะทอนมมมองของรฐบาลทหารพมา (SLORC/SPDC) วารฐไทยยงสบทอดแนวคด “มหาโยดะยา” (Pan-Thaiism) เพอเอาเปรยบ พมา โดยคำานงเฉพาะความมนคงฝายเดยวและผลประโยชนทางเศรษฐกจ แลว วจารณรฐไทยวา “ไมใชเพอนบานทด” สำาหรบประเทศรอบบานของไทย โดย เฉพาะพมา ลาว และเขมร ทถกนยามวาตางเปน “รฐเหยอ” ภายใตอทธพลของ รฐไทย นอกจากนยงกลาวหาวาไทยนนมมหาอำานาจอยางอเมรกาคอยหนนหลง และ ยงคอยชบเลยงชนกลมนอยไวคอยเปนกนชน เพอสรางความยงยากใหแกพมาและ

อาณานคม มโนทศนการเมองเกามสาระสำาคญอยทพรรคการเมองผสรางความแตกแยก มโน- ทศนการเมองใหมมสาระสำาคญอยทกองทพผเปนทพงในยามวกฤต มโนทศนผนำาดมสาระ สำาคญอยทนกรบหรอทหารหาญผมความเสยสละ และมโนทศนผนำาเลวมสาระสำาคญอยทนก การเมองทมความเหนแกตว ดงนน ตวละครสำาคญทเปนศตรทางการเมองเพอประชาชนก คอ กลมการเมองทยดอดมการณซาย (สายคอมมวนสต) และกลมการเมองทยดอดมการณ ขวา (สายเสรประชาธปไตย) ตลอดจนกลมชนชาตนยมทยดอดมการณสหพนธรฐและคต เชอชาตนยม (กองกำาลงชนกลมนอย) และโลกตะวนตก (จกรวรรดนยมอเมรกาในรางใหม ของอดตเจาอาณานคมผสมฟาสซสต) สวนวรบรษทางการเมองของพมากคอกองทพแหงชาต ทสบทอดจตวญญาณจากสามวรกษตรย ไดแก อโนรธา บเรงนอง และอลองพญา ในการ สรางความเปนปกแผน ความมนคง และความรงเรอง อกทงภาพตวแทนของรฐพมาจะตอง พงอดมการณหลก 3 ขอ ไดแก เอกราช เอกภาพ และอธปไตย


ประเทศเพอนบาน ดงนน ไทยจงถกสรางใหเปนภาพตวแทนของ “ภยเอกภาพ” สำาหรบรฐพมา สวนแกนสาระทไดจากการศกษาแบบเรยนพมาชดน ผวจยสรปใหพอเหนภาพไววา “โลกภายนอกอยางโยดะยานนอาจนำาภยมาสไดเสมอ เพราะรฐใหญอาจ รงแกรฐเลก ดวยการครอบงำาหรอคกคามโดยอาศยสมนรบใชทเปนกองกำาลงทหาร หรอไมกใชอำานาจทางเศรษฐกจทเหนอกวาเพอฉวยเอาทรพยากรและแรงงานใน ราคาถก พฤตกรรมของโยดะยาจงไมใชแบบอยางทดในฐานะประเทศเพอนบาน เพราะมกรกราน กอกวน และเอาเปรยบ ดวยการไมรวมมอแกปญหา การกลาว โทษผอน และการไมเคารพปฏญญาสากลแหงการอยรวมกนโดยสนต อกทงยง กอใหเกดพนทเหนอกฎหมาย เพอการคานอกระบบและความมนคงของฝายเดยว โดยมเปาหมายเพอรกลำาดนแดน สรางอทธพล และมงประโยชน โยดะยาจงเปน เพอนบานทไมด สวนโลกภายในนน เมยนมานยมความสงบและไมคกคามประเทศ เพอนบาน หากมปญหากบโยดะยา กจะพยายามแกไขดวยสนตวธและรกษาไมตร ตอโยดะยาเสมอมา เมยนมาจงตองอาศยความอดกลนตอโยดะยาและตอบโตบาง ตามความเหมาะสมเพอมใหปญหาบานปลาย อกทงชาวเมยนมาเปนชาวพทธและ มผนำาทมคณธรรม เมยนมาจงไมใชชนชาตทโหดรายหรอไรอารยธรรม เมยนมา จงไมถอวาโยดะยาเปนศตร” งานวจยเรองนไดเสนอสาระสำาคญทใหภาพไทยเปนตวแทนของศตร ภายนอก โดยกำาหนดเปนมโนทศนหลก ไดแก มโนทศนรฐอนธพาล มโนทศน มหาอำานาจ มโนทศนสมนรบใช และมโนทศนรฐเหยอ กลาวคอมโนทศนรฐ อนธพาลมสาระสำาคญอยทการคกคามพมาโดยไทย มโนทศนมหาอำานาจมสาระ สำาคญอยทความพยายามครอบงำาพมาโดยโลกตะวนตก มโนทศนสมนรบใชมสาระ สำาคญอยทการเปนเครองมอแกไทยของชนกลมนอยในพมา และมโนทศนรฐเหยอ มสาระสำาคญอยทการถกคกคามจากไทยในทางการเมอง เศรษฐกจ และความมนคง ดงนน ตวละครสำาคญทเปนศตรภายนอกของพมาจงไดแก อเมรกาและโยดะยา ศตรภายในคอชนกลมนอยทพงพาไทยและนกการเมองทเปนสมนตางชาต สวน วรบรษสำาคญของพมาคอ พระเจาอโนรธา พระเจาบเรงนอง และพระเจาอลอง- พญา โดยเฉพาะกษตรยสององคหลงคอบเรงนองและอลองพญานน ตางถกสราง ใหมนยสำาคญและเปนพลงใจในการตอตานการคกคามของรฐไทย - ภาพตวแทนไทยในมมมองรฐเขมร ไทยนนคอ “มหาโจร” “มหาศตร” หรอ “ปลงสบเลอด” และยงเรยก


ไทยวา “โจรสยาม” ถอเปนภาพลกษณของไทยในสายตาเขมร งานวจยของใกลรง อามระดษ (2552) ไดเสนอภาพตวแทนของไทยดงกลาวดวยการศกษาตวบท ประเภทวรรณกรรมของเขมรตงแตยคอาณานคม ภายใตบรบทกรณพพาทไทย-ฝรงเศส มาจนถงกรณเขมรอพยพและกบฏเขมรในยคสงครามเยน แลวเรอยมา จนถงปจจบนภายใตบรบทความขดแยงในกรณเผาสถานทตไทยและประเดนเขา พระวหาร งานวจยยงชใหเหนวาชาวเขมรมความฝงใจตอไทยในดานลบอยางตอ เนอง กเพราะมการผลตซำาเชงวาทกรรมใหเปนเครองมอทางการเมองและ(นาจะ รวมถง)ความบนเทง สาระเดนคอ “ไทยขโมยทรพยทางปญญาของเขมร” ไทยจงม สวนรบผดชอบตอปญหาการพฒนาและปญหาการเมองภายในของเขมร ตวบทดง กลาวสวนใหญเปนผลงานตพมพประเภทนทาน ตำานาน และนยาย อกยงรวมถง การนำาเสนอเปนภาพยนตร ขอเขยนของนกหนงสอพมพ และวาทศลปของผนำา ประเทศหรอเจาหนาทรฐ อกยงมการแพรกระจายความเชอและความศรทธาไปใน หลายรปแบบ อาท การสรางรปเคารพ และการอบตผดธรรมชาต สวนกรณศกษา สำาคญกคอ ตำานานพระโคพระแกว ทเลาตอกนมาวาไทยขโมยพะโค ซงถอเปน ตวแทนของทรพยทางปญญาและความอดมสมบรณไปจากเขมร แตเนองจากงาน วจยชนนอาศยตวบททางวรรณกรรมซงผประพนธสามารถอาศยตรรกะและอารมณ ของตน ถอยคำาทถกอางถงจงสะทอนความแคนเคองของชาวเขมรทมตอไทยอยาง เผดรอนและเตมไปดวยสสน กระนน ความนาสนใจของงานวจยเรองนจงอยท การโยงตำานานมาเปนคำาอธบายชนำาแบบเหมารวมเพอสรางภาพตวแทนอารยธรรม เขมรและภาพตวแทนเลหเหลยมไทยดวยภาษาอปลกษณ เพอทำาใหไทยเปนคตรง- ขามของเขมรในทกครงทบงเกดเหตการณความขดแยงระหวางสองประเทศ งานวจยเรองนไดเสนอสาระสำาคญทใหภาพไทยเปนตวแทนของศตร ภายนอก โดยอาจกำาหนดเปนหนวยมโนทศนหลก ไดแก มโนทศนโจรสยาม มโนทศนกบฏเขมร และมโนทศนมรดกชาต กลาวคอ มโนทศนโจรสยามมสาระ สำาคญอยทการใชอบายเอาทรพย สงมคา ภมปญญา และแผนดนของเขมร ตลอด จนการขดขวางสนตภาพในเขมร ไปจนถงการครอบงำาหรอการดถกเขมร มโนทศน กบฏเขมรมสาระสำาคญอยทการถกรฐไทยหลอกใชใหมาพงบญ อาจเพยงเพอความ อยรอดหรอเพราะถกยแหย และมโนทศนมรดกชาตมสาระสำาคญอยทความยง ใหญทางอารยธรรมโบราณของเขมร ดงนน ตวละครสำาคญทเปนศตรภายนอกของ เขมรจงไดแกรฐสยามแลวยงรวมถงรฐญวนไวดวย ศตรภายในคอ กบฏอยางเขมร สามฝายหรอพรรคการเมองคแขง สวนวรบรษสำาคญของเขมรนนมไดเสนอเดน


ชดในงานวจยชนน - ภาพตวแทนไทยในมมมองรฐลาว ไทยในสายตาลาวคอ “สกดนาสยาม” ในฐานะศตรของชาตลาว เพราะ ลาวมองวาไทยเคยรกรานลาว แลวยดเอาอาณาจกรลานชางเปนเมองขนอยางกดข ขดรด และลาวยงเหนวาไทยในสมยจอมพล ป. พบลสงครามเคยนยม “ลดท ไทใหย” หรอ “มะหาอาณาจกไท” ดวยการ “ปนแตง” ประวตศาสตรไทยเพอ หมายกลนคนลาวและประเทศลาว งานวจยของอดศร (2552) ไดนำาเสนอภาพ ตวแทนไทยในมมมองของลาวโดยอาศยประวต “เจาอะน” มาเปนกรณศกษา ผาน ตวบทประเภทประวตศาสตรชาตของพรรคประชาชนปฏวตลาวเปนหลก (นบแต ค.ศ. 1975) แลว ยงเขาถงเนอหาในทำานองเดยวกนจากวรรณกรรมพนเวยง ตอตานสยาม ทซอนเงอนนยยะทางการเมอง ทงนดวยเงอนไขทไมสามารถตอส อยางเปดเผย งานวจยชวาฝายลาวนนมความเหนตางจากไทยตอกรณกบฏเจา- อนวงศในแนวคดอยางเจาพระยาทพากรวงศ (ขำา บนนาค) โดยฝายลาวยดวาท- กรรมโตแยงวา “เจาอะนคอวรบรษของชาต” ผพยายามปลดปลอยอาณาจกรลาวจากสยาม ทงนเพอหนนอดมการณ ชาตนยม ทดงมาเกยวเนองกบการเสยดนแดนฝงขวาแมนำาโขงในกรณพพาท ฝรงเศสกบไทยเมอป ค.ศ. 1940 และยงไดปฏเสธตวตนของคณหญงโมในพนท วฒนธรรมลาว เพอโจมตความคด “ไทใหย” “ซาตใหย” หรอ “มะหาอาณาจก ไท” ของไทย สวนความรสกวาลาวถกไทยคกคามนาจะเกยวเนองกบการผลตซำา อดมการณนนผานการสรางอนสาวรยสำาหรบ “คนบอด” ททรยศตอเจาอะนใน พนทภาคอสาน และการผลตสอบนเทงทลอเลยนคนลาว หรอการครอบงำาลาวทาง วฒนธรรม อยางกรณอทธพลของภาษาไทย เปนตน อยางไรกตาม แมลาวจะ ตอตานชาตนยมไทย แตกมความระมดระวงในชาตนยมลาวเชนกน เชน มการ พรางคำา “สกดนาสยาม” ดวย “สกดนาตางดาว” เปนตน งานวจยเรองนไดเสนอสาระสำาคญทใหภาพไทยเปนตวแทนของศตร ภายนอก โดยอาจกำาหนดเปนหนวยมโนทศนหลก ไดแก มโนทศนสกดนาสยาม มโนทศนคนบอด และมโนทศนราชอาณาจกร กลาวคอมโนทศนสกดนาสยามมสาระสำาคญอยทการรกราน กวาดตอน กดข และขดรดโดยกลมสกดนาสยาม ความ พยายามในการลบลาวออกจากแผนทโลกในสมยสรางรฐชาต และการปลกใจคน ไทยหรอมนโยบายใหไทยเปนศนยกลางของภมภาค มโนทศนคนบดมสาระสำาคญ อยทการรบใชสกดนาสยามจนชนในชาตแตกความสามคคในทางจตวญญาณ และ


