Falsafa ya Dini

FALSAFA YA

DINI

Kimeandikwa na:Sayyid Jawad Naqvi

Filosophia ya Dini check Lubumba.qxd 7/1/2011 3:31 PM Page A

©Haki ya kunakili imehifadhiwa na:AL-ITRAH FOUNDATION

ISBN: 978 - 9987 - 17 - 004 - 3

Kimeandikwa na:Syed Jawad Naqvi

Kimeandikwa na:Sayyid Jawad Naqvi

Kimetarjumiwa na:Dk. Muhammad S. Kanju

Kimehaririwa na:Alhaj Ramadhani S.K. Shemahimbo

Kimepangwa katika Kompyuta na:Hajat Pili Rajab

Toleo la kwanza: Oktoba,2011Nakala: 1000

Kimetolewa na kuchapishwa na:Alitrah Foundation

S.L.P. 19701 Dar es Salaam, TanzaniaSimu: +255 22 2110640

Simu/Nukushi: +255 22 2127555Barua Pepe: [email protected]

Tovuti: www.ibn-tv-comKatika mtandao: w.w.w.alitrah.info

Filosophia ya Dini check Lubumba.qxd 7/1/2011 3:31 PM Page B

YALIYOMO

Utangulizi.. .................................................................................................2

Ni kipi kinatupasa kiwe ni mahusiano yetu na dini? ................................3

Tofauti kati ya Madhumuni na Manufaa ...................................................7

Madhumuni na Manufaa ya Dini .............................................................11

Falsafa .................................................................................................32

Maswali .................................................................................................36

Filosophia ya Dini check Lubumba.qxd 7/1/2011 3:31 PM Page C

D

Falsafa ya Dini

Yeye ndiye

Aliyempeleka Mtume kwenye watu wasiojua kusoma,aliyetokana na wao, awasomee Aya zake, na awatakase, na awa-funze Kitabu na hikima, japokuwa hapo kabla walikuwa katikaupotofu uliodhahiri. (Qur'an 62:2).

Filosophia ya Dini check Lubumba.qxd 7/1/2011 3:31 PM Page D

E

Falsafa ya Dini

NENO LA MCHAPISHAJI

Kitabu kilichoko mikononi mwako ni tarjuma ya kitabu cha Kiingerezakiitwacho, Philosophy of Religion, kilichoandikwa na Sayyid JawadNaqvi. Sisi tumekiita Falsafa ya Dini.

Kitabu hiki huelezea kwa ujumla falsafa na hekima ya dini na jinsi ya kui-fuata dini pamoja na changamoto zake. Mwandishi ameandika kitabu hikikwa kuwalenga Waislamu wa Pakistan na India ili kuwaasa kwa ajili yamasaibu wanayoyapata mikononi mwa mabeberu. Lakini hali hii ipo piakatika nchi nyingine za Kiislamu, kama vile Iraq, Afghanistan, Palestina,na inanyemelea nchi nyingine za Kiislamu na kwa Waislamu popotewanapoishi ulimwenguni. Hivyo, ni jukumu la kila Mwislamu popote alipokuchukua tahadhari na kuungana na Waislamu wote ulimwengunikuukataa unyanyasaji huu unaofanyiwa Waislamu.

Waswahili wanasema: “Ukimwona mwenzako ananyolewa, wewe tia majikichwa chako.” Lakini pia tunajifunza kutokana na makosa ya wenzetu.Leo hii ni Pakistan, kesho ni Kenya, na keshokutwa ni Tanzania. Hili nisomo la kuzingatiwa.

Tumekiona kitabu hiki ni chenye manufaa sana, hususan wakati huu wautandawazi ambapo dunia imekuwa kama kijiji. Hakuna linalotokeaupande mwingine wa dunia bila kuugusa upande mwingine.

Kutokana na ukweli huo, Taasisi yetu ya Al-Itrah Foundation imeamuakukichapisha kitabu hiki kwa lugha ya Kiswahili kwa madhumuni yaleyaleya kuwahudumia Waislamu, hususan wazungumzaji wa Kiswahili.

Filosophia ya Dini check Lubumba.qxd 7/1/2011 3:31 PM Page E

Tunamshukuru ndugu yetu, Dk. M. S. Kanju kwa kukubali jukumu hili lakukitarjumi kitabu hiki. Vilevile tunawashukuru wale wote walioshirikikwa njia moja au nyingine hadi kufanikisha kuchapishwa kwake.

Ni matumaini yetu kwamba kitabu hiki kitakuwa ni changamoto kubwakwa wasomaji wetu, hususan Waislamu ambao ni waathirika wakubwakutokana na dhulma na unyanyasaji huu.

Mchapishaji:Al-Itrah Foundation

F

Filosophia ya Dini check Lubumba.qxd 7/1/2011 3:31 PM Page F

Dibaji Dini ambayo ni muhimu kwa ajili ya kuishi imekuwa muathiriwa wa mis-iba mingi matokeo yake ambayo yako wazi leo ambapo dini nyingi zauipotofu zilizotengenezwa na watu zipo miongoni mwetu. Sababu ya yotehaya ni kukosekana kwa ukamilifu au uelewa wa madhumuni ya dini.

Mwamadamu ameibadilisha ili kukidhi malengo mbaimbali lakini mengiya hayo hayako hata karibu na madhumuni ambayo kwamba yamekusudi-wa katika dini kwa ajili ya mwanadamu.

Mtu lazima afanye juhdi ili kupata dini sahihi ambayo inaweza kukamil-isha madhumuni ya maisha na kumpa wokovu na maisha mazuri katikadunia na Akhera. Lakini ili kufanya hivyo ni lazima katika hatua ya kwan-za aelewe filosofia ya Dini. Ni nini kinachomaanishwa na Dini? Ni juku-mu gani Dini inafanya katika maisha ya mwanadamu na ni malengo ganihayo ambayo Dini inataka mtu ayafikie? Haya ni baadhi ya maswaliambayo yanalengwa kushughulikiwa katika kitabu hiki kwa jina la“Filosofia ya Dini.

Utambuzi wa ujuzi wa Mwandishi Syed Jawad Naqvi katika nyanja yafilosofia ya Kiislamu ukiunganishwa na mtindo mzuri wa uwasilishaji wahabari changamani katika hali ya kimantiki na kueleweka humfanya kuwamwandishi bora katika eneo hili atakalo. Tumefanya tarjuma ya mada hiikatika Kiingereza (na sasa katika Kiswahili) kwa ajili ya wasomaji waKiingereza (na sasa kwa ajili ya wasomaji wa Kiswahili ili nao wapatemanufaa kutokana na ujuzi na taarifa muhimu za kina ambazo anazomwandishi huyu.

G

Filosophia ya Dini check Lubumba.qxd 7/1/2011 3:31 PM Page G

Kitabu hiki kimekusudiwa tu kupanua uoni wa mtu na hususan wale ambaowanaheshimu dini na wanajaribu kuwa wanadini lakini hawana ujuzi auutambuzi wa dini ya kweli kwa sababu bado hawajaifuatilia dini kwamtazamo wa kifilosofia. Insha-Allah kitabu hiki kitawasaidia wasomajikuanza safari ya kuitambua dini.

Syed A .V Rizvi

H

Filosophia ya Dini check Lubumba.qxd 7/1/2011 3:31 PM Page H

Filosophia ya Dini check Lubumba.qxd 7/1/2011 3:31 PM Page 1

2

Falsafa ya Dini

Utangulizi Mada iliyoko kwenye mjadala ni Filosofia ya Dini, suala ambalo ni lamuhimu sana lakini mara nyingi halizungumziwi au kuandikwa. Hii ndiyosababu watu wanaweza kuuliza ni nini madhumuni ya kujadili Filosofia yaDini?

Filosofia ya Dini haina maana ya filosofia ya kidini, kwa sababu filosofiayenyewe ni tawi la elimu, na kama ilivyo njia nyingine za elimu, nimuhimu kwamba tunajua kuhusu dini zetu pia.

Madhumuni yangu sio kujadili filosofia ya dini mahususi bali kupatamjadala wa msingi kuhusu dini. Kwa kawaida, kizazi cha sasa huuliza kwanini wanapaswa kufuata njia ya dini. Ni haja ipi inayoridhiwa na dini?Wanahitaji jibu la swali hili na ni matatizo gani inayotatua? Kamaingekuwa hakuna dini, je, ingemuathiri mwanadamu kwa namna yoyote?

Kijana wa leo anaishi katika ulimwengu uliozungukwa na wafuasi waUislamu, wasio wafuasi wa upagani, wengi waliomzunguka ni Waislamulakini katika jina tu na kuna wangine ambao ni waumini wa kwelikwelikatika Uislamu na kuufuata pia. Akiangalia pembezoni mwake anaonakwamba, kimatendo kuna tofauti ndogo kati ya maisha ya muumini naasiye muumini, wote ni wanadamu, wote wanakula na kunywa.

Kinyume chake, anaona kwamba wasio waumini na maadui wa Uislamuwanaonekana wenye furaha zaidi na wenye ustawi zaidi kuliko waumini.Ni nini basi madhumuni ya dini, anashangaa. Anauliza, kuna haja gani.Kwa kawaida mahatibu na wahubiri huzungumzia tu misingi ya Uislamu.Kwa kweli, kuna elimu ndogo sana kuhusu dini inayopatikana kutokakwenye Madrasa, hutuba kwenye mikusanyiko yetu na majilisi zetu zamaombolezo.


3

Falsafa ya Dini

Hapa neno Madrasa lina maana ya njia zetu za kwaida tulizozoea zakufundisha watoto wetu, ambazo husisitiza katika kusoma Qur’ani kanuniza msingi za ibada bila ya kutumia mantiki na hoja.

Ni nini kinapaswa kuwa ni mahusiano yetu na dini?

Kwa nini nahitaji dini hii? Itakuwa na maana gani kwangu? Mpaka hapomaswali haya yatakapojibiwa, bongo na akili za wanadamu haziwezikuridhika kikamilifu.

kuna sura nyingi tofauti za wafuasi wa Uislamu tunazoziona leo kama:

a. Kuna baadhi ambao kitendo chao tu cha kidini ni kusali mara moja kwamwaka wakati wa Iddi.

b. Kuna wengine ambao mawasiliano yao tu na dini ni kwa zile siku kumiza wakati wa Muharram.

c. Kuna baadhi ambao hutumia muda wao tu kuhudhuria sala za Ijumaa tu.

d. Kuna wengine ambao husali sala zao za wajibu za kila siku bila kukosa.

e. Kuna wengine ambao, kwa nyongeza ya sala za wajibu, hujaribu nakutekeleza Uislamu katika maisha yao ya kila siku.

f. Kisha kuna wale ambao wmjitolea katika njia ya Uislamu na wana-jishughulisha usiku na mchana katika njia ya Uislamu

Wakati mwingine, kwa kuwafundisha watu kanuni za misingi ya Uislamu,tunaamini kwamba amepata ujuzi wa kutosha kuhusu dini na ataendeleakuwa katika njia sahihi. Lakini haitokei hivyo. Kwa kujifundisha tu kuhusudini, kwa hakika anakuwa haielewi dini kama anavyopaswa kuwa.


4

Falsafa ya Dini

Kwa mfano, kuna watu wengi hujifundisha kuhusu Uislamu katika shulezetu za Kiislamu za kawaida (Madrasa) lakini kwa hakika hawautekelezikatika maisha yao ya kila dini. Wanajua kila kitu kuhusu dini, lakini haku-na dalili ya Uislamu katika maisha yao ya kila siku. Kuna watu wengiambao wamejifundisha Uislamu na wakauelewa, lakini hata hivyo hatuonidalili zozote za dini katika maisha yao ya kila siku. Nani anapaswakutueleza kuhusu dini na utekelezaji wake wa kimatendo? Inawezekanakwamba hata baada ya kujua kuhusu dini, mtu anaweza kupotoka; anawezakuifikiria dini kama kitu kisicho na umuhumu au lazima katika maishayake.

Swali ambalo linalojitokeza sasa ni kwamba ni upi utakuwa uhusiano wetuna dini? Ni orodha ndefu. Kila mtu ana uhusiano maalimu na dini; anaionakutokana na mtazamo wake binafsi. Nani atamuambia ni vipi uhasianowake na dini unavyotakiwa kuwa?

Jibu kwa maswali yote haya ndicho kinachotakiwa kuwa uhusiano wetu nadini. Kwa nini dini ni muhimu kwa mwanadamu? Ni matatizo ganiyanatatuliwa na dini? Je, maisha ya mwanadamu yatakuwa na tofauti yoy-ote bila dini? Je, kuna tofauti ya maisha kati ya kafiri na muumini?

Mjadala ambao kwamba unajibu maswali yote haya ni Filosofia ya Diniambayo maana yake ni kuzungumza kuhusu Dini. Hii ina maana katikamuktadha huu (Filosofia ya Dini) hatutazungumzia kuhusu itikadi za kiu-tendaji za dini kama vile ni Rakaa ngapi katika sala, au jinsi ya kufunga aukuhiji.

Hatutajadili kuhusu misingi ya Uislamu. Haya ni masuala yanayohusianana dini yenyewe na hujitokeza yenye kuhusika tu wakati mtu anapoamuakwamba anahitaji dini. Imani ya kawaida ambayo imekuwepo kwa zamakadhaa; moja ambayo imekuwa ikitangazwa na wazazi wetu na watu wamakamo yao, halikadhalika na kuenezwa na Madrasa zetu, Misikiti naHussainiyah (Kumbi za kufanyia hafla za dini) ni kwamba dini ni biashara


5

Falsafa ya Dini

ya kukopesha. Ikimaanisha kwamba, unaifanya hapa na utapata malipobaada ya kifo chako.

Kuna faida kubwa zaidi katika aina hii ya biashara. Lakini hiyo inawezaisiwe hivyo kila siku. Mtu anayetoa mkopo atakuwa na wasiwasi kuhusukulipwa deni lake. Atakuwa na wasiwasi kuhusu kitakachotokea kwenyemkopo wake kama mtu akifa. Kama unataka kununua kwa wingi kwamkopo, mfanyabiashara yeyote atasita kukupa. Lakini kama ukijitoleakulipa nusu ya gharama kwa pesa tasilimu, basi anaweza akakubali. Lakinikama mtu mwingine yuko tayari kulipa gharama yote kwa pesa tasilimu,hatakukubalia wewe.

Kama una wanunuzi wawili na mmoja wao akajitolea kukulipa bei ya juukwa bidhaa fulani lakini kwa mkopo, na yule mwingine akajitolea kukuli-pa nusu ya bei kwa pesa tasilimu kwa bidhaa hiyohiyo, basi kwa hakikahutamkubalia yule mtu wa kwanza. Ina maana utapendelea biashara yapesa tasilimu kwa sababu hujui iwapo mtu yule atakulipa hapo baadae aula. Jinsi ambavyo tunahubiri dini huonesha kwamba dini ni mali lakinikatika muundo wa mkopo tu. Watu wanaahidiwa kwamba kama wakifanyakazi kwa bidii, kusali mchana na usiku, kufunga na kukabiliana na shidakatika ulimwengu huu, watapata malipo baada ya kufariki kwao wakati waKiyama (Siku ya Malipo). Hakuna ajuaye Kiyama kitatokea lini na wengiwana shaka iwapo kweli Kiyama kitatokea.

Wakati mwingine baadhi ya watu, kwa ajili ya masilahi ya binafsi, hugeuzanadhari ya watu kuelekea kwenye masuala yasiyo na umuhimu. Kamainavyotokea kwenye baadhi ya nchi ambazo serikali zao sio imara, wakatiserikali hizi zinapokuwa legelege ili kuwapumbaza raia wanaandaamatukio ya baadhi ya michezo mikubwa maarufu katika nchi zao kama vilempira wa miguu, kriketi Vile watu wanavyojishughulisha na kuangaliamichezo kama hiyo kwenye TV, wanasiasa nao wanacheza ya kwaomichezo (ya kisiasa). Wahubiri wa dini nao vilevile wanacheza mchezohuohuo. Huwashughuligha watu na wao kufurahia maisha ya anasa na


6

Falsafa ya Dini

starehe. Huwaambia watu kuendelea na kazi zao ngumu pamoja na ahadina uhakikisho kwamba watapata watalipwa kwa ajili hiyo baada ya kufakwao. Mtalipwa katika ulimwengu ujao. Wakiulizwa tutalipwa vipi, wana-jibu kwamba mtakwenda Peponi na huko mtapata mabustani mazuri yaliy-ojaa miti ya matunda na vijito, na kwa ajili starehe yenu, watakuwepoMahuraraini (wanawake wa kimalaika).

Inawezekana kwamba baadhi ya watu wanaweza kuridhika na ahadi hizilakini baadhi wanaweza wasiridhike. Wanaweza wakauliza tutaishi hukokwa muda gani. Tutapata Mahuraraini wangapi, mmoja au wanne? Itakuajekama tukichoshwa na maisha hayo baada ya muda? Na kama wanaumewameahidiwa Mahuraraini, vipi kuhusu wanawake? Watapata nini? Waopia wametekeleza majukumu yao ya kidini na kuteseka katika ulimwenguhuu.

Ona jinsi maswali mengi yanavyokuja kwenye akili kuhusiana na Pepo naJahannam, wazo na dhana ya malipo na Pepo tu? Hii ndio filosofia ya dini?Wale ambao wamekubali dini kwa ajili ya faida zilizoahidiwa katikaulimwengu ujao na Pepo, tatizo lao limetatuliwa na wamefanikiwa.

