T.C . HAC ETT EPE N V ER S TES EC ZAC ILIK F A KLTESFARMAST K TEKNOLOJ ANAB L M DALI

ECF 490 STAJ III Konu: ECF 490 Sta j III Dersinde renilmesi gereken Hususlar retim Grevlisi: Prof. Dr. Sema ALI

HAZI RLAYAN Serkan TRKMEN 20225682

ANKARA 2005

NDEK LER Yatan hastalar iin servisler tarafndan istenilen ila isteklerinin kaydedilmesi ve ila isteklerinin denetimi hazrlanmas Poliklinik hastalarn ila talebinin karlanmas (MSB ve SSK Hastaneleri) zel hasta gruplarnn (r:Gaziler) ila gereksiniminin karlanmas Hekimlerin reeteleme alkanlklarnn / servis tketim kalplarnn izlenmesi Hastanede kullanlacak ilalarn seim / ncelikleme kriterleri Sv ilalarn kartrlmas ile ortaya kabilecek ila etkileimleri Tedavi dozunun hesaplanmas ocuk dozlarnn hesaplanmas Uyuturucularn datlmas ve kaytlarnn yaplmas Psikotrop ilalarn datlmas ve kaydedilmesi Tan gruplarna ait farmakoterapi haritalarnn oluturulmas (klinik alogaritma) Hekimlerin ve hemirelerin ila konusunda (Farmastik-terapotik) bilgilendirilmesi Eczanenin alma dzeni ve ileyii Mesai sonras eczaclk hizmetleri / Nbet dzeni Eczane laboratuarnda yaplan retim, preparatlarn formlleri ve hazrlanmas l ve tart aletlerinin bakm ve denetimine ilikin ilemler Depodan eczaneye ila ekimi lalarn ve dier kalemlerin stok kontrol ve yerleimi Eczaneden bulunan ilalarn saklama koullar ve alnan nlemler la ihalesi ve ila satn alma prensipleri Eczanenin yerleim plan Hastane eczanesinin idari dzeni Hastane eczacsnn yer ald hastane organlar (srekli-geici kurullar) esaslar ve hastalarn taburcu olurken ila kullanm konusunda bilgilendirilmesi sistemi var m? Bilgisayarn hastane eczanelerindeki kullanm alanlar Hastane eczaclarna ynelik hizmet ii eitim etkinlikleri Hastane eczanesi- l salk mdrl ilikileri Hastane eczanesi-Blge Eczac Odas ilikileri 1 4 5 5 5 5 7 8 10 12 12 12 13 13 14 15 16 16 16 18 18 19 19 19 20 20 21 21 22 Servisler tarafndan istenilen ilalarn ve servis ihtiyac olarak topluca gnderilen ilalarn

Kliniklerin ziyaret edilmesi. Hasta ila isteklerinin dzenlenmesi ve hastaya ila verilme Stajn yapld eczanede klinikler aras veya hastaneler aras iletiimin saland bilgisayar

1) Yatan hastalar iin servisler tarafndan istenen ila isteklerinin kaydedilmesi ve ila isteklerinin denetimi:Yatan hastalarn gnlk ila ihtiyalar hastann sorumlu doktoru tarafndan gnlk viziteleri srasnda hasta tabelalarna yazlr. Order ad da verilen bu liste daha sonra hastann yatt serviste bulunan ve hastadan sorumlu hemire tarafndan, o servise ait vizite defterine ilenir. Vizite defterine oral alnacak ilalar ieriden ksmna, enjektable preparatlar ve medikal malzemeler dardan alnacaklar ksmna yazlr. Defterdeki ilgili ksmlar sorumlu hemire ve sorumlu doktor tarafndan imzalanr. Orderlar, servis hemireleri tarafndan hastane ii on-line bilgisayar sistemine girilir. Ayrca vizite defteri ve orderlar toplu olarak hastanedeki servis eczanesine gnderilir. Eczaneye gelen order ve vizite defterindeki bilgiler birbirleriyle ve hastane ii on-line bilgisayar sistemine girilenlerle, hasta ad, her iki belgedeki ilalarn ayn olup olmad, istenilen ilalarn miktar, gnden fazla enfeksiyon hastalklar uzmannn onay olmadan kullanlamayacak ilalarn eer kullanma devam edilecekse konsltasyon kadnn bulunup bulunmad ve dozun uygun olup olmad eczac tarafndan kontrol edilir. Order-vizite durumunda defteri uyumazlklar ile konsltasyon kadnn bulunmamas yetkisi vardr. Bilgisayar sistemi ile olan eczacnn ilac vermeme

uyumazlklarda eczac sistemdeki bilgileri ordera gre yeniden dzenler. Ancak ilacn kullanm dozunun ald durumlarda eczac, sorumlu hemire veya doktorla diyalog kurarak ila dozunun kullanm konusunda uyarda bulunabilir. Eczac, doktorun kontrol altndaki yksek doz kullanmlarda snrlama yapamaz, doktorun kullanmn belirttii, kae ve imzasnn bulunduu resmi katlar alndktan sonra istenilen dozu vermesi gerekir. Bunun nedeni hasta ile dorudan balantl bulunmamas ve ar kilo, ya, eliminasyon organ hastalklar gibi hastaya zel durumlar hakknda bilgi sahibi olmamasdr. Bu artlardaki doz am sorumluluu ilac yazan hekime aittir. Buna ek olarak eczacnn hekime; hastann kullanaca iki ila arasnda geimsizlik, potansiyalizasyon ve benzeri herhangi bir etkileme sz konusu ise bu konuda uyarda bulunmas, gerekiyorsa uygun olabilecek bir alternatif nermesi gerekmektedir. Hasta iin istenen ila rapor gerektiriyorsa veya hastann faturalarn stlenecek olan zel ya da resmi salk sigortas kurumu sz konusu ila iin rapor istiyorsa gerekli rapor vizite defterine eklenir. Raporda sz konusu kurumun bte uygulama talimatlarnda belirtilen ekilde ilgili ilacn hasta tarafndan kullanlmas gereklidir gibi bir ibare, gerekliyse