มโนทศนราชอาณาจกรมสาระสำาคญอยทความยงใหญของราชอาณาจกรลานชาง ในสมยเจาไซยะเซดถาถลาดและเจาสลยะวงสา ความแตกแยกเปนสามราช- อาณาจกร (สกดนาหลวงพะบาง สกดนาเวยงจน และสกดนาจำาปาสก) สงคราม กชาตจากสยามในชวงทสยามกำาลงเผชญกบภยอาณานคม และการสนสดราชวงศ เวยงจนจนเปนเมองราง พรอมดวยมรณกรรมของเจาอะนในองมอสกดนาสยาม สวนตวละครสำาคญทเปนศตรภายนอกของลาวนอกจากรฐสยามแลว ยงรวมถงรฐ ญวนและอเมรกา ศตรภายในคอสมนของสกดนาสยาม คอลาวขาวและมงขาวฝาย ขวาทตางอาศยแผนดนไทยเปน “แปนยน” คอยบอนทำาลายความสงบในลาว สวน วรบรษสำาคญของลาวนนไดแก เจาอะน พระเจาฟางม (สรางในป ค.ศ. 2003) พระเจาไซเสดถาถลาด (สรางในป ค.ศ. 1957) เจาสรยะวงสา และไกสอน พมวหาน กลาวโดยสรปรฐพมา-ลาว-เขมรตางมสำานกตดตว (mindset) คลายคลง กน คอตางกตองการคง “สำานกศตรของชาต” หรอ “ภยาคต” และนบถอวรบรษ เพอหนน “ฉนทาคต” และสรางความสามคคภายในชาต และตางยงหวนคดอย ในกระบวนทศนแบบรฐชาตแบบเดมและเผยตวตนตามเงอนไขของเหตการณ ทง ทตางปรารถนาความรวมมอกนภายใตองคกรความรวมมอตางๆ โดยเฉพาะการเปน สมาชกในสมาคมอาเซยน ผลคอแนวคดแบบชาตนยมยงลนไหล แลวกยงสราง ความหวาดระแวง กรณของลาวและเขมรนนนบวายงยดถอความทรงจำาแบบ ประวตศาสตรบาดแผลระหวางรฐเพอนบานในสภาพตกผลกและฝงลกมานาน กลาวคอ เขมรรสกวามชาตใหญขนาบอยคอ ไทยในฐานะคแคน และเวยดนาม ในฐานะมตรทไมนาวางใจ ดานลาวมองไทยเปนชาตใหญทกอกวนและดถกชาตเลก ซงไมตางจากไทยทมองพมาเปนศตรชาตมานาน สวนพมานนเพงจะมแนวคดทจะ มองไทยเปนภยทตองเฝาระวงโดยเรมเมอตนสหสวรรษ แตกไมถงขนาดทจะ ประกาศวาไทยเปนศตรของชาต และจากการสงเคราะหออกเปนมโนทศนทเปน เชอมลใหกบแนวคดชาตนยมของแตละประเทศ อาจสรปไดวา “ไทยคอรฐทถก เพอนบานจองมองดวยความระแวง” โดยเฉพาะพมานนจะมองไทยวาไมใช “เพอนบานทด” ของประเทศเพอนบาน “ทยากจนกวา” จะเหนไดวาภาพตวแทนทภาครฐตางสรางกนขนมานน อาจบอกไดวา อทธพลของแนวคดชาตนยมนาจะยงมพลงอยมากและไมแคในระดบนามธรรม เพราะไทยยงถกประเทศรอบบานอยางพมา ลาว และเขมรสอถงหรอโตตอบใน ทางลบ และหากพจารณาเฉพาะมมมองของรฐพมาตอไทยแลว อาจจำาเปนตองตง


คำาถามวาประชาชนพมาจะมแนวคดไปในทำานองเดยวกบรฐพมาหรอไมเพยงใด ดง นน การสำารวจเพอคนหาจนตภาพ ซงเปนภาพในใจจากการรบรและความเขาใจ ของภาคประชาชนจงมความสำาคญยง มโนทศนจนตภาพเมองไทย จากการรบรของคนในพนทชายแดน เมองไทยเปนพนทรองรบคนพมา ผพราก(ตวเอง)จากบานเกด และยงเปนพนทรบรองเอนจโอทคอยใหความชวย- เหลอผยากไร เมองชายแดนอยางแมสอดจงเปนพนททความกำากวมปรากฏใหเหน จนอาจดคลายกบเปน “ศนยอพยพเปด” ขนาดใหญ เพราะมศนยการเรยนเอน- จโอกระจายทวแมสอดถง 61 แหง ในขณะทกลไกของรฐไมอาจควบคมใหเปน ไปตามกฎหมายไดอยางเตมท หรอไมอาจทำางานโดยลำาพง ฝายเอนจโอมองวาคน พมาคงไมอยากอยเมองไทย เพราะตองตกเปนเหยอของทงรฐบาลพมาและกลม ผลประโยชน และยงถกรฐไทยหาทางผลกดนใหกลบประเทศตนทาง ตอประเดน น ผเขยนจงไดหนมาทบทวนจนตภาพทวา “เมองไทยเปนบานหลงทสองของคน พมา” เพราะจนตภาพวา “เมองไทยเปนททคนพมาจำาใจอย” ดงนนผเขยนจง ตองเพงความสนใจตอจนตภาพของ “เจาบาน” ตอ “เมองไทย” ทงในทางบวก และทางลบไปพรอมกน - จนตภาพเมองไทยจากพนทแมสอด จนตภาพแมสอดจะมภาพเหลอมซอนทยงลนไหลจากมตเดมสมตใหม อยางเหนไดชด จากเดมทเคยถอเปนบานพเมองนองกบคนรมเมยอกฟาก ภาย หลงคลายจะกลายเปนเขตแรงงานเสรทยงมความกงวลตอความไมปลอดภย และ อาจกำาลงพฒนาเปนแหลงผลประโยชนของกลมผลภยหรอนายหนา ซงศนยการ เรยนเอนจโอกคอรปธรรมของปญหาทกลนไมเขาคลายไมออก ดงนนแมสอดจง ดนาหวงสำาหรบรฐไทย แตตอพมานนอาจเลกคดไปแลววาแมสอดจะเปนภยตอ ความมนคงของรฐพมาดงทเคยเปนทหลบซอนของกองกำาลงกะเหรยง ปจจบนม แนวโนมวาคนพมาจะเขามาทำามาหากน คาขาย รกษาพยาบาล และมาทองเทยว กนมากขนอยเรอยๆ แมสอดจงมจนตภาพเชงผสมทเกบงำาความยอนแยงและความ คลมเครอ หากมองในดานบวก แมสอดนาจะมความหมายตอชาวพมา เพราะม ความกลมกลนทางวฒนธรรม การมโอกาสเรมตนชวตภายใตความเสยง ความ ปลอดภยแบบเขตปลดปลอยสำาหรบผลภย การไดรบความชวยเหลอดานมนษย- ธรรมจากทงฝายรฐและเอนจไอ และโอกาสทจะสมหวงจนขนาดเปลยนชวต แต ในดานลบทอาจกระทบตอคนแมสอดโดยตรง กคอเรองของความแปลกแยกจาก


การไมปรบตวในสงคมใหม การฟกตวของปญหาทรอการอบต การถกชวงชงผล ประโยชนจากชวตทดนรน การไรประสทธภาพของกฎหมาย และการหมกตวของ คนพมาทอยในสภาพสนหวง กระนน แมสอดกนาจะใหจนตภาพในสายตาของคน พมาไปในทางบวก เพราะแมสอดใหโอกาสทคมกบความเสยง ตามทสะทอนจาก ความคดเหนของคนแมสอดเอง - จนตภาพเมองไทยจากพนทมหาชย จนตภาพของมหาชยมความเหลอมซอนระหวางขออางทางเศรษฐกจทตอง แลกกบขอกงวลในเรองความมนคง ในสายตาคนไทยนนมหาชยกลายเปนเมองของ คนพมาขนาดยอม เพราะถกมองวาเปนหวใจทางเศรษฐกจไทยแหงหนง แตมหาชย กถกมองวาเปนเมองทนาหวง โดยเฉพาะในดานความมนคงและปญหาสงคม ดง จนตภาพของมหาชยตามทไดจากการสงเกต และการรบฟงขอคดเหนในพนท พบ วามหาชยมแตชาวพมา จนพดวาเดนชนคนพมามากกวาคนไทย แตกอนมปาย บอกเปนภาษาพมา และเคยถกสงหาม สวนแรงงานมอญนน ไดทราบวามการ เชอมโยงกบมอญเกาในทองถน และมการจดวนรำาลกชนชาตมอญเพอเชอมโยง กลมคนมอญดวยภาษาและวฒนธรรม สวนปญหาอนทถกเอยถง เชน โรคอบตซำา การคามนษย อทธพลมด ดานรบสนบน ยาเสพตด ตดยาเพราะความเหงา การลก ขโมย ความหวาดระแวง ความขดแยงกบนายจาง การกดขของนายจาง สทธ แรงงานตางชาต โอกาสการรองเรยนนายจาง สภาพความเปนอย การเรยกรอง สญชาต และมการเรยกรองใหควบคมการใชแรงงานตางชาตอยางเปนระบบและ ใหเปนไปตามกฎหมายโดยเครงครด มงบประมาณเพยงพอ และมการกำาหนดชวง เวลา พรอมไปกบการจดระเบยบสงคม อาท ใหประชาสงคมมสวนรวม จดพนท เปนสดสวนสำาหรบแรงงาน ใหการดแลดานสาธารณสข และจดกลมอาสาสมคร ในชมชน เปนตน ดงนน มหาชยจงมจนตภาพเหลอมซอนระหวางการตงรบและ ปรบตวของชมชนทองถน กบความกงวลของฝายความมนคง หากกลาวโดยสรป จนตภาพ “เมองไทย” ตามทจำาลองจากแมสอดเมอง ชายแดน และมหาชยเมองใจกลางนน พบวาในขณะทเมองแมสอดมความเหลอม ซอนทลนไหลจากมตเกาอนเคยเรยบงายและกลมกลน มาสมตใหมทดปนปวนและ ยงตองรอการจดระเบยบอยนน เมองมหาชยกลบเปนเมองของคนพมาทคลายเพง ผดขนกลางชมชนคนไทย และยงมความเหลอมซอนระหวางผลประโยชนทาง เศรษฐกจกบผลกระทบตอความมนคง หากมองในทางบวก มหาชยนาจะเปนภาพ ของความคนเคยกบการมแรงงานพมาจากรนสรน ความพยายามกาวสมาตรฐานท


ดของผประกอบการ และการปรบตวของชมชน เพอผลประโยชนทางเศรษฐกจ ทองถน อยางไรกตามมหาชยกลบยงอำาพรางปญหาการลกลอบเขาเมองผดกฎหมาย การใชแรงงานตางชาตเกนความจำาเปน และความกงวลตอผลกระทบทางสงคมใน ระยะยาว แตหากมองในมมกลบ พอจะบอกไดวาในสายตาของคนพมานน เมอง ไทยอยางมหาชยอาจไมตางจาก “บานหลงทสอง” ของคนพมา ซงสอดคลองกบ ความคดเหนของกลมลาม ในขณะทเมองไทยอยางแมสอดนนอาจเปนเพยง “บาน ชวคราว” ทคนพมาเขามารอโอกาสทดกวา ซงสอดคลองกบความคดเหนแบบ เอนจโอ ตามทไดเสนอเปนสมมตฐานไวในเบองตน หากมองจากภายนอกตามสายตาของรฐบาลของประเทศเพอนบาน ไมวา จะเปนลาว (ตามงานวจยของอดศร-2552) เขมร (ตามงานวจยของใกลรง-2552) หรอพมา (ตามงานวจยของวรช-2552) กตาม จะเหนไดชดวา “เมองไทย” ถก นำาเสนออยางมอคต จนภาพตวแทนไทยอาจดบดเบยวแบบไมพงประสงค ทงน อาจเปนเพราะการศกษาวจยทสะทอนภาพตวแทนไทยนนกระทำาขนในชวงวกฤต ความสมพนธระหวางประเทศ หรออาจเปนเพราะฐานขอมลทใชทำาวจยถกกำาหนด ไวลวงหนา ดงนน ภาพตวแทนของเมองไทยจงเปนไปในทางเดยวและตางถกเสนอ ไปในทางลบทงสน จนอาจทำาใหเชอวาสำานกตดตวของพลเมองลาวและพลเมอง เขมรนนดจะมองไทยในภาพของผคอยขมเหง สวนเหตผลทถกหยบยกขนมา อาท ฝายรฐลาวมกตอกยำาวาทกรรม “สกดนาสยาม” หรอเปน “โจรสยาม” ในมมมอง รฐเขมร สำาหรบในกรณพมานน ไทยอาจตกอยในฐานะเปน “รฐอนธพาล” หรอ “รฐเกเร” จากการตความวาทกรรม “มหาโยดะยา” ในมมมองของรฐพมา ซงด ไมเบาไปกวาภาพตวแทนพมาในฐานะ “ปจจามตร” ของรฐไทย อยางไรกตาม ภาพตวแทนไทยในสายตารฐพมานน กเคยถกฝายพมาเคยใชประโยชนมาแลวใน สงครามจตวทยาผานสออนเตอรเนทเมอชวงตนป ค.ศ. 2001 ในการปลกกระแส ประณามไทยครานน มปฏบตการดวยมวลชนแนวรวมของรฐ (USDA) จนถง ขนาดพมพเปนตำาราเรยนสำาหรบนกเรยนในทกระดบชน ภาพตวแทนไทยภาพนจงเปนเครองมอสรางจตสำานกชาตนยมชดใหมเพอ ประโยชนทางการเมองภายในของพมา และยงอาจใชอางแนวทางของรฐในการ แกปญหาความสมพนธระหวางประเทศอกดวย แตสำาหรบประชาชนพมาทวไปนน ภาพตวแทน “เมองไทย” ทถกสรางขนมาดวยวาทกรรม “ภยมหาโยดะยา” นน ยงถอวาเปนเรองใหมเกนไป และถกใชในเวลาอนสน จงไมนาจะตกผลกเปนสำานก ตดตวของพลเมองพมา ดงนน เมองไทยในจนตภาพของชาวพมาจงอาจดจะไม