Malipo yoyote wanayopata ni mazuri na yenye kutosha kwa ajili yao. Naili kufanikiwa katika maisha yajayo, wanasoma vitabu mbalimbali;wanaitafuta Mafatih-ul-Jinan (Funguo ya Peponi, kitabu cha Du’a) nakusoma kutoka humo du’a ambazo huwapa Thawaab (malipo). Lakini hilolaweza kuwa halitoshi kwa ajili yao. Hivyo wanabeba kikokotoo chahesabu pia, kwa sababu kwa upande mwingine vilevile wanahakikishakwamba dhambi haziepukiki kwao; wako na uhakika mno kuhusu kulariba na kufaidi ulaji wa chakula cha haramu. Hivyo wanahitaji kukokotoamatendo yao mazuri na matendo mabaya; hii ndio maana wanahitajikikokotoa hesabu. Wanaamini kwamba kila dhambi itahesabiwa kamamoja tu na malipo kwa ajili ya kila tendo jema litalipwa mara nyingi.Hivyo hukokotoa malipo kwa ajili ya matendo yao mazuri na adhabu kwaajili ya dhambi zao, na wanakuwa na furaha na kutosheka kwa matokeo


7

Falsafa ya Dini

hayo. Baada ya ukokotoaji wa kila siku matokeo mazuri yako upandewake, kwa sababu kwa kila dhambi moja kuna adhabu moja tu lakini kwakila tendo jema, malipo (Thawaab) ni mara kumi. Ina maana kama mtuanafanya mema kumi katika siku moja na akatenda dhambi 100, basimajibu huwa sawa hakuna faida wala hasara. Na kama akifanya jema mojatu zaidi, amefanikiwa.

Ni aina hiyo tu ya watu wa kidini ambao huchukulia kuongezeka kwamalipo ya thawabu kama filosofia ya dini na Pepo kama lengo la dini,hawana wasiwasi kuhusu kufanya dhambi kwa vile tayari wana vikokotoahesabu vyao. Hawaogopi kusema uwongo, kusengenya na hawajali kabisakuhusu dhambi ndogo au kubwa na wanakanyaga haki za wengine.

Ni aina ya watu hawa wa kidini ambao wanabadilisha dhana nzima ya dini.Kama unawasilisha Uislamu kwa mtu yeyote katika muundo huu, matokeoyatakuwa ni nini? Hii ina maana kama mtu asiye wa dini akimuangalia mtuwa dini (mwenye kusali nk.), lakini kwa uwazi anafanya matendo yasiy-ofaa, basi itakuwa ni picha gani ya dini hii juu ya mtu asiye wa dini. Je,atavutiwa hata siku moja kuelekea kwenye dini?

Tofauti kati ya Madhumuni na Manufaa

Madhumuni ya dini ni kinyume na yale tunayofikiria kuwa na kuyatoa kwawengine pia. Kuna mambo mawili katika dini. Moja ni Madhumuni na pilini Manufaa na vyote ni vitu tofauti. Katika kila kitendo kuna lengo nabaada ya kila kitendo kuna matokeo ambayo unaweza kuyaita manufaa.

Wakati tunahudhuria hafla ya dini kwa ajili ya lengo, lakini wakati haflahiyo ikiisha kutakuwa na manufaa fulani pia kama vile elimu, kukutana nawatu wengine, viburudisho na mambo mengine. Haya ni manufaa ya hafla,sio lengo. Kama vile unavyokwenda kwenye Majlis, unapata chakulawakati wa mwisho. Chakula hiki sio madhumuni ya Azadari; hii ni faidandogo ya kujiunga katika Azadari. Hivyo, kuna tofauti nyingi kati ya mad-


8

Falsafa ya Dini

humuni na manufaa.

Kuna aina fulani ya watu ambao kwamba sisi wote hatuna furaha nao natunawalaani. Lakini pengine, baadhi yetu tuko tu kama wao wakati likijasuala la dini. Watu hawa wanaitwa wabinafsi (watu ambao huangaliamaslahi yao tu). Tumeambiwa kukaa mbali na watu kama hawa.

Wakati mtu anapotaka kumkashifu mtu, atamuita mbinafsi ambayohumaanisha anasema kwamba wewe ni mtu ambaye hufikiria tu kuhusuwewe mwenyewe na kufanya kwa ajili ya faida na manufaa yakomwenyewe binafsi tu. Wakati tunapotaka msaada kwa mtu kama huyo,hatafurahia kutusaidia mpaka aone kuna maslahi binafsi katika kutusaidia.

Lakini huu sio ufafanuzi sahihi au tunaweza kusema sio ufafanuzi kamiliwa mtu kuwa mbinafsi. Mtu sio mbinafsi tu kwa sababu hawezi kutusaidia.Chukua kwa mfano mtu ambaye ni wa dini sana na huhudumia Uislamu nawanadamu kama mtumishi, lakini hawezi kutusaidia. Kwa vile hawezikufanya kazi yetu, baadhi ya watu wanaweza kumuita mbinafsi. Hiyo siosahihi. Watu wenye ubinafsi sio wale ambao hawawezi kutusaidia (kwasababu hawana uwezo wa kutosha wa kutusaidia) badala yake ni watuambao kamwe hawafikirii kuhusu Madhumuni bali wanajali tu kuhusumanufaa.

Faida ni kitu kinachopatikana chenyewe wakati wa kukamilika kwa kaziyoyote. Kila kitendo tunachokitenda kina faida kwa namna fulani au kati-ka muundo mwingine; na kuna madhumuni pia katika kila kitendo. Kunamfano wa rahisi sana wa kanuni hii; tunakula chakula kila siku na kunamadhumuni katika hili. Tunakula chakula kwa sababu ni muhimu kwaajili ya mwili wetu ili kufanya kazi zake sawasawa. Faida ya chakula hikini kwamba tunapata ladha ya chakula na furaha.

Sasa unaweza kuamua nani ni Mbinafsi na nani aliyeelekea kwenyeMadhumuni. Wakati tukila chakula, tunaona madhumuni au faida?


9

Falsafa ya Dini

Tunakula chakula kwa ajili ya furaha au kwa ajili ya kuishi? Wale ambaowanakula chakula cha kitajiri au chakula chenye viungo vingi majumbanimwao au wanaokwenda kula mahotelini mara kwa mara kwa ajili yavyakula vilivyoungwa kwa viungo vingi, je, wanakula kwa ajili ya furahaau kwa ajili ya kuishi? Kunde na nafaka tu zinatosha kwa ajili ya kuishi.Lakini licha ya hili utaona vyakula aina mbalimbali juu ya meza. Hivyovyakula vingi mbalimbali wakati mmoja sio kwa ajili ya kuishi, ni kwa ajiliya furaha tu, na furaha sio lengo la kula chakula, ni kwa ajili ya manufaatu. Hii haina maana kwamba mtu anayekula kwa ajili ya furaha ni mbinaf-si, huu ni mfanano uliotolewa kwa ajili kuelezea dhana ya Ubinafsi naMtazamo wenye nia ya kuelekea kwenye dini. Furaha na vyakula mbalim-bali yote haya ni neema za Allah Aza wa Jallah, kujiepusha kutokana nahivi kwenyewe ni kuzikataa neema za Allah. nukta zilizotajwa hapa nikuhusu mtazamo au msimamo wetu ambao ni kuelekea kwenye manufaa(yaani, ladha) sio Madhumuni. Hii ndio sababu kwamba tunaishia kulavyakula vyenye ladha ambavyo mara nyingine vina madhara kwa ajili yaafya yetu lakini kwa ajili ya manufaa tunajasiri hata kuhatarisha afya zetu.

Sasa unaweza kuamua kwa urahisi ni nani ni Mbinafsi na nani ni mwenyeMsimamo. Wale ambao wanakula ili wapate manufaa fulani kama furahatu ni Wabinafsi na wale ambao hula chakula kwa ajili ya Madhumuni niwatu wenye Msimamo. Maulana Ruum amesema kwamba nguvu mad-hubuti za Imamu Ali (as) hazikutoka jikoni na chakula kizuri. Imamu Ali(as) alikuwa akila mikate mikavu ya shairi na zile nguvu katika mikonoyake zilikuwa ni kwa sababu ya mikate ile mikavu ya shairi alikula chaku-la chake kwa sababu ya umuhimu wa Madumuni na sio kwa ajili ya faidayoyote au starehe.

Wamiliki wa mahoteli wanafahamu sana kwamba watu ni wabinafsi.Wanakula chakula kwa faida tu ndio maana huandalia vyakula mbalimbalitofauti vya viungo kama kuku, mikate iliyoshindiliwa nyama na mbogambalimbali (burger) nk. bila ya kufikiria athari za madhara ya vyakulavyenye vikorokoro na viungo vingi. Halikadhalika pia kuna madhumuni


10

Falsafa ya Dini

katika kuvaa nguo na lengo ni kusitiri mwili ulio uchi na kuuhifadhikutokana na joto, baridi na vumbi, lakini faida ya nguo ni kuonesha hadhiya kijamii kwa sababu kwa mujibu wa desturi za kawaida hali ya nguohuakisi hadhi.

Hakuna utendaji bila ya vipengele vyote hivi; Madhumuni na Manufaa.Mtu mbinafsi ndiye ambaye siku zote hufikiria kuhusu faida ambayo siokitu kizuri. Kwa mfano pia kuna madhumuni na manufaa katika ndoa.Chukua mfano wa mtu tajiri ambaye ana binti na mtu mwingine ambayeana kijana wa kiume. Huyu mwenye kijana wa kiume anaweza akafikiriakwamba kama kijana wake atamuoa binti wa tajiri basi utajiri na mali yoteitakuja katika nyumba yake. Kwa upande mwingine, kuna mtu ambaye anabinti na anafikiri kwamba kama binti yake ataolewa na mtu mwenye kazinzuri na usuli wenye ufanisi, binti yake atakuwa na furaha na kuwa naufanisi na maisha yake ya baadae yatakuwa salama. Mawazo kama hayosio madhumuni ya ndoa. Hii ni faida ya ndoa. Mbinafsi hufikiria kamaakimuoza binti yake au kijana wake kwenye familia ya kiongozi fulani wakisiasa, wanaweza wakapata manufaa zaidi. Kuna madhumuni mawili yandoa, moja ni uridhishaji wa matamanio na nyingine ni uzalishaji wafamilia. Sasa unaweza kuamua ni ndoa ngapi zinzfanywa kwa ajili ya mad-humuni na ngapi zinafanywa kwa ajili ya manufaa; vipi watu wabinafsiwanavyofanya ndoa zao.

Pia hali kama hiyo ipo katika dini. Wale ambao wanakubali dini wanawezakuwekwa katika aina ya makundi mawili ya watu ambao hukubali dini tukwa ajili ya manufaa yake na wengine ambao hukubali kwa ajili ya mad-humuni yake vilevile. Mtu ambaye ni mbinafsi katika kila hatua yake yamaisha atakuwa mbinafsi na dini vilevile. Kuna faida nyingi kwenye dinina anaikubali dini tu kwa ajili ya faida zake, ingawa kuna madhumuni kati-ka dini. Wale ambao husali kwa ajili ya manufaa ni wabinafsi wakubwamno. Wanavutiwa tu na faida. Ona jinsi wanasiasa wa nchi yetu walivyo-jiegemeza kabisa kwenye ubinafsi; wanasiasa walioko madarakani hawa-jali kuhusu haki au makosa, au iwapo ni wenye manufaa kwa ajili ya nchi


11

Falsafa ya Dini

au la. Wanaangalia tu manufaa yao wenyewe. Katika siasa za ubinafsi,wamepuuza kabisa nchi na dini; wanasiasa wanatamani faida tu, popotewatakapoipata. Siasa za kibinafsi zimeharibu nchi nyingi za Kiislamu; sikumoja wataiharibu dini pia, kwa sababu wameikubali dini kwa ajili ya man-ufaa yao tu.

Madhumuni na Manufaa ya Dini

Sasa hebu tuangalie madhumuni ya dini ni nini na faida za dini ni nini?Hebu natujaribu kujifunza filosofia ya dini na tuelewe kwa nini watuwanakubali dini? Je, kuna tofouti yoyote kati ya watu wa dini na watuwasio wa dini? Ona faida za dini. Watu wanaweza kupata faida zaidi bilaya dini pia, watu hukubali dini kwa ajili ya heshima, utukufu, fahari, hadhi,pesa na utajiri.

Wakati unapompeleka mtu ili kupata elimu ya dini, baada ya kumalizamasomo yake anarudi. Sasa ni nini anachokifanya? Atafanya kazi ama yaImamu wa Sala Msikitini au Mhutubu wa dini popote atakapopata ujiramzuri. Watu hawafanyi juhudi ya elimu ya dini kama madhumuni;wanavutiwa na faida zake. Wanajua kwamba hii ina faida zaidi. Sasaunaweza kuona kwamba elimu ya dini iko mikononi mwa watu wabinafsikabisa; kwa kweli vyote Dini na Dunia viko mikononi mwa watu wabi-nafsi.

Wale ambao wameziharibu nchi za Kiislamu na dini ni watu wabinafsi. Ninini tofauti kati ya madhumuni ya dini na faida za dini? Kwa kweli kwetusisi wengi wetu, madhumuni ya dini yanaishia tu kwenye Malipo(Thawaab); hali tulivyo ni - fuata njia ya dini ili upate Thawaab; funga iliupate Thawaab; tekeleza desturi za dini ili upate Thawaab; soma du’a naupate Thawaab; wahudumie wanadamu wenzio kwa ajili ya kupataThawaab; kila kitu kwa ajili ya Thawaab tu.


12

Falsafa ya Dini

Kama kijana akiwauliza kwa nini anapaswa kukubali kanuni za dini nakwa nini alazimike kusali, watajibu; Utapata Malipo (Thawaab). Kamakijana atauliza, Tutafanya nini na Malipo hayo? Wanazungumza kuhusuHururain; huu ndio udhihirisho wa Malipo (Thawaab). Kisha wanauliza:Kama mwanaume atapata Hururaini, je, ni vipi kuhusu wanawake?Watapata nini kama Malipo (Thawaab)? Kwa sababu wakati wowotetunapofikiria kuhusu Pepo, tunaona tu kwayo kuhusu mtazamo wamwanaume. Hakuna aliyezungumzia kuhusu Pepo ya wanawake. Vipiwanawake hawa watakavyokuwa katika ulimwengu ujao na mustakabaliwao utakuwaje? Kwa nini wao wana shida? Wakati wa kusoma Talqin(kisomo cha mwisho cha ibada ya mazishi) tunatikisa bega la maiti nakumuambia; Sikia na uelewe kwamba Pepo ni kweli, Jahannam ni kweli,Malipo kwa ajili ya matendo mema vilevile ni kweli. Hakuna shaka kuhusuukweli wa vitu hivi; Malipo ya Thawaab ni ahadi kutoka kwa Allah nakwamba haiwezi kuwa uwongo. Anaweza kusamehe dhambi zako lakinikamwe hatasahau matendo yako mazuri. Yeye sio bahili, mnyonge, asiyena uwezo au dhalimu; Yeye ni mkarimu tu. Kama akitoa Malipo yaThawaab kwa wingi na zawadi ya Pepo na Hurulaini haina maana kwam-ba madhumuni ya dini yamefikiwa.

Lazima utakuwa umeona kwamba baadhi ya watu wamechelewa kujakwenye Majlisi na baadhi wanakuja wakati wa mwisho na kujipatia chaku-la ambacho ni ratiba ya mwisho ya hafla hiyo; wanadai kwamba naovilevile wameshiriki katika Majlisi. Lakini wameshiriki katika faida yaAzadari na sio madhumuni. Haya sio madhumuni ya dini. Haya ni manu-faa tu, madhumuni ni kitu kingine. Madhumuni ya dini sio Malipo yaThawaab au Pepo. Jahannam na Pepo sio madhumuni ya dini, wala uumb-waji wa mwanadamu sio madhumuni ya dini.

Madhumuni ya dini ni nini?

Lazima ieleweke kwamba Allah Aza wa Jallah, miongoni mwa viumbeVyake vinavyotambulika, amewazawadia dini wanadamu tu. Hatuwezi


13

Falsafa ya Dini

kusema chochote kuhusu viumbe ambao hawawezi kutambuliwa,isipokuwa Majini. Hakika dini ipo miongoni mwa Majini. Kuna viumbeWake wengine kama vile Malaika, Malaika wakuu, wanyama, mimea namawe, viumbe chini ya ardhi, juu yake na katika anga; kuna aina nyingineza viumbe lakini hakuna dini kwa ajili yao.

Mwenyezi Mungu amewazawadia dini wanadamu tu. Kwa nini isiwe kwaviumbe wengine? Je, dini sio muhimu kwa viumbe wengine? Kama siomuhimu, basi kwa nini ni muhimu kwa wanadamu? Hakuna taratibu yandoa kwa ajili ya wnyama. Hakuna taratibu za dini kwa ajili ya wanyama,ziko kwa ajili ya wanadamu tu. Mwanadamu ameelekezwa mahususikutekeleza majukumu yake yote ya dini na kaida zake. Kwa nini? Kwasababu dini ni njia ya maisha, kanuni za utendaji na ni uwakili wa ufalme.Hivyo, ili kujua kuhusu dini hii na filosofia ya dini lazima tuelewe kuhusuwanadamu kwanza. Dini haina maana bila ya wanadamu, kwa sababu ipotu kwa ajili ya wanadamu.