kullanm sresi, dozu yazlr ve bununla birlikte gerekli uzman hekim imza ve kaeleri bulunur. Bu kontrollerden sonra servisin on-line giri yapt ve eczacnn onaylad bilgiler bilgisayar ortamnda nihai olarak kaydedilir. Bu ilemi kolaylatrmak iin her hastann kendisine ait hasta protokol numarasad verilen ve hastann serviste yatt srece kulland ila bilgilerinin bulunduu bir hasta izleme sisteminden yararlanlr. Bu hasta protokol numaras sayesinde hastann hastanede yatt sre iersindeki tm hareketleri, laboratuar tetkikleri, sarf edilen tbbi malzemeler kulland ilalar gibi tm bilgilerin izlenmesi ve kaydedilmesi kolaylamaktadr. Kontroller sonucu onay verilerek nihai eklini alan bilgisayar sisteminden toplu servis dkm alnr. Servis dkmnde hastalar iin tek tek ila eklinde deil, o servisin tm hastalar iin o gn gerekli olacak ilalar toplu halde bulunur. Bu dkmlerden yararlanarak, eczac gzetiminde memurlar tarafndan ilalar yine toplu olarak hazrlanr ve bilgisayar kts, vizite defteri ve orderlerle birlikte servislerce grevlendirilen personele imza karl teslim edilir. Eer bir hastann gn iinde nceden orderna yazlmam bir ilaca ihtiyac olursa bu ila hasta kartna yazlr ve eczaneye gnderilir. Eczac bunu bilgisayara girer ve ilac karlar. Buna counter-vizite denir. Servislere toplu olarak gnderilen ilalarn hastalara uygun ekilde datlmas servisteki hemireler tarafndan, vizite defteri ve orderlerin yardm ile yaplr. Servislere gnderilecek ilalarda, dikkat edilecek nokta ilalarn bir gnlk kullanm dozu eklinde verilmesidir.Yani hastann bir gnlk ihtiyacn karlayacak ekilde verilmesidir. rnek; 2x1 novalgin amp. yazldysa 2 adet novalgin ampul gnderilir. Ya da 2 x 0,25 mg Xanax tb. Yazld ise bir adet 0,5 mg entikli xanax tablet... Bir baka durumda ise eczac stoklarndaki ilalarn miktarlarna ya da miatlarna gre orderlar zerinde doz ya da dozaj ekli haricinde deiiklikler yapabilir, rnein stoklarda azalm olan Oraceftin 1000 mg Tablet yerine stoklarda yeterli ya da fazla miktarda bulunan Orafeftin 500 mg tabletten iki adet verebiliyor, bu durumda dozu da 2 x 1 iken, 2 x 2 eklinde deitirerek hekimin istedii miktar sefuroksim aksetil etken maddesini hastaya salam oluyor. Benzer ekilde byk formun miad uygun olmasna ramen, miad yaklam olan kk formdan 2 ya da daha fazla miktarda vererek hastann alaca ila miktarn deitirmeden, eczanedeki stok ve miad kontroln de yapm oluyordu. uruplar, merhem ve pomat gibi ila ekilleri her gn yazlsa bile gnderilmez ve servis hemiresi bilgilendirir. Sebebi bu tip formda olan ilalarn bir gnlk dozlara blnmesinin mstahzar btnln bozacak olmasdr. rnein 4x5mL eklinde kullanl

yazlm bir talcid sspansiyon 100 mL hasta iin servise gnderildiinde hastann 100mL / (4x5mL) = 5 gnlk dozu karlanm olur, bu be gnde order ve hasta tabelasnda belirtilmi olmasna ramen gnderilmez, ancak 6. gnde tekrar yazl olursa servise gnderilir. zel durum olarak cuma gnleri ve resmi tatil ncesi gnlerde doktorlarn vizite kmamasndan ve resmi dairelerin tatil olmasndan dolay cumartesi ve pazar ya da ertesindeki tatil gnnn de dozu da hesap edilerek o gnleri karlayacak doz verilir. rnein Cuma gn hem o gnn hem de cumartesi ve Pazar gnnn olmak zere 3 gnlk, 29 austos gn 30 austos gnnnkiyle beraber 2 gnlk doz karlanr. lalar her ne kadar hastalar tarafndan tek tek kullanlacak olsa da servisin toplam ila ihtiyac karlanaca iin kutular ile de verilebilir, rnein ortopedi servisi o gn iin toplam 40 adet adepiron ampul istemi olsun, Adepiron ampul ila kutusunda, 10 adet ampul bulunmaktadr ve bu durumda kutudan karlmasna gerek olmadan 4 kutu servise gnderilebilir. Kutuyla birlikte verilmesi halinde kuprlerin kesilmesi zorunluluu yoktur. Zira ila kuprleri zerinde hastane maldr, ihale maldr gibi damgalarla kupr fiziksel olarak geersiz hale getirilmitir, istisnai durumlarda eczac da krmz kalemle izmek suretiyle kupr imha edebilir. Hastanelerde sarf edilen ila ve malzemeler iin serbest eczanelerde olduu gibi kuruma gnderilen faturaya ila kuprlerinin eklenmesi zorunluluu yoktur. Servislere ilalarla birlikte, asl nshalar alnm olan vizite defterleri de gnderilir. Birer nshalarn alnarak muhafaza edilmesinin sebebi, istenilen ilalar eczanenin teslim ettiine dair kant olarak gerekirse gstermektedir. Servislere verilen ilalarn ve miktarlarnn bulunduu bilgisayar dkmleri ve vizite defteri nshalar saklanr ve belirli aralklarla verilen toplam ila miktarlar Gelir-Gider Defterine kaydedilir. Yatan hastalarn ihtiyac olan ilalarn hastane eczanesinde bulunmamas durumunda; hekim, hastane eczanesinde bulunmayan o ilac hastann bal olduu kurumun salk karnesindeki reeteye ayaktan hastaya reeteledii gibi reeteler ve hastann Yatan Hasta olduunu belirtir bir kae ya da yaz ile durumu belirtir. Hasta yakn ya da refakatisi ise bu reeteyle serbest eczaneye gitmeden nce hastane eczanesine gtrerek eczacdan reeteye hastane eczanesinde kendisi veya muadili yoktur ibareli kae ve imza alarak, ancak bu ekilde serbest eczaneden ilacn cretsiz temin edebilir. Baz durumlarda ayn reete iinde hastane eczanesinde bulunan ve bulunmayan ilalar bulunabilir, bu durumda eczac, servis eczanesinde bulunan ilalar iaretler ve reeteden karlarak hasta tabelasna iletmek zere hastann sorumlu hekimine reeteyi gnderir. Hekim tarafndan zeri izilerek iptal edilmi

ilalar haricindekilerin temin edilebilmesi iin gerekli kae ve imzasn koyar ve hastay serbest eczanelere ynlendirir.

2) Servisler tarafndan istenen ilalarn ve servis ihtiyac olarak topluca gnderilen ilalarn hazrlanmas:Servisler istedikleri ilalar ve tbbi malzemeleri miktar ile birlikte bir liste halinde, belli zaman aralklaryla Tbbi sarf ihtiya defteri ne yazarak sorumlu hemire, doktor ve mdrn onayn da (imza ve kae) aldktan sonra bu defteri bir grevli ile eczaneye gnderirler. Eczac listedeki ilalar ve miktarlarn inceler, gerekli grrse (eczanede fazla stok bulunmadnda ve/veya istenilen miktar gereinden fazla gryorsa) miktarlar zerinde oynama yapabilir. Daha sonra eczanede kayd yaplan ilalar eczane iersinde ya da toplu istemden doan fazlalk nedeniyle hastanenin ila deposunda hazrlanarak ilgili servisin grevlendirdii kiilere teslim edilerek servislere gnderilir. Eer majistral preparatlar bulunuyorsa bunlarda eczane laboratuarnda hazrlanr. Hazrlanan ilalar gnderilirken tbbi sarf ihtiya defterinin asl nshas ilgili dosyaya konulmak zere alnr ve suret sayfas da ila ve sarf malzemeleri ile birlikte servise gnderilir. Bu ilem Polatl Duatepe Devlet Hastanesinde ayn 1. ve 16. gnleri yaplmasna ramen, eczacnn isteine bal olarak daha sk aralklarla da gerekletirilebilmektedir. Ayn hastanenin ilenin farkl bir yerinde bulunan ve birka ay nce Devlet Hastanesi bnyesine katlan eski SSK hastanesi binasndaki poliklinikleri ve servisleri tarafndan istenilen ila ve sarf malzemeleri ise yine 15 gnde bir karlanarak hastaneye ait bir arala servislere ev polikliniklere gnderilmektedir. Acil servis iin ise durum daha farkldr. Acil servis iin neyin ne zaman gerekecei bilinmese de deneyimlere dayal olarak kestirimler yaplr ancak hasta younluundaki deiim her zaman olas olduu iin bu servisin ihtiyalar haftalk, kimi zaman daha sk aralklarla karlanmaktadr. Topluca ila gnderme ilemi yaplrken eczanede yeterli stokun braklmasna dikkat edilmelidir. Hastane eczaneleri daha nce belirlenen zamanlarda ihaleler aarak ila ve sarf malzemesi temini yaparlar ve toplu almlar haricinde gerekli ila ve sarf malzemesi gereksinimini dorudan teminlerle karlarlar. Bu ekilde alm yapmak ou zaman hastane btesi asndan bir dezavantaj oluturmaktadr ve bu yzden stoktaki tbbi malzemeyi ve ilac mmkn mertebe bir sonraki ihale zamanna kadar yetirmek, ancak bunu yaparken de servislerin ihtiyalarn karlamak eczacnn sorumluluklarndandr ve deneyimlerle kazanlabilen bir beceridir.