เลวรายตามเจตจำานงของฝายรฐพมา อยางไรกตาม ทผานมารฐพมายงนยม ปลกจตสำานกชาตนยมดวยประเดนภยตางชาตอยอยางตอเนอง ฉะนนหากเกด วกฤตความสมพนธระหวางไทย-พมา กเชอแนวาวาทกรรม “ภยมหาโยดะยา” และ “เพอนบานทไมจรงใจ” นาจะถกนำามาผลตซำาไดไมยากเพราะเคยม “แม- แบบ” หรอ “พมพเขยว” ปรากฏขนมากอนแลว เมอถงเวลานน “เมองไทย” ในสายตาของคนพมากอาจบดเบยวไปไดทำานองเดยวกบกรณทเคยเกดกบคนลาว และคนเขมร หากพจารณาจนตภาพของคนไทยตอ “เมองไทย” ของตน ทมองเหน แรงงานพมาเขามาทำางานในประเทศไทยเปนจำานวนมากในหลายพนท อกทงยงได เหนขาวสารเกยวกบคนพมาเกดอยบอย โดยเฉพาะในดานลบนน จากกรณศกษา ในพนทแมสอดกบพนทมหาชยนน พบวาเจาหนาทรฐหรอภาครฐดจะมความหวงใย ในสถานการณทเกดขน แตบางสวนกพยายามเขาใจ และฝายผแทนชมชนกแสดง ความพยายามในการปรบตว สวนฝายโรงงานอตสาหกรรมหรอนายจางนนดจะมความระมดระวงในขอกฎหมายอยในท ดงนนจนตภาพ “เมองไทย” ในสายตา คนไทย จงนาจะมจนตภาพเหลอมซอนหรอปะทะกนระหวางเรองความมนคงกบ เรองเศรษฐกจของไทย จนตภาพแรกกคอ “เมองไทยทนาเปนหวง” เพราะใช แรงงานพมามากเกนความจำาเปน สวนจนตภาพหลงคอ “เมองไทยทตองพง แรงงานพมา” โดยอางวาคนไทยไมอยากทำางานประเภท 3 D (Dangerous- Dirty-Difficult) อยางไรกตาม จนตภาพ “เมองไทย” ของฝายความมนคง ออกจะเหนไปในทางลบเชนเดยวกบจนตภาพของเอนจโอทเหนวาคนพมาคอเหยอของทหารพมาและกลมผลประโยชนบางกลม สวนจนตภาพของภาคเศรษฐกจดจะ พอไปไดกบกลมลามทเหนวาเมองไทยไมอาจยนอยไดตามลำาพง นอกจากน ผเขยนไดคะเนจนตภาพไทยในสายตาคนพมาวา คนพมานา จะมองเมองไทยดวยจนตภาพสองแบบ กลาวคอ แบบแรกมองเมองไทยเปน “บานหลงทสอง” โดยมเมองมหาชยเปนตวอยาง ซงสอดคลองกบมมมองของกลม ลาม สวนแบบหลงคอ “บานชวคราว” โดยมเมองแมสอดเปนตวอยาง ซงสอด- คลองกบมมองแบบเอนจโอ สวนมมมองของผประกอบการและฝายความมนคง นน ผเขยนมไดนำามาใชคะเนจนตภาพไทยในสายตาพมา เพราะตางเกยวของกบ ผลประโยชนโดยตรงหรอโดยหนาท อกทงมกจะใหแคภาพตวแทนหรอภาพสราง แบบเหมารวมเทานน


ï ผลสำารวจภาพตวแทนและจนตภาพไทยตามหลกนยมพมา ï ภาพตวแทนไทยในมมมองของรฐบาลพมา ชวงกอนทรฐบาลพมาจะโตตอบรฐไทยดวยการปลกกระแสชาตนยมพมา เพอตอตานไทย (anti-Thai) อนเนองจากวกฤตชายแดนเมอตนป ค.ศ. 2001 นน ตำาราเรยนสงคมวทยาของพมาทวาดวยประวตศาสตรพมาในยคราชวงศจะเนน เฉพาะการทำาสงครามเพอสรางราชอาณาจกรพมาใน 3 ยคสมยคอ ยคราชวงศ พกามในสมยของพระเจาอโนรธา ยคราชวงศตองอในสมยพระเจาบเรงนอง และ ยคราชวงศคองบองในสมยพระเจาอลองพญา ประวตศาสตรแหงชาตของพมานน มไดเนนการทำาสงครามขบเคยวกบรฐเพอนบานมากนกอยางกบไทย จน หรอแขก อกทงไมเคยมการกลาวถงไทยในฐานะชาตศตร แตศตรแหงชาตของรฐพมากลบ คอผรกรานจากแดนไกล คอเจาอาณานคมองกฤษ ดงนนประวตศาสตรพมาเมอ พนยคราชอาณาจกรจงใหความสำาคญกบเรองการสญเสยมาตภมจากสงครามกบเจาอาณานคมองกฤษ 3 ครง (ค.ศ. 1826, ค.ศ. 1852 และ ค.ศ. 1885) ตามดวย การตกเปนทาสอาณานคม การตอสเพออสรภาพทางการเมอง จนถงการเรยกรอง เอกราชกลบคนมาไดในทสด ฉะนน รฐพมาจงปลกฝงความรสกรกชาต (Patriotism) แกเยาวชนให ชนชมกบความรงเรองของอาณาจกรพมาโบราณ และเจบจำาผลภยจากลทธลาอา- ณานคม ศตรของชาตจงมาจากภายนอก สวนความวนวายทางการเมองและปญหา เอกภาพหลงเอกราชนนเชอเอาวาเปนผลพวงจากยคอาณานคม ซงกองทพแหงชาต เหนวารฐพมาตองยดมนในจตสำานกสหภาพ (Union Spirit) เพอมใหประเทศ ตองแตกแยกในภายหลง รฐพมาปลกฝงสำานกชาตนยมดวยจตสำานกหวนหวาดในภยตางชาตหรอ ภยาคต โดยตำาราเรยนประวตศาสตรชาตจะกลาวถงการตอสขบเคยวกบกองทพ เจาอาณานคมองกฤษในชวงครสตศตวรรษท 19 และสภาวะการถกกดขดวยระบอบ การปกครองและระบบเศรษฐกจแบบทนนยมอาณานคมในศตวรรษตอมา แลวยง รวมเรองภยกองทพฟาสซสตญปนในสมยสงครามโลกครงท 2 โดยกลาววา ใน สมยอาณานคมนน แมองกฤษเจาอาณานคมจะอางวาใชเศรษฐกจแบบทนนยมใน อาณานคมพมากตาม แตกเปนเศรษฐกจทพวกขยายดนแดนสรางขนมาเพอกอบโกย ผลประโยชนจากดนแดนในอาณานคม ดวยการเอารดเอาเปรยบและกดกนชน พนเมอง นอกจากน เจาอาณานคมยงไดนำาแขกและจนเขามาแสวงประโยชนจาก คนพนเมองในพมาไมมททำากนและกลายเปนคนรบจางทำานาและกรรมกรชนตำา


ถนนหนทางทดขนในสมยอาณานคมนนตางเออประโยชนใหระบบทนนยมของเจา อาณานคมปรากฏเปนรปธรรมเทานน สวนการศกษาแบบอาณานคมคอการสรางขาราชการระดบลาง และสอน ใหยกยองและซอสตยตอเจาอาณานคม ชาวพมายงถกกดกนทางการศกษาและ อาชพ อกทงไมไดรบการดแลทางสาธารณสขทดพอ พทธศาสนา และภมปญญา ทองถนถกละเลย ทงยงเกดมคนหลายเชอชาต จนวฒนธรรมตางชาตเขาครอบงำา วถชวตของชาวพมา คนพมาจงถกสบเลอดและครอบงำา จำาเลยสำาคญทสรางความ ทกขยากใหกบชาวพมาจงไดแก นายทนตางชาตและนายทนทองถน ทหากนอย ภายใตระบบทนนยมอาณานคม สวนกองทพฟาสซสตญปนนน ในตำาราฉบบ มาตรฐานกลาวไววา ในชวงทญปนเขาปกครองพมาระยะหนงนน กองทพญปน เปนพวกฟาสซสตทำาลายทงเศรษฐกจและสงคมพมา ชาวพมาตองพบกบความทกข ยาก เพราะนายทนญปนผกขาดธรกจการคา และกองทพญปนยงลดรอนเครองนง หม ตลอดจนอาหารการกน ทอยอาศย และเวชภณฑ ในสมยฟาสซสตนน การ สาธารณสขยำาแยและการศกษาตกตำา องกฤษและญปนจงถอเปนภยเอกราช นอกจากน ตำาราดงกลาวยงไดกลาวถงภยตางชาตอนๆ ไดแก โปรตเกส จนมองโกล จนแมนจ แขกกลา และจนขาว พมาถอวาชนตางชาตเหลานคอผ รกรานอาณาจกรพมาในยคราชวงศและละเมดอธปไตยพมาในยครฐชาต กลาวคอ โปรตเกสเปนพอคาลาอาณานคม และเปนพวกทำาลายสถปเจดยและเอาพทธรปม คาไป ซำายงชกชวนชาวพมาใหหนไปนบถอศาสนาครสต อกทงดบรตโตฝรง โปรตเกสยงคดการณใหญทจะครอบครองแผนดนพมาไวทงหมด สวนจนมองโกล นนเปนผทำาใหอาณาจกรพกามออนแอ จนแมนจเคยเขาลอมโจมตองวะและ ชายแดนพมาหลายครง สวนแขกกลาเคยฉวยโอกาสตกตวงผลประโยชนจากแผน-ดนพมา โดยเปนนายทนเงนกและเขามาแยงงานชาวพมาในสมยอาณานคม สวน จนขาวหรอจนกกมนตงกคอผรกรานอธปไตยของพมาในสมยเอกราช ทำาใหทหารพมาจำานวนมากตองพลชพเพอขบพวกจนใหพนไปจากรฐฉาน นนคอภาพลกษณ ของศตรตางชาตในตำาราสงคมวทยาฉบบมาตรฐานทใชกนมานาน และในตำารานนกมเคยกลาวถงไทยวาเปนศตรเกา ครนถงป ค.ศ. 2001 รฐบาลพมาไดผลตตำาราชดใหม เรยกวา สงคมวทยา เลม 2 ซงวาดวย “ภยมหาโยดะยา” เพอเสรมเนอหาของตำาราสงคมวทยาฉบบ เดมทวาดวยภยอาณานคมและภยฟาสซสต ตำาราชดใหมนมจำานวน 3 เลม สำาหรบ ชนประถม ชนมธยมตน และชนมธยมปลาย เนอหาในตำาราชดนจะวาดวยอดต


ความสมพนธระหวางพมากบไทย โดยปรงแตงความเปนมาของชนชาตไทย สงครามพมากบไทยในยคราชวงศ ลทธมหาชนชาตไทย และภยคกคามจากไทย ตอประเทศเพอนบาน อกทงยงรำาพนถงปญหาความสมพนธกบไทยซงมตอเนอง มาจนปจจบน อาจกลาวไดวา รฐบาลพมาตองการใชตำาราชดนทำาสงครามจตวทยา กบไทย โดยการเผยแพรภาพลกษณทนาหวนกลวและไมนาไววางใจของไทยไป ถงเยาวชนและมวลชนแนวรวมของรฐ สวนขอกลาวหาตอไทยกคอการทไทยให ความชวยเหลอกลมกบฏตอตานรฐบาลพมา โดยอางวาไทยเคยชวยกลมกบฏมา ตงแตสมยสงคมนยม อาท ในป ค.ศ. 1969 ไทยเคยชวยเหลอกลมผลภยการเมอง ทหวงพงตะวนตก (กลมอน อดตนายกรฐมนตรพมา) โดยยอมใหตงททำาการอย ถงใจกลางกรงเทพฯ แลวแอบสงผกอการรายไปกอกวนในประเทศพมา ในเวลา นนฝายไทยปฏเสธการรเหน หนงสอพมพพมาจงเขยนการตนประณามไทย อาท ภาพอนคดคอยใตโตะทยนแวดลอมดวยนกการเมองไทย และนบแตป ค.ศ. 1980 ฝายไทยยงชวยเหลอผกอการรายใหเขาไปกอกวนพมา แลวสรางศนยอพยพอำาพราง8 จะยกเวนบางกหลงป ค.ศ. 1988 ทกองทพของทงสองฝายตางมความคน เคยกนมากขน9 แตพอถงสมยนายกชวน หลกภย ความสมพนธของสองประเทศ กลบแยลง ดงทเกดเหตอยางกรณ God’s Army ฝายพมาเหนวาการยดสถาน- ทตพมากบการยดโรงพยาบาลราชบรนนถกฝายไทยตความแยงกน ในกรณแรกท พมาเปนฝายเสยหาย แตฝายไทยกลบถอเปนการกระทำาของผเรยกรองประชาธป- ไตย แตพอกรณหลงทกระทบถงความปลอดภยของคนไทย ฝายไทยกลบถอ เปนการกระทำาของกลมกอการราย พอตนป ค.ศ. 2001 ไดเกดกรณพพาททพมาโทษวากองทพไทยหนนหลงกองกำาลงฉานของเจายอดศก ดวยเหตนตำาราเรยนชด ใหมทวาดวยภยมหาโยดะยาจงกำาเนดขนมา เนอหาโดยยอของตำาราชดนกลาวถงภมหลงของไทยในแนวทฤษฎอพยพ วาไทยคอชนชาตไตทอพยพมาจากอาณาจกรนานเจา แตกสรางประเทศไดลาชา กวาพมาราว 2 ศตวรรษ ภายหลงรฐไทยถกพมาตไดอยธยา พอในยคอาณานคม ยงถกชาตตะวนตกคกคามจนเสยสทธสภาพนอกอาณาเขต ซงเทากบเสยอำานาจ อธปไตย และตอมาในสมยสงครามโลกครงท 2 กถกญปนครอบงำาดวยลทธมหาชน

8 (อางใน หนา 273). 9 (อางใน หนา 10 จากคำากลาวของพลโทขนยน ท ทาขเหลก 7 มกราคม 1998).