Ni uhusiano gani unatupasa kuwa nao juu ya dini? Ili kujua kuhusu hilo,lazima kwanza tujue kuhusu wanadamu; bila ya kuwajua wanadamu madahii itakuwa pungufu, hatuwezi kuelezea filosofia ya dini. Kwa nini dini nimuhimu kwa ajili ya wanadamu? Kuna tofauti gani kati ya mshika-dini namuasi wa dini? Ni vigumu sana kuelezea hilo kwa muda mfupi. Sio baharimoja, bali bahari saba lazima zifungiwe kwenye kikombe. Na mjadalamfupi hauwezi kutatua madhumuni hayo kwa sababu huleta maswali zaidina mkanganyiko katika akili. Mada hizi lazima zielezewe kwa uwazikabisa. Allah ametupa maisha haya ili tumtumikie Yeye na dini Yake, laki-ni hatuna muda kwa ajili ya aina hii ya kazi; tuna muda zaidi kwa kazinyingine ambazo sio muhimu. Hii ina maana kwamba hatutumii muda kwaajili ya masomo ya dini, tunatumia muda mwingi kufanya mambo ambayosio muhimu, kipengele muhimu cha maisha yetu ni dini, ambayo kwayotunajua kidogo sana na wala hatuvutiwi kujifunza zaidi. Katika muda huumfupi, nitajaribu kuelezea kwamba kuna tofauti moja tu kati ya wanadamuna viumbe Wake wengine, tofauti ni kwamba viumbe wengine wameletwa


14

Falsafa ya Dini

duniani hapa baada ya kuwa wamekamilishwa. Hii ina maana kwamba,hawa viumbe wengine wameletwa na Allah (s) katika umbile walilopaswakuwa nalo hapa juu ya ardhi, wamekamishwa na Malaika kabla yakupelekwa ulimwenguni. Lakini ni tofauti na wanadamu, wao wameletwahapa ulimwenguni kujikamilisha wenyewe (kufanya harakati kuelekeakwenye ukamilifu). Kwa mfano, unampeleka mtoto wako shuleni kusoma.Kuna vitu vingi sana shuleni; viti, meza, na mbao za kuandikia; jengo lashule liko pale na kuna vitu vingi sana ndani ya jengo hilo; kila kitu kikotayari. Mwalimu hakukodishwa kutengeneza meza, viti au mbao zakuandikia, lakini unampeleka mtoto wako ili kujenga tabia yake na kaziyake ya baadae. Hivyo, katika sehemu hiyohiyo; shuleni hapo, kuna vituvingi sana, ambavyo viko kamili, na kuna vitu vingine ambavyo vinahita-ji kukamilishwa. Halikadhalika, unachukua unga kuupeleka kwenye tanuriili kuoka mkate.

Allah (s) kupitia uumbaji Wake aliumba ulimwengu Yeye mwenyewe.Allah (s) kwa uwezo Wake wa milele ameumba kila sehemu ya ulimwen-gu Yeye Mwenyewe. Mwanadamu ni sehemu moja ya ulimwengu huu.Nusu ya uumbaji wa mwanadamu Allah (s) ameifanya Yeye Mwenyewe nanusu nyingine aliachiwa mwanadamu mwenyewe. Uumbaji wa ulimwen-gu ulifanywa kwa ukamilifu na Allah (s) lakini ilipokuja kwa mwanadamuilifanywa katika hatua mbili. Hatua moja ni ile iliyokamilishwa na Allah(s) na ya pili ni ile iliyoachwa juu ya mwanadamu mwenyewe ili kuiten-geneza hatua hii. Hivyo kuna sehemu mbili za watu; moja ni Khalq na yapili ni Khulq. Khalq ni sehemu ile ambayo hukamilishwa na Allah (s)ambapo Khulq ni sehemu ile ambayo hufanywa na mtu mwenyewe.Mwanadamu huyo ameonyeshwa njia, utaratibu umeakwisha kupangwa navilevile vitu vya kufanyia Khulq vimetolewa; na kisha mtu ameambiwakutengeneza Khulq katika njia ileile ambayo Khalq yake imeumbwa naAllah (s)

Khalq au uumbaji wa mtu umeelezewa katika Qur’an Tukufu na Allah (s)katika mtindo sahihi sana na fasaha. Maelezo yanaanza mwanzo kabisa


15

Falsafa ya Dini

kutoka pale tulipoanza uumbaji. Tulianzisha uumbaji kwa udongo wamfinyazi, tukapata kutoka humo zidua, kisha zidua hii iligeuzwa kuwakwenye manii, manii yaliwekwa kwenye tumbo la uzazi, ambapo baada yahapo iligeuzwa kuwa pande la damu ndani ya tumbo la uzazi, ambapobaada ya hapo liligeuzwa kuwa nyama na kisha tulitengeneza mwilikutokana nayo. Kisha tuliweka nyama na mifupa kwenye mwili huu nabaada ya kuufunika na ngozi tuliweka roho ndani yake na kisha tukasema:

?????? ?? ???? ????????

Hizi ni hatua za uumbaji kutoka kwenye udongo wa mfinyazi mpakakwenye roho ambazo zimetajwa kwa uwazi katika Surah Tini. Baada yakutaja hatua hizi Allah (s) anamuambia mwanadamu kwamba lazima awemuangalifu kwa sababu tumelifanya umbo lake kuwa bora sana, kamili naimara. Hii ina maana umekuwa umeumbwa kwa uzuri bora uwezekanao,adhimu na utukufu. Lakini uumbwaji wako sio ubinadamu wako badalayake uumbwaji wako ni mifupa au umbo (fremu) kwa ajili ya ubinadamuwako. Uumbwaji wako una vitu vya ubinadamu ndani yake na sasa lazimautengeneze umbile la ubinadamu wako kwa vitu hivi wewe mwenyewe.Lazima ugeuze umbo hili kwenye ubinadamu na utu wewe mwenyewe.Vipi? Jukumu hili limekabidhiwa na Allah (s) kwa binadamu mwenyewe.Jina la mafundisho hayo, kile kitu, Khulq ambacho mwanadamu huiwekandani ya ukiumbe huu bora (Khalq) ni Dini. Dini imekuja tu kwa ajili yalengo moja pekee, madhumuni na ujumbe madhubuti ambao ni kutufanyasisi wanadamu kweli kweli. Mtu lazima awe msanifu wa nafsi yakemwenyewe na kujenga uhai wake. Kile Allah (s) alichofanya ni fikira tu zaukweli wa mtu, binadamu halisi lazima atengenezwe na mtu mwenyewe.

Kwa maneno mengine tumewekwa tukiwa tumefichwa nyuma ya ngozihii, na nyuma ya pazia hili la ngozi tunatakiwa kuchora picha ya kipekee.Na ni kanuni ya kawaida kwamba picha za kipekee hazifanywi au kuchor-wa katika sehemu za hadhara au sehemu za umma za wazi; picha za kawai-da zinaweza kufanywa katika sehemu yoyote kwa sababu hakuna neno


16

Falsafa ya Dini

hata kama mtu ataiangalia wakati inapofanywa. Lakini ni wapi picha zakipekee zinafanywa na mchoraji? Huifanya katika sehemu iliyozingirwa,chumba kilichofungwa, studio ya siri. Wakati picha hii ikiwa tayari yeyehuitangaza na kualika kila mtu kuja siku maalumu kwa ajili ya sherehe zakufunua pazia. Huita kila mtu ili kuona aina gani ya kazi aliyoifanyaambayo itaonekana mara tu pazia litakapoondolewa juu ya picha. Allah (s)ametoa mazingira yaliyofungwa kwa mwanadamu na katika mazingirahaya yaliyofungwa, nguo, pazia limewekwa ambalo jina lake ni ngozi navilevile lilisema kwamba mimi ni “Sitara” (Sattara.” Tunamdhukuru Allah(s) kwa jina hili “Ya Sattar” (Ee! Mwenye kusitiri). Tunamuita Allah (s)kama “Sattarul Uyoob” (Mwenye kusitiri makosa na aibu zetu) na kasorokubwa ambayo Allah (s) ameisitiri ni picha ambayo tunaichora chini yangozi hii. Allah (s) alitengeneza umbo na akatukabidhi pamoja na vitu vyakuchorea ambavyo kuanzia hapa na kuendelea itakupasa wewe mwenyewekujitengeneza na kisha siku moja alisema siku moja pazia litaondolewakutoka kwenye picha hii, na siku hiyo ni Kiyamah (Siku ya Hukumu).Moja ya majina ya Siku ya Hukumu yaliyotajwa na Qur’ani ni: ??? ??? ????? ambalo maana yake siku ya kuondoa mapazia na kuondoasitara iliyowekwa juu yetu. Lakini pazia litaondolewa kutoka kwenye vitugani? Ni kutoka kwenye picha hizi na roho. Leo kila mtu anaonekana kamawanadamu walio sawa nyuma ya ngozi lakini katika Siku ya Hukumupazia la ngozi litaondolewa na chochote kinachotokea nje kutoka ndanihakitakuwa sawa kwa kila mtu. Kwa hili pia Qur’ani Tukufu imetumiamaneno mahususi, aya maalumu zipo kwa ajili ya hili na sura tofautiambazo zimefichwa nyuma ya ngozi vilevile zinatajwa.

Kila mmoja wetu aliumbwa ili kujitengeneza wenyewe. Dini ni ilani yamwongozo kwa ajili ya ujenzi wa mtu. Kila kitu katika dini na kila sehe-mu ya dini imekusudiwa kwa ajili ya ujenzi wa mwanadamu; lakini sehe-mu ya dini ambayo tumeisikia haifikii hata moja ya kumi ya upana wa dini.Tulichoambiwa ni kidogo na sehemu ya kawaida ya dini ambayo kwambatumeshirikishwa na kuitekeleza mwaka mzima. Sehemu kubwa ya dinitumefichiwa; haikufundishwa kwetu; siri hizi hazifichuliwi. Wakati


17

Falsafa ya Dini

mwingine pia watu wanasema kwamba mambo yote makubwa ya kimaen-deleo ya ulimwenguni yamefanywa na watu wasio wa dini. Maendeleoyote na kupanda kwa tekinolojia kunakoonekena ulimwenguni leo, zanazote hizi za mashine za kipekee na za kushangaza, ambazo huzalishwa kilasiku, zote zimeendelezwa na watu wasio wa dini. Watu wa dini hawakuzi-fanya hizi, zimefanywa na wale ambao amma hawana dini au wenye diniya kisekula na imani dhaifu au kwa maneno mengine maendeleo hayahayakupatikana kwa mafundisho ya dini.ingawa leo tuna mahatibu nawahubiri ambao wanasema kwamba maendeleo yote haya yamesukumwana mafundisho ya dini tu, lakini mbali na maneno ya wahubiri hakunaushahidi uliopo kwa hili. Hakuna shaka kwamba dini imekuwa na sirikama hizi ndani yake, lakini kwa hakika wale ambao wamefanya maen-deleo haya hawana uhusiano na dini. Kama ukiangalia katika neema hiikubwa ya umeme; mtu ambaye ameugundua alikuwa sio mtu wa dinikabisa na wala hakusukumwa au kushawishiwa na mafundisho ya dini kwamaendeleo haya; ilikuwa ni kitu kingine ambacho kilikuwa msingi waugunduzi huu. Halikadhalika leo tunanufaika kutokana na kompyuta; mtuambaye amegundua na kuendeleza neema hii alikuwa hakusumwa na dini.Anaweza kuwa amechukua msukumo kutoka sehemu nyingine ile kamakwenye fizikia, mafundisho ya kisayansi nk, na vilevile ni kweli kwambawatu fulani wanapewa akili hii na Allah (s) kwamba wao wenyewe wame-fanya utengenezaji na uvumbuzi huu

Swali ambalo linachomoza ni hili ni wakati ambapo maendeleo yote haya,ugunduzi na vitu vyote ambavyo tunavyiona siku hata siku za maisha yetu,vifaa tunavyotumia kujengea nyumba zetu na miji ambayo tunaishi pamo-ja na njia zote hizi za maisha ndani yake, kila kitu kimefanywa kwa mwon-gozo kutoka nje ya dini; basi ni nini faida ya dini? Kwa nini dini ilikujakwa ajili ya mwanadamu? Wakati kila kitu kinakuja nje ya dini, hivyo dinini ponyo la maumivu gani? Hapa ndipo tunapoambiwa dini ni kwa ajililiya ulimwengu ujao. Hii ina maana kwamba ulimwengu utatengenezaviwanda na ulimwengu uko mikononi mwa wanasayansi na wanafikra.Mfumo wa ulimwengu utaendeshwa na wanasayansi, wanafikra, madaktari


18

Falsafa ya Dini

wakulima wakubwa na wahandisi, lakini hawana cha kufanya katikaulimwengu ujao (Akhera). Ulimwengu ujao unakabidhiwa kwenye dini nani dini ambayo itafanya ulimwengu ujao. Ulimwengu ujao hapa una maanaulimwengu baada ya kifo; na katika ulimwengu huo shughuli za dini huan-za. Hili ni suala ambalo liko katika akili za watu wa kawaida. Haya nimaoni na mawazo yasiyo sahihi kuhusu dini, kwamba dini imekuja kwetutu kwa ajili ya maisha baada ya kifo.

Dini ni ilani ya maisha na imekuja kutengeneza maisha kabla ya kifo.Chochote kitakachofanywa kabla ya kifo kitakuwa kimefanywa na dini tu,na chochote tunachofanya kabla ya kifo kitakwenda pamoja nasi katikaulimwengu ujao (Akhera). Sio kwamba tunafanya kitu kingine katikaulimwengu huu na tunapata kitu kingine katika ulimwenu ujao. Chochotetunachojenga hapa kitakwenda pamoja nasi kwenye ulimwengu ujao; yoteyale yanayotengenezwa hapa yatahamishiwa katika ulimwengu ujao.Hivyo, dini imekuja kwa ajili ya maisha kabla ya kifo na baada ya kifomatokeo ya dini yatapatikana na sio kwamba dini ndio sasa itakuwa hai.

Kama dini imekuja kwa ajili ya ulimwengu huu basi vitu vyote hivi vyakiulimwengu lazima viwe vimefanywa na dini; kama simu za mkononi,kompyuta na vifaa vyake vyote lazima vitakuwa vimefanywa na dini. Je,tuweke matumaini haya kwenye dini? Dini haikukusudiwa kufanya vituvyote hivi kwa sababu Allah (s) amemtunuku mtu uwezo, akili na vipajimbalimbali kufanya vitu vyote hivi. Amempa mwanadamu uwezo, akili,werevu ma vipaji vya kutenda navyo hivyo pia kwa wingi sana.Mwanadamu kapewa nguvu na Allah (s) na uwezo wa kufikiri, kuelewa,kupata elimu, kukadiria vitu, kufanya vitu; uwezo wote huu umewekwandani ya mwanadamu na Allah (s). Kwa nini uwezo wote huu uwekwendani ya mwanadamu? Hii ni kwa sababu vitu fulani lazima avifanye kwamsaada wa uwezo huu. Uwezo wote huu na vipaji vilivyowekwa ndani yamwanadamu sio uwongo, uovu au takataka; vimewekwa ndani ya mtu kwaajili ya madhumuni na malengo fulani. Kwa mfano kama una uwezo wakuelewa hisabati ndani yako basi kuwa na hakika kwamba uwezo huu


19

Falsafa ya Dini

umewekwa ndani yako kwa ajili madhumuni fulani. Kila mtu ana uwezouliopo ndani yake pamoja na nguvu na ukubwa tofauti. Kwa mfanowengine ni wepesi katika uhasibu, baadhi ni wazuri sana katika Aljebra,kisha kuna baadhi ambao ni wazuri katika nyanja ya umakanika au baadhiya wengine katika sayansi na kisha baadhi ya wengine wana umakini wakina katika nyanja nyingine. Kila mtu ametunukiwa taaluma mahususi. Ipokatika hadithi kwamba:

??? ????? ??? ????

“Kwa kila mtu ni rahisi kufanya kile kitu ambacho kwamba ameumbwakukifanya.”

Hii ina maana kwamba kila mtu ameumbwa na Allah (s) kwa ajili ya kazimaalumu na kama ataishia kuifanya kazi hiyo atafanikiwa. Tumeumbwakwa ajili ya kitu fulani na tunaishia katika nyanja nyingine. Na msiba huuumetokea mpaka sasa; wengi walipaswa kuwa wahandisi lakiniwamekuwa madaktari na vivyo hivyo kinyume chake. Wanachuoni wengiwa dini wangelipaswa kuwa wakulima na wakulima wengi wangelipaswakuwa wanachuoni. Kuna wafanya biashara wengi ambao taaluma yao siobiashara walipaswa kuwa kwenye taaluma nyingine na wengine wengiambao wako kwenye nyanja nyingine wangelipaswa kuwa wafanyabiashara. Kuna wengi ambao walitamani kuwa katika nyanja nyingine laki-ni wazazi wao wakawafanya kuwa katika nyanja nyingine. Tunaishia kati-ka nyanja tofauti na vilevile tunafanikiwa huko lakini kama tungelichukuanyanja zile za matakwa yetu na zaidi ya hilo tukajikita juu ya uwezo wetutungelifanikiwa zaidi. Kwa hiyo, lazima tuelewe na kutambua uwezouliopo ndani yetu.