3) Poliklinik hastalarn ila talebinin karlanmas: ( MSB ve SSK Hastaneleri )Stajm Salk bakanlna bal bir hastanede yapm bulunmaktaym. Ancak belirtmek gerekir ki 2005 yl ubat ayndan itibaren SSK hastaneleri de salk bakanl bnyesine alnm ve SSKl vatandalarmz ve bunlarn bakmakla ykml olduu kiiler de Emekli Sand ve Ba-Kurlu vatandalar gibi salk hizmetlerinden yararlanabilmektedir. Yani hastanede hekim tarafndan yazlan reetelerini dorudan serbest eczanelere hazrlatabilmektedirler. Dier kurumlara bal olan hastalardan farkl olarak bu vatandalarmz muayene cretleri olan 80 yeni kuruluk mebla ilalarn alrken serbest eczanelere demektedirler.

4) zel hasta gruplarnn ( r: Gaziler ) ila gereksiniminin karlanmas:zel hasta gruplarnda yeil kart sahipleri ve gaziler hastaneye geldiinde bunlarn tm giderleri hastane tarafndan ilgili kurumlara fatura edilir. Bu hasta gruplarnn ilalar yazl olarak hasta kartyla servislerden aynen normal hastalarda olduu gibi istenir. Burada ilalarn karlanmas aynen dier hastalarda olduu gibi olur. cretlendirme konusu eczanenin sorumluluunda deildir. Ancak yeterli stok bulunmadnda eldeki ilalar verme asndan bu hastalara ncelik tannr. Ancak istenen ila eczanede bulunmuyorsa dier hastalardan farkl olarak hastane eczanesinde yoktur kaesi yerine, bu tip hastalarda eczane ilac temin etmektedir, yani bu tip hasta reeteleri dar karlmaz. Hastann gerekli ilalar dorudan temin eklinde hastane eczanesine getirtilir. Bu ilem iin hastane tarafndan anlamal depoya ila istei yaplr. Depo tarafndan eczaneye anlamaya gre 24 saat iinde getirilen ila hastaya verilir. Depo parasn hastaneden alr.

5)Hekimlerin reeteleme alkanlklarnn / servis tketim kalplarnn izlenmesi:Hekimlerin reeteleme alkanlklar piyasaya yeni bir ila sunulmad srece hemen hemen ayndr, deimez. Eczaclar da bu hususta fikir sahibi olduklarndan almlar ihtiya dorultusunda yaparlar. Hastalarda da nemli olan etken maddenin salanmasdr, yani istenilen edeerinin bulunup bulunmamasdr. Kimi zamanlarda da istenilen ila ya da etken

maddenin bulunmamas ya da stoklarda azalmas nedeniyle endikasyon edeeri baka bir ila hekime nerilerek onaylanmas halinde hasta tabelasndaki ilala deitirilebilir. rnein Ranitidin etken maddeli Ulcuran Ampul yerine Famotidin etken maddeli Famoser Ampul. Staj yaptm hastanede bir tek eczac bulunmas nedeniyle Eczac, bahekim yardmcs ve hastane mdr ile ayniyat ileri sorumlusundan oluan la Danma Kurulu kurulunda servis istekleri deerlendirilir. stekler ynnde almlar yaplarak stok oluturulur. Ayrca bu kurul tarafndan Hekimlere elde bulunan ilalar hakknda bilgi verilerek, reeteleme yaparken bunlarn gz nnde bulundurulmas salanr. ok spesifik olup stokta bulunmas gerekli grlmeyen ilalar, gnlerle llecek raf mrne sahip ilalar, yeni piyasaya km ilalar, stoklarda kalmam ilalar iin reeteye hastane eczanesinde kendisi veya muadili yoktur kaesi vurularak kurum ile anlamal olan serbest eczanelerden almalar zere ynlendirilirler. Eer servislerin acil ihtiyac olan ilalar hastane eczanelerinde bulunmuyorsa Satn alma departmanna bildirilerek acil ara almlar ile temin edilir.

6) Hastanede kullanlacak ilalarn seim/ncelikleme kriterleri:Hastanede kullanlacak ilalarn seimi ve nceliklerine gre snflandrlmas eczacnn sorumluluunda gerekleen bir olaydr. Bu konuda dikkat edilmesi gereken en nemli husus acil durumda gerekli olacak her trl ilac eczanede bulundurmaktr. ncelik daima bu grup ilalara verilmelidir. rnek olarak Antihistaminikler, Narkotik Analjezikler hastane eczanesinde srekli bulundurulmas gereken ve seimde ncelikli olacak ilalar arasndadr. Daha sonra yukarda belirtilen; hekimlerin reeteleme alkanlklar da gz nnde bulundurularak alacak ihalede oluturulacak liste ekillendirilir. lalarn seiminde nemli olan mmkn olduunca fazla sayda etken madde bulundurmaktr. Bylece istenebilecek ilalar daha kolay ve daha abuk bir biimde verilebilir. Ayn etken maddeyi ieren farkl firmalarn rettii ilalarn arasnda seim yaplacaksa tercih ilahe yaplarak ucuz olan ilatan yana kullanlacaktr. Burada ila reten firmalarn retim kalitelerine baklmaz. Bunun nedeni, ila kalitesinin standart ve en st dzeyde olmas zorunluluudur. Zira piyasaya kan bir ilacn TC Salk Bakanl tarafndan standartlar ve kalite bakmndan deerlendirilerek yeterli grlmtr. Piyasada bulunan ama edeeri olmayan ilalar iin ihale yaplacanda, ihaleye girecek tek bir firma ve ila olacandan rekabet salanamayp ekstra skonto salanamayacandan bu tip ilalar yerine hekimin de gr alnarak ihale artnamesine etken madde yerine ila grubu ya da

endikasyon ve dozaj ekli de belirtilebilir. rnein Dk molekl arlkl heparin, nc kuak sefalosporin v.b. lalarn ucuz olarak temin edilmelerinin nedeni ise; Hastane btesi asndan olumlu durum oluturmaktr. Zira, hastaneye ilacn giri fiyat ne olursa olsun hastane eczanesi hastalar iin kurumlara fatura keserken kutu fiyat ya da bunun zerinden hesaplanm adet fiyatna % 3,5 anlamal eczane skontosu ve % 7 firma skontosu uygulayarak, kalan mebla fatura etmektedir. Yani burada serbest eczanelerle ayn artlar geerlidir. rnein kutu fiyat 10 YTL olan bir ila iin hastane ve eczane kuruma 8,95 ytl fatura eder, bu indirimin % 7lik ksm olan 70 kuru firma tarafndan karlanrken, dier 35 kuru hastane eczanesi tarafndan yaplan skontodur. Ayn ilacn standart artlarda serbest eczaneye gelii yaklak 6,75 YTL civaryken ayn ila ihalede alnan miktar ve ayn firmann ya da deponun skalasndan seilecek dier ilalara bal olarak 2 ila 3 YTL civarnda bir fiyata dahi alnabilmektedir. Hastaneye daha ucuza ila mal edebilmek iin depoda miad yaklam ilalardan gidiat ok iyi olanlarda da alm yaplabilmektedir, eczac bu ilalarn miad dolmadan tketilebileceinden emin olduu taktirde iki aylk miad kalm ilalar dahi alabilmektedir. ou zaman yakn miad olan ilalar iin ekstra skontolar yaplmaktadr.