ชาต สวนทไทยรอดพนจากการเสยเอกราชมาไดนน พมาวาเปนเพราะไทยยอม โอนออนตอประเทศมหาอำานาจ สวนในสมยทพมาตองทำาศกกบไทยในยคราชวงศ นน ฝายพมาใหเหตผลวาเปนเพราะฝายไทยหวงครอบครองพนทชายฝงตะนาว- ศรเพอประโยชนทางการคา จงรกรานพนทของพมากอน จากนนพมาจงไดยกทพ มากำาราบทพไทยอยเปนครงคราว ในการรบนนไทยมกเปนฝายเพลยงพลำาและพาย แพ กษตรยพมาทเคยรบกบไทย ไดแก ตะเบงชเวต บเรงนอง อลองพญา และ มงระ และตำารายงไดลบลางวรกรรมของสมเดจพระนเรศวร ซงฝายไทยยกยอง ใหเปนวรกษตรย สวนในการทำาสงครามกบไทยในตนสมยกรงเทพฯ (รามาท 1-4) และเมอคราตองเผชญกบภยอาณานคมนน พมากลาวหาวาไทยมเจตนาชวยองกฤษ รกรานพมา แตพอพมาตกเปนอาณานคมขององกฤษ ฝายไทยกลบถกองกฤษและ ฝรงเศสทยอยยดพนทไปทละสวน และยงตองเสยเปรยบดวยสนธสญญา ภายหลง แผนดนไทยยงถกสองมหาอำานาจกำาหนดใหเปนกนชน ตอมาไทยพยายามเลยนแบบโลกตะวนตก จนมการเปลยนแปลงการปกครองและมรฐธรรมนญ แตพอใน สมยจอมพล ป. พบลสงคราม ไทยไดหนไปนยมลทธมหาชนชาตและยงอาศยญปน ยดรฐฉานของพมาและพนทบางสวนของประเทศเพอนบาน ตำารากลาวดวยวา จอมพล ป. พบลสงครามไดทำาใหลทธมหาโยดะยาหรอมหาชนชาตไทยเปนจรง เปนจง พอหลงสงครามโลกครงท 2 ไทยหนไปรวมมอกบซไอเอและชวยจนขาว รกรานรฐฉานของพมาเพอใชเปนฐานการสรบกบจนคอมมวนสต ครนถงสมย สงครามเยน ไทยยงไดรวมมอกบอเมรกาในการทำาสงครามกบคอมมวนสตเวยดนาม พรอมกบมการตงฐานทพอเมรกาขนในประเทศไทย แตพออเมรกาแพสงคราม เวยดนาม ไทยจงสรางพนทกนชนตามแนวชายแดน และกลบไปคบหากบจน คอมมวนสต และชวยเขมรแดงทำาสงครามกลางเมองในกมพชา อกทงยงชวยเหลอ ชนกลมนอยและกลมตอตานรฐบาลพมาเรอยมา ปญหาสำาคญทสงผลกระทบตอ ประเทศพมา ไดแก ปญหาเสนเขตแดน ปญหาศนยอพยพ ปญหาการลกลอบคา ทรพยากรและแรงงาน และปญหายาเสพตด เปนตน ตำาราวาดวยภยโยดะยาชดน ยงวจารณผนำารฐไทยโบราณวาเคยปกครอง ประเทศดวยระบบอปถมภ พอถงสมยอาณานคมผนำาสามารถเอาตวรอดไดดวยการ ออนขอตอประเทศลาอาณานคม โดยยอมเสยดนแดน เสยอำานาจอธปไตย แลว ปลอยใหประชาชนยากลำาบาก และยงกลาววาผนำาไทยถอลทธเชอชาตนยมแบบ สดขว จงไดพยายามยดครองพนททมชาวไต-ไทในประเทศเพอนบานเพอสราง จกรวรรดมหาโยดะยา ตำารากลาวถงผนำาไทยทเคยรกรานแผนดนพมา ซงไดแก


รามคำาแหง พระนเรศวร รามาท 1 เจากาวละ รามาท 4 และจอมพล ป. พบล- สงคราม พอในสมยสงครามเยนไทยไดใชนโยบายความมนคงฝายเดยว โดยรวม- มอกบอเมรกาเพอปองกนภยคอมมวนสต จนถงขนาดรกรานประเทศเพอนบาน แลวนำามาสการสรางพนทกนชนและการสนบสนนกลมถออาวธเพอทำาสงคราม ตวแทน แตกแอบแฝงดวยการคายาเสพตด การคาอาวธ และลกลอบคาทรพยากร ประหนงวาไทยไดสรางปญหากระทบพมาอยตลอด พอในสมยหลงสงครามเยน ไทยประกาศนโยบายเศรษฐกจเปลยนสนามรบใหเปนตลาดการคา และนโยบาย ตางประเทศเพอแทรกแซงแบบยดหยน (Constructive Engagement) ท กลบสงผลกระทบตอรฐพมาในดานความมนคง เศรษฐกจ การเมอง และสงคม ตำาราสรปไววารฐไทยไดปฏบตตอรฐพมาอยางไมเปนธรรม อกทงยงสรางความ เกลยดชงพมา เพอประโยชนทางการเมองของผนำา โดยสรางความเกลยดชงผาน ระบบการศกษาและสอตางๆ และไทยดไมจรงใจในการแกปญหาในหลายเรอง อยางกรณการประทวงและยดสถานทตพมา การใหรายวาพมาเปนแหลงผลตยา- เสพตด การมเจตนาไมบรสทธในทางการคา และการกอเหตใหเกดปญหาชายแดน นอกจากน ตำารายงสรปวารฐไทยทำาตวไมเหมาะสมกบการเปนประเทศเพอนบานทด จากการศกษาตำาราเรยนสงคมวทยาเลม 2 วาดวย “ภยมหาโยดะยา” ได ชวยใหเหน “ภาพตวแทน” รฐไทยอยางชดเจน โดยอาจจำาแนกเปนมโนทศนทม นยสำาคญตอการสรางมโนภาพสำาหรบรฐไทยได 9 แบบ ไดแก โยดะยาเปนรฐ อนธพาล โยดะยามมหาอำานาจหนนหลง โยดะยาชบเลยงสมนรบใช โยดะยา เอาเปรยบรฐเพอนบาน โยดะยามอปนสยไมด โยดะยามพฤตกรรมไมด โยดะ- ยาคกคามตอเนอง โยดะยาสรางปญหาในหลายพนท และโยดะยามเปาหมาย ไมด10 มโนทศนทงหมดนนถอเปนผลมาจากความพยายามของฝายรฐพมาทตองการ สราง “ภาพตวแทน” ตอรฐไทยใหเปน “เพอนบานทไมด” หรอ “เพอนบานท ตองคอยเฝาระวง” หรอ “เพอนบานทไมนาวางใจ” โดยสรป ในการสรางภาพตวแทนของไทยนน ฝายพมามทาทจรงจงถง ขนาดผลตตำาราเรยนเพอปลกฝงเยาวชนพมาใหเกลยดชงไทย และยงกลาววาไทย เปนรฐอนธพาลทพงพามหาอำานาจ อกทงยงชบเลยงลกสมนเพอเอาเปรยบและ คกคามเพอนบาน โดยสรางปญหาหลายเรองและหวงรายตอพมา สวนในการสราง จนตภาพของไทยซงจะกลาวถงในหวขอถดไปนน สอรฐพมาไดทำาหนาทขยายความ

10 ปรบเพมขอสรปจากงานวจยของ วรช นยมธรรม (2552).


คดเหนของรฐบาล เพอใหเหนวาไทยไมสมกบเปนเพอนบานของพมา โดยชให เหนวาไทยดำาเนนนโยบายเอาเปรยบพมาในทางเศรษฐกจ คำานงเฉพาะความมนคง ของตนฝายเดยว และขาดความจรงใจในการสานสมพนธกบพมา นอกจากน จนตภาพไทยยงถกทำาใหเหนไทยเปนพวกโหยหาทรพยากร พวกคนหาเรอง และ พวกคาของเถอน รปแบบภาษาทสอรฐพมาใชเขยนถงไทยมกเตมไปดวยสสนแบบ คำารำาพนตดพอและตเตยน จนตภาพไทยในสายตาสอรฐพมา ในชวงทรฐบาลพมาผลตตำาราเรยนประณามไทยนน สอมวลชนพมาได เสนอ “จนตภาพ” ตอรฐไทยไปในทำานองเดยวกบ “ภาพตวแทน” รฐไทยในตำาราเรยนพมา ดงนน จงตองถอวาความคดเหนของสอมวลชนพมานนเปน “ภาค ขยาย” ของความคดของรฐบาลพมา ตางกนเพยงรายละเอยดและรปแบบภาษาท ใชเขยนเทานน กลาวคอสอรฐพมาจะรำาพนดวยถอยคำาทมสสนและรนแรงมากกวา ตำาราเรยน จนอาจเหนไดชดวารฐไทยยงคงคลงไคลใน “ลทธมหาโยดะยา” และ คลงชาตเพอมงขยายดนแดน สวนขอมลสนบสนนจนตภาพนน สอรฐพมาไดอาศย คำาอธบายของประวตศาสตรไทยมมมองรฐพมา แลวตความใหเหนวาแนวคดมหา โยดะยาของรฐไทยนนมมานานแลว โดยยอนไปตงแตสมยรามคำาแหง กรณ มะกะโทราชบตรเขยของกษตรยสโขทยยกทพลงมายดเมาะตะมะ ในสมยกรง- ศรอยธยา กรณพระนเรศวรยกทพรกถงพนทของพมาในเขตมอญและฉาน และ ในตนสมยรตนโกสนทรกรณกองทพไทยบกเมองเชยงตงในสมยรชกาลท 4 พอ ประสบกบภยคกคามจากลทธอาณานคม ลทธมหาโยดะยาจงออนพลงลง แตกกลบ มามพลงอกในสมยจอมพล ป. พบลสงคราม ในเวลานนไทยอยใตรมเงาของกอง- ทพญปน สอรฐพมาเหนรฐบาลไทยในสมยนนชนชอบแนวทางฟาสซสตและนาซ จนพฒนามาเปนลทธชาตนยมสดขว แลวกเขายดเอาดนแดนของประเทศเพอน- บานคนจากเจาอาณานคมเดม แตพอกองทพญปนพายแพในสงครามโลกครงท 2 ลทธมหาโยดะยากออนพลงลงอก กระนนกยงเหมอนรอเวลาฟนคนชพขนมาใหม สอรฐพมากลาววาการกลบมาใหมของลทธมหาโยดะยานนไดเรมขนใน ชวงสมยสงครามเยน ครานไทยอยใตรมเงากองทพอเมรกาเพอรวมสงครามตอตาน ลทธคอมมวนสต กอนหนานฝายไทยไดรวมมอกบอเมรกาชวยจนขาวหรอกองกำาลง จนคณะชาตเขาไปกอกวนในรฐฉานของพมา ภายหลงไทยยงไดรวมรบกบกองทพ อเมรกาในสงครามเวยดนาม ครนเมออเมรกาแพสงครามเวยดนามแลวถอนกำาลง ออกจากประเทศไทย ฝายไทยกหนมาใชนโยบายความมนคงฝายเดยวดวยการ


สรางพนทกนชนตามบรเวณชายแดน แลวสงผลใหกลมแบงแยกดนแดนหรอกลม ตอตานรฐบาลพมาตางสามารถปฏบตการณกอกวนเพอไมใหพมามสนตภาพ พรอม ไปกบการปองกนภยคอมมวนสต สอรฐพมาจงกลาววานคอโฉมหนาใหมของลทธ มหาโยดะยาทฝงอยในใจของผนำาฝายไทยตลอดมา และโทษวานโยบายความมนคง ของไทยในสมยสงครามเยนนน ไดสรางความเสยหายตอพมาอยางมาก ไมเฉพาะ ดานความมนคงของพมา แตยงทำาใหพมาตองสญเสยทรพยากรเปนอนมาก และ สภาพการณเชนนกกำาลงแปรขบวนเขามาในรปใหมในสมยหลงสงครามเยน ดวย การประกาศนโยบายเปลยนสนามรบเปนตลาดการคา ในขณะเดยวกนกยงคงสภาพ ปญหาเสนเขตแดน ปญหายาเสพตด ปญหาการลกลอบคา ปญหากองกำาลงชน กลมนอย และปญหากลมตอตานรฐบาลพมา เปนตน จนตภาพไทยในสายตาแรงงานพมา มโนทศนทตำาราเรยนพมาสรางขนอธบายภาพตวแทนไทยนน อาจสรป เปนการรบรของรฐพมาตอรฐไทยและคนไทยไดวา รฐไทยรกลำาอธปไตย-คนไทย จงนาจะมนสยชอบคกคาม, รฐไทยสรางอทธพล-คนไทยจงนาจะมนสยมงราย, รฐ ไทยแสวงประโยชน-คนไทยจงนาจะมนสยไมจรงใจ, รฐไทยสงเสรมอคต-คนไทย จงนาจะมนสยอาฆาตแคน และรฐไทยพงมหาอำานาจ-คนไทยจงนาจะมนสยออนแอ จากภาพตวแทนไทยในมมมองของรฐบาลพมานน อาจตงเปนคำาถามวจยไดวา “ประชาชนพมามองรฐไทยและคนไทยอยางไร และสอดคลองกบความเหนแบบ เหมารวมของรฐบาลพมาเพยงใด” ประเดนทใชเปนกรอบกวางๆ ในการสำารวจ ความเหนของชาวพมาทเขามาเปนแรงงานในประเทศไทย ไดแก ความสามคค (เพราะรฐพมากลวถกรกราน) ความแขงแกรง (เพราะรฐพมากลวถกรงแก) ความ รเทาทน (เพราะรฐพมากลวถกเอาเปรยบ) ความระแวดระวง (เพราะรฐพมากลว ถกปองราย) และความทระนง (เพราะรฐพมากลวถกครอบงำา) โดยใชแบบสำารวจ ถามความเหนจากชาวพมาจำานวนประมาณ 3,000 คน พบผลสรป ดงน - คนพมามกมองวาเมองไทยเปนบานชวคราว เพราะยงมความผกพนกบ บานเกด อยางมากกอาจแคอยากอยนานจนกวาจะตงตวได - คนพมามกมองวาเมองไทยเปนททำามาหากนทคนพมาสวนใหญเขามา แลวมชวตดกวาเดม หรอไมกอาจดกวาอยบานเดมแลวหากนลำาบาก - คนพมามกมองวาเมองไทยมความไมแนนอนเรองรายได แตสวนใหญ กพอใจกบรายไดรายเดอนทนอยกวาคนไทยโดยเฉลย - คนพมามกรจกเมองไทยดวยการเลาสกนฟงในหมเพอนบาน แตกมก