Moja ya mambo juu ya malezi ya watoto kwa wazazi ni kwamba lazimawatambue na kufahamu uwezo uliopo ndani ya watoto wao. Kazi ya taa-sisi za elimu sio kuwafanya wanafunzi kukariri vitabu na masomo, badalayake kazi za taasisi, shule na seminari za dini ni kutambua uwezo uliopo


20

Falsafa ya Dini

ndani ya wanafunzi. Kazi ya elimu ya msingi ni kutambua uwezo na kishabaada ya hili jukumu la sekondari na elimu ya juu ni kulea na kuza uwezohuu. Katika mfumo wetu elimu ya msngi, sekondari na elimu ya juu woteumeelekezwa juu ya kumfanya mwanafunzi kuhifadhi masomo yake;kuanzia umri wa miaka 3 mpaka 24 wote wako katika harakati za kum-fanya mwanafunzi ahifadhi masomo yake. Huu sio mfumo wa elimu, kwakweli ni mpasuko katika mfumo wa elimu. Hupaswi kumlazimisha mtotokujifunza kwa muda fulani lakini badala yake unahitaji kumuelewa mtoto,kumchunguza mtoto kuona ni kitu gani Allah (s) ameweka ndani yake?Kazi ya elimu ya msingi ni kutambua uwezo uliopo ndani ya mtoto. Wakatiakitambuliwa mkabidhi kwa mwalimu mwingine pamoja na taarifa kwam-ba nimemchunguza mtoto huyu na ana uwezo huu na huu ndani yake.Kisha mwalimu huyu bingwa lazima alee uwezo huu aufanye unawiri.Hivyo kwa kutumia ujuzi huu kama ukilelewa na kukuzwa sawasawa, mtuanaweza kufanya mambo mengi lakini kuna majukumu fulani ambayokwamba Allah (s) amempa mwanadamu uwezo lakini mtu hawezi kutumiauwezo huu yeye mwenyewe. Kuna majukumu fulani ambayo kwambaAllah (s) amefanya maandalizi mengine maalumu. Mtu anaweza kufanyaukulima; kama sio leo basi ni kesho. Anaweza kujenga viwanda kwa uzoe-fu wake mwenyewe na msaada wa mafunzo na walimu wake. Ingawamwanadamu amefikia hatua hii ya maendeleo kwa kuchelewa kabisa laki-ni hatimaye amefika. Amefanya viwanda, amefanya ukulima, amefanyanjia za kusafiria katika anga, ameingia ndani ya atom. Kwa upandemwingine ameingia katika chembechembe ndogo sana ambapo kwaupande mwingine amefikia kwenye galaksi. Uwezo huu uliwekwa ndaniya mwanadamu na Allah (s) na kwa hiyo chochote kinachotokea nje ya dinivilevile hutokea ndani ya uwezo na nguvu alizopewa mtu na Allah (s) nakwa hiyo vitu hivi vilevile viko ndani ya maeneo ya dini tu. Hatupaswikufikiria kwamba chochote kile kinachofundishwa katika shule za Kiarabuni dini na chochote kinachofundishwa katika vyuo vikuu havina makosa.Usije ukachukua ushauri kama huo hata kwa bahati mbaya. Bali badalayake kile ambacho kinafundishwa katika shule za dini (Madrasa) niufafanuzi wa maneno ya Allah (s) wakati ambapo kile kinachofundishwa


21

Falsafa ya Dini

ka vyuo vikuu na picha ya mambo ya Allah (s). ni kitu gani anachoji-fundisha pale? Anajifundisha Fizikia na kemia; ni nini kazi ya fizikia nakemia? Kazi yake ni kuchunguza na kufichua ulimwengu huu wa maum-bile. Hivyo nani aliyeumba haya maumbile? Haya yameumbwa na Allah(s). hii ina maana kwamba Allah yule yule ambaye aliiteremsha Qur’anivilevile ameumba ulimwengu huu; hivyo mwanadamu amekuwaakishughulika katika kuielewa Qur’ani.

Wote lazima wafahamu bila kujali mmoja kukaa katika shule ya Dini aukufundisha; au mmoja katika chuo kikuu ambaye anafundisha au anasomakwamba kama chochote anachojifundisha kinalenga kupata faida zakidunia, basi kama anajifundisha Qur’ani haitahesabiwa kama dini. Kwaupande mwingine kama anajifundisha sayansi kwa lengo la kuelewa uhal-isia wa viumbe wa Allah ulimwenguni na kisha akawakilisha kwawanadamu; basi anafanya hivyo kwa ajili ya dini. Sio kwamba tunafanyakitu kingine na kisha tunaweka bango la alama ya kitu kingine. Leomabango ya Dini yanawekwa kwenye shule za dini (Madrasa) lakini kina-chofundishwa humo ndani ni ugaidi. Hii sio dini, kwamba wanakaa ndaniya shule ya dini kufundisha masomo ya ugaidi. Kupanda mbegu za chukimiongoni mwa wanadamu. Hii sio dini; basi dini ni nini? Dini haikujakupanda miba, imekuja kupanda maua na maua hayo lazima yapandwe nakulimwa kwenye shule hizi za dini (Madrasah). Nuru lazima itoke kutokakwenye shule za dini, manukato lazima yaenee kwenye hewa kutokakwenye shule hizi, upendo na umoja lazima uje kutoka kwenye shule hizi,lakini kinyume chake kinachotokea ni tofauti kabisa. Hivyo chochote kina-chotokea kwenye bango la alama ya dini sio lazima kiwe dini. Ni madhu-muni na malengo ndiyo yatakayoamua na kusema iwapo ni dini au nje yadini.

Allah (s) ametupa uwezo unaohitajika na anatutaka sisi tufikie hatua ileambako Allah (s) anatutegemea sisi kufika. Angalau mwanadamu ameleauwezo huu na amefikia hapa. Mitume hawakuja kwa ajili ya kuwekaviwanda; hatupaswi kuwa na matumaini haya kutoka kwa Mitume. Kama


22

Falsafa ya Dini

wangelitaka wangeweka viwanda vikubwa mno. Kama Mitume wangewe-ka viwanda vya nguo, wangetengeneza nguo ambazo zisingechakaa mpakaSiku ya Kiyama. Wangeweza kufanya hivyo lakini hawakufanya badalayake wao wenyewe walikwenda sokoni kununua nguo. Leo chochote kilekinachofanywa kwa msaada wa maendeleo ya viwanda, Mitumewangeweza kufundisha watu kujenga viwanda na wangepata faida kubwakutokana navyo; lakini walijizuia kufanya vitu hivi. Tende, chakula namkate ambao watu wengine walikuwa wakila Mitume nao walikuwa wak-ila vyakula hivyo hivyo. Basi kwa nini Allah (s) aliwapa vyeo Mitume naMaimamu watukufu Maasumin (as)? Allah (s) amewafanya wawajibikajikwa ajili ya jukumu ambalo mwanadamu hawezi kulikamilisha kwa uwezoaliopewa. Ni jukumu gani hilo? Jukumu hilo lilikuwa ni kumgeuza mtukuwa mwandamu wa kweli. Mtu anaweza kutengeneza kompyuta lakiniwale ambao wanatengeneza kompyuta wanaweza wasifanikiwe katikakumtengeneza mwanadamu wa kweli. Kama una shaka na maneno yangu,basi nenda katembelee Japan. Japan wanatengeneza kompyuta na kiongoziwa tekinolojia; lakini kiongozi huyo huyo wa tekinolojia yu duni mno kati-ka itikadi ambazo anapata kutoka kwenye kompyuta na husujudu mbele yasanamu liliotengenezwa kwa mikono. Mtu huyu ambaye amekaa juu yakilele cha tekinolojia yuko juu ya nukta ya sifuri ya itikadi.

Kwa nini Mitume walikuja? Hawakuja kumchukua mwanadamu kwenyekupanda kwa tekinolojia badala yake wamekuja kumfanya mwanadamuafanye safari ya kupanda katika tekinolojia. Hii ni kwa sababu uwezounaohitajika kwa ajili ya tekinolojia upo ndani ya kila mtu na Allah (s)vilevile amemsukuma mwanadamu kwenye njia hii ambako yeyemwenyewe anaweza kufikia mafanikio haya. Siku moja ataingia ndani yaatom na siku nyingine ataingia ndani ya galaksi. Lakini njia ambayomwanadamu hupata kumpotoshwa mbali mno na hana uwezo wa kujakwenye njia ile ambayo ni ngumu sana ni njia ya ubinadamu ambakomwanadamu anapaswa aje lakini hana uwezo wa kuja yeye mwenyewe.Watu wote hawa ambao wamekuwa wanatambulika lazima wawe nibinadamu. Madaktari lazima wawe binadamu, wahandisi lazima wawe


23

Falsafa ya Dini

binadamu, wanasayansi lazima wawe binadamu, na wanachuoni hawa(Ulamaa) lazima vilevile lazima wawe binadamu. Kuna usemi katikaKifurusi ?????? ?? ???? ??? ??? ?? ???? ambao humaanisha kwambakuwa mwanachuo ni rahisi sana lakini kuwa binadamu ni vigumu sana.Imamu Khomein (r.a) alikuwa akisema kuhusu usemi huohuo kwamba???? ??? ?? ???? ??? ??? ?? ???? ambao maana yake ni kwamba kuwamwanachuo ni vigumu sana na kuwa binadamu haiwezekani, Allama Iqbal(r.a) vilevile alisema hivyo hivyo:

“Ni bora kuwa binadamu kuliko kuwa Malaika lakini juhudiiko zaidi katika hili.”

Haichukui juhudi kubwa kuwa Malaika. Inatosha kuwa Malaika kwakutafuta pango au kuifanya nyumba yako kama pango; chukua mkeka wakusalia, birika la maji ya kutawadhia, tasbihi na weka mtu atakayekupachakula kupitia dirishani kisha unaweza kujishughulisha wakati wote kati-ka sala, usomaji wa du’a na utaona baada ya miaka mitano utabadilikakuwa Malaika. Lakini kwa maana hii hii, kukaa ndani ya chumba kilicho-fungwa huwezi kuwa binadamu. Anaweza kuwa Malaika lakini kuwabinadamu lazima aje ndani ya jamii na ustaarabu. Ili kuwa binadamu lazi-ma atekeleze vyote, uhaiba na halikadhalika majukumu ya kijamii. Kuwabinadamu ni vigumu sana na kuna shida nyingi na misiba juu ya njia hii yakuwa binadamu wa kweli (kwa maana ya – utu).

Jukumu rahisi limewekwa na Allah (s) juu ya kila mtu. Unawezamwenyewe kutengeneza ndege, kompyuta, nk. kwa sababu hivi ni rahisisana kuvitengeneza hivyo lazima uvitengeneze mwenyewe. Kuna baadhiya kina mama ambao huwadekeza sana watoto wao kiasi kwambawanafanya kila kitu wao wenyewe kwa ajili ya watoto wao. Ni uonevu juuya mtoto kwa sababu kiasi mtoto anavyokua na kuanza kukuza uwezo,mtoto lazima afundishwe kufanya vitu fulani yeye mwenyewe; kama kulachakula, kunywa maji, kuvaa viatu nk.


24

Falsafa ya Dini

Allah (s) hakumdekeza mwanadamu kiasi hicho badala yake alisemakwamba lazima utafanya vitu vyote hivi. Mwnadamu akasema nahitajitrekta kwa ajili ya kulimia, Allah (s) akasema utalitengeneza mwenyewe;kama huwezi kulitengeneza leo utalitengeneza kesho. Tunahitaji ndegekwa ajili ya kusafiria; Allah akasema jaribu na uitengeneze mwenyewe nailitengenezwa na mwanadamu. Tunahitaji kompyuta, nishati ya nyukilia,nk. Allah akasema nimekupeni uwezo na siwezi kusaidia zaidi ya hili.Unatumia akili zako na utaweza kufanya yote haya; na hii ilikuwa kwelikwamba mwnadamu alifanya vitu vyote hivi. Tuliambiwa kufanyamafanikio yote haya ya kitekinolojia sisi wenyewe ili kwamba uwezo wetuuweze kukua na kung’ara.

Kitu kingine ambacho mwanadamu anapaswa kufanya na ambacho kwam-ba Allah (s) amefanya maandalizi maalumu, ambayo kwamba ilani ilihita-jika; kwa ajili ya tekinolojia hatuhitaji ilani, mwalimu tu alitosha. Lakinikwa ajili ya jambo hili kubwa na la heshima iliani ilihitajika, na pamoja nailani hii mwalimu anahitajika, na pamoja na mwalimu mkufunzi vilevileanahitajika na pamoja na mkufunzi kiongozi na mlinzi vilevile alihitajika.Ilikuwa ni kwa ajili hii Allah (s) aliifanya Qur’ani kama ilani, akamfanyaMjumbe (saw) kama mwalimu na mkufunzi; na akawafanya Maimamu(as) kama viongozi na walinzi ili waweze kukifanya kitu hiki kigumukifanyike kwa wanadamu. Hiki kilikuwa ni nini? Ilikuwa kwamba lazimawachukue mifupa hii, umbo hili kuelekea kwenye ubinadamu.

Haiwezekani kufukia hadhi ya ubinadamu bila ya Mitume na dini.Tumeyaweka mategemeo haya kutoka kwenye dini kwamba imekuja tukwa ajili ya kupata malipo (Thawaab). Tumeifanya filosofia hii ya dinikama ni malipo. Simamisha swala na kutakuwa na malipo, funga swaumukwa ajili ya malipo, toa Khums kwa ajili ya malipo. Nazungumzia kuhusuwale ambao wafanya yote haya. Kuna baadhi ambao hawatekelezi wajibuwao, kwanini? Hii ni kwa sababu wameafundishwa kwamba utekelezajiwote huu wa matendo haya ni kwa ajili tu ya malipo; basi sawa kamaakikosa kwenye baadhi ya hayo, kile anachokosa ni baadhi ya malipo. Kwa


25

Falsafa ya Dini

mfano kama mtu akiambiwa kufanya kazi fulani kwa siku moja na atapatadola moja mwisho wa siku. Yeye anasema sina haja ya kufanya kazi hiyokwa sababu dola moja sio kiasi kikubwa, naweza kupitisha usiku wangubila hii.

Uzembe katika dini, kutokujali kuhusu dini, kutokuwa tayari katika dini,kutokutoa umuhimu katika dini yote haya ni kwa sababu filosofia ya diniimeelezwa bila usahihi na kutia shaka. Jiografia yote na ramani ya diniimechezewa. Kama sitoki Tehran na ninaambiwa kuchora ramani yaTehran nitachora nini? Utashangazwa baada ya kuangalia ramani hii nakusema kwamba hii sio Tehran. Hii ni kwa sababu unayo ramani iliyocho-ra na mtu ambaye haifahamu Tehran. Tunatakiwa kuchora ramani za mijiambayo tunaijua lakini kama hatukuitembelea hatutaweza kuichora sawa-sawa. Kama tunavyojua kuhusu Haiti baada ya tetemeko la ardhi kwambaiko karibu na Amerika. Hii imeelezewa na vyombo vya habari, lakini kamatungetakiwa kuchora ramani ya Haiti kabla ya tetemeko hili tungeiwekaHaiti sehemu fulani katika Afrika kwa sababu ina wenyeji weusi. Huu ndioujinga na uchanga wakati ramani zinapochorwa kwa kuangalia rangi auhali ya nje, basi kitu kianchotokana na Afrika kitatua Amerika na kinyumechake.

Wale ambao hawana ujuzi wa roho na ukweli wa dini wakati walipoi-wasilisha dini katika jamii waliiharibu ramani ya dini; walifanya juu yakekuwa chini na chini yake kuwa juu. Waligeuza kanuni kuwa utendaji wabaadae wakati ambapo utendaji ulibadilishwa kuwa kanuni; misingi ime-fanywa kuwa kuta na kuta kugeuzwa kuwa misingi, matokeo yake ramaniyote ya dini ikavurugika. Kwa nini Pakistan inapatwa na hali hii yamigogoro leo? Na hilo pia kwa mikono ya watu wa dini. Hii ni kwa sababuramani ya dini imeharibiwa kabisa; jinsi unavyozidi kuetekeleza dini hiyouharibifu utaongezeka zaidi. Jinsi unavyozidi kusisitiza juu ya dini ambayoramani yake imeharibiwa itodorora zaidi. Jinsi majaribio yanavyozidikufanywa kurekebisha matatizo uharibifu huongezeka zaidi. Kwa hiyo,kwanza rekebisha ramani ya dini na ifanye katika hali ile ambayo iliwasil-


26

Falsafa ya Dini

ishwa na Allah (s).

Wanadamu wamekuja katika ulimwengu huu kujikamilisha wenyewe nasio katika muundo uliokamilika. Kama unaweza kuelewa nukta hii yamsingi, majadiliano zaidi yatakuwa wazi kwako. Isipokuwa kwa Mitumena Maimamu Maasum (as), hakuna mtu aliyekuja katika muundo wausahihi na ukamilifu katika ulimwengu huu. Wote tumekuja hapakujikamilisha wenyewe na tunajikamilisha wenyewe katika ulimwenguhuu. Allah (s) amewaleta wanadamu kwenye ulimwengu huu katika muun-do wa umbo au rangi; kama tunataka kuibadilisha kuwa kwenye jengokubwa, tunaweza kufanya hivyo kwa kutumia umbo. Hivyo mwanadamuni kama fremu tupu na mpaka tuijaze kwa vitu fulani, vinginevyo hainamaana sana. Kama fremu ikikaa wazi kwa muda wa mwaka mmoja, itali-wa na mchwa na itakuwa vumbi.

Hivyo, Allah amewaleta wanadamu kwenye ulimwengu huu ili kujigeuzawenyewe kuwa binadamu. Alileta tu fremu ya mwanadamu, lazimatuikamishe; tuwasanii wa sisi wenyewe na watengenezaji. Mwili wetu nifremu tuliyozawadiwa na Allah (s). Lakini hatuwezi kufanya kitu chochotena fremu hii mpaka tuwe na nyenzo, nyenzo ambayo hujengea wanadamu.Nyenzo hiyo ni dini. Usool-e-din, furoo-e-din, haki za kimadili, Halal naHaram, adabu, mwenendo wa Mtume (Sunnah), majukumu ya kidini nk.ni mambo ambayo hujaza fremu hii na kumfanya binadamu halisi kutokanana mtu. Tuna tabia mbaya. Kwa kawaida, tunawadanganya wengine nakudanganywa na wengine pia. Wanasiasa hawa wanatudanganya, serikaliinatudanganya, wanachukua kura zetu na kutusahau. Dini inasema usim-danganye mtu yeyote na usidanganywe na wengine, usiwe dhalimu aumkandamizaji, kuwa dhalimu ni hatia na kuwa mkandamizaji pia ni hatia.

Lazima utakuwa umewaona watu wakipamba nyumba zao kwa matundabandia yaliyotengenezwa kwa plastiki au vitu vingine. Wakati tukivian-galia huonekana kama asilia. Vivyo hivyo, baadhi ya watu matajiri hupam-ba nyumba kwa wanyama bandia na ndege, kama simba. Lakini hakuna


27

Falsafa ya Dini

mtu anayemuogopa. Kama ukienda nyumbani kwa mtu huyo, utakaa palena hutaogopa kwa sababu unajua kwamba hiyo ni ngozi tu ya simba, siosimba mwenyewe. Hivyo, kama ambavyo huogopi ngozi ya simba,hupaswi kuogopa ngozi ya mwanadamu pia. Kwa sababu kuwa na ngoziya mwanadamu haina maana kwamba kila mtu ni binadamu. Usijifanyemwenyewe mjiga.