7) Sv ilalarn kartrlmas ile ortaya kacak ila etkileimleri:Hastanede i.v. infzyon eklinde yksek hacimli preparatlar ile tedavi gren hastalara, tedavi iin gerekli olan ampul eklindeki dier preparatlarn serumlara kartrlarak verilmesi sklkla bavurulan bir yntemdir. Ancak baz durumlarda bu ekilde kartrlan ilalar arasnda geimsizlik sz konusu olabilir, bunun sonucu ilalarn teraptik etkinliklerinde azalma ya da kaybolma gibi nispeten daha zararsz haller ortaya kabilecei gibi, etkileim sonucu ortamda oluabilecek toksik rnlerden doan daha ciddi hallere de rastlanabilmektedir. Eczacnn her trl ila etkilemesi iin olmas gerektii gibi sv ilalarn kartrlmasyla ortaya kacak ila etkilemeleri iinde bilgi sahibi olmas zorunludur. Ancak hastane eczaclnda hastayla birebir temas olmadndan hekimin yazd ilalarn hastaya hangi ekilde verilecei de eczac tarafndan bilinemez. Eczac, ilalar kullanacak hastalarla birebir temasta olmadndan ou zaman hastay bilgilendirme vazifesini yerine getirememektedir, buna karn hekimler tarafndan ilalar aras etkileimler hakknda yneltilebilecek sorulara cevap verebilecek durumda olmaldr. Hastane eczacs da tpk serbest eczanelerde olduu gibi hekim tarafndan reetelenmi olsa dahi, hastalara sunduu ilalardan sorumludur ve bu ilalardan doabilecek olumsuz durumlarda hekimden nce ykmllk sahibidir. Tm bu nedenlerle eczac, bir hasta tabelas karsna geldiinde

mesleki bilgi ve birikimiyle reeteyi btn olarak deerlendirmeli; reetedeki olas geimsizlikler, etkileimler, doz amlar gibi konularda hekimle temasa geerek durumu bildirmeli, gerekli grdnde uyarlarda bulunmaldr.

8) Tedavi dozunun hesaplanmas:Yatan hastalarda da, hastalk tehisi, tedavisi ya da profilaksisinde gerekli grlen ilalar iin ilacn etken maddesini ve kullanlacak etken maddenin miktarn belirleyerek ve etken maddeyi uygun kombinasyonlarda birletirerek ilacn formln oluturarak reete olutururlar.Eczac ise bu reete kendisine geldiinde etken madde ve ilac farmastik preparat haline getirmekle sorumludur. Eer reete ile ilgili bir sorun varsa eczac bunu nceden belirlemeli ve istenmeyen olaylarn nne gemelidir. la hazrlarken ama; etken maddenin en az yan etki ile en fazla tedavi edici etkiyi ayn anda gsteren ve hasta uyuncunu da gz nnde bulundurarak en uygun formlasyonu oluturmaktr. Farmakolojik etkinin gc aadaki etkenlere baldr; Hastaya bal faktrler; Ya, cinsiyet, vcut arl, vcut yzey alan, vcut ss vb. Hastala bal faktrler; Hastaln seyir eklinin ve iddetinin beklenmedik ynde deimesi, yeni patolojik durumlarn ortaya kmas vb. lala ilgili faktrler; dier ilalarla etkilemesi vb. Bir ilatan beklenilen etkinin en st dzeyde salanmas ; en uygun farmastik formln seilmesi, gerekli dozda ve gereken zamanda kullanlmas ile mmkndr. Tedavi dozu, hastada tedavi edici etki gsteren ila miktardr. Eczacnn grevi; etken maddeyi hekimin istedii dozda, hasta tarafndan rahat, kolay ve emniyetle kullanlabilecek bir preparat halinde hazrlamaktr. Ayrca eczac, reete ve formldeki etken maddenin dozunun kontrol sorumluluunu da tar. lalarn dozlar belirlenirken farmakopelerde belirtilen mutad ve maksimum doz deerlerine dikkat edilmelidir. Mutad doz ilacn istenen farmakolojik etkiyi gsterdii doz, maksimum doz ise ilacn toksik etkilerinin grlmedii en yksek dozdur. Preparatta mutad dozun altnda etken madde bulunduunda bu preparatn istenen farmakolojik aktiviteyi lacn farmastik ekli, verili yolu, etken maddenin fizikokimyasal zellikleri, ilacn verili zaman, ilacn dozu, birlikte alnd gda, iecek ve

gstermemesi sorunu ortaya kar, buna karlk etken madde miktar daha nceden belirlenmi maksimum dozun zerine ktnda hastada hayati fonksiyon deiikliine veya hayati organlarda tahribe yol aabilir. Yani maksimum dozun zerinde toksik etki olumaya balar. Maksimum doz, yalnzca ila olarak tanmlanan maddeler iin deil, yardmc madde olarak kullanlacak farmakolojik deeri olmayan maddeler iin de geerlidir. Bu yzden yardmc maddeler kullanlrken de bir preparatta bulunabilecek maksimum miktarlarna dikkat edilmelidir. Belirli bir miktardan sonra her eyin bir zehir olaca gerei asla unutulmamaldr. Bir etken maddenin dozu erikinler iin bir defada veya bir gnde tehlikesizce kullanlabilen ila miktardr. Burada erikinden kast; ortalama 70 kg arlnda, 18 veya daha byk yata, normal vcut fonksiyonlarna sahip ahstr. Etken maddeler iin bir defalk ve bir gnlk mutat dozlar farmakopelerde kaytldr. Ayrca etken maddeler iin kullanlabilir dozlar kilogram bana hesaplama yaplarak da belirlenebilir. Bu hesaplamada hastann vcut arlndan faydalanlr. Aada doz hesaplanmas iin rnekler verilmitir. rnek 1: Kilogram bana 10 mg dozunda kullanlan bir etken maddenin, 200 mg/mL dozda ihtiva eden bir parenteral preparatndan 20 kg arlndaki bir ocua verilecek miktar nedir? zm: Madde kg bana 10 mg kullanldna gre 20 kg arlndaki ocua verilmesi gereken miktar; 10 x 20 = 200 mg dr. Bu preparatn 1 mLsinde 200 mg etken madde bulunduuna gre hastaya 200 mg etken madde vermek iin preparattan 1 mL verilmelidir. Bu durumda hastaya verilecek preparat miktar 1 mldir. rnek 2: Kilogram bana 20 mg dozda kullanlan bir antibiyotik, flakonunda 500 mg etken madde ihtiva eden bir ambalajdadr. Bu antibiyotik kullanlmadan nce 4,8 ml serum fizyoloji ile 5 mlye tamamlanmaktadr. Bu preparatn 40 kg arlndaki bir hastaya verilecek dozu ne olmaldr? zm : Etken madde 20 mg/kg olduuna gre 40 kg olan hasta iin 20x40= 800 mg etken madde verilmelidir. Preparat 5 mlde 500 mg etken madde ihtiva ettiine gre ; 5 mlde 500 mg etken madde varsa X mlde 800 mg etken madde vardr X= 8 mldir.