ตระหนกถงความอดทนและไมควรวางใจใคร ซงนาจะหมายถงคนรจกคนเคยดวย - คนพมามกมองวาคนไทยมรปลกษณและนสยใจคอไมตางจากคนพมา แต กยอมรบวาคนไทยยมงาย นายจางไทยมกใจด และภาษาไทยเปนสวนหนงของการ ใชชวตในเมองไทย - คนพมามกมองวาคนไทยชอบแสดงทาทางดถกคนพมา จงอาจเหนคน ไทยเปนคนทแลงนำาใจ และมองวาคนไทยชอบความสนก ฟมเฟอย ไมรกษา ประเพณดงามอยางคนพมา และมกหลงในรสนยมแบบตะวนตก - คนพมามกมองวาคนไทยมเศรษฐกจด มความแตกตางทางความคด แต กอาจมไดชนชมในเรองการเมองของไทยนก และยงเหนวาคนไทยใสใจในศาสนา นอยกวาคนพมา จากภาพตวแทนไทยในมมมองของรฐบาลพมา และตามทสะทอน ใหเหนเปนจนตภาพไทยในสายตาสอพมาและแรงงานพมาทเขามาทำางานใน ประเทศไทยนน อาจสรปไดวา สอรฐพมาจะถอวาไทยไมใชเพอนบานทด ดวยการขยายนยามรฐไทยไปในดานลบ อาท เพอนบานทตองเฝาระวง เพอนบานทชอบ หาเรอง เพอนบานทชอบแอบขยบรว เพอนบานทเลยงสนขไวยใหกด เพอนบานทโชยกลนฉนรบกวน เพอนบานทไมเหนหวใคร และทแรงสดคอเพอนบานทเปดบอนสราญ (สอรฐพมาไดเลยงคำาหยาบ) แลวยงถอเปนกรรมของพมาทมเพอนบานอยางไทย เพราะ “พฤตกรรมของฝายไทยนนทำาใหชาวพมาผรกชาตตางตองเหนอยใจมานานแสนนาน แมไมอยากคบเปนเพอนบานกทำาไมได และไมอยากเรยกเพอนบานกเปนไปไมได”11 นนคอถอยคำาทสอรฐพมาพรรณนาถง “ความราย” ของไทยและ “ความเดอดรอน” ของตน โดยเฉพาะในชวงตนสหสวรรษนน สอรฐพมาไดแสดงความคบของใจตอทาทของไทยเปนพเศษ แลวเสนอคำารำาพนเปน “ความเรยงเพอ ชาต” ผานสอภายในประเทศในทำานอง “มหาพรรณนา” โดยมเปาหมายหลก กเพอหาคำาตอบของคำาถามทวา “ไทยเปนเพอนบานแบบไหน ตลอดมานนไทย คดตอพมาเชนไร ไทยจะคดตอพมาอยางไรในอนาคต และพมาควรตองคดกลบคน ตอไทยอยางไร”12 ความเรยงเพอชาตชดนตพมพในชวงป ค.ศ. 2001-2002 และ มการพมพรวมเลมนบรวมไดจำานวน 81 เรอง โดยพยายามชใหเหนวาฝายไทย

11 (2002) หนา 3. 12 (2002) หนา 1.


ไดนำาสำานกดานลบมาสรางนโยบายตดตอสมพนธกบพมา ไดแก นสยเอาเปรยบ ในแบบลทธทนนยมทหวงผลกำาไรอยางไมเปนธรรม นสยผกใจเจบชงชงแบบลทธ คลงชาตเยยงนาซ และนสยขาดความจรงใจในแบบลทธจกรวรรดนยมทหวง ครอบงำาชาตทยากจนกวา โดยสรป จากตวบทของสอรฐพมาตามทไดสะทอนมมมองรฐบาลพมาตอ ไทยในประเดนทางเศรษฐกจ ความมนคง และการตางประเทศนน อาจกลาวได วาสอรฐพมาพยายามตอกยำาภาพตวแทนไทยวาเปนภยของพมาภายใตวาทกรรม “ภยมหาโยดะยา” โดยเสนอจนตภาพทอาจสอใหเขาใจคนไทยและประเทศไทย ไปในทางลบอย 6 แบบ ไดแก นโยบายเอาเปรยบ การคานอกระบบ สำานกเกลยด ชง ความมนคงฝายเดยว นโยบายไมจรงใจ และนโยบายลตามลม ดงนน ภาพ ตวแทนไทยในมมมองของรฐบาลพมาและจนตภาพไทยในสายตาสอรฐพมา จงม อปลกษณทอาจดนารงเกยจและนากลว สวนจนตภาพไทยในสายตาของคนพมาท วาไทยคอบานหลงทสองนนมโอกาสเปนจรงไดยาก เพราะคนพมามความผกพนใน ถนเกดและวถชวตของตน อกทงมไดชนชมเมองไทยไมวาจะในดานวตถหรอจตใจ จงสนบสนนคำาพดทวาคนพมาไมคอยปรบตวคอกนอยางเขาทำาอยางเคย ดงนน เมองไทยจงนาจะมจนตภาพเปน “บานชวคราว” ในสายตาของคนพมาเทานน สวนภาพตวแทนไทยทฝายรฐบาลพมาสรางขนมานน กสอดคลองกบความนกคด ของคนพมาทวไปในระดบหนง โดยเฉพาะปมเของของคนพมาซงพบไดในหลาย ประเดน อยางไรกตาม เมองไทยคอแหลงรายไดของคนพมาและสามารถเดนทาง เขามาหากนไดอยางสะดวก อกทงสวนใหญยงพอใจกบรายไดและนายจาง รวม ถงคนไทยมอปนสยไมตางจากคนพมานก จงนาจะเปนสาเหตใหผลสำารวจทศนคต ตอเมองไทยครงนไมเปนลบจนเกนไป อยางไรกตาม ฐานคดของคนพมากลบไม ตางจากฝายรฐบาลพมาตรงทการมฉนทาคตตอตนเองในระดบสง ทงนอาจเปน เพราะปจจยดานการศกษา เครอญาต และวฒนธรรมทองถนยงมอทธพลอยมาก หากกลาวโดยสรปวาดวยภาพตวแทนและจนตภาพไทยจากการสำารวจ ความคดเหนของคนพมาตอคนไทยและประเทศไทยนน ผเขยนเรมโจทยวจยดวย การศกษาความขดแยงทางทศนคตทไทยเคยมปญหากบลาวและเขมรจากงานวจย ทเกยวของ และเหนวาไทยนาจะตกอยในสภาพถกรมกนโตะไดเสมอทงจากพมา ลาว และเขมรเพราะตางยดตดอยกบอคตทซมซบมาจากประวตศาสตรชาตนยม/ บาดแผลของแตละประเทศ ในกรณของลาวและเขมรนน ไทยเคยมกรณพพาท จนเกดกระแสตอตานไทยอยางจรงจงเพราะอทธพลของสอบนเทงไทย จากนนฝาย


ไทยเองกรสกรอนใจ จงมการทำาวจยกนจรงจงเพอสำารวจวาคนลาวและคนเขมรมอง เราอยางไร สวนกรณพมานน กเคยมขอพพาททางชายแดนจนถงขนาดลามมาเปน สงครามสอ เหตเสรมนาจะเปนผลมาจากความกาวหนาของเทคโนโลยการสอสาร ผานอนเตอรเนท ทไดชวยใหการสงผานและรบรความคดระหวางกนทำาไดงายและ รวดเรว ฉะนนเวลาพมาดาไทยหรอไทยดาพมา จงตางรบรกนไดในแคเสยววนาท อนเตอรเนทจงเปนสอใหไทยกบพมามปากเสยงกนไดสะดวก ตอกรณนฝายไทยนน แคประทวงพมาในเรองหมนสถาบนพระมหากษตรย แตพมาไปไกลกวานนจนถงขนาดผลตตำาราเรยนวาดวย “ภยมหาโยดะยา” พรอมกบสรางกระแสชาตนยมพมา ใหเกลยดชงไทยเพอยอนศรไทย อยางไรกตาม ผเขยนเหนวากรณตอพมานน มความนาสนใจตางไปจากกรณของลาวและเขมร เพราะเปนครงแรกทฝายไทย ไดรบรความคดเหนและสาระความระแวงของพมาทมตอไทย คำาถามวจยหลกคอ คนพมาทวไปมองไทยดวยสายตาแบบเดยวกบภาครฐแคไหนและอยางไร โดย เฉพาะกลมคนพมาทเขามาทำางานในประเทศไทย ผเขยนเหนวาเหตทมาของความระแวงไทยของพมานาจะแตกตางจาก กรณของลาวและเขมร กลาวคอในสมยสงครามเยนทฝายไทยใหความรวมมอกบ อเมรกาในการปองกนภยคกคามจากลทธคอมมวนสตนน ฝายไทยไดเขาไป เกยวของกบสงครามอนโดจนโดยตรงผานสมรภมในลาวและกมพชา สวนกบพมา นน ฝายไทยกเพยงเฝาระวงชายแดนเทานน และไมไดเขาไปเกยวของกบการเมอง ภายในพมาโดยตรง ครนพอสนสงครามเยนและโลกคอมมวนสตตางเปดรบกระแส ทนนยมมากขน แลวไทยกหนกลบเขาไปใหมดวยวถทนนยมทนาจะมขอไดเปรยบ ในเชงพนท แตวาในชวงเวลานนแนวคดแบบโลกตะวนตกทอยากเหนพมาเปน ประชาธปไตยกมาแรง แลวยงเคลอนไหวอยในโลกของสออนเตอรเนทมาตลอด แลวฝายไทยกถกพมามองวาแทรกแซงการเมองพมาโดยอำานวยพนทเผยแพรสอ แกกลมตอตานรฐพมาและยงรวมถงสอไทยฉบบภาษาองกฤษ พมาจงตความโลก ไซเบอรทฝายตอตานรฐพมาใชอยนนเปนสงทดแทนกนชนเดมในพนทชายแดนท กองกำาลงชนกลมนอยฝงตวอย บทความนไดตงสมมตฐานเกยวกบความคดเหนของคนพมาตอคนไทยและ ประเทศไทยในเบองตน ดวยการสงเคราะหความคดเหนของรฐบาลพมาผานตำารา เรยนสงคมศกษาฉบบพเศษทวาดวย “ภยมหาโยดะยา” และจากความเรยงเพอ ชาตของสอรฐพมา ผลของการสงเคราะหคอ “ภาพตวแทนไทย” ในมมมองของ รฐพมาแบบเหมารวมวา “ไทยไมใชเพอนบานทด” และยงเปน “เพอนบานทไม


นาวางใจ” จากนนผเขยนไดลงพนทเพอสำารวจทศนคตดวยการรบฟงและสมภาษณ ผทำางานเกยวของกบคนพมาในประเทศไทย อาท เจาหนาทและผบรหารการศกษา สำาหรบลกหลานแรงงานพมา เจาหนาทฝายความมนคง เจาหนาทปราบปรามยา- เสพตด กลมลามภาษาไทย-พมา เจาหนาทฝายบคคลของโรงงานอตสาหกรรม และนกวชาการ ฯลฯ ผลจากการสำารวจชวยใหไดสมมตฐานวาคนพมานาจะม “จนตภาพ” ตอเมองไทยวาเปน “บานหลงทสอง” หรอไมก “บานพกพงชวคราว” จนตภาพทงสองนนเปนเพยงการคดแทนคนพมาเทานน เพอเปนทางนำาไปสการ สรางแบบสอบถามสำาหรบสำารวจความคดเหนของคนพมาวาจะมจนตภาพตอคน ไทยและประเทศไทยเปนเชนไร กลมเปาหมายทสำารวจคอแรงงานพมาจากหลาย พนทในประเทศไทย ทเดนทางมาพสจนสญชาตในอำาเภอแมสอดและเชยงใหม ซงประกอบดวยคนเชอสายพมา มอญ กะเหรยง ไทใหญ ปะโอว และยะไข ผกรอกแบบสำารวจสวนใหญผานการศกษาในระบบรฐ จงสอดคลองกบวตถประสงค ทวางไวทตองการสำารวจฐานคดหรอสำานกตกคางของคนพมาวาสอดคลองกบฐาน- คดของรฐบาลพมาเพยงไร จากผลสำารวจความคดเหนของคนพมาตอคนไทยและประเทศไทยนน สามารถตอบคำาถามในสองประเดน คอ คนพมามองเมองไทยดวยจนตภาพแบบ ใด และจนตภาพนนสอดคลองกบภาพตวแทนไทยทรฐบาลพมาสรางขนมาแคไหน กลาวโดยสรป คนพมามจนตภาพเมองไทยเปนบานพกพงชวคราวเพอหารายได สงกลบบานเกด โดยมไดชนชมเมองไทยไมวาจะในดานวตถหรอจตใจ เหตนาจะ เปนเพราะคนพมามความผกพนในถนเกดและตดในวถชวตของตน และผลสำารวจ ยงสะทอนวาคนพมามฐานคดสอดคลองกบฉนทาคตของฝายรฐบาลพมา โดยเชอ ในความเหนอกวาไทยในประเดนความรกสงบ ความอดทน ความจรงใจ ความรก ชาต การรกษาสจจะ ความนาคบ ความสามคค ความนาอย และการพงพาตนเอง ตามลำาดบ นอกจากน ยงพบวาคนพมามองคนไทยในแงลบไปในทำานองเดยวกบ รฐบาลพมาคอ ชอบดถก ทงขนบ (รวมเอาอยางตะวนตก) รกสนก (รวมชอบการ พนน) แลงนำาใจ และฟมเฟอย ตามลำาดบ อยางไรกตาม ฐานคดเหลานมอาจ บอกไดวาคนพมามภยาคตตอไทยหรอไม แตอาจบอกวาคนพมารสกรงเกยจ/หมาง เมนคนไทยมากกวารสกกลว เหตนาจะเปนเพราะการสำารวจครงนมไดทำาในชวง วกฤตความสมพนธระหวางไทยกบพมา กอปรกบการวจยทเคยมการทำามากอนหนา นไดพบแลววารฐพมาเพงสรางภาพตวแทนไทยใหเปนศตรและเกดขนในชวงไม


นานนก จงเชอวาภยาคตตอไทยนาจะยงไมตกผลกอยในจตใจของคนพมาทวไป สวนความคดเหนเชงบวกตอเมองไทยนนคอ รายไดพอเกบ นายจางใจด และนสย ใจคอของคนไทยไมตางจากพมา นอกจากนยงพบวาชาวพมาสามารถใชภาษาไทย ไดพอใชจนถงระดบดและดมาก สวนผไมรภาษาไทยมราวหนงในสามเทานน จง อาจสรปไดวาคนพมาพยายามปรบตวเขากบคนไทย เพราะอยางนอยกเหนความ จำาเปนในดานภาษา แตอาจจะรสกเหนหางกบวถชวตแบบคนไทยและไมชอบคา นยมเอาอยางตะวนตกของไทย