Hivyo, muundo wa mwandamu ni fremu, maada ambayo huijaza fremu hiina kumfanya binadamu inaitwa dini; wakati mtu akifuata dini atakuwamwanadamu kamili. Hivyo, dini sio biashara ya mkopo, yote ni ya pesatasilimu; toa kwa mkono mmoja na ichukue kwa mkono mwingine. Fanyakazi leo na pata malipo leo hii yenyewe. Wakubwa zetu wamesema kwam-ba vipi dini ambayo haiwezi kufanya ulimwengu wake, imfanye mtu kuwawa Akhera? Kama mtu hawezi kusaidia wengine kabla ya kufa, kitu ganiatafanya baada ya kifo chake?

Kama nikikuambia kukaa ndani ya gari moshi na kukuambia kwamba garihili halitakwenda Hyderabad lakini litakwenda zaidi ya Hyderabad, kwahakika utaniuliza vipi gari ambalo halitakwenda hadi Hyderabad liendezaidi ya hapo? Dini ambayo haiwezi kumuangalia mtu mpaka kufa kwakehaiwezi kunufaisha kifo chake wala kukamilisha madhumuni ya kifo, basinini maana ya dini hii baada kifo?

Imetajwa katika hadithi kwamba “Ulimwengu ni shamba kwa ajili yaAkhera.” Ina maana kwamba ulimwengu huu ni wa muundo wa Akhera.Chochote utakachopanda hapa, ndicho utakachovuna. Sio kweli kwambahakuna tofauti kati ya mtu wa dini na mtu asiye wa dini. Simba aliyekoporini na yule aliyeko katika varanda ya nyumba ya tajiri sio sawa. Kunatofauti kubwa kati yao. Katika chumba iko ngozi tu ya simba; katika porini mnyma pori, mnyama mkali. Mtu asiye wa dini ni kama simba aliyekoporini wakati ambapo mtu wa dini mbinafsi ni kama simba wa bandia; ningozi ya mwanadamu lakini ndani yake imeshindiliwa nyasi kavu tu.


28

Falsafa ya Dini

Wakati ambapo, mtu wa dini wa kweli ana aina ya roho ya uchaji ndani yangozi yake ya binadamu na anatekeleza majukumu na wajibu wake wotewa dini; mtu asiye na dini ni mtu muovu, kaidi na duni, hatuwezi kumwi-ta bianadamu. Qur’ani tukufu imezungumza kuhusu watu kama hao:

“Hao ni kama wanyama bali wao ni wapotevu zaidi.” 7:179

Sasa ni wazi kwamba madhumuni ya dini ni kumfanya mtu kuwamwanadamu wa kweli. Chochote tufanyacho, asubuhi na jioni, matednoyetu yanajenga na kukamilisha uhai wetu; sisi ni watengenezaji wenyewe.Wakati tunapojenga jengo, hakuna tofali linalotupwa, liwe limepinda aulimenyooka. Lakini, kama tofali limepinda na ukuta nao utapinda pia;kama tofali limenyooka na ukuta nao utanyooka. Hivyo kitu chochotetunachosema au kufanya hakitupwi.

“Basi anayetenda chembe ya wema, atauona! Na anayetenda chembeya uovu atauona!” (99: 7-8)

Pamoja na msaada wa harakati hizi tunajitengeneza wenyewe na kuten-geneza uhalisia wetu; wote wale ambao wanafuata dini, halikadhalika nawale wasiofuata dini. Kama unafuata dini sura yoyote ambayo itakamil-ishwa itakuwa ya mwanadamu; bila ya dini, itakuwa si ya binadamu naitakuwa kama ngozi ya mwanadamu tu. Malipo (Thawaab) sio madhumu-ni ya dini yetu, bali filosofia ya Malipo (Thawaab) ni kufuata dini.Madhumuni ya malipo (Thawaab) ni kufuata dini na uwe mtu wadini wakweli na kupata ubinadamu.

Chukua mfano wa mama yako, ni kitu cha kawaida sana na utakuwaumekiona katika kila familia. Umri wa miak 3 mpaka 5, mtoto anakuwa


29

Falsafa ya Dini

mwenye kujiamini sana, anataka kula chakula mwenyewe, kuvaa nguomwenyewe na wakati mwingine anaweza kuwa msumbufu sana kiasikwamba hukataa hata kula chakula.

Anashindana na mama yake tu. Sio na watu wa nje na ni mama yake tuambaye hupata shida yote ya kumlea na kuvumilia shida pamoja naye.Anakataa kunywa maziwa na kula chakula lakini kamwe mama hamuad-hibu. Kama angelikuwa ni baba pahala pa mama, amgelimchapa kibao.Lakini mama hatafanya kama hivyo. Atamuambia mtoto kama hali chaku-la, atakila yeye. Lakini kamwe hatakula bila yeye kwa sababu ni mpole namwenye huruma. Kama mtoto atalia usiku, baba atakasirika na kufokaakisema mtupe nje kama anatusumbua. Lakini mama hatakasirika; hii ndiomaana cheo cha mama ni cha juu kuliko cha baba; mwishowe, mamaanamtisha mtoto kwamba kama hanywi maziwa, ataondoka nyumbanihapo. Lakini mtoto bado hanywi maziwa, hajali vitisho hivyo hatimaye,mama anamuambia mtoto kama akinywa maziwa atamnunulia doli naanakubali kunywa maziwa.

Sasa kama utamuuliza mtoto yule kwa nini anakubali kunywa maziwa,atasema kwa ajili doli; lakini mama atasema kwamba anampa chakula ilikumfanya aishi. Vivyo hivyo, Allah (s) ameahidi malipo kama ukifuatadini. Sali na utapata malipo (Thawaab) na Pepo pamoja na mito ya asali namatunda kama zabibu nk. madhumuni ya malipo ni mwongozo kutoka kwaAllah (s), mvuto wa kufanya matendo mema ambayo hutusaidia sisi kuwawanadamu halisi, na hiyo ndio maana Allah (s) ametuahadi malipo makub-wa kama hayo. Na ahadi ya Allah (s) haiwezi kuwa ya uwongo. Wakatiukisali na kusoma Qur’ani, bila ya shaka kutakuwepo na malipo fulanikwayo.

Kiakili tuwachanga. Tunasali kwa sababu ya Pepo, kusoma Qur’ani kwaajili ya Pepo na hata kufanya Azadari kwa sababu ya Pepo. Tunaamini kati-ka Usool-e-deen na Furoo-e-deen kwa ajili ya Pepo. Lakini kuna madhu-muni ya dini na hayo ni kutufanya sisi kuwa wanadamu wa kweli.


30

Falsafa ya Dini

Madhumuni ya kuumbwa wanadamu ni kurudi kwa Allah (s).

“Ewe Mtu! Hakika wewe ni mwenye kufanya bidii kwa Mola Wako,basi utamkuta.” (Surah Al Inshiqaaq - 84:6)

Kukutana na Allah (s) ndio madhumuni ya kuumbwa wanadamu. Kupitiadini, mtu anakuwa mwanadamu halisi anamkuta Allah (s). mambo yotemengine, kama Pepo pamoja na mito yake ya asali na miti ya matunda, nikwa ajili ya mvuto tu.

Sasa watazame watu ambao imani zao zilikuwa na nguvu sana zenyemvuto sana kiasi kwamba Allah (s) aliwateua kuwa Maimamu wetu. Siokwamba kulikuwa watu wateuliwe kama Maimamu ndipo basi Allah (s)akawateuwa Maimamu; sivyo, walistahiki hilo, Allah (s) ameona kitundani yao. Shukurani kwa Allah kwa kututunuku dini kubwa kama hiichanzo cha kuhubiria kama hiki, Maimamu kama hawa na elimu ya dini.

Hata kama tukimshukuru Allah kwa ajili ya maisha yetu, haitatosha.Tazama, alivyosema Amirul Muminin (as):

??????? ??????? ???? ?????? ????? ??????? ??? ?

“Ewe Mola wangu! Kamwe siswali kwa sababu ya kuogopa Jahannamyako. Wala siswali kwa uroho wa Pepo. Nasali kwa sababu unastikikikuabudiwa.” (Ghurar ul Hikam)

Kama usingeumba Jahannam na Pepo, au ufunge milango ya Jahannam naPepo, au useme kwamba sitapata sehemu katika Pepo, hata hivyo Aliataswali, kwa sababu Pepo sio madhumuni yangu, madhumuni yangupekee ni Wewe. Wewe ndiye madhumuni ya swala zangu, kamwe siswali


31

Falsafa ya Dini

kww ajili ya manufaa. Pepo vilevile ni moja ya viumbe vya Allah (s), vipikiumbe cha Allah kiwe ndio madhumuni ya mwisho ya kiumbe kingine.Madhumuni ya swala zangu ni kukutana Wewe. Pepo ni kiumbe cha Allah(s) na mwanadamu pia ni kiumbe cha Allah (s), lakini miongoni mwa vyotemwanadamu ana cheo cha juu sana. Mwanadamu ni kiumbe kitukufu zaidicha Allah (s).

Sasa, fikiriria unajenga nyumba nzuri sana ya kuishi. Je, nyumba hii ni kwaajili yako au wewe ni kwa ajili nyumba hii? Je, umejenga nyumba hiyokwa ajili yako au umeumbwa kwa ajili ya nyumba hiyo? Hivyo Pepoimeumbwa kwa ajili yetu, hatukuubwa kwa ajili ya Pepo. Madhumuni yakuumbwa wanadamu sio kwa ajili ya Pepo, bali Pepo imeumbwa kwamadhumuni ya wanadamu waishi humo. Kama mwanadamu anakuwabinadamu wa kweli lakini (ikatokea kwamba) haendi Peponi, itakuwa nihuzuni kwa Pepo na sio kwa wewe.

Kuna msemo katika hadithi kwamba kila mtu ana mapenzi na Pepo lakiniPepo ina mapenzi na Salman Farsi (r.a). Kila mtu anaingojea siku ambayowataingia Peponi, na Pepo inangojea siku ambayo Salman Farsi (r.a) ataku-ja na kuingia Peponi. Hivyo kupata Pepo sio madhumuni ya kuumbwawanadamu; bali kukutana na Allah ndio madhumuni ya kuumbwawanadamu. Na ili hilo lipatikane anahitaji kuwa mwanadamu kamili.Anakuwa mwanadamu kamili ili kukutana na Allah (s) kwa kupitia tu kati-ka dini. Ili kuwaleta watu kwenye dini, kuna vivutio vyingi. Hivi ni ahadizilizowekwa na Allah (s) na ni za kweli na zote zitatekelezwa.

Allah (s) ametupa nafasi nyingi ili tupate malipo (Thawaab); kila kazinyepesi ina malipo (Thawaab). Kumridhisha Allah hupatisha malipo(Thawaab), kusalimiana kuna malipo. Kama kutoa salamu tu kwa mtuhutupatia malipo kiasi hicho, basi je, ina maana kwamba lazima tuwetunasalimiana mchana kutwa? Kupata malipo ni rahisi. Kuna mifanomingine mbalimbali kama kumsaidia mtu kuvuka barabara utapata malipo,kumpa mnyama chakulia hupatisha malipo, kuwapa maji wenye kiu kuna


32

Falsafa ya Dini

malipo. Kuna njia nyingi vilevile za kupatia malipo kutokona na matendomadogo na mepesi. Lakini kupata malipo kusiwe ndio makusudio yetupekee.

Mwanadamu hakuumbwa kwa ajili ya Pepo; bali Pepo imeumba kwa ajiliya wanadamu. Mwanadamu ni mkubwa na wa hali ya juu sana. Allah ame-waumba wanadamu kwa ajili Yake tu. Hii ndio maana hakusema ALINSANU LILJANNA. Bali siku zote amesema, AL JANNAHO LILINSANI na akasema:

?????? ?????? ????????? ???????? ?????????

”Sisi sote tumetoka kwa Allah na kwa Allah tutarejea.”2:

Mwanadamu ni kwa ajili ya Allah tu. Hakuna mashukio mengine mbalina Allah.

Falsafa

Kuna baadhi ya watu ambao hutumia fedha zao ili kupata umaarufu; kunawatu ambao hutumia umaarufu wao ili kupata fedha. Watu kama hao wanauoni wao wenyewe kuhusu Pepo. Kwa mabahili, Pepo ni utajiri. Kwawabinafsi, Pepo maana yake ni kuwa mashuhuri, picha zake huchapishwakila mahali na watu humuita kwa vyeo. Lakini kuna bustani maalumu namahususi ambayo Allah (s) ameiita Pepo:

“Ewe nafsi iliyotua! Rejea kwa Mola wako hali ya kuwa radhi naumeridhiwa! Basi ingia katika waja wangu. Na ingia katika Pepoyangu.” (Surah Al Fajr; 89: 27-30)


Hii sio Pepo ya mabustani, matunda na vikonyo; ni Pepo ya Allah (s),maana yake ni sehemu ya kukutana na Allah (s). Wakati ukienda kukutanana mkubwa fulani, anaweza kuwa nyumbani, lakini anaweza kuwaelekezawatumishi wake wakuambie usubiri katika varanda, na kukupa matunda,vinywaji, chai nk. Kuna baadhi ya watu ambao watasema kwamba ingawahatukumkuta, kwa sababu huenda alikuwa na shughuli nyingi lakiniangalau tumekula tukashiba. Mtu mmoja hujinadi kwamba alikunywabilauri kumi za sharubati, mtu mwingine hujinadi kwamba amekunywachupa ishirini za vinywaji baridi, mtu wa tatu anasema kwamba amekulabisikuti nyingi na wa nne anasema amekula ndizi nyingi. Lakini kuna mtuambaye amekaa kwa huzuni sana. Hakuja hapa kula na kunywa baliamekuja hapa kukutana na mtu huyo mwenye nyumba.

Vivyo hivyo, kuna baadhi ya watu ambao Allah (s) amewashughulisha namatunda kwa sababu hataki kukutana nao. Ni njia nzuri ya kuwaepuka;hawatahuzunika na wakati huo huo wataijua sehemu Yake. Lakini kunabaadhi ya watu ambao Allah hawapi chochote kwa sababu wamekuja tukukutana Naye; usiwazuie popote, sio katika varanda wala katika chumbacha chakula, waache waje moja kwa moja mpaka Kwangu.

Basi akiwa miongoni mwa waliokaribishwa. Itakuwa ni raha, namanukato, na Bustani zenye neema. (Surah Waqia – 88-89)

Yaani wale ambao ni wapenzi sana kwa Allah hawapo kwenye pepo, baliwao wenyewe ni pepo.

Je, hatulioni hili katika ulimwengu huu wenyewe? Katika baadhi ya miku-sanyiko unajihisi kama uko mbinguni. Fikiria baba anakwenda ng’ambo naanakaribia kuondoka wakati chakula kinaandaliwa. Sasa ni kipi watotowatafanya? Watakwenda kumsindikiza baba yao au watakula chakulabadala ya kusindikiza? Kama ni wanadamu halisi, watasema kwamba baba

33

Falsafa ya Dini


anaondoka sasa, na kesho hatakuwepo hapa, lakini chakula kitakuwa palekila siku. Lakini kama ni walafi na wanaishi ili wale watasema muacheaende, sisi ngoja tufanye kazi hii kwanza.

Hivyo usiulize kuhusu tofauti kati ya watu wa dini na wasio wa dini. Kunatofauti kubwa, usifanywe mpumbavu. Usiulize kuhusu tofauti kati yasimba bandia katika varanda na simba aliyeko porini. Tofauti sio katikangozi; ngozi ni sawasawa. Lakini simba sio kama ngozi. Vivyo hivyo, ubi-nadamu sio kuhusu ngozi. Kama ukiangalia kwenye ngozi za wote; watuwa dini na wasio wa dini, utaona kwamba ziko sawa; kuna tofauti katikamuonekano.

Maana ya hili ni rahisi sana. Tofauti ni kubwa na ya wazi kama mbingu naardhi. Mmoja ni mwanadamu katika hali halisi wakati ambapo mwinginehayuko hivyo. Tofauti kubwa iko kati ya mtu wa dini na asiye wa dini. Nibiashara ya tasilimu, sio biashara ya mkopo. Allah (s) kamwe hakusemakwamba kila kitu kitakuwa wazi. Miongoni mwa sifa nyingi za Kiyama,zimeitwa:

Siku zitakapofunuliwa siri. (Surah Al Taariq- 86:9)

Hivi sasa, tunajitengeneza wenyewe; tumekuja hapa kujikamilishawenyewe, Allah hakutuleta kama wakamilifu. Leo ngozi inatupotosha;imetufanya wajinga. Hata tunaamini kwamba wao ni binadamu, waleambao wamejaza majani makavu ndani ya ngozi zao. Ngozi ambayo inamwongozo ndani yake ni mwanadamu halisi. Lakini, Siku ya Kiyama,wakati kamba zitakapoondolewa, mapazia yatakapoondolewa na ngozikuchunwa, tutaona kile kilicho ndani ya ngozi. Kisha tutaelewa. Kwa hiyo,Kiyama ni Zahur (Siku ya Ufufuo, uwazi na udhihirisho). Vingenevyo,tungepata malipo yetu au adhabu katika ulimwengu huu wenyewe, kablaya kifo. Athari ya dini ingelikuwa wazi hapa katika ulimwengu wenyewe.

34

Falsafa ya Dini


Wakati tukienda kutoka upande huu mpaka kwenda kwenye upandemwingine, kila kitu kitakuwa wazi. Qur’ani inasema:

Na wanyama pori watakapokusanywa. (Surah At-Takwir – 81:5)

Siku ya Hukumu itakuwa kwa ajili wanadamu, sio kwa ajili ya wanyama.Hakuna dini kwa ajili ya wanyama. Hivyo ni nani hawa ambao wanatajwakama wanyama katika aya hii? Kama vile ambavyo hakutakuwa nakuulizwa na Hukumu kwa ajili ya wanyama, hakutakuwa na Hukumu kwawatu walionunuliwa kutoka majangwani pia. Wanyama hawatakuwa wale(wanyama halisi) ambao wamenunuliwa kutoka majangwani, bali walewanadamu ambao wamejigeuza wenyewe kuwa wanyama. Wakati ngozizao zitakapochunwa, wanyama kutoka ndani yao watatoka nje. KishaMalaika wataambiwa kuyaswaga makundi haya ya wanyama kwendakwenye Jahannam.