Hastaya bu preparattan verilmesi gereken miktar 8 mldir, bunun iin iki flakon yeterli olan SF ile 5er mLye tamamlanr ve 10 mLlik steril enjektrn 8 mL kalibrasyon izgisine kadar ekilip artan porsiyon atlr. Birde verilen dozlar haftann ilk drt gn bir gnlk doz eklinde, cuma gn ise hafta sonu tatili sebebi ile gnlk doz verilir. Ayrca baz antibiyotiklerin gnlk kullanm dozlarnn ald durumlarda enfeksiyon uzmannn onay (konsltasyon kad) veya rapor gereklidir. rnein Novacef 1gr i.v. mstahzarnda.

9) ocuk dozlarnn hesaplanmas:ocuklar iin hazrlanan forml ve reetelerde doz hesaplar yetikinlerden ok daha nemlidir. zellikle bebekler ve alerjik bnye sahibi ocuklarda sindirim sistemi fermentlerinin henz olumamas veya yetersiz olumasndan dolay ilatan beklenen tam etki ancak iyi ayarlanmas ile salanabilir. Literatrde ocuk dozu belirtilirken ya, vcut arl, vcut yzey alan, vb. zelliklere gre dzenlemeler yaplmaktadr. Mutat ocuk dozlar da yalara gre verilmektedir Doz ile ilgili almalar iin literatrde ; Bir yana kadar olan bebeklerde ( st ocuklar ) 1-12 ya grubu arasndakilerde ( 12 ve 12 yandan kk ocuklarda ) 12-18 ya grubu arasndakilerde ( 12 yandan kk ocuklar ) eklinde bir gruplama yaplmaktadr. Yetikin dozu bilinen bir etken madde veya ilatan ocuklar iin kullanlacak miktarlar eitli denklem, forml ve tablolar yardm ile hesaplanabilir. Reeteyi dzenleyen hekim ve ilac hazrlayan eczac ocuk dozlarnn yetikin dozundan daha az miktarda olacan bilmesi, ocuklara ila verirken ocuun zel artlarn gz nne almas gerekir. rnein ocuun kronik bir hastalnn olmas, hassas bir durumun bulunup bulunmad, uzun sreden beri ila kullanp kullanmadnn dikkate alnmas gerekir. zellikle potent ilalarda doz ayarlanmas daha byk nem tar. ocuk dozlarnn hesaplanmasnda eitli tablo ve formllerden faydalanlmaktadr. Bugn pratikte kullanlan forml ve tablolar aada gsterilmitir. YOUNG FORML :

Bu yntemle ocuk dozu hesaplanmas yle yaplmaktadr; ocuk dozu = [ ocuun ya/ ( ocuun ya +12) ] x Yetikin Dozu Formlde ocuun ya yl olarak yazlmaldr. rnek 1 : Yetikin dozu 20 mg olan bir ilacn 4 yandaki bir ocua verilecek dozunu hesaplaynz. ocuk dozu = [ 4/ ( 4+12 ) ] x 20 = 5 mgdr. COWLING FORML : Bu yntemde doz hesab yle yaplr. ocuk dozu = [ ( ocuun ya ) / 24 ] x Yetikin Dozu rnek 1 : Yetikin dozu 150 mg olsun bir etken maddenin 3 yandaki bir ocua verilecek dozu nedir? ocuk dozu = [ ( 5+1 ) / 24 ] x 20 = 5 mg CLARK FORML : Bu formlde ocuk arlnn bilinmesi gerekir. ocuk Dozu = ( ocuun arl / 65 ) x Yetikin Dozu rnek 1: Yetikin dozu 150 mg olan bir etken maddenin 13 kg arlnda bir ocua verilecek dozu nedir ? ocuk Dozu = ( 13 / 65 ) x 150 = 30 mgdr. FRIED FORML : Bir yandan kk ocuklar iin doz hesaplanmasnda kullanlr. Bu yntemle hesaplamada aadaki forml kullanlr. Bebek Dozu = ( Ay olarak ocuun ya / 150 ) x Yetikin Dozu rnek 1: Yetikin dozu 50 mg olan bir ilacn 3 aylk bir bebee verilecek dozu nedir? Bebek Dozu = ( 3/ 150 ) x 50 = 1 mgdr. VCUT YZEY NE GRE HESAPLAMA YNTEM : Bu yntem kullanlarak ila dozunun hesaplanmas iin ortalama olarak ( +%10 farkla ) 180 boyunda, 70 kg arlnda bir erkein vcut yzeyi, 1,87 metrekare olarak kabul edilmektedir.

Yeni domu bir bebek 3,5 kg arlnda 0,25 metrekare, 2 yanda bir ocuk 12 kg arlnda ve 0,5 metrekare, 9 yandaki bir ocuk 30 kg arlnda ve 1 metre kare yzeyinde kabul edilmektedir. Vcut yzeyine gre ilacn dozunun hesaplanmasnda aadaki formllerden yararlanlr. a. ocuk Dozu = ( ocuun vcut alan / Yetikin vcut alan ) x Yetikin Dozu b. 1 metre kare vcut yzeyi iin verilen ila dozu biliniyorsa bu durumda da ; ocuk Dozu = ( ocuun vcut alan x birim yzeye verilen ilacn dozu ) Forml kullanlr.

10 ) Uyuturucularn datm ve kaytlarnn yaplmas:Uyuturucu ilalar krmz renkli uyuturucu ila kartlarna yazlr. Bu kartlara 50 kalem ila yazlr ve dolduunda eczaneye iade edilip yenisi alnr.Uyuturucu ila kartlar eczanede on yl sreyle saklanr, ayrca ilalar uyuturucu madde kayt defterine uyuturucu ila katlarndaki gibi kaydedilir. Uyuturucu ila, ila kartna hasta ad, numaras, doktor ve hemirenin ad-soyad, imzas ak bir ekilde olmak zere istenir. la bilgisayara girildikten sonra kilitli olan kasadan istenen sayda kartlr. Uyuturucu ilalar dierlerinde olduu gibi servislerce gnderilen kvetlere konularak dier ilalarla beraber gnderilmez, aksine servis hemiresine elden teslim edilir. Ne yazk ki bu tip ilalarn daha nceki yllardan daha az olmakla birlikte halen hastane personelleri tarafndan su-istimal edildii ve fiziksel ve i younluk bakmlarndan serbest eczanelere oranla daha byk olan ve denetlemelerde daha az baklan hastane eczanelerinden yasa d olarak karld bir gerektir. Doktor uyuturucu ila iin maksimum dozun zerinde bir doz talep etmi ise ila verilmez. Staj yaptm hastane eczanesindeki uyuturucu ilalara rnek olarak; Morfin, Fentanyl, Dolantin, Durogesic gibi ilalar bulunmaktayd.

11) Psikotrop ilalarn datm ve kaydedilmesi:Psikotrop ilalarn datm da uyuturucu ilalar gibidir, yalnz bu ilalar yeil katlara yazlr. Staj yaptm hastane eczanesindeki psikotrop ilalara rnek olarak akineton ampul, ketalar flakon, pentotal sodyum flakon gibi ilalar bulunmaktayd.