ï บทวเคราะหภาพตวแทนและจนตภาพไทยตามหลกนยมพมา ï จากการทไทยกบพมามความสมพนธเชอมโยงอยางใกลชดทงในดาน การเมอง เศรษฐกจ และสงคมวฒนธรรมดงกลาวมานน ดงนน การทำาความเขาใจ ตอความคดเหนของพมาจงตองใหความสนใจทงภาครฐบาลพมาและภาคประชาชน พมา เพอรบรถงความคดเหนตอคนไทยและประเทศไทยวาเหมอนกนหรอตางกน อยางไร ผลจากการวจยพบวา ภาครฐของพมานนไดสราง “ภาพตวแทน” ของ ไทยแบบเหมารวมและเปนไปในทางลบ ในขณะทภาคประชาชนมจนตภาพตอ เมองไทยวาเปนททำามาหากน หรออาจเปรยบไดวาเปนบานพกอกหลงหนงทสามารถ เขามาอาศยไดชวคราวเพอสรางฐานะ เพราะไมอาจพงพารายไดแบบนไดใน ประเทศพมา อยางไรกตาม ความสมพนธกบพมามประเดนในเรองความระแวงเขา มาแทรกซอนจนกระทบตอความสมพนธและความรวมมอระหวางสองประเทศอย เสมอ สวนสาเหตนนนาจะมหลายมตซอนกนอย ผเขยนจงวเคราะหหลกนยมของ ฝายพมาตามกรอบสภาวการณโลก วกฤตจากของเหตการณ และความเชอจาก ความทรงจำาทางประวตศาสตรชาต ซงตางมสวนในการประกอบสรางภาพตวแทน ไทยวานยมตะวนตก ฝกฝายกลมตอตานรฐพมา และจงใจสมปญหา พรอมกบจะ ขอเสนอแงมมของตวแทนฝายไทย ตามทไดจากการสมภาษณและรบฟงในเวท วชาการไปพรอมกน หลกนยมตามสภาวการณโลก โดยปกต รฐพมามการตอกยำาวาโลกภายนอกนนไมนาวางใจ โดยอาศย ประวตศาสตรยคอาณานคมเปนตวแบบในการตความชะตากรรมของชาต เพอ ทำาใหชาตมหาอำานาจอยางเจาอาณานคมองกฤษและฟาสซสตญปนดนากลวในเรอง แสนยานภาพ ดงนน เรองราวของภยตางชาตทเคยเกดกบพมาจงถกเชอมโยงวาเปน สภาวการณโลกทเขามารมลอมพมาอยเสมอ อาทกลาววา “แผนดนพมานน เคยถก เจาอาณานคมองกฤษรกรานอยนานถง 123 ป พอสมยเอกราชกยงถกพวกจนขาว


รกรานอก พมากไดตอบโตการรกรานเหลานน ดงเชนในการตอสเพอเอกราช การ ตอตานฟาสซสต และการขบไลจนขาว”13 กรณจนขาวนน พมาถอเปนภยตางชาตครงหลงสด ทถกชกใยโดยชาตมหาอำานาจอยางอเมรกา พมาอธบายวาซไอเอหวงใชพมาเปนพนททางยทธศาสตรเพอปดลอมคอมมวนสต จงหนนกองกำาลงกกมนตงหรอจนขาว ใหรกเขามาใชพนทรฐฉานของพมาตอตานจนแผนดนใหญ แลวอเมรกากถกจดจำาใหเปนชาตมหาอำานาจสดทายทเขามารกรานประเทศพมา นอกจากน พมายงมความรสกอยตลอดวาประเทศพมานนตกอยใตเงอนไขทางภมรฐศาสตร เพราะถกขนาบดวยสองชาตใหญอยางจนและอนเดย ดงคำา ใหสมภาษณของเจาหนาทไทยผเคยมโอกาสใกลชดผนำาพมาเลาถงคำาปรารภของ พลเอกตนฉวยวา “ไมรวาโชคดหรอโชครายทพมาตองมาตงอยระหวางสองมหา อำานาจ” พรอมขยายความวาพมาเหมอนแมวอยใกลกบราชสหสองตว เพราะใน อดตพมาเคยมประสบการณอนขมขนทงจากจนและจากอนเดย อยางไรกตาม พมา จะตองอยรวมกบจนและอนเดยใหได ทนาสงเกตคอพมาเปนสวนผสมระหวางจน กบอนเดย เชน สวมเสออยางจน แตนงโสรงอยางแขก เปนตน พอในชวงปลายยคสงคมนยมและตลอดสมยรฐบาลทหาร (SLORC/ SPDC) พมากยงรสกวาตางชาตยงกาวกายทางการเมองอยตลอด โดยเฉพาะ สหรฐอเมรกา พมาจงเปรยบอเมรกาวาเปน “นกเชดหน” ทคอยสรางความปนปวนภายในประเทศพมา สวน “หนเชด” ของ อเมรกาตามทพมาอปมานนจะหมายถงกลมการเมองเสรประชาธปไตย และ กลมกองกำาลงเชอชาตนยม พมาจงมกตดพออเมรกาวามกรงแกชาตเลก พรอมกบ อางเสมอวาพมาเคารพกตกาสากล มเคยสรางปญหาใหแกประเทศอน ทวากลบม แตถกรงแก ดงกลาววา “พมามเคยแทรกแซงกจการภายในของประเทศอน มแต ประเทศอนทชอบแทรกแซงกจการภายในของพมา” หรอ “ตลอดสมยทพมาเปน ประเทศเอกราช พมามเคยดางพรอยในเรองความสมพนธระหวางประเทศ และไมเคยรกรานแผนดนของชาตอน”14 ความเหนนพมาจงเชอมโยงมาถงทาทของไทย วามกเลนตามเกมชาตมหาอำานาจอยางอเมรกา และพมาเอยอยเสมอวาแตละ ประเทศควรมสทธในการเลอกหนทางทเหมาะในทางการเมอง เศรษฐกจ จตวทยา และการทหาร ดงนน ชาตอนอยางไทยจงไมมสทธวพากษวจารณหนทางทประเทศ

13 (อางใน หนา 284). 14 (อางใน หนา 284).


พมาเลอกเดน15 สวนนโยบายตางประเทศของพมานน อธบายวา “นโยบายตาง ประเทศทวาเปนกลางและไมฝกฝาย นน หมายถงวา พมาจะไมเขารวมสงครามในกลมมหาอำานาจฝายใด และพมาจะ ดำาเนนนโยบายตางประเทศโดยอสระและแขงขน ทวาอสระกคอ พมาจะตดสนใจตอประเดนระดบสากล ประเดนของพมา และประเดนดานความสมพนธตางประเทศโดยอสระจากอทธพลของตางชาต สวนทวา แขงขน กคอ แมพมาจะวางตวเปนกลาง แตกจะไมหลบเลยง หรอนงเฉยตอประเดนในระดบสากล และจะใหความรวมมอตามกฎหมายระหวางประเทศและปฏญญาสากล”16 นนคอหลกการทพมามกกลาวถงบทบาทของตนใน เวทโลก แตกระนนพมากลบเสยโอกาสไปหลายเรอง แมแตความชวยเหลอทางการศกษา เพราะถกชาตตะวนตกกดดนทางการเมองและถกกดกนทางการคา ตอประเดนโลกตะวนตกกดดนพมาทางการเมองนน ตวแทนฝายความ มนคงของไทยเหนวา “รฐบาลทหารพมาตองการการปรบตวแบบคอยเปนคอยไป จะตงรฐบาลเสยงขางมาก พรอมกบสรางมวลชนเปนแนวรวมและอางกลมชาตพนธ ใหความรวมมอ เพราะกองทพกลววาประเทศจะแตกหากปลอยใหฝาย NLD ได อำานาจ เราตองยอมรบวาวถประชาธปไตยนนมหลายทางตามความเปนมาของแตละ ประเทศ ฝายโลกตะวนตกกตอตานพมาหนก อยางชอประเทศกยงใช Burma อยางเดม และยงยใหไทยกดดนพมาใหเปนประชาธปไตย โอยอางวามฉะนนคน พมาในเมองไทยจะไมอาจกลบประเทศได คนอนและชนกลมนอยใชไทยเปนฐาน แทรกแซงพมา สวนเหตเรองของพมาอยในความสนใจของชาวโลกไดนน กเพราะ พมาอยตดจนและมทรพยากร” จงสะทอนถงความเขาใจความรสกของฝายพมาท ตองอยภายใตเงอนไขทางภมรฐศาสตรและแรงกดดนจากสภาวการณโลกใน ปจจบน แนวคดเชนนจงนาจะชวยใหพมามองไทยในสายตาทดกวาเดม ตอประเดนทเชอวาพมาอาจเปนภยตอความมนคงของภมภาคนน เจา- หนาทลามระดบสงของไทยมความเหนวา “เพราะปจจบนพมายงมจดออนในดาน เทคโนโลย ขาดความปรองดองในชาต แมจะปราบปรามชนกลมนอยอยางรนแรง แตกยงเอากลมประชาธปไตยไวไมอยหมด ดงนนกองทพจงยงตองปกครองประเทศ ตอไป สวนเรองนวเคลยรนน พมาอาจทำาในทางลบและยงตองใชเวลาอกนานกวา

15 (อางใน หนา 75). 16 (อางใน หนา 285)


จะพฒนาเปนอาวธได อาจมไวเพอปรามราชสหสองตวคอจนกบอนเดย ซงเปน มหาอำานาจทางนวเคลยร พมาจงคงหวงสรางปมเของเพอลดปมดอยตอจนกบ อนเดย และไมนาจะมเปาหมายเพอขมขไทย เพราะถอวาพมาพอมอกบไทย สวน อเมรกานนอาจใชประเดนทางนวเคลยรแบบอรกเพอกำาจดรฐบาลทหาร ฝายพมา กกลวในเรองน อยางไรกตาม ไทยตองระวง อยาเปนเครองมอใหอเมรกา และก อยาวางใจวาพมาไมอาจมนวเคลยร” ดงนนจากเดมทพมาเคยระแวงไทยวาเปนภย ทางการเมอง อนาคตพมากบไทยจงอาจระแวงกนเองวาตางฝายอาจเปนภยคกคาม ทางทหารกเพราะประเดนเรองนวเคลยร ไทยจงอาจถกเหมารวมใหเปนสวนหนง ของโลกตะวนตกทคอยคกคามหรอกดดนพมาในทางการเมอง สวนจนตภาพไทย นน ประเดนคานยมเอาอยางตะวนตกของไทยอาจถอเปนการตอตานกลายๆ ของ คนพมาทเขามาทำางานในประเทศไทย หลกนยมตามวกฤตของเหตการณ ฝายพมามองวาในชวง 50 ปหลงจากพมาไดเอกราชมานนไทยกบพมา แทบไมมปญหาระหวางกน สวนทเคยเปนปญหาอยบางนน ฝายพมาบอกวามได ถอสาจรงจง ดงกรณทไทยรวมมอกบอเมรกาในการใหความสนบสนนกองกำาลง จนขาวรกรานพมาในชวงป ค.ศ. 1950 หรอกรณทไทยชบเลยงกลมตอตานรฐบาล พมาไวในพนทของตนเพอประโยชนดานความมนคงฝายเดยวในชวงหลงสงคราม เวยดนามเปนตนมา ในสองกรณนนพมาถอวาเปนการรกรานอธปไตยและแทรก- แซงทางการเมองทตางกระทบตอความมนคงของพมา ฝายพมากลาววารฐบาลพมา นนมความอดทนตอไทยอยางมาก และยงพยายามทจะรกษานำาใจตอกน ดงถอย- แถลงของเลขาธการ 1 ณ อำาเภอทาขเหลก ในวนท 7 มกราคม 1998 ดงน “การไมสรางเรองเพอใหเสยความสมพนธระหวางไทยกบพมานนถอเปน ความจำาเปน และตางตองมความเคารพตอกน พระมหากษตรยไทยทรงเนนยำา เสมอมาวาตองมสมพนธภาพอนดตอประเทศพมา อกทงนบแตป ค.ศ. 1988 เปนตนมา กองทพไทยกบกองทพพมาตางกสนทสนมกนมากขน ในการประชม สดยอดอาเซยน ครงท 2 ณ เมองจาการตา ประเทศอนโดนเซยนน ประเทศไทย ยงไดสนบสนนประเทศพมาใหเขารวมเปนสมาชกอาเซยน และในวนฉลองเอกราช พมาในป ค.ศ. 1998 น ซงเพงไดจดขนทสถานเอกอครราชทตพมาในกรงเทพฯ นน นายกรฐมนตรของไทยยงไดมารวมงานฉลองดงกลาวดวยตนเอง ในตลอด ประวตศาสตร จงไดรกษาความสมพนธอนดนนไว และเมอประเทศไทยประสบ ปญหาทางการเงนในป ค.ศ. 1997 นน ฝายพมาเองกตองเกอกลความเหนใจ ชาว