Kwa hiyo, dini ni hitajio la kwanza la mwanadamu. Hewa na maji ni vitumuhimu sana kwa ajili ya mwanadamu; hawawezi kuishi bila ya hewa namaji. Tunadai serikali kutengeza barabara, kusambaza maji kuondoa ucha-fuzi. Kwa nini tunadai vitu hivi? Kwa sababu ni jukumu la serikali nzurikufanya maandalizi kwa ajili ya mahitaji haya. Kama serikali inaandaakwa ajili ya maji safi, chakula kizuri na mazingira safi na kutupatia mahi-taji mengine muhimu, ni wajibu wake vilevile kutekeleza jukumu lake lamuhimu zaidi; kutupa nafasi ya kuwa wanadamu wazuri na kwa madhu-muni hayo huweka utekelezaji wa dini. Katika utawala wa Mtume (saw)hii ilikuwa ni hatua ya kwanza. Katika utawala wa Imamu Ali (as) hiiilikuwa ni hatua ya kwanza.

Kama mtu akielewa filosofia ya dini, basi vilevile hufahamu kile ana-chotakiwa kufanya kwanza. Aina gani ya uhusiano anapaswa kuuweka nadini? Sio sahihi kuchukua mkeka wa kuswalia, kukaa msikitini na kuji-

35

Falsafa ya Dini


fikiria wewe mwenyewe kama mtu wa dini zaidi. Mtu bora zaidi ni yuleambaye hutekeleza dini kwanza kabla ya kukanyanga juu ya mswala. Hakihii walipewa Watukufu Maasumin (as) kutekeleza dini, lakini bahatimbaya hawakuweza kuwa watawala. Kwa nini? Ili watu wasijue kwambadini ni haja ya msingi? Kama ilivyo leo sio watawala. Leo haja ya dini ikokwenye akili za watu lakini haiwezekani kuonekana kwenye maisha yao.Wanafikiria kuhusu dini. Haja ni kufanya mazingira ya dini na dinikutekelezwa na watu kwa sheria, ili kwamba mwanadamu apate nafasi yakuwa binadamu.

Swali

Swali la kwanza: Umesema kwamba dini sio kuhusu kuingia Peponi -(Jannah) na kwamba ni kwa ajili tu ya kukutana na Allah (s). naombatafadhali uelezee hilo kwa urefu kwa sababu suala hili linahitaji kuelezewakwa uwazi sana. Pili, umesema kwamba mwili wetu ni fremu na fremu hiiinatakiwa kujazwa vitu fulani. Ni vitu gani hivyo? Tuishi vipi katikaulimwengu huu ili tuweze kujitengeneza wenyewe kuwa binadamu kamilina kufuata dini sawasawa? Kitu kingine ulichosema kilikuwa kwambakuna watu wengi wenye elimu na wasomi ambao hawana dini na wanapa-ta elimu kidogo ili kutusumbua. Ni jukumu gani linapaswa kuwa kwawasomi wa kidini ili kwamba kizazi kipya hususan vijana waweze kuji-fundisha kuhusu dini?

Jibu: Nilikuambia kwamba dini sio tu kwa ajili ya kupata Thawaab(malipo), dini lazima ifuatwe kwa ajili ya Allah (s), haya ndio madhumuniyetu pekee.

Ewe mwanadamu! Hakika wewe ni mwenye kufanya bidii kwa Molawako, basi utamkuta. (Surah Al-Inshiqaaq -84:6)

36

Falsafa ya Dini


Hakika sisi ni wa Mwenyezi Mungu, na Kwake Yeye tutarejea. (SurahBaqarah -2:156)

Maisha yako wewe sio kama maisha ya viumbe wengine ambayo ni kamamto ambao huanzia upande mmoja na kuishia upande mwingine. Mto kati-ka hali nyingi huanzia milimani kisha huishia kwa kukutana katika bahari.Lakini mto wa ubinadamu sio kama mto ambao huanzia mlimani nakuishia baharini.Unaanzia kwa Allah (s) na kuishia kwa Allah (s). Wakatimwingine tunafikiri kwamba wakati tunapaswa kurudi kwa Allah (s),kwanza kwa nini tuliletwa, kwa nini safari hii ni muhimu; je safari hiiilikuwa lazima? Je, kulikuwa na njia nyingine, njia ambayo kwambatulikuja nayo hatutarudia katika njia hiyo hiyo. Tulikuwa sio wakamilifutulipojuja hapa, lakini hatutakwenda namna hiyo, tulikuwa kitu tofautiwakati tulipokuja na tutakuwa tofauti wakati tutakapokwenda.

Allama Iqbal ameilezea hii katika shairi lake “katra aur darya” (tone nabahari), kwa mfano, jinsi mawingu yanavyotengenezwa. Jua linawaka juuya bahari kubwa, kwa ajili ya joto lake maji ya bahari huvukiza na kuwamvuke ambao huenda kwenye angahewa na kuchanganyika na hewa nakisha huenda juu zaidi. Angahewa ya juu ni baridi kuliko ya chini; katikaangahewa mvuke huwa baridi na kugeuka kuwa matone. Matone hujiku-sanya sehemu fulani na kuyageuza kuwa mawingu na kuwa mazito, nahuja kwenye hatua ya chini ya angahewa, kisha upepo huyachukuakuyapeleka kwenye milima ambako hugongana na mlima na mvua hunye-sha kutoka mlimani kwenda kwenye michirizi ya mito iliyo tupu,mwishowe hufika baharini tena. Ni yaleyale matone ya maji yachimvichumvi kutoka baharini ambayo yamekuja kwenye mto kutoka mil-imani na kuwa baridi (yasiyo na chumvi), maji hayohayo ya chumviyanaweza kuwa sababu ya kifo chetu kama tungekunywa hata tone mojakutokana nayo. Haya ni maji yaleyale ambayo kwamba kwa hayo tunaishi

37

Falsafa ya Dini


leo; nani aliyefanya haya maji ya chumvi? Hubadilika kwa sababu ya safariyake. Yamepita kutoka kwenye joto na baridi, kutoka kwenye milimampaka kwenye uwanda, mito na mifereji, hupita kwenye ardhi na kishahutoka katika safari hii na kubadilisha ladha yake. Vitu vingivimechanganyikana humo; madini yenye manufaa huchanganyika humo:maji ya bahari hayana vitu vyote hivi ndani yake, hivi hujichanganya ndaniyake wakati wa safari yake. Mwishowe maji haya lazima hachanganyikanena maji ya bahari lakini baada ya safari ndefu. Mfano huohuo unawezakuchukuliwa kwa wanadamu pia.

Hakika sisi ni wa Mwenyezi Mungu, na Kwake Yeye tutarejea. (SurahBaqarah -2:156)

Aya hii tunaisoma tunapopata habari za kifo chochote, hii ni kwa ajili yawatu walio hai tu ni kwa ajili yao tu, sio kwa ajili ya wafu, kila chem-bechembe ya ulimwengu husema sisi ni wa Allah tu na marejeo ni Kwake,kila chembechembe imekuja ikiwa pungufu na kurudi baada ya kukamili-ka. Ni kwa ajili ya ukamilifu wa mwanadamu kwamba chembechembenyingine za ulimwengu hufanya safari yao kwa kutenzwa nguvu, wakatiambapo mwanadamu hufanya kwa hiyari (huchukuwa hatua zakemwenyewe, ambazo ni utashi wake).

Kwa mfano unasafiri kwa ndege au gari moshi na mtu mwingine anaimal-iza safari hiyo kwa miguu, mtu huyo ni bora kuliko wewe, kwambamwanadamu ni bora kuliko viumbe wengine, muonekano utakuwa kamauwezo wa mwanadamu utakavyokuwa, kwa mfano unaweza kukipa surayoyote kinyunya cha unga wa ngano. Unaweza kutengeneza kutokana naomkate, unaweza kuufanya wa mraba au wa mviringo kwa ulaini wakeunaweza ukatengeneza kwa umbo lolote, uhalisia wa mwanadamu siomwili wake au sio ndani ya mwili wake wala nje yake, kwa hakikamwanadamu ni jina la (roho) ambaye tunampa jina kama nafsi au mimi au

38

Falsafa ya Dini


miye. Hiyo ni nafsi yetu lakini tumepoteza anwani yetu. Baada ya kuku-tana, kama mtu anamuuliza mtu mwingine ni wapi nyumbani kwake yeyemwenyewe? Utapatwa na mshangao juu ya swali hili kwamba hajuianwani ya nyumba yake mwenyewe; huenda amepoteza kumbukumbuyake, amesahau anwani ya nyumbani kwake mwenyewe! Yeye ni mkaziwa eneo hili, alizaliwa hapa, huenda kilichotokea kwake kinaweza kuwa nikwa sababu ya joto kali amepatwa na mchanganyiko wa akili na amesahauanwani yake mwenyewe. Tunaandaa daktari au tunampeleka hospitslini.Hii ni kwa sababu ni kitu kisicho cha kawaida kwa mtu kusahau anwaniyake mwenyewe.

Kama ukimuuliza mtu baada ya kuweka mkono wake juu ya mwili wakoatasema huyu ni mimi mwenyewe, ni kama vile ukiweka mkono wako juuya meza na kusema hii ni mimi, ni kosa kabisa huwezi kuwa meza, mezainaweza kuwa yako, lakini huwezi kuwa meza. Kwanza kabisa watu lazi-ma watafute anwani yao, mtu ambaye ana fahari sana, nini ambacho ana-jifikiria yeye mwenyewe. Hakuna mtu anayejifikiria yeye mwenyewekuwa duni kuliko mfalme wa wafalme au pengine waziri wa kawaida wabaraza lake la mawaziri, kila mtu ni mfalme wa wafalme ndani yaulimwengu wake mwenyewe lakini hajui, amesahau “Umimi” (ubinafsi)wake, anwani yake, namba yake ya simu, anwani yake kamili, amesahaukila kitu, tumejipoteza wenyewe, watu wamepoteza watu, umimi umepoteakutoka kwenye mkono wake mwenyewe. Allah hukutana wakati watuwakijiona wenyewe.

? ?????? ?????? ??????

Kama unataka kumjua Mola wako, jijue wewe mwenyewe.Imam Ali(a.s), Gharrar Al Hikam

Yeyote yule anayejigundua mwenyewe, humgundua Mola wake, yeyoteyule anayejipoteza mwenyewe anampoteza Allah. Hiki ni kitendo chamkataba kati ya nafsi na Allah; njia ya karibu sana ya kumfikia Allah ni

39

Falsafa ya Dini


kupitia mtu yeye mwenyewe. Kwanza jigundue wewe mwenyewe, kishautamfikia Mola wako, utamgundua Allah. Usiwe kama mtu ambayeanakuja kutoka nje anaweka mkono wake juu bega lako na kusema huyuni mimi. Wakati mwingine tunakusanyika mahali fulani, ambako kamatunazungumza kuhusu siasa kila mtu anataka kuonesha kwamba hakunamwanasiasa mkubwa kama yeye. Wakati tukizungumza kuhusu dini, mtuambaye hakujifunza dini hata kwa siku moja na hajui chochote kuhusu diniau sheria zake, wakati wote atatoa maoni, atatoa fatwa (hukumu ya kidini)na kwa uhuru anatoa maoni yake kuhusu viongozi wa kidini wa Kiislamu,wahubiri na wanachuoni. Ni kama mtu ambaye amesahau njia yanyumbani kwake mwenyewe lakini anawaelekeza watu wengine.

Vipi utamuamini mtu kama huyu? Iwapo sisi tu mwili, naulezea katikamaneno rahisi sana, maneno mawili ni ya kawaida sana, moja wapo ni“mimi” na lingine ni “yangu”. Tunayatumia maneno haya ambako kunavitu viwili, kwa mfano nasema kitambaa (cha mkono) hiki ni changu,maana yake hapa kuna vitu viwili, moja ni kitambaa na cha pili ni mimimwenyewe, moja ni mmiliki wa kitambaa, hapa mimi ni mmiliki wakitambaa ndio maana ni changu, hatuwezi kusema changu kwa mimi, shatihili ni langu, kama nikisema mimi ni shati hili, utasema ni makosa. Mimisio shati, lakini shati ni langu. Kama mimi ni kilemba hiki au kilemba hikini changu! Sasa nauliza kuhusu mkono wangu, iwapo mimi ni mkono aumkono ni wangu? Jibu litakuwa ni hapana. Mkono ni wangu, sasa naulizakitu kama hicho kuhusu mwili wangu wote. Mimi sio mwili, mwili niwangu. Sasa mtafute, ni nani mmiliki wa rasilimali hizi? Wakati nikizikwa,sio mimi, ni mwili wangu. Niko juu ya ardhi na kamwe sitaingia ndaniyake. Ukweli wa ubinadamu sio mwili, kama nguo hii ambayo imeshonwana fundi cherehani, itumie, wakati ikichakaa shona nyingine. Katika hali hiyo hiyo, Allah aliumba mwili huu kwa ajili yangu na “Mimi”huyo ananufaika kutokana na nguo hii ambayo ni mwili. Kila wakatianapohitaji mwili, lazima aupatie nguo mpya. Imesemwa kwamba dini nikile kitu ambacho humbadilisha mtu kuwa mwanadamu. Hivyo unahitaji tukuelewa ni nini ukweli wa mwanadamu? Mwanadamu sio mwili tu, sio

40

Falsafa ya Dini


umbo. Moja ya masharti ya dini ni kwamba mwanadamu lazima aaminikatika yasiyo onekena (Ghaib). Mwana dini mchamungu ni yule ambayehuamini katika yasiyoonekena. Lakini chochote kilichoko nyuma ya kutasio kisichoonekena (Gharib). Tunaona baadhi ya watu huzungumziakuhusu yasiyoonekena, lakini kweli wanazungumzia kuhusu yasiy-oonekana? Iwapo wanazungumzia kuhusu vitu vile ambavyo vimejifichanyuma ya kuta! Hivi sio visivyoonekena (Ghaib), hivi vimejificha!Ghaibat (kutokuonekena) ni kinyume cha Shahadat (ushahidi), Shahadatmaana yake kuwepo kimwili au kiumbo, Ghaibat ni bila umbo au mwili.Haina umbo lolote, nafsi yako haina umbo.

Kama pikipiki yako ilivyo na mwili, wewe pia una mwili, nguo zako zinaumbo pamoja na mwili. Hata mwili wako ni mwili vilevile lakini wewemwenyewe sio mwili. Ukweli wa mwanadamu hauko hivyo, ni nafsi. Kwahakika dini ni ile maada ambayo hufanya umbo la mwanadamu baada yakukutana na nafsi. Hiyo inakuwa ya kiroho; dini ni jina la maada. Ina sehe-mu tatu; moja hutokana na elimu na pili na kitendo, elimu na kitendo vyotehuwa maada na baada ya kukutana na nafsi inakuwa nafsi ya mwanadamu.Nafsi hii haiwezi kuchukua umbo lolote, kama ilivyo kwa unyunya waunga, sasa umbo lolote utakalotoa kwenye nafsi hii italipata umbo hilo, siotu ngozi bali vilevile kuna nafsi chini ya ngozi, katika Siku ya Hukumuwakati ngozi itakapoondolewa umbo halisi la nafsi litatokea. Kutakuwepona maumbo mbalimbali ya nafsi; baadhi yatakuwa wanyama pori, ng’ombewenye njaa, na huenda wanadmu wazuri pia. Kitu chochote kile ambachokimechanganyikana na nafsi, kitachukua sifa kutokana nayo; kuna tofautikubwa kati ya mtu wa dini na yule asiye wa dini, Allah anasema:

Basi anayetenda wema sawa na chembe atauona! Na anayetenda uovusawa na chembe atauona! (Surah Al Zalzala; 99:7-8)Chukulia kama unachora picha na wakati huohuo nadhari yako imegeuzwana kitu fulani, kwa mfano Tv, lakini uchoraji wako unaendelea, ni umbogani litajitokeza? Kalamu iko mkononi mwako na hivyo itaandika cho-

41

Falsafa ya Dini


chote utakacho iwapo ni sahihi au kosa. Kama mtu anachora msitari baadaya kuushikilia mkono wako; msitari utachorwa amma wa kunyooka au wakupinda! Kama mwashi ataweka vifaa vyake (dongo ulaya, mchanga nk.)hapa na pale juu ya ukuta, bila ya shaka atakuwa hakupoteza vifaa vile,lakini umbo la ukuta ule litakuaje?

Hizi ni hatua za uzalishaji wako, unajfanya mwenyewe kwamba ulikuwahujakamilika pale wakati ulipokuja hapa. Unakuwa ni mtu unayejiten-geneza mwenyewe, unatengeneza jengo la uwepo wako, na Allah (s)amekupa elimu. Sehemu ya pili ya nafsi ni kufuata kitendo baada yaukamilishaji wa mchakato wa jengo hili. Ngozi itaondolewa namwanadamu wa kweli atatokeza nje. Sasa usiseme chochote kile ambachoumepata kukisikia, ni kiasi hicho tu ndio kilichoko akilini mwetu, unaamuakwamba hujui chchote kuhusu dini na nchi yetu kwa vile wewe sioAlexander, mshindi wa ulimwengu, lakini je, sisi wote hatujifikiriiwenyewe kama Alexander? Hakuna mtu ambaye ni Elixander hapa, kwavile serikali yetu ni ya kibepari na katika aina hii ya serikali kila mtu nimwinyi. Hata akiwa nacho au la, hata kama hana pesa kwa ajili kuvuta(tumbaku) pia mtindo wake wa kutembea na kuongea ni kama wakimwinyi; hata omba omba anayemuita omba omba mwingine,huzungumza katika mtindo wa kimwinyi. Kila mwanajamii wa jamiimaisha yake huishi katika mtindo wa kimwinyi, wanashughulika na wakezao katika mtindo uleule wa kimwinyi, wanaongea na watoto wao namarafiki zao katika mtindo huohuo. Kama wakipata kazi fulani serikaliniwanawaona wengine kama watumishi, wale ambao hupata kazi katikaidara ya polisi huwafanya wengine kama watumwa, kamwe hawesemi kaapembeni, siku zote husema ninakuja, ondoka njiani. Katika nchi yetuimekuwa ndio hali halisi, mwinyi kamwe hatoi njia bali watu wa kawaidahuhitaji kutoa njia, kamwe hatufikiri kwamba picha ya dini ambayo ili-jengwa katika akili zetu sio dini sahihi, lazima tuibomoe nyumba hii yakinyamkera. Ili kuifuata dini itatupasa tuibomoe nyumba hiyo. Wakati ukijenga nyum-ba nzuri lazima ubomoe miundo ya zamani na iliyovunjika. Bila ya kuibo-

42

Falsafa ya Dini


moa, huwezi kujenga jengo jipya, kama unataka kufanya jengo imarabadala ya nyumba ya muda bila kuvunja nyumba ya muda huwezi kujenganyumba ya kudumu. Lakini kama mtu akisema nyuma zote (ya zamani nampya) lazima zibakie katika sehemu hiyohiyo, haiwezekani. Hivyo kamaunataka kujenga nyumba nzuri lazima ubomoe nyumba ya zamani, nakutupa kifusi chake mbali na eneo ambako huwezi kukiona kifusi hichotena. Vilevile dini iko kama hivyo, chochote ambacho tumekiweka katikaakili yetu lazima kiondolewe; bila ya kukiondoa itakuwa kama banda nanyumba nzuri sehemu moja, hakutakuwa na nyumba wala banda na vyotevitaharibika.