12) Tan gruplarna ynelik farmakoterapi haritalarnn oluturulmas: (klinik algoritma):

Tan gruplarna ynelik farmakoterapi haritalar servislerde hekimler tarafndan oluturulur. Belirlenen ilalar hasta kadna yazlr ve eczaneye gelir. Eczacnn bu konudaki yeri sadece gereken ilalarn verilmesi ynndedir. Ancak hekimler farmakoterapi haritas hazrlanmas srasnda eczacdan yardm isteyebilir. Bu noktada eczac ila konusundaki bilgisini ortaya koyarak gerekli yardm yapar. Bu konuda eczacdan gerektii kadar faydalanlmad bir gerektir. Tamamen ila konusunda yetimi bir uzmann, ila belirlenmesi srasnda bu lde pasif durumda olmas tartmaya ak bir konudur. 13) Hekimlerin ve hemirelerin ila konusunda (farmastik-teraptik)

bilgilendirilmesi:lalar ve farmakolojik etkileri bakmndan doktor ve hemirelerin bilgilendirilmesi ok snrldr. Bu konuda hastane bnyesinde kapsaml bir eitim verildiini grm deilim. Bilgilendirme sadece doktor veya hemire tarafndan eczanede gerek duyulan etken maddeyi ieren ila bulunup bulunmad, bulunuyorsa hangisinin olduun sorulmas durumunda gereklemektedir.

14) Eczanenin alma dzeni ve ileyii:Staj yaptm Polatl Duatepe Devlet Hastanesi eczanesinde bir eczac, bir tbbi dokmantasyon alannda lisans eitimi grm szlemeli sekreter, bir mstahdem, bunun yannda iledeki devlet hastanesi bnyesine katlan eski SSK hastanesinin eczacs ile birlikte koordine halde almaktayd. Eczaclar hastaneler iindeki servis eczanelerinde grev yapyorlard. Eski SSK hastanesi olan ve yani haliyle Polatl Duatepe Devlet Hastanesi B Blok olarak adlandrlan hastanedeki eczac, SSK zamannda poliklinik eczanesi eczacs olarak almakta iken, birlemeden sonra servis eczanesine dntrlen eczanede grev yapmakta idi. Hzl bir ekilde gerekleen birleme sonrasnda B-Bloktaki yeni servis eczanesinin henz tam olarak rayna oturmam olmas nedeniyle servis ihtiyalar A-Bloktaki servis eczanesinden karlanmaktayd. Dier eczane daha ok SSK zamanndan kalma ilalarn hastane envanterine katlmas ile ilgili almalar ve A blok servis eczanesince B bloktaki servislere gnderilen ilalarn datlmas ile ilgileniyordu. Bunun yannda standart bir hastane ierisinde eczaclarn grev yapt yerler: Servis Eczanesi: Yatan hastalar iin hasta vizite defterlerine ve orderlara yazlm ilalar vermekten ve majistral preparat hazrlamaktan sorumlu.

Shhiye ayniyat: Burada yatan hastalarn ine ucu, korse, baston, sarg bezi vb. shhi ihtiyalarn karlamaktan dorumlu. Eczane Bro: Yatan ve hastalarn fiyat yksek ilalarn ve krmz ya da yeil reeteyle verilebilecek ilalarn karlamakla grevli. Depo eczanesi: Burada ilalarn stoku yaplyordu ve dier eczanelerin ila ihtiyalarn karlyordu. Bu eczaneler esas olarak ba eczacya bal olarak alan sorumlu eczaclar tarafndan iletilmektedir. Bunlarn grevi eczanelerde alan dier eczac ve teknisyenleri denetlemek, ila giri ve kn dzenlemek, gelen ilalarn kontroln yapmak, gerekli siparileri vermek, ila stoklarn dzenlemek, eczacnn bulunmas gereken baz toplant ve hastane organlarnda bulunmak, vb. grevleri slenmektedir. Ayrca ila ve malzeme almlarnda ba eczacya yardmc olmas sebebi ile Satn alma adnda bir blmde bulunmaktadr. Burada eczac grev yapmaz. Bunlarn grevi sadece ihaleleri dzenlemek, eczac tarafndan belirlenen ilalar en uygun ekilde almakt. Eczaclar, ba eczacya grevinde yardm etmek, onun talimatlarna dayanarak stlendii geici grevleri yapmakla ykmldr. Esas olarak hasta kadna yazl ilalarn bilgisayara girilmesi, bulunmayan ilalar iin yoktur kaesi baslmas ve onaylanmas, baz ilalar iin rapor gereksinimi olduunda servislerin uyarlmas, doz am ve ila etkilemesi gibi durumlarda gerekli tedbirlerin alnmas ve ilgili servise bildirilmesi gibi sorumluluklar tamaktadr. Teknisyenler ise ilalarn hazrlanmas, raflara dizilmesi, servisleri gnderilmesi gibi ilerde sorumluluklar dahilinde hareket etmektedirler. Stajm yaptm Polatl Duatepe Devlet Hastanesinde yalnzca bir servis eczanesi ve bir eczac bulunmas nedeniyle servislerce istenen ilalarn deerlendirilip hazrlanmas, depo ve stok kontrolnn yaplmasnda ayn tek eczac grev yapyor, isteklerin bilgisayara girilmesi gibi ilerde sekreter, ilalarn raflara yerletirilmesi, servis isteklerinin raflardan servis kvetlerine aktarlmas gibi ilerde sekreter ve mstahdem yardmc oluyordu. Depodan servis eczanesine ilalarn tanmas ii grevli mstahdemce yaplyor, servislerin ilalarnn servislere karlmas gibi ilerde servisler tarafndan grevlendirilmi personel ve mstahdemlerce yaplyordu.

15) Mesai sonras eczaclk hizmetleri/nbet dzeni:Staj yaptm Polatl Duatepe Devlet Hastanesinde mesai saatleri sabah 08:30-12:00 leden sonra 13:00-17:00 saatleri arasndayd ve servis eczanesi 17:00da kapanyordu.

Hastanede nbet sistemi yrtlmyordu. Hafta sonlar ve mesai dnda kalan zamanlarda hastalarn acil ila istekleri iledeki serbest nbeti eczaneler tarafndan karlanyordu. Ancak hastane eczanesini gerektirecek acil durumlarda 24 saat boyunca eczac icap vazifesi yapyordu.

16) Eczane laboratuarnda yaplan retim, hazrlana preparatlarn formlleri ve hazrlanmas:Staj yaptm srece hastane eczanesine majistral reete gelmedi ancak gerekli grld zamanlarda kullanlmak zere hazr bulunan kimyasal maddeler ve tariflerin olduu paperler bulunmaktayd. Bunlara rnek olarak alet solsyonu, az bakm solsyonu, mersol, rivanol zeltisi verilebilir. Alet solsyonu: Sodyum nitrit....................5 g Zefiran.............................10 mL Distile su...........................1000 mL 5 g sodyum nitrit tartlr. 1000 mL distile suda zlr. zerine 10 mL Zefiran eklenir ve kartrlr.

Az Bakm Solsyonu: Sodyum bikarbonat.................3 g Distile su...............................100 mL 3 g sodyum bikarbonat tartlr. 100 ml suda zndrlr.

Mersol zeltisi: Mercurorum..........................2 g Distile su...............................100 mL

2 g mersol tartlr ve bir kaba alnr, zerine 100 mL distile su ilave edilir, znnceye kadar kartrlr.

Rivanol zeltisi:Rivanol..................................1 g

Distile su...............................1000 ml. 1 g rivanol tartlr zerine 1000 mL distile su ilave edilir, znnceye kadar kartrlr.

Boraks Solsyonu:Boraks..................................7 g

Distile su............km..............1000 mL7 g boraks tartlr ve bir kaba alnr, zerine 1000 mL distile su eklenir, znnceye kadar kartrlr. Kullanl: Gz banyosu olarak kullanlr

Salisilik asit pomat (%2) Salisilik asit.............................40 g Vazelin.....................................1800 g Lanolin.....................................200 g

17) l ve tart aletlerinin bakm ve denetimine ilikin ilemler:Hastane eczanesinde bulunan l ve tart aletlerinin bakm belirli aralklarla teknisyenler tarafndan yaplr ve eczaclar tarafndan kontrol edilir. Herhangi bir arza durumunda hastane teknik personelinden yardm istenir. Eer hastane teknik ekibi sorunu halledemezse yetkili firmann servisi ile irtibat kurularak arzann giderilmesi salanr.