พมาจะตองชวยบรรเทาความทกขยากของประเทศเพอนบานดวยความเหนอก เหนใจ”17 คำากลาวของผนำาระดบสงนเผยความจรงใจทไทยอยากไดรบจากพมา แตกเกดขนในเวลาทความสมพนธไทย-พมาอยในระดบปกต และไทยเพงเปลยน รฐบาล (รฐบาลชวน 2) ซงนาจะสะทอนความอบอนในชวงแรกทพมาเพงเขารวม เปนสมาชกอาเซยนเมอกลางป ค.ศ. 1997 ประกอบกบเวลานนฝายไทยยงไมได เสนอแนวคด Flexible Engagement ซงทำาใหฝายพมาไมพอใจ หากเทยบกบความเหนฝายไทย ณ ปจจบน ตวแทนฝายความมนคงของ ไทยกลาววา “เรองราวพมาเกยวเนองทงผลประโยชนและแนวความคด จะเปน เชนไรกคาดการณไดยาก มเรองไมคาดฝนเกดขนไดเสมอ จงตองฟงหไวห อยา มองพมาตามตะวนตกเพราะเขาคดแบบเขา ตองเชอวาการรวมมอกนดกวาการรบ กน อกอยางประเทศเพอนบานของไทยมการเมองหลายแบบ จากเผดจการจนถง ประชาธปไตย การลงทนเขากคดวานายกเราสงได (ในแบบเขา) ขณะทเราตอง คำานงถงกำาไร-ขาดทน เขาเขาใจเราแคไหน เราเขาใจเขาแคไหนยงไมชด นเปน เพราะเรามบคลากรดานภาษานอยไป” สวนในดานการสบสานความสมพนธกบพมา นน ฝายไทยมความเหนวา “ไทยมนโยบายรวมมอกบประเทศเพอนบานเพอ ประโยชนทางการคา การลงทน และการสรางงาน ไมอยากมเพอนบานเปนศตร เพราะเกรงผลกระทบจากความไมสงบ ขณะเดยวกนไทยกปรบตวเพอมใหถก กระทบจากสากล อยางการตอตานสนคาไทย แตหากพมามปญหาการละเมดสทธ มนษยชน กไมอาจมใครชวยไดแมแตอาเซยน พมาจงตองปรบปรงพฤตกรรม สวน พมานนยดนโยบายเปนมตรกบเพอนบาน ตอตานจกรวรรดนยม หรอการแทรกแซง จากอำานาจเหนอรฐ และยอมรบความชวยเหลอโดยอยาตงเงอนไข อยางไรกตาม ไมมใครใหการชวยเหลอโดยไมหวงผล” สวนตอประเดนปญหาทเคยเกดขนและ อาจกลบมาใหม ฝายไทยมความเหนวา “เชอวาหลงการเลอกตงชนกลมนอยจะ แสดงบทบาทมากขน บางกลมยงไมเขารวมกบรฐ อาจนำาไปสการปราบปราม ก ตองรอฟงเสยงประชาคมโลกและผลการเลอกตง สงทไทยหวงคอพมาเปน ประชาธปไตย ไมมกองกำาลง รบกลบแรงงานผดกฎหมาย รวมแกปญหาเสน เขตแดนทเปนมรดกทฝรงใหไว พมานนยงระแวงไทยอยางกรณการฝกซอมรบ Cobra Gold แตพมากพยายามปรบตว หากเทยบกบลาวและเวยดนาม เขาพอใจ ไทยในเรองกลมตอตาน ไทยนนไดเปรยบและเอาเปรยบพมานอยกวาชาตอน พมา

17 (อางใน หนา 10).


ระแวงจนแตกพงจน จงตองคบหาอนเดยใหเกดสมดล ปญหาพมานนไทยไมควร เสนอแนะเขาและปลอยใหคดไดเอง ไมวาในเรองการพฒนาพนทและมการฝก อาชพ เรองผลภยหากผลกกลบไปเดยวกมาใหม เพราะพนทยงไมพฒนาและไมม โรงเรยน สวนแรงงานพมาทเปนปญหามาราวสบปแลวนน หากถกกฎหมายกตอง ไดรบสวสดการและคาจางเทาเทยมคนไทย” อยางไรกตาม ประเดนความไมมนคง ภายในของพมาและความระแวงตอไทยนน พมานาจะตองการใหมความเชอมโยง กนไว จนกวาพมาจะผานพนวกฤตทางการเมองภายในประเทศดงนน ในขณะท คนพมากมปมเของในเรองความอดทน อดกลน และจรงใจ ฝายไทยจงอาจถกอาง แบบเหมารวมวาฝกฝายกลมตอตานรฐพมา เพอหวงใหรฐบาลพมาตองมววนวาย อยกบปญหาทางการเมองจนไมมเวลาหนไปพฒนาประเทศ หลกนยมตามความทรงจำาทางประวตศาสตรชาต คำาอธบายตอเหตของการทำาศกสงครามกบไทยในอดตนน ฝายพมาตความ วาเปนเพราะไทยเปนฝายกอเหตกอน อาท รกรานลำาแดนพมา (ศกทวายและศก เชยงใหม) แขงขอตอพมา (ไมสงสวย ไมสงมอบกบฏ) และกอกบฏ (กบฏ จกรพรรด) ฝายพมาอางวาไมเคยรกรานใครกอนเพราะผดหลกการ สวนทเคยยก ทพมาตอยธยาในสมยตะเบงชเวต บเรงนอง อลองพญา และพระเจาชางเผอก นน พมาวาเปนสงครามสงสอนเพอตอบโตการทไทยมารกรานพมากอน18 นอกจาก น ยงอางวาการยกทพมาตไทยนนเปนธรรมยทธ (ศกขอชางเผอก) และบำารงพระ- ศาสนา (ศกอลองพญา) เทากบวาพมามความชอบธรรมทจะตอบโตไทย และยง อางถงไมตรของพมาตอฝายไทยไวหลายเรอง อาท พมาไมตไทยเพอเอามาเปน อาณานคมอยางชาตตะวนตก แตแคใหสงสวยเทานน พมาดแลจกรพรรดและพระ- นเรศวรอยางด พมาปกครองเชยงใหมโดยธรรม และพมาเคยถายทอดยทธวธและ ภมปญญาแกไทย สวนเหตทยตศกตอกนในภายหลงนน อางวาเปนเพราะพมา ตดพนทำาสงครามกบกองทพองกฤษ สวนไทยเองกถกองกฤษคกคามดวยสญญาท ทำาใหไทยตองเสยศกดศร อกทงความพายแพของพมาตอองกฤษทำาใหฝายไทยไมอาจรกรานพมาอก คงเหลอแตความรสกวาพมาเปนศตรของไทย สวนฝายพมาไมเคยคดวาไทยเปนชาตศตร และมไดมความรสกชงชงชาวไทย แตถาหากฝายไทย ยงสงเสรมความรสกใหคนไทยชงชงพมาตอไป ฝายพมากจะถอวาไทยเปนภยของพมา และจะถอวาไทยเปนประเทศเพอนบานทพมาตองเฝาระวง ดวยการปลกฝง

18 (อางใน หนา 390).


ใหชาวพมามจตใจรกชาตอยางบเรงนองและอลองพญา19 นบเปนความทรงจำาท ยกตนขมและขไทยอยในท ตอประเดนความทรงจำาของพมาตอไทย เจาหนาทลามฝายไทยไดสะทอน ความนกคดของพมาไวอยางนาสนใจวา “ในระดบประชาชนนน ชาวพมามไดรบ รเรองราวประวตศาสตรอยางการเสยกรงศรอยธยาของไทย พมามกมองคนไทย อยางมตรทสามารถพงพาอาศยได เพราะตางเปนเมองพทธเหมอนกน และยง ยอมรบวาคนไทยมความเออเฟอมากกวาประเทศเพอนบานอยางจนและอนเดย และเจรจากบไทยไดงายกวาจนหรออนเดย แมไทยกบพมาอาจแตกตางกนใน ลกษณะนสยอยบาง แตในสวนลกนาจะคลายคลงกนเพราะตางเปนชาวพทธ จง หวงวาพทธศาสนานาจะชวยสานสมพนธระหวางสองประเทศไดด สำาหรบในระดบ รฐนน พมาแอบมองไทยเปนคแขงในเรองการพฒนาและความรกชาตเชนเดยวกบประเทศเพอนบานอนๆ พมาตองการมศกดศรเทาเทยมไทย ไมอยากใหไทย ขมจดออนทเปนปมดอยเวลาเจรจาตอรองจงมกจะวางมาตร” สวนเหตทรสกวา พมามทาทคบหายากเหมอนยงระแวงไทยนน มความเหนวา “เปนเพราะพมาอย ระหวางสองมหาอำานาจอยางจนและอนเดย จงนำาประสบการณชายแดนกบฝายจน และฝายอนเดยมาใชกบฝายไทย เลยมททาแขงๆ ไมยอมไทยโดยงาย เพอให เหนวาพมากบไทยมศกดศรพอกน และผนำาระดบภาคยงตองฟงการตดสนใจจาก ผนำาสงสด อยางไรกตาม ไทยยงสามารถพดคยกบพมาไดงายกวาประเทศเพอน- บานอน อยางกรณขอตวนกโทษนน ฝายพมาจะไมเรยกรองคาชดเชย แลวมอง เปนการทำาบญอยางชาวพทธ” นบเปนความเหนทตางไปจากสอรฐพมา และยง พยายามจะเขาใจพมาวาอยางนอยกตางมอตลกษณกระแสหลกรวมกบไทย อยางไรกตาม ความทรงจำาทพมามตอไทยอนเชอมโยงถงปจจบนนน ยง อาจทำาใหพมามความกงวลวาไทยยงพงพามหาอำานาจเพอความมนคงฝายเดยวจน อาจสรางผลกระทบตอพมา เหมอนกรณทไทยรวมมอกบซไอเอชวยเหลอกองกำาลง กกมนตงในพนทรฐฉาน หรอกรณการอาศยกองกำาลงชนกลมนอยในพมาเปนกนชน สภยคอมมวนสต อยางไรกตาม การสรางภาพตวแทนไทยใหเปนภยคกคามเชน นนอกในแบบเหมารวมอาจนำามาสความเขาใจไมตรงกน โดยเฉพาะประเดนกลม ตอตานรฐบาลพมาทกกลมทถกพมาถอวาเปนผกอการรายนนยอมทำาใหฝายไทย “ตดบวง” คำานยามนนไปตามสถานการณอนเนองจากความขดแยงระหวางรฐบาล

19 (2002) หนา 150.


พมากบกลมตอตานเหลานน อาท หากกลมตอตานถกจบไดวาคายาเสพตด ฝาย ไทยกอาจถกกลาวหาวาเปนนายทนหรอผรวมคา หากกองกำาลงตอตานตอสจนฝาย กองทพพมาเพลยงพลำา ฝายไทยกอาจถกหาวาชวยรบหนนหลง หากกองกำาลงนน พายแพแลวหนเขาเขตไทย ฝายไทยกจะถกกลาวหาวาใหทพกพงแกผกอการราย หากมการลกลอบคาขาย ฝายไทยกอาจถกกลาวหาวาขโมยทรพยากรพมา หากคน พมาถกจบวาเขาเมองผดกฎหมาย กจะวาเจาหนาฝายไทยนนบกพรอง หากแรงงาน พมาถกทำาราย กจะวาคนไทยมอคตเกลยดพมาจนฝงใจ ฯลฯ ดงนน ในขณะทคน พมามปมเของวารกสงบและนาคบหานน ฝายไทยจงมโอกาสทจะถกเหมารวมวา สมปญหา จนเปนอปสรรคตอความสมพนธระหวางประเทศ

ï ขอสงเกตเชงนโยบาย ï การสงเสรมความสมพนธในระดบประชาชน ตอขอเสนอน ผเขยนขออภปรายโดยอางความเหนของ ศ.สภางค จนทวา- นช20 ใจความมวา “ความสมพนธแบบ p-to-p จะเปนอะไหลในยามรฐราว โดย อาจเพมความสมพนธทางศาสนา ศลปะ และวฒนธรรม ออกจากกรอบความรบรแบบตะวนตก และจำาเปนตองปรบกระบวนทศนใหม เพราะรฐชาตแบบเกาแขงมากมาตงแตตนครสตศตวรรษท 20 โดยยดตดกบความมนคงของรฐ อาณานคม ทางชาตพนธ และจตสำานกรกบานเกด พอเกดความขดแยงจงมผลตอความมนคง ในปจจบนความมนคงไมควรอยกบรฐอยางเดยว แตควรใหความสำาคญตอความมนคงของมนษย คอคนทกคนตองมความมนคง เพราะความเปนชาตไดจางลง เพราะโลกาภวตน เราตองอยบนขอเทจจรง อยากงวลเรองการกลนชาต เพราะ คนสองสญชาตหรอหลายสญชาตเปนเรองปกตไปแลว ไมใชเปนการทรยศหกหลง ดอยางประเทศในกลมยโรปเปนตวอยาง อกอยางเราไดเหนวาคนจนกถกกลนชาต ไปแลวในแผนดนไทย ซงอาจดแยงกบคำาพดทวา คนจนไมวาจะอยทไหนในโลกนกจะเปนจนไปจนตาย” ผเขยนเหนวา ความสมพนธระดบประชาชนนนมความแตกตางจากความสมพนธในระดบรฐโดยสนเชง กลาวคอประชาชนมกมความสมพนธพเศษ หรอสวนตวได ในขณะทในระดบรฐนนไมควรอาศยความสมพนธในแบบนนอยาง จรงจง หนาทของรฐทอยตดกนจำาเปนตองใหความสำาคญตอความมนคงของมนษยเหนอเรองความมนคงทางอธปไตย ฝายไทยไมควรยดเอาอคตแบบตะวนตกทตอง

20 สรปจากคำาบรรยาย วนท 22 กรกฎาคม 2553.