Kwanza lazima tuamue kwamba hatujui dini. Tumesikia mengi na kwetusisi kila tulichosikia hicho ni dini. Ushuhuda wetu wote wa dini umetege-mea katika kuwasikiliza wahutubu (Masheikh). Hatuna uwezo wa kunukuurejea kutoka kwenye Qur’ani na Hadithi. Chanzo chetu pekee cha kupata(mafundisho ya) dini siku zote kimemekuwa ni masikio yetu. Na kamaMitume wangelijua chanzo hiki, wangekijumuisha hiki katika mafundishoyao na wangetuambia tujifundishe Dini kutoka kwenye Qur’ani, Hadithina masikio yenu!

Hii sio hatua ya kwanza lakini mtu ambaye anachukuwa hatua hii ya kwan-za, hatua ifuatayo itakuwa rahisi kwake. Tunafanya sherehe za uwekaji wajiwe la msingi na kuwaalika watu mashuhuri katika kuitekeleza sherehehiyo mbele yake. Bila ya msingi hatuwezi kusimamisha jengo kubwa kamahilo. Jiwe la msingi maana yake ni jiwe la kwanza la Dini, ile nyumba yamwanaserere ambayo ilijengwa mapema, nyumba ya kuwazika na fikirabinafsi lazima ibomolewe. Kinachokusudiwa hapa ni kwamba tumekuwatukifundishwa dini kuanzia utoto wetu kupitia wahenga na wazazi wetu.Hatukujifunza dini. Kama tunataka kujifundisha, basi kwanza lazimatuvunye kasumba hii akilini kwamba dini ya wazee wetu ni sahihi. Lazimatutambue makosa yetu na kisha ndio hapo tu tunaweza kuyasahihisha. Tuna chanzo kimoja tu cha kujifundisha dini ambacho ni kufuata dini yawazee wetu wakati ambapo kwa mujibu wa wanachuo (Maulamaa) kuna

43

Falsafa ya Dini


vyanzo mbalimbali, Sharia (fiqh), Qur’ani, Sunnah, Ijma (kongomano lawanachuoni), Aqil (akili). Lakini katika bara letu (India-Pakistan) kunachanzo kimoja tu na hicho ni kusikiliza (maana yake tunajifunza dini kwakusikiliza tu)1 kwa sababu ya hilo kamwe hatutoi nukuu ya Qur’ani,Hadithi, Ijma au Aqil. Siku zote tunasema tumesikia kama hivyo, tumeam-biwa hivyo, hatujasikia kama hivyo, nk.

Chochote ambacho tumekipata kwa kusikia tu, hiyo sio dini ya kweli. Kwakujifunza na kuilewa Qur’an na Itrat (mafundisho ya Ahlul Bayt (as)), cho-chote tunachokipata ni dini halisi, kwa kufuata dini hii muundo wowotetunaofanya huo utakuwa ni ubinadamu. Na hiyo ni hatua ya kwanza, msin-gi ambao ni vigumu kuuweka katika sehemu yake.

Kwanza weka msingi wako wa dini na kisha anza kujenga juu yake.Karibisha rafiki zako na waambie kwamba umebomoa nyumba ya zamanina kutupa mbali kifusi chake, waambie waje na lawalawa kwa sababu nisiku ya msingi wa ubinadamu na dini. Mpaka tutakapochukua hatua hii,hatuwezi kufikia kiwango hicho cha ukamilifu – Hali ya Ubinadamukamilifu. Tunaendelea kuishi katika mabanda yetu ya zamani; na kamatunaendelea kuishi katika mbanda yetu ya zamani, yataendelea kujinyonyayenyewe na sisi pia na kisha siku moja yatatuangukia.

Swali la pili: Ni matokeo gani ya kutoifahamu Filosofia ya dini? Hatakama tunashiriki dini kwa ajili ya faida kuna tofauti gani?

Jibu: Moja ya vipimo vya kasoro zilizotengenezwa katika dini ambayoyenyewe ni kipimo kikubwa ni kwamba Filosofia ya dini, madhumuni nalengo la dini limefisidiwa kwa vivutio ambavyo vimo ndani ya dini.Ufisadi wa nadhumuni pamoja na faida na vivutio vimekuwa na nguvu juuyetu wote. Vivutio na faida vimekuwa madhumuni na madhumuni

44

Falsafa ya Dini

1 Hali ni hiyohiyo hata katika bara la Afrika. Tunajifunza dini kwa kusikilizamihadhara na hutuba za Masheikh wetu. (Mtarjuma).


yamegeuka kuwa faida. Madhumuni ni vitu vile ambavyo kwamba kwavyoAllah (s) ameumbia dini, wakati ambapo faida na vivutio ni vitu vileambavyo ni njia kwa ajili ya kuwageuza watu kuelekea kwenye dini. Kwamfano elimu ina madhumuni na kuna vivutio fulani kwenye dini. Sasa cho-chote kitakachokuwa ni madhumuni ya elimu lakini katika nchi yetu mad-humuni ya elimu ni kupata ajira. Haya ndio madhumuni ambayotumeyaweka kwa ajili ya dini, yaani kupata kazi nzuri. Hili ni tusi kwaelimu na ni mkengeuko katika elimu. Kama ilivyotajwa awali jografia yadini na kila kitu kimevurugwa.

Sasa hebu tuchukulie kwa wakati huu kwamba haya ni madhumuni yaelimu lakini hata katika hali hii mtoto haonyeshi kuvutiwa kwenye elimu;ni wazazi ndio ambao wanajali kuhusu elimu yake. Ili kumfanya mtotoavutiwe na elimu wazazi na walimu hutoa ahadi nyingi ya wanaserere,baiskeli, siku za mapumziko nk. ili kwamba mtoto kwa ajili ya kupatamanufaa hayo ahudhurie shule na kuzingatia elimu. Wakati mtoto huy-ohuyo anapokua kidogo, mizani ya ahadi vilevile huongezeka, kwa mfanosasa anaahidiwa kupewa pikipiki au gari kama akimaliza masomo yake.Vivutio vyote hivi ni kwa ajili ya elimu, lakini ni nini madhumuni yaelimu? Madhumuni halisi ya elimu ni kumtengeneza mwanadamu mwenyeheshima, mwenye elimu aliye hitimu, wakati ambapo katika nchi yetumadhumuni ni kupata kazi. Mtoto mdogo huhudhuria shule na kusomakwa ajili ya kupata vitu alivyoameahidiwa kama pikipiki, gari, lawalawa,mandari nk. wakati ambapo upataji wa vitu hivi sio madhumuni ya elimu.Ni kutokomaa kwa mtoto ndiko kunakomfanya afikirie manufaa hayakama lengo na madhumuni, na hufanya juhudi kubwa katika elimu kwaajili tu ya kupata vitu hivi. Lakini wale ambao wana utambuzi wa madhu-muni hawahitaji vitu vya kuvutia na ahadi hizi.

Allah (s) aliumba dini kwa malengo na sambamba na madhumuni pia ali-umba vivutio na manufaa ili kwamba wale ambao hawajakomaa na hawanautambuzi sahihi wa madhumuni ya dini, bado wanaweza kuja kwenye dinikwa ajili ya manufaa. Lakini kuna wanadamu kama hawa pia ambao huse-

45

Falsafa ya Dini


ma kwamba: “Ee Allah! Ali hakuabudu Wewe kwa ajili ya tamaa ya pepoau kwa hofu ya Jahannam, Ali anakuabudu kwa sababu ya kwamba unas-tahiki kuabudiwa.”Madhumuni ya dini ni kumchukua mtu kwenye vilele vya juu vya ubinad-mu. Leo ulimwengu wote unapita kwenye migogoro mbalimbali;migogoro ya kiuchumi, migogoro ya kisiasa, migogoro ya kiusalama.Lakini migogoro yote hii imetengenezwa na watu na ni ya muda; sio yenyemadhara sana ambayo inaweza kuwafanya wanadamu wote wawe katikawasiwasi. Mgogoro ambao lazima ushitue na kumfanya kila mtu kuwa nawasiwasi ni mgogoro unaoendelea hivi sasa katika nchi za Mashariki naMagharibi, kwa Waislamu na wasio Waislamu; mgogoro wa ubinadamu;mwanadamu haonekani popote. Allama Iqbal ametafsiri fumbo hili kutokakwa Maulana Rum kwamba siku moja mtu mwenye busara sana na akilialikuwa akihangaika akizunguka katika mji akiwa na taa mkononi mwake.Watu wakamuuliza alichokuwa anatafuta. Akajibu kwamba namtafutamwanadamu. Watu wakamuuliza: je, huwezi kumuona? Akasema nime-jaribu kutafuta sana lakini sikuweza kumpata hata mmoja. Huyo ninayem-taka sikuweza kumpata.

?? ??? ?? ???? ??? ??? ???? ????? ???? ? ?? ????? ? ?????? ??????

Sheikh mmoja wakati wa mchana, alikuwa akitafuta kitufulani akiwa na taa mkononi mwake. Wakati alipoulizwa:vipi? Alisema nimechoshwa na wanyama na hivyo namtafutamwanadamu.

????? ?? ?? ???? ?? ??? ???? ??? ?????? ?? ??? ???? ?? ??? ?? ??? ??????

Alipoulizwa, unatafuta kwa bidii sana, bado huwezi kuonamwanadamu? Akajibu, ndio yule ninayejaribu kumtafuta badohajaweza kupatikana.

46

Falsafa ya Dini


Ni lini hilo litaweza kupatikana? Wakati likifanywa tu, basi hapo ndipolinaweza kupatikana. Dini imekusudiwa kujenga na kumtengenezamwanadamu. Ni dini ambayo humpa mtu ilani ya ubinadamu. Kipimokijenzi cha dini hujulikana kama “Akhlaq” (maadili); utengenezaji wahulka - Khulq; kama ilivyotajwa kabla Khalq ilitengenezwa na Allah (s),lakini Khulq lazima ijengwe na mtu mwenyewe. Mulla Sadramwanachuoni rasilimali wa Shia, ambaye kwamba kwake yeye inawezakusemwa kwa kujiamini kwamba baada ya maasumin (as) na masahabawao wa karibu hakuna aliye mashuhuri kama yeye ambaye ni mwanafal-safa wa Kiislamu anayeongoza. Yeye anasema: “Ewe mwanadamu!Umbile lako la kimwili (Khalq) limefanywa na Allah na sasa lazima ujengekhulka (Khulq) yako. Jinsi Allah (s) alivyoumba kwa uzuri Khalq yako,hivyo sasa wewe pia lazima uijenge Khulq yako kwa uzuri kiasi hichohicho. Mwanadamu wa kweli ni jina la Khulq bora ndani ya kiumbe hikibora (Khalq).”

Kwa hiyo hatupaswi kupoteza umbile letu hili zuri kwa kutokuendelezaKhulq hii nzuri ndani yake. Haya yalikuwa madhumuni na mwenendo waMaasumini (as), yaani kujenga Khulq bora ndani ya kiumbe boravinginevyo mwanadamu ataangamia. Kuna tofauti kati ya mtu mwenyengozi nzuri na mwanadamu ndani ya ngozi; vazi maridadi na mtu borandani yake. Allah ameumba muonekano wa nje wa mtu kwa uzuri na aka-muambia mtu kufanya muonekano wake wa ndani kuwa mzuri. Ngozi yamtu na nje yake ni nzuri lakini vipi kama ubinadamu uliopo ndani yake siomzuri? Kama Khulq haipo, basi mtu huyu mbele za Allah (s) sio bora; nikama mnyama mzuri tu. Uzuri ni sifa ya kila kitu. Miti, mimea na wanya-ma pia ni wazuri kama Allah (s) alivyosema katika Qur’ani kwambatumeumba hiki kijani, hii miti kwa ajili ya kuipendezesha ardhi.Tunapanda miti ndani ya nyumba zetu na kufikiria kwamba tumekuwawenye kupendeza. Haijalishi ni miti mingapi umepanda, mitungi mingapiya maua uliyoweka na bustani mbalimbali ulizotengeneza ndani ya nyum-ba yako, vyote hivi vitaifanya ardhi kuwa ya kupendeza lakini sio mtu.Manukato ya maua yataifanya hewa kuwa nzuri lakini sio mtu yule anaye-

47

Falsafa ya Dini


vuta hewa hii. Haijalishi ni kiasi gani cha manukato unaweka katika mwiliwako, itafanya tu ngozi yako kunukia vizuri lakini sio mtu ndani yake, hai-jalishi ni kiasi gani cha krimu unachoweka, itafanya tu ngozi yako kupen-deza lakini sio mtu ndani yake. Basi kipi kinamfanya mtu kuwa wa kupen-deza? Ni Khulq ndio humfanya mtu kupendeza. Rangi hufanya kuta kupen-deza lakini sio mtu; kwa kuvaa nguo nzuri ni kupendeza kwa nguo ambakohudhihirika lakini bado mtu hachukuliwi kama aliyependeza.

Mfano wa hoja hii ambao huenda umeusikia ni ni kuhusu urembo wa NabiiYusufu (as). Tunafikiri na tuliambiwa uzuri wa Nabii Yusf (as) ulikuwakatika ngozi, kidevu na mashavu yake, paji lake la uso, nywele zake, namidomo yake. Sio kwamba vyote hivi vilikuwa havipendezi, lakini hebuitazame Qur’ani ili uone ni uzuri gani wa Yusuf unaotajwa na Qur’ani.Lazima usome Qur’ani mara kwa mara mpaka wakati Qur’aniitakapoonyesha siri ya urembo wa Nabii Yusuf (as). Qur’ani haifichui sirizake kwa watu wasio na ujuzi (Na Mahram), hivyo lazima kwanza uwe naujuzi wa Qur’ani kwa kiasi kwamba Qur’ani inaanza kuzungumza nawewe na kufichua siri zake kwako.

Kwa kawaida ni ukweli unaokubaliwa kwamba mwanaume anapendezazaidi katika ujana wake ukilinganisha na wakati ndevu na masharubuzinapoota kwenye uso wake. Hii ndio sababu kwamba watu hunyoa ndevuna masharubu yao ili waonekana wamependeza. Lakini tena huku nikutokuelewa kwamba kwa mtu kunyoa nywele atapendeza, kama ni hivyobasi wale wanaopoteza nywele zao za kichwa kwa nini wanakuwa na wasi-wasi? Hivyo kwa hakika kwa kunyoa nywele ndevu hutaonekana wakupendeza.

Wakati mke wa Waziri aliposhindwa kumshawishi Yusuf na akashikwaalilaumiwa na akatetewa na wanawake wengine. Ili kuthibitisha uovu wakekwamba alikuwa hana hatia, alimkaribisha Yusuf na akawafanyawanawake wa familia za mamwinyi ambao walikuwa wakimsuta kwa msi-mamo wake huo wakiwa na visu na matufaha mikononi mwao. Alimleta

48

Falsafa ya Dini


Yusuf kutokea mlangoni. Wakati wanawake hawa walipomuona Yusufbadala ya kukata matufaha kwa kisu walikata vidole vyao. Hapa lazimautafakari kwamba je, hii ni mara ya kwanza kwa Yusuf kuja mbela za watuna mbele za wanawake? Wakati Yusuf alipotolewa kisimani na msafara nakisha kuuzwa sokoni alikuwa kijana na mrembo zaidi kuliko sasa. Basikwa nini hakuna mtu yeyote aliyekata mikono yao au kuuma midomo yaowakati huo. Wakati Yusuf alipokwenda kwenye baraza ya mfalme alikuwaamevaa joho zuri la kupendeza na mchangamfu kisha hakuna aliyekatamkono wake. Yusuf alikulia mbele ya mke wa waziri, na kuwa kijanamdogo, kisha kijana mkubwa ndevu na masharubu zikaota usoni mwake.Huu ndio wakati ambao mke wa waziri kapatwa na nia ya uovu kwa Yusufna akajaribu kumshawishi kihila. Hivyo ili kuokoa uso wake nakuthibitisha kwamba ilikuwa ni kitu cha kawaida kwa mwanamke ali-wakaribisha wanawake na kumfanya Yusufu apite kati yao. Swali linaloku-ja ni kwamba kama wanawake walizimia na kukata mikono yao kwa kuan-galia uso wa Yusuf basi wangefanya hivi kabla wakati Yusuf alipoletwakutoka sokoni. Wakati ule Yusuf alikuwa anapendeza zaidi kuliko leowakati ana ndevu na mashurubu. Wangelikata mikono yao wakati ulewakati alipokuwa kijana mtanashati zaidi. Lazima tutafakari juu ya kileQur’ani inachosema hapa. Inasema kwamba wale wanawake ambaowalikata mikono yao walikuwa hawaangalii uso wa Yusuf, mshangao huuulitokea wakati walipoona mwenendo na tabia ya Yusuf.