18) Depodan eczaneye ila ekimi: kalemlerin

&stok

19)

lalarn ve dier

kontrol

ve

yerleimi:Benim staj yaptm servis eczanesi, genel ila stounu ve/veya kalan ila miktarn an be an bilgisayar sistemi yardmyla grebiliyordu, buna ek olarak servislerdeki ila stounu da takip etme olanana da sahipti. stendii taktirde geriye dnk herhangi bir zaman diliminde ya da gemiteki herhangi bir zaman aralnda servislere verilen ilalar ya da servislerce tketilen ilalar hakknda dkmler karma olanana da sahipti. Kullanlan paket program sayesinde stoklarda herhangi bir ilacn eczac tarafndan belirlenen kritik seviye altna dmesi halinde bu durumun hatrlatlmas ans da vard. Servis eczanesinde raflarda herhangi bir ilacn azalmas durumunda mstahdeme durum bildirilerek depodan istenilen adette eczaneye ila kartlyordu, hastanede ayrca bir depo eczanesi bulunmadndan deponun sorumluluu da tek eczacya aitti ve depodan servis eczanesine karlacak ila ya da malzeme iin herhangi bir prosedre gerek duyulmuyordu. Hastanenin genel ila stou az evvel de belirtildii gibi hastanede kurulmu bilgisayar ana bal bir bilgisayar sistemi ile yaplyordu. Her ila almnda, alnan ilacn ad ve miktar bilgisayara giriliyor ve bu ekilde stok bilgisayara yklenmi oluyordu. Servislere ila gnderilmesi esnasnda ise yine ayn paket program kullanlarak servis ila istekleri kaydediliyor ve onayland anda sz konusu ilalar genel stoktan dlyordu. stenilen her herhangi bir anda stokta ne kadar ila olduu da bu sayede izlenebiliyordu. Hastanedeki bilgi a sayesinde servislerdeki toplu istemle verilen ilalarn ve malzemenin izlenmesi de mmkn klnmt. Bilgisayar program, herhangi bir ilacn haftalk, aylk, aylk ya da istenilen herhangi bir zaman srecindeki gidiini tablo ya da grafik olarak eczacnn grmesine imkan veriyordu. Eczac, bilgisayara her ila iin gidi hzna gre belirlenmi bir kritik seviye girii yapar. Stoklardaki ila says bu noktann altna dtnde bilgisayar otomatik olarak bununla ilgili uyar verir ve ilac sipari listesine ekleyip eklemek istemediini eczacya sorar. Stajm yaptm hastane eczanesindeki eczac yllardr ayn hastanede ve yaklak ayn hekimlerle alyor olmann verdii tecrbeyle yaplan ihalelerde yeterli miktarda ila almakta ve stok skntsna fazla dmemektedir. Zira her istendiinde ihale aarak ila alm yapma olana yoktur. haleler belirli aralklarla yaplmaktadr ancak ok kritik durumlarda ihtiya duyulan ilalar iin ihale ama durumu sz konusu olabilmektedir. Bunun nedeni,

belirli aralklarla alan byk ihalelerde byk parti almlarda daha ucuza daha fazla ila almann mmkn olmasdr. halede alm yaplan ilalar toplu olarak hastane deposuna getirilebilecei gibi, miad avantaj salamak iin firma ya da depo ile yaplan anlamaya gre iki ya da parti halinde birka ay arayla da hastaneye getirilme yoluna da gidilebilir. Bu, zellikle raf mr aylarla llecek kadar ksa olan ilalar iin bavurulmaktadr. Zira daha nce de belirttiim gibi staj yaptm hastanede senede iki ya da defa byk ihale yaplyor ve hedef olarak ara zamanlarda yeni almlara gerek grlmemesi iin fazla miktarda ila alnyordu.

20) Eczanede bulunan ilalarn saklama koullar ve alnan nlemler:Firmalardan ya da ecza depolarndan gelen ilalar saym yaplmasnn ardndan, grevlendirilen personel tarafndan depoya indirilir. Depoda ilalarn raflara dizimi belirli bir sra gzetmeksizin yaplmaktadr, herhangi bir ilacn ihtiya annda bulunmas eczacnn ve mstahdemin uzun zaman boyunca edindikleri ainalk sayesinde mmkn olmaktadr. Servis eczanesinde ilalarn raflara diziliinde ise endikasyona ve farmastik ekillere gre karma bir yerleim prensibi gzetilmektedir. IV infzyon zeltileri bir rafta dururken, tabletler ayr bir dolapta bulunmaktadr. Enjeksiyonluk preparatlar ok sayda ve eitte olduundan birka dolaba yerletirilmi ve bunlar iinde genellikle ayn servisler tarafndan bolca istenen ilalar birbirlerine yakn olarak yerletirilmitir. Alar ve kan rnleri gibi soukta saklanmas gereken ilalar servis eczanesi iindeki buzdolaplarnda ve hastane bnyesinde bulunan soutma sistemi ile scakl +4 C e sabitlenmi souk depoda saklanmaktadr. Servis eczanesi ve depo fiziki konumu nedeniyle gne almayan bir durumda olduundan ktan korunarak saklanmas gereken ilalar iin ekstra bir nleme gerek grlmemi, ancak dolaplarn metal kapakl alt taraflarna yerletirilmeye dikkat edilmitir. Uyuturucu ve psikotrop ilalar ise anahtar eczac tarafndan korunan kilitli bir odadaki kilitli dolaplarda muhafaza edilmektedir.

21) la ihalesi ve ila satn alma prensipleri:Hastanenin gereksinimi olan ila ve shhi malzemeleri eczac, hekimlerden de gr alarak belirlerler ve hastane ynetimine bildirilir, bu bildirim srasnda eczac, genel prensip

olarak etken madde ve doz bildirmektedir, ancak tek bir firmann rettii etken maddelerin istenmesinden kanmak iin ayn etkiye sahip bir ila alm iin ila grubu ad da verilebilir. rnein, dk molekl arlkl heparin ya da nc kuak sefalosporin gibi. Bunda amalanan ey, rekabet ortam oluturarak hastane kaynaklaryla daha fazla ila almaktr. Eczacnn oluturduu ila ve tbbi malzeme listesi hastane ynetimine sunulur, hastane ynetimi ise duyuru yaparak gerekli malzemeleri ve ilalar ilan eder. hale artlar ve ihale tarihi belirlenir. hale kapal zarf usul yaplr. Bu ihalelerde ilalar iin Trkiyede Balk Bakanlnca ruhsatlandrlm mstahzarlar reten firmalar girebilir, tbbi malzemeler iinse ancak uluslar aras (CE) kalite standartlarna uygun olan rnleri reten ya da bu rnleri pazarlayan firmalar girebilir. lalar iin bir kalite tespit mekanizmas iletilmemesine ramen, eldiven, enjektr, intraket, bisturi v.b. tbbi malzemeler iin en dk teklifleri sunan firmalardan rnlerinden numuneler istenir ve bunlar kullanacak olan hekim ve hemirelere bu numuneler datlr. Bu personelin geneli tarafndan olumludur eklinde onay verilen rnler fiyat daha yksek olsa dahi tercih edilebilmektedir.

22) Eczanenin yerleim planEczanenin yerleim plan EKte sunulmutur.