ใหประเทศพมาเกดจลาจลเพอการเปลยนแปลงทางการเมอง เพราะพมาอาจเปนศตรทใกลชดหรออาจเปนมตรแทยามยากกได สวนเสนเขตแดนนนพมามองวาเปนระเบดเวลาของความขดแยง หลกนยมของพมาตอประเดนนกคอการอาศยการถวงเวลาไปกอน ดงนนทางออกคอตองศกษาแนวคดผนำารนใหมของพมา พฒนาวธการตอรอง กาวใหพนประวตศาสตรบาดแผล และมนโยบายทชดเจนเกยวกบพมาในประเดนปญหาเหนอรฐหรอตานรฐ ผเขยนเหนวา ณ เวลานฝายไทยไดเปรยบใน เชงจตวทยา เพราะคนพมาถกดงเขามาสภาคอตสาหกรรมไทย อกทงเปนแรงงาน ใหแกผประกอบการรายยอยจนถงเปนลกจางในบาน ดงนน ความสมพนธในระดบ ประชาชนนนฝายไทยมทนสะสมอยมาก อาจเปรยบดจนำาซมบอทรายทสามารถพง ไดในยามจำาเปน การสบสานความรวมมอโดยคำานงถงความเสมอภาค ตอขอเสนอน ผเขยนขออภปรายโดยอางความเหนของคณถาวร เนยมนำา21 ใจความมวา “มขอสงเกตวาฝายพมากำาลงใชประเดนการปราบปรามยาเสพตดเพอประโยชนทางการเมองภายใน และเพอสรางภาพในระดบนานาชาต รฐบาลพมา นนดจะพยายามรกษาหนาจนเปนธรรมเนยม และระมดระวงจนไมพดอะไรเพราะ กลวเสยหนา จงอาจไมยกประเดนบางเรองมาคยในทประชมอยางเปนทางการ และเวลากลาวในทประชมกจะไมยอมรบวาพมาเปนตนทางการผลตยาเสพตด แตจะพดวาเสมอวา “No chemical no drug” จงยอมกระทบประเทศอน และพมามกตำาหนสอไทยวาชอบโพนทะนาใหพมาเสยหาย ฝายไทยกอางทไมอาจคมสอได อกทง พมายงประกาศกำาหนดเวลาใหประเทศตนเปนพนทปลอดยาเสพตด ซงไมมใครเขาเชอวาเปนไปได นอกจากน การนำาเรองขนโตะเจรจาอาจตกลงไดยาก จงตองอาศยการคยนอกรอบหรอแอบไถถามความเหน ซงทงสองฝายตอง คบหากนนานจนวางใจกน อยางไรกตาม การตดสนใจจะฟงคำาสงจากสวนกลางอยด ฝายไทยจงมกตงคำาถามวาจะเชอใจตำารวจพมาไดแนหรอ สวนฝายพมากไมวางใจไทยเชนกน แตกขนอยกบหนวยงาน สวนกบ ปปส.นนไมมปญหานก เพราะคง นโยบายเดมอยตลอด” ผเขยนเหนวา ในการทำางานกบฝายพมาในระดบผปฏบตนนยงจำาเปนตองใชทงความสมพนธเชงรปแบบและความสมพนธพเศษควบคกนไป ในระดบเจาหนาของรฐยงตองอาศยความใกลชดและสรางความไววางใจตอกนอยางตอ-

21 สรปจากคำาสมภาษณ วนท 18 มถนายน 2553.


เนอง สวนในระดบผนำาประเทศนน ฝายไทยตองสงเสรมความเขาใจตามสภาพท เปนจรงใหมากขน และไมควรปดเรองใหพนโดยลมคำานงถงเจาหนาทระดบลางทมกตองคนเคยกนไมมากกนอย เพราะถงทสดแลวฝายพมากมกจะอางหลกการเพอปกปองผลประโยชนของฝายตนอยเสมอ ดงกรณความรวมมอในการปราบปรามยาเสพตดถอเปนตวอยางทเหนชด อกอยางฝายไทยตองรบรและยอมรบวาพมานนมปมเของในเรองศกดศร หนาตา และหลกการ แมอาจจะเกนควรในหลายกรณ แต กตองพยายามเขาใจแบบ de facto เพราะปมเของดงกลาวเปนฐานคดแบบพมา ตามทการวจยนคนพบไดถงระดบประชาชน ดงนน การพฒนาความรวมมอโดยเสมอ ภาค จงควรหมายถงการรบรในความจรงชดเดยวกน แลวฟงการตความของฝาย พมาใหมากกวาการฟงการตความเฉพาะฝายไทยเพยงเพอการโตแยงเทานน และฝายไทยจงนาจะอาศยปมเของของพมามาปรบทศนคตเชงลบของไทยดวยเชนกน โดยเฉพาะปมเของในความตองการหรอจากการประกาศทจะเปนศนยกลาง หรอ เปน “พใหญ” ของภมภาคในหลายเรอง เพราะนนอาจเทากบละเลยความเสมอ ภาคและศกดศรของประเทศรอบบาน การสนบสนนทศนคตเชงบวก ตอขอเสนอน ผเขยนขออภปรายโดยอางความเหนของกลมลามภาษาไทย-พมาจำานวน 20 คน22 ใจความโดยรวมมวา “ในการสรางความสมพนธไทย-พมา นน ควรมเปาหมายเพอแกปญหารวมกน เพราะทงสองประเทศนนมพรมแดนตดกน มภมประเทศทสะดวกตอการไปมาหาส มความคลายคลงในวถชวตเพราะประชากร สวนใหญนบถอพทธศาสนา มความเกยวของกนในทางประวตศาสตร เชอวาพมา คงมไดมองไทยวาจะเปนภยคกคามอยางแทจรง เพราะพมาแสดงความเกรงใจ ตอไทย ในการเจรจากงายวาเขมร นอกจากน ชาวพมามคานยมเชงบวกตอสนคา ไทย ชอบอวดเพอนบานหากไดมาทำางานในเมองไทย ดงนนไทยจงคอบานหลงท สองของชาวพมา และมกอยากเขามาทำางานแถวกรงเทพฯ อยางไรกตาม รฐพมายงไมไววางใจไทยเสยทเดยว ดงนนไทยจงไมควรกอความระแวงตอกน และควร มนโยบายทชดเจนตอประเทศพมา โดยแสดงความจรงใจ ไมมอคต และไมตสองหนาในประเดนชนกลมนอย อกทงเหนวาจดแขงของคนไทยคอมความโอบออมอาร สวนจดออนของประเทศไทยคอไมอาจอยไดโดยลำาพง” ผเขยนเหนวา ปญหาหรอขอพพาททเคยตกลงกนไดยากอาจมเรอง

22 สรปจากแบบสำารวจความคดเหน วนท 17 มถนายน 2553.


ความทรงจำาแตครงอดตมาเปนอปสรรคหรอกบดกในการหาทางออก ฐานคดทาง ประวตศาสตรชาตนยมจงถกใชโดยอาจไมรตวโดยเฉพาะในระดบผกมนโยบาย จากการสำารวจความคดเหนของคนพมาและการสมภาษณคนไทยดวยกน กลบพบวา คนไทยมความเขาใจและมกระบวนการปรบตวใหอยรวมกบคนพมาได สวนทรสกไมสบายใจนาจะมเหตมาจากภาครฐละเลยปญหาหรอไมบรณาการการทำางานในการจดระเบยบใหมประสทธภาพ สวนคนพมาทเขามาเปนแรงงานนน แมจะไมปรบตวเขากบคนไทย หรอมไดผกพนกบเมองไทย แตสวนใหญกยอมรบคนไทยตรงทมอปนสยใจคอและวถชวตคลายคลงกบคนพมา การขดแยงกนทางวฒนธรรมหรอศาสนามโอกาสเกดไดนอย ผดกบฝายเจาหนาทรฐบางสวนกลบมความหวาดระแวงสงตอการทแรงงานพมาเขามาทำางานในประเทศไทย จนอาจกงวลมากเกนไปดวยซำา ดงนน การสงเสรมทศนคตเชงบวกนนควรตองเรมจากภาครฐมากกวาภาคประชาชน การสรางองคความรใหมเกยวกบพมา ตอขอเสนอน ผเขยนขออภปรายโดยอางความเหนของ ดร.เดวด ไอ สไตนเบรก23 ใจความมวา “ไทยมโอกาสทจะใหความชวยเหลอ และไดรบประโยชน ในการปรบความสมพนธกบเมยนมาร (พมา) ทงนจำาเปนทตองมการประเมนนโยบายของรฐบาลไทยทงในระยะสนและระยะยาว ทายทสดจำาเปนตองถกเถยงในประเดนปญหาเกยวกบพมาทกวางขวางขน สวนนโยบายตางประเทศของไทยทมตอเมยนมารนนจำาเปนทจะตองไดรบการพจารณาในดานอนๆ นอกเหนอไปจากบรบทเฉพาะหนาทางการทหาร ในการสรางสรรคความสมพนธทเหมาะสมกบพมาเพอผลประโยชนของไทยในระยะยาวนน เหนวาจำาตองประกอบดวยการสนบสนนผเชยวชาญเกยวกบพมาชาวไทย เพอความเขาใจในดานลก พรอมกบการขยาย ความรของชาวไทยเกยวกบพมาใหกวางขวางออกไปในระดบผสนใจในเรองกวางๆ ทวไป เชนนกศกษาระดบปรญญาตร เหตผลกคอในสงคมทเปนประชาธปไตยมากขน นโยบายตางประเทศจะไมเปนเรองไกลตวสำาหรบประชาชนทมการศกษาอกตอไป สวนเดกๆ ชาวไทยทเรยนรเรองราวเกยวกบการทำาลายลางกรงอยธยาโดยชาวพมานน จำาเปนตองไดรบรเกยวกบความสมพนธรวมสมยดวยเชนกน” นอกจาก

23 สนย ผาสก, “เสนทางสพมาของไทย: เมยนมาหลงสมยอยธยา,” แปลเกบความจากบทความเรอง “Thailand’s Road Toward Burma: Myanma Beyond Ayuthia” ของ ดร.เดวด ไอ สไตนเบรก แหลงทมา: http://rescom.trf.th/display/show_colum_print.php?id_colum=1803 [1 กนยายน 2553]


น ความเหนของ ศ.สภางค จนทวานช24 กนาสนใจเชนกน ใจความมวา “เรา ควรทำาความเขาใจความคดของกองทพพมา และฝายไทยควรเปนบางเสยงใหกบพมา อยามองพมาเหมอนหนกอนใหญทไมยอมเขยอน อยางการพสจนสญชาตเปนตวอยาง เพราะในทสดรฐบาลพมากพอตอรองได แลวใหความรวมมอกบไทย นอกจากน ควรสรางความรเกยวกบชมชนเมองในพมาทอยใกลพรมแดนไทย เพอเราจะไดคนเคยกบทองถนบานเกดของชาวพมา และใหสงคมและเดกไทยรจกโลกขามพรมแดนอยางในประเทศเพอนบาน การทำาแผนทขามพรมแดนสำาหรบเยาวชน จงเปนเรองนาทำาอยางมาก” ผเขยนเหนวา ทงสองความเหนไดชวยสลายกบดกทางอคตแบบยคสมยสรางชาตดวยภยาคต และเปดทางไปสภารกจหรอกจกรรมทตองทำาตอไปเพอใหสงคมไทยเปนสงคมแหงการเรยนรอยางแทจรงดวยการเปดโลกทศนใหกวางจนขามพรมแดน เพราะตองยอมรบวาความรเกยวกบพมาทสงคมไทยมอยยงขาดมตลกในเชงพนททงทางกายภาพและจตใจ ดงนน การสรางองคความรใหมเกยวกบพมาจงตองอาศยขอมลใหมและเปนขอมลจากภายในพมา เพอใหเหนพมาดวยสายตาของเราเอง และมมมองอนกไมควรลดระดบการรบร แตกลบตองขยายใหมความหลากมมมองทงในแนวตะวนตก แนวตะวนออก และประเทศรวมภมภาคอาเซยน นอกจากน การสงเสรมการเรยนภาษาพมาในหมคนไทยรนใหมยงจะชวยสรางคนไทยสายพนธใหมทสามารถใชประโยชนจากสภาพไรพรมแดนซงนบวนจะเปนจรงมากขน และยงเสรมภมคมกนตอผลลบของกระแสโลกาภวตนอกดวย หากกลาวโดยสรป รฐบาลพมาและคนพมาตางมความเปนตวของตวเองสง กลาวคอ ฝายรฐบาลพมาตองการคงลกษณะเฉพาะทางการเมองโดยยอมเปดกวาง ทางเศรษฐกจอยบาง สวนคนพมาทวไปกนยมวถชวตตามจารตแมจะเขามาใชชวต อยในประเทศไทยกนนานกตาม ดงนนในมมมองของรฐบาลพมาและในสายตาของ คนพมา เมองไทยจงอาจไมใชแบบอยางหรอไมดไปกวาเมองพมาในทางการเมอง สงคม และวฒนธรรม อกทงความคดเหนของรฐบาลพมากเผย “ชนวนบาดหมาง” ทอาจหวนมาปะทไดเสมอโดยผานภาพตวแทนมหาโยดะยาททำาใหดเหนหางจน นากลว ดงนน ฝายไทยจงควรปรบเปลยนทศนคตแบบเหมารวม อาท พมาคอปจจามตร หรอ พมาเปนรฐเจาปญหา และควรบรณาการกลไกในการสรางความ ไววางใจกบพมาดวยการสงเสรมความสมพนธในระดบประชาชน การสานตอความ

24 สรปจากคำาบรรยาย วนท 22 กรกฎาคม 2553.


รวมมอโดยคำานงถงความเสมอภาค การสนบสนนทศนคตเชงบวก และการสราง องคความรใหมเกยวกบพมาในมตทางสงคมและวฒนธรรมใหมากขน

บรรณานกรม (บางสวน)วรช นยมธรรม. ไทยในการรบรและความเขาใจของพมา: กรณศกษาตวบทในตำารา เรยนสงคมศกษาวาดวยความสมพนธเมยนมา-โยดะยา. ชดโครงการวจยไทยในการ รบรและความเขาใจของประเทศเพอนบาน. สถาบนเอเชยศกษา จฬาลงกรณ มหาวทยาลย และสำานกงานกองทนสนบสนนการวจย, 2552.วรช นยมธรรม. มโนทศนทางการเมองของรฐพมาบนพนทสอรฐบาลทหาร. ชด โครงการวจยประเทศพมาศกษา, สำานกงานกองทนสนบสนนการวจย และศนยพมาศกษา มหาวทยาลยนเรศวร, 2553.สเนตร ชตนธรานนท (บรรณาธการ). พมามองไทย: วาดวยประวตศาสตรและศลปะ ไทยในทศนะพมา. สำานกพมพมตชน, 2542.สเนตร ชตนธรานนท. สถานะองคความรดานอษาคเนยในสงคมไทย. ชาตนยมใน แบบเรยนไทย. กรงเทพฯ: มตชน, 2552b.Muang Aung Myoe. Neither Friend Nor Foe: Myanmar’s Rela- tions with Thailand Since 1988 (A View From Yangon). Institute of Defence and Strategic Studies, Singapore, 2002.

(หนงสอรวมบทความจำานวน 35 เรอง ทตพมพในหนงสอพมพของ รฐบาลพมา หวขอเรอง เพอนบานทตองเฝาระวง, 2002).

-รหสยอสำาหรบการอางองในงานวจย (หนงสอรวมบทความจำานวน 51 เรอง ทเคยตพมพในหนงสอพมพของ รฐบาลพมา เรอง เหนนานแลวไมอยากพด, 2001).

Documents

ÇÔÃัª นÔยม¸ÃÃม à¢Õยน ÊุÃªาµÔ ºíาÃุงÊุ¢ ...จ ลสารความม นคงศ กษา ฉบ บท 157 ภาพล กษณ