Walikuwa wanaangalia uso wa Yusuf kila siku lakini leo wametambuamwenendo wa Yusuf. Wakati waliposhuhudia mwenendo wa Yusufhawakuweza kuamini kwamba kijana mtanashati kama huyo na fursa zoteza kutenda dhambi ya starehe mbele yake; mwito wa uovu ulikuwa pale,hakuna mtu wa kumuona, mlango ulifungwa, mazingira ya utongozajiyalitengenezwa na katika mazingira haya yasiyoepukika, Yusuf akiwa nahofu ya Allah anasema kwamba “Tahadhari! Yusufu hawezi kusogeleauovu.” Huu ni mwenendo ambao hutetemesha mikono ya kila kitu. Huundio uliokuwa urembo halisi wa Yusuf.

49

Falsafa ya Dini


Urembo huu na hadhi haukuwa ule uliopo katika muonekano wa nje wakiumbe; ilikuwa ni hadhi na urembo wa Khulq. Hii sio hadhi ambayo Yusufalipata kwa kuzaliwa nayo badala yake huu ni urembo ambao Yusuf ali-uendeleza ndani ya nafsi yake. Hadhi hii iliwafanya wanawake wazimie.Kisa hiki ndani ya Qur’ani ni kwa ajili yetu, kwa ajili ya vijana wetukwamba hawapaswi tu kuwa wahafidhi wa Sura hizi za Qur’ani, bali lazi-ma wapate ujuzi wa siri za Qur’ani. Vijana lazima wapate siri za umri waujana, siri za urembo na lazima waelewe chanzo halisi cha kupata urembona hadhi ya kweli ya ubinadamu. Allah (s) amewafanya wahubiri wa urem-bo wa Khulq wale ambao wenyewe ni warembo katika uoni wao wa njepia, Maimamu watukufu (as). Lakini wakati mwingine urembo huu wakweli unachafuliwa na kupata harufu mbaya ndani yake. Kuna baadhi yavitu ambavyo hung’arisha urembo wa mtu; vitu hivi ni maadili, mwenen-do mzuri na tabia njema, lakini pia kuna vitu ambavyo huchafua urembohuu.

Idadi ya watu wenye tabia mbaya na sifa za uovu sio wale ambao wanasura mbaya. Leo ambaye anauchoma ulimwengu, sio wale ambao sura zaona mwili ni mweusi, ambao sura zao hazipendezi lakini ni kutoka kwa waleambao wanajiona miili yao ni mizuri na ni weupe. Ni kwa sababu yao ubi-nadamu unaungua; ni kwa sababu yao kwamba ulimwengu wote waWaislamu umefikia kwenye taya za kuangamiza.

Leo Pakistana imekuwa sio salama na kila mji wa Pakistan umekuwa ninyumba ya machinjio kwa raia zake wenyewe; wanauawa na nani? Siokwa sababu ya wale wanaolipwa ili kufanya mambo hayo. Allah (s) ame-tupa akili na lazima tuzitumie. Ni mfano mzuri sana kwamba wakati mbwaanatupiwa jiwe na kama mbwa huyo ni kichaa atauma lile jiwe, lakinikama sio kichaa humfukuza yule aliyemtupia jiwe. Kama akili hii Allah (s)amewapa wanyama basi mwanadamu anategemewa kuwa na akili zaidi nakuonesha ukakamavu zaidi wa akili. Kama leo mtu fulani anatuuwa sisikatika Pakistan hatupaswi kuanza kuuma mawe, lazima tuangalie ni naniyuko nyuma ya mauaji haya; nani aliyetupa mawe haya? Leo tunafurahi

50

Falsafa ya Dini


tunaposikia habari kwamba operesheni fulani imeuwa magaidi fulani nakuwazingira katika eneo fulani. Lakini swali bado linabakia kwamba ninani aliyeutengeneza ugaidi huu?

Hutokea katika vijiji ambako kuna mfumo wa kimwinyi. Mwinyi siku zoteana baadhi ya watu wakorofi aliowakodi, hivyo kama mtu akileta upinzanikwa mwinyi huwatuma wakorofi hawa usiku ili kuwapiga wapinzani wale.Wakati kipigo hiki kikubwa kikiendelea mwinyi huyu mwenyewe huwasilikwenye eneo lile kama mwenye huruma na kupiga kelele na kuwapigamateke wakorofi wale. Kwa njia hii wapinzani hao sasa wanakuwawanyenyekevu kwake na kumshukuru mwinyi yule kwa fadhila zake.Hapa ndipo tunatakiwa kuwa na akili na katika hali hii badala yakumshukuru mwinyi yule lazima tumchape usoni na kumuambia kwambawewe ndiye uliyewatuma wakorofi hawa kutupiga na sasa unawapiga ilikutuonesha kwamba unatufanyia sisi upendeleo. Halikadhalika waleambao wanaendesha operesheni hizi dhidi ya magaidi hawapaswi kupatashukurani, lazima tuwaambie kwamba ninyi ni viumbe msio na aibuambao mmewatengeneza magaidi hawa, na sasa wakati magaidi hawawanasakama makoo yenu mnaendesha operesheni ili kuwaangamiza.Lazima tuwaambie kwamba damu ya watu wasio na hatia wa taifa letu,damu ya wenye kukandamizwa inapaka mapaja na mabega yenu.

Sasa majinai yote haya ambayo yanafanywa juu ya ardhi, yanatokea kupi-tia ngozi hizi nyeupe na hata kama wengine wanaosha mikono yao kwahakika wako nyuma yao. Sio watu wazuri. Ngozi nyeupe sio urembo, basiuko wapi urembo? Kama unataka kuona basi njoo na uone ubora uliopondani ya Bilal. Rangi ya Bilal ilikuwa nyeusi lakini Bilal alipoadhinihumpa amani na furaha Mjumbe wa Allah (saw). Kulikuwa na wasomajiwengi wazuri waliokuwepo wakati ule na wenye sauti nzuri sana,matamshi ya Kiarabu, wale ambao waliweza kutamka “Shin” kama “Shin”lakini mpaka wakati ule kama Bilal hajaadhini, Mjumbe wa Allah (saw)hatoki kwenda msikitini. Huu ni urembo ndani ya mtu huyu mwenye ngozinyeusi na urembo huu umejengwa kutokana na Maadili, lakini kuna vitu

51

Falsafa ya Dini


fulani ambavyo huchafua urembo huu pia.

Kwa hiyo kama filosofia ya dini haikueleweka na tunaikubali tu dini kwaajili ya manufaa basi tutakwenda mbali sana na ujenzi wa Khulq ambayomaana yake ni ubinadamu. Kwa matekeo haya wote wanadamu wenye dinina wasio na dini wataonekana katika jamii, lakini bila maadili. Tutakuwatumeona sisi wenyewe kwamba wako wachamungu wengi ambao hatahawakosi sala za sunna na hujaribu kufanya kila kitendo cha malipo(Thawaab), lakini wakati huohuo wana maadili mabaya sana na familiazao wenyewe, wanadanganya katika biashara na wanahusika na maumivuya Waislamu wengine. Hivyo kujenga Khulq ndani ya mtu ni muhimu sanakwa maisha ya jamii ambayo haiwezi kufanywa bila uelewa na kupataujuzi wa Falsafa ya Dini.

52

Falsafa ya Dini


Machapisho mengine

The System of Wilayat in the vision of Qur’an

Philosophy of Qayam-e-Hussain

Values of Ashura

Tragedy of Qods

The Candle of the Path of Allah

Mashrabe Naab – Goods for Humanity

Defeated Velvet Revolution in Iran

Azadari – A movement by Lady Zainab (s.a)

Upcoming Publications

Role Model and Character

An exposition of Ziarat-e-Ashura

The Role of Saudi Arabia in Muslim world

Pakistan Political Journal – O Ignorant think about your nation!

Hussain – The Inheritor of Prophets

53

Falsafa ya Dini


ORODHA YA VITABU VILIVYO CHAPISHWA NAAL-ITRAH FOUNDATION

1. Qur'an Al-Kariim - Tafsir Al-Kashif Juzuu ya kwanza mpaka Thalathini

2. Uharamisho wa Riba3. Uharamisho wa uwongo Juzuu ya Kwanza 4. Uharamisho wa uwongo Juzuu ya Pili5. Hekaya za Bahlul6. Muhanga wa Imamu Husein (A.S.)7. Mikingamo iliyomzunguka Imamu Ali (A.S.)8. Hijab vazi Bora9. Ukweli wa Shia Ithnaashari10. Madhambi Makuu11. Mbingu imenikirimu12. Abdallah Ibn Saba13. Khadijatul Kubra14. Utumwa15. Umakini katika Swala16. Misingi ya Maarifa17. Kanuni za Ndoa na maadili ya Familia18. Bilal wa Afrika19. Abudharr20. Usahihi wa Historia ya Uislamu na Waislamu21. Salman Farsi22. Ammar Yasir23. Qur'an na Hadithi24. Elimu ya Nafsi25. Yajue Madhehebu ya Shia26. Ukusanyaji na Uhifadhi wa Qur'an Tukufu

54

Falsafa ya Dini


27. Al-Wahda28. Ponyo kutoka katika Qur'an. 29. Uislamu mfumo kamili wa maisha ya kijamii30. Mashukio ya Akhera31. Al Amali32. Dua Indal Ahlul Bayt33. Udhuu kwa mujibu wa Kitabu na Sunna.34. Haki za wanawake katika Uislamu35. Mwenyeezi Mungu na sifa zake36. Amateka Na Aba'Khalifa37. Nafasi za Ahlul Bayt (a.s)38. Adhana.39 Upendo katika Ukristo na Uislamu40. Nyuma yaho naje kuyoboka41. Amavu n’amavuko by’ubushiya42. Kupaka juu ya khofu 43. Kukusanya swala mbili44. Bismillah ni sehemu ya Qur’ani na husomwa kwa Jahara45. Kuwaongoza vijana wa kizazi kipya46. Kusujudu juu ya udongo47. Kusheherekea Maulidi Ya Mtume (s)48. Tarawehe49. Malumbano baina ya Sunni na Shia50. Kupunguza Swala safarini51. Kufungua safarini52. Umaasumu wa Manabii53. Qur’an inatoa changamoto54. as-Salaatu Khayrun Mina -'n Nawm55. Uadilifu wa Masahaba 56. Dua e Kumayl57. Sauti Ya Uadilifu wa Binadamu

55

Falsafa ya Dini


58. Umaasumu wa Mitume - Faida Zake Na Lengo Lake59. Umaasumu wa Mitume - Majibu Ya Aya Zenye Utata60. Umaasumu wa Mitume - Umaasumu wa Mitume

Muhammad (s)61. Nahju’l-Balaghah - Juzuu ya Kwanza62. Nahju’l-Balaghah - Juzuu ya Pili63. Kuzuru Makaburi64. Maswali Na Mishkili Elfu - Sehemu ya Kwanza65. Maswali Na Mishkili Elfu - Sehemu ya Pili66. Maswali Na Mishkili Elfu - Sehemu ya Tatu67. Maswali Na Mishkili Elfu - Sehemu ya Nne68. Maswali Na Mishkili Elfu - Sehemu ya Tano69. Maswali Na Mishkili Elfu - Sehemu ya Sita70. Tujifunze Misingi Ya Dini71. Sala ni Nguzo ya Dini72. Mikesha Ya Peshawar73. Malezi Ya Mtoto Katika Uislamu74. Ubora wa Imam 'Ali Juu ya Maswahaba Na Ushia ndio njia

iliyonyooka75. Hukumu za Kifikihi zinazowahusu Wanawake76. Liqaa-u-llaah77. Muhammad (s) Mtume wa Allah78. Amani na Jihadi Katika Uislamu 79. Uislamu Ulienea Vipi?80. Uadilifu, Amani na Mtume Muhammad (s) 81. Mitala na Ndoa za Mtume Muhammad (s) 82. Urejeo (al-Raja’a )83. Mazingira84. Utokezo (al - Badau) 85. Sadaka yenye kuendelea 86. Msahafu wa Imam Ali

56

Falsafa ya Dini


87. Uislamu na dhana88. Mtoto mwema89. Adabu za Sokoni90. Johari za hekima kwa vijana91. Maalimul Madrasatain Sehemu ya Kwanza92. Maalimul Madrasatain Sehemu ya Pili93. Maalimul Madrasatain Sehemu ya Tatu94. Tawasali95. Imam Mahdi katika Usunni na Ushia96. Maana ya laana na kutukana katika Qur’ani Tukufu97. Hukumu ya kujenga juu ya makaburi98. Swala ya maiti na kumlilia maiti99. Shiya na Hadithi (kinyarwanda)100. Mariamu, Yesu na Ukristo kwa mtazamo wa Kiislamu101. Hadithi ya Thaqalain102 Fatima al-Zahra103. Tabaruku104. Sunan an-Nabii105. Historia na sera ya viongozi wema (Sehemu ya Kwanza)106. Historia na sera ya viongozi wema (Sehemu ya Pili)107. Mahdi katika sunna108. Kusalia Nabii (s.a.w)109. Ujumbe -Sehemu ya Kwanza110. Ujumbe - Sehemu ya Pili111. Ujumbe - Sehemu ya Tatu112. Ujumbe - Sehemu ya Nne113. Ngano ya kwamba Qur’ani imebadilishwa

57

Falsafa ya Dini


114. Iduwa ya Kumayili.115. Maarifa ya Kiislamu.116. Ukweli uliopotea sehemu ya Kwanza117. Ukweli uliopotea sehemu ya Pili118. Ukweli uliopotea sehemu ya Tatu119. Ukweli uliopotea sehmu ya Nne120. Ukweli uliopotea sehmu ya Tano121. Johari zenye hekima kwa vijana122. Safari ya kuifuata Nuru123. Idil Ghadiri124. Myahudi wa Kimataifa125. Kuanzia ndoa hadi kuwa Wazazi126. Visa vya kweli sehemu ya Kwanza127. Visa vya kweli sehemu ya Pili128. Muhadhara wa Maulamaa129. Mwanadamu na Mustakabali wake130. Imam Ali binamu ya Mtume Sehemu ya Kwanza131. Imam Ali binamu ya Mtume Sehemu ya Pili132. Khairul Bariyyah133. Uislamu na mafunzo ya kimalezi134. Vijana ni Hazina ya Uislamu.135. Yafaayo kijamii136. Kusoma sura zenye Sijda ya wajibu137. Taqiyya138. Vikao vya furaha 139. Shia asema haya Sunni asema haya Wewe wasemaje?

58

Falsafa ya Dini


140. Uislamu na Mazingatio Sehemu ya Kwanza141. Uislamu na Mazingatio Sehemu ya Pili142. Azadari-Kuhuzunika na Kuomboleza143. Sunna katika Kitabu Fiqhi al-Sunnah144. Mtazamo Mpya - Wanawake katika Uislamu145. Kuonekana kwa Allah146. Tabia njema kwa Mujibu wa Ahlul-Bayt

(Sehemu ya Kwanza)147. Tabia njema kwa Mujibu wa Ahlul-Bayt (Sehemu ya Pili)148. Ndugu na Jirani149. Ushia ndani ya Usunni150. Maswali na Majibu151. Mafunzo ya hukmu za ibada 152. Ahlul Bayt ndani ya tafsiri za Kisusunni No 1153 Ahlul Bayt ndani ya tafsiri za Kisusunni No 2154. Ahlul Bayt ndani ya tafsiri za Kisusunni No 3155. Abu Huraira156. Kati ya Alama kuu za dini Swala ya Jamaa.157. Mazingatio kutoka katika Qur’an sehemu ya Kwanza158. Mazingatio kutoka kaitka Qur’an sehemu ya Pili159. Mazingatio kutoka katika Uislamu sehemu ya kwanza160. Mazingatio kutoka katika Uislamu sehemu ya Pili161. Hukumu zinazomuhusu mkuu wa kazi na Mfanyakazi162. Falsafa ya mageuzi ya Imam Husein (a.s)163. Huduma ya Afya katika Uislamu164. Hukumu za Mgonjwa

59

Falsafa ya Dini


165. Falsafa ya Mageuzi ya Imam Husein166. Uislamu Safi167. Majlis ya Imam Husein168. Mshumaa169. Tiba ya Maradhi ya Kimaadili170. Uislam wa Shia171. Amali za Makka172. Amali za Madina173. Uislamu na mfumo wa Jamii ya dini nyingi174. Sira ya Imam Ali kuhusu Waasi175. Ukweli uliofichika katika neno la Allah176. Elimu ya Tiba za Kiislam Matibabu ya Maimamu177. Falsafa ya Dini

BACK COVER60

Falsafa ya Dini


Kitabu hiki huelezea kwa ujumla falsafa na hekima ya dini na jinsi ya kui-fuata dini pamoja na changamoto zake. Mwandishi ameandika kitabu hikikwa kuwalenga Waislamu wa Pakistan na India ili kuwaasa kwa ajili yamasaibu wanayoyapata mikononi mwa mabeberu. Lakini hali hii ipo piakatika nchi nyingine za Kiislamu, kama vile Iraq, Afghanistan, Palestina,na inanyemelea nchi nyingine za Kiislamu na kwa Waislamu popotewanapoishi ulimwenguni. Hivyo, ni jukumu la kila Mwislamu popote alipokuchukua tahadhari na kuungana na Waislamu wote ulimwengunikuukataa unyanyasaji huu unaofanyiwa Waislamu.

Kimetolewa na kuchapishwa na:Alitrah FoundationS.L.P. 19701 Dar es Salaam, TanzaniaSimu: +255 22 2110640Simu/Nukushi: +255 22 2127555Barua Pepe: [email protected]: www.ibn-tv-comKatika mtandao: w.w.w.alitrah.info

61

Falsafa ya Dini


62

Falsafa ya Dini


63

Falsafa ya Dini


Documents

Falsafa ya Dini