23) Hastane ve eczanenin idare dzeniHastane ve eczanenin idari dzeni Bahekim

Hastane Mdr

Bahekim Muavinleri

Mdr Muavinleri

Sorumlu Eczac

Eczane Teknisyenleri

Sekreter

Eczanede alan tm personel (eczaclar, teknisyenler) sorumlu eczacya baldr ve onun denetimindedirler. Sorumlu eczacda bahekim muavinlerinden eczanelerden sorumlu olana baldr.

Ba hekim muavinleri doktor sfat tamak zorundadr. Ancak , mdr ve mdr muavinleri doktor deildir. Bahekim muavinlerinin her birinin ayr bir grevi vardr. rnein sadece bir tanesi eczanelerden sorumludur. Ancak bu kiinin ihale hazrl esnasndaki yazmalar dnda eczaneyle herhangi bir ilikisi yoktur.Mdr ve mdr muavinlerinin de her birinin ayr grevleri vardr. rnein; yemekhane, evre dzeni gibi.

24) Hastane eczacsnn yer ald hastane organlar (srekli geici kurullar)Hastane eczaclar kurum iinde eitli kurullarda grev almaktadr: Bunlardan ba eczac: Hastane Enfeksiyon Kontrol Kurulu Antibiyotik Kontrol Kurulu la Muayene Komisyon Bakanl la Danma ve Tespit Kurulunda grev alr. Ayrca eczaclar ila fiyat kontrol komitesi gibi kurullarda grev almaktadr. ( la ve tbbi malzemelerin ihale komisyonu)

25) Kliniklerin ziyaret edilmesi. Hasta ila isteklerinin dzenlenmesi ve hastaya ila verilme esaslar ve hastalarn taburcu olurken ila kullanm konusunda bilgilendirilmesi:Hasta ila isteklerinin dzenlenmesi ve hastaya ila verilme esaslar, hastalarn taburcu olurken ila kullanm konusunda bilgilendirilmesi hekimler tarafndan yaplmaktadr. Eczacnn bu konuda sz hakk bulunmamaktadr. Bunun nedeni kliniklerin ve hastalarn eczac tarafndan ziyaret edilmemesidir.

26) Staj yaptnz eczanede klinikler aras veya hastaneler aras iletiimin saland bir bilgisayar sistemi var m? Bilgisayar hastane eczanelerinde nasl hizmet veriyor:Staj yaptm hastanede hastane ii iletiim ve koordinasyona yardmc olan bir bilgisayar altyaps kuruluydu ve bu sayede eczanede ila giri knn yaplmas stok kontrol gibi ilerin yaplmasnda kullanlmaktayd. hale ya da dorudan temin yoluyla alnan her ila bilgisayarda giriler ksmna eklenir ve stoka dahil edilirdi. stendii anda,

istenen zaman dilimine gre bir ilacn giri ve k gzlenebilmektedir. Bilgisayar yazlm gelimi bir program olduundan Trkiyede ruhsatl tm ilalar prospekts zetleri ve edeerleri de dahil olmak zere olmas gereken tm bilgilerle beraber sistemde kaytl bulunmaktadr. Herhangi bir ila girii ya da k yaplacanda yaplmas gereken alfabetik listeden o ilacn adnn zerine gelmek ve o ilala ilgili seeneklerden istenen ilemi tklamaktan ibarettir. Ayn bilgisayar paket program, hastanedeki dier bilgisayarlarla da balantl idi, bu sayede servisler arasnda ve hastanenin laboratuar, eczane, ameliyathane vb her organn birbirine olan i iletiimleri bu ekilde yaplabilmektedir. Sistem, servis ila isteklerinin servisteki bilgisayara girilerek, order ve vizite defterlerine gerek olmadan servislerin ila isteminde bulunmasna dahi olanak salamaktayd, ancak ila isteminde esas olan hekimin kae ve imzasnn bulunduu resmi evraklar olduundan bilgisayar burada yardmc pozisyona dyor, servis ihtiyalarn toplamak iin kullanlyordu. Bilgisayar sistemi sayesinde laboratuar tetkikleri istenen bir hastann, gidip kan idrar vb numune vermesi ardndan elde edilen bulgularn, tetkikleri isteyen hekimin kendine zel ifresiyle giri yapt servis bilgisayarnda grlmesi, salk hizmetlerinin kalitesi ve hz asndan teknolojinin salad yararlar adna arpc bir rnektir. zet olarak hastane eczanesinde bilgisayarn kullanm alanlar, stok kontrol, hastane ii ila gidiat, servis-eczane iletiiminin salanmas, hzl byyen ila skalas ile ilgili son bilgilerin (yeni muadiller vs) eczacya ulatrlmasnda araclk, yatan hastalara uygulanan tedavi eklinin izlenmesi, kulland ilalar ve hastaln gidiat eklinde bilgiler alnabilmektedir. Taburcu olacak hastann fatura dzenlenmesi de bu bilgisayar sisteminden yararlanlarak yaplr. Hastaneler aras zellemi bir bilgisayar sistemi olmamasna karn, nternet olanaklaryla birbirinden uzak hastane eczanelerinin zellikle miadlar yaklam olan ilalar, israf olmadan gidiatlarnn daha iyi olduu baka bir hastaneyle takas ya da hibe edilmesine olan katks azmsanamayacak derecede nemli bir konudur.

27) Hastane eczaclarna ynelik hizmet iin eitim etkinlikleri:Staj yaptm hastane eczanesinde hastane eczaclarna ynelik herhangi bir hizmet iin eitim etkinlik yapldna ahit olmadm.

28) Hastane eczanesi- l Salk Mdrl ilikileri:

Devlet hastaneleri, dorudan l Salk Mdrlne bal olduundan hastane eczaneleri de dolayl olarak bu kuruma baldr. l Salk Mdrlnn eczaneyi denetleme yetkisi vardr. Bunun yannda serbest eczanelerde olduu gibi, hastane eczaneleri de oluturulurken l Salk Mdrl tarafndan kontrol edilir ve olur alnd taktirde alabilir. Allar akabinde bu kurum tarafndan verilen reete kayt defteri, uyuturucu-psikotrop defteri alma ve tutma zorunluluu var. Hastane eczanesi ayrca il salk mdrl tarafndan yollanan seri numaras belli yeil ve krmz reeteleri, imza karlnda hekime teslim etmek hususunda l Salk Mdrl ile hekim arasnda kpr vazifesi grr. Hastane eczanesi; eitli alar (kuduz, akrep, tetanos ,ylan serumu), ve PPD solsyonunu il salk mdrlnden ayniyat karl alr. Ayrca krmz, yeil ve mor reetelerin birer nshalarn da serbest eczanelerde olduu gibi kontrol amal il salk mdrlne gnderilir.

29) Hastane eczanesi-Blge Eczac Odas ilikileriHastane eczanesinin Blge Eczac odas ile ilikisi bulunmamaktadr. Zira eczac odalar daha ok serbest eczaneleri ve eczaclar kapsayan meslek rgt grnmndedir. Serbest eczanelerin eczaclarnn blge ecza odalarna kaydolma zorunluluu olmakla birlikte, hastane eczaclar iin byle bir zorunluluk yoktur, yine de eczac istee bal olarak odaya kaydolma hakkna sahiptir. Bu ekilde ecza odalar ve TEB tarafndan gnderilen yaynlara sahip olabilir, zaman zaman alan mesleki seminer sempozyum, fuar ve toplantlar hakknda bilgilendirilebilir, bunlara katlma olanana kavuabilmektedir. Bunlar dnda hastane eczanesi ile blge eczac odas arasnda herhangi bir iliki sz konusu olmamaktadr.