Upload
others
View
0
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
‘Ba chóir go mbeadh an phleanáil don litearthacht…,ní amháin sna ceachtanna teanga agus litearthachta… ach thar an churaclam ar fad bunaithe ar chláir struchtúrtha atá in oiriúint do riachtanais gach ranga ar an iomlán agus do riachtanais a dhaltaí aonair. Ba chóir go gcuirfeadh sé daltaí ar a gcumas leis an eolas, tuiscint agus scileanna atá sonraithe i riachtanais reachtúla an churaclaim athbhreithnithe a fhorbairt. Ní mór go mbeadh ionchais mhóra ag na múinteoirí do gach dalta.’ (‘Gach Scoil ina Scoil Mhaith’. An Roinn Oideachas Meitheamh 2008)
Díríonn Féasta Focal ar an chéad 200 focal ardmhinicíochta sa Ghaeilge i léitheoireacht páistí ag leibhéal na bunscolaíochta. Tá tábhacht nach beag ag baint leis na focail seo cionn is gurb iad is minice a thagann aníos i mbunús na dtéacsanna léitheoireachta ach go mbíonn deacrachtaí ag roinnt páistí le cuid acu. Cuideoidh Féasta Focal leis na páistí sin na focail a aithint agus a úsáid trí na cleachtaí agus na cluichí san acmhainn agus iad ag obair ina n-aonar nó i ngrúpaí. Is acmhainn é seo is féidir a úsáid de réir mar is gá nó is mian go háirithe de réir bharúil phroifisúnta an mhúinteora ar riachtanais an pháiste. Ní cúrsa ná scéim struchtúrtha léitheoireachta é ná acmhainn a thacaíonn le modheolaíocht ar leith ach ba chóir dó trí úsáid thomhaiste muinín an pháiste a bhfuil na deacrachtaí sin aige/aici a threisiú.
‘Is féidir deacrachtaí foghlama a chosc nó a mhaolú do go leor páistí trí mheasúnuithe luatha cuimsitheacha ar a gcuid feidhmíochta, le straitéisí idirghabhála cuí ina dhiaidh sin a mhaolaíonn na baic atá ann ar fhoghlaim. Tugann taighde le fios … go ndéanann taighde, diagnóis agus soláthar ceart ag céim luath difríocht mhór do dheiseanna saoil.’ (‘An Bealach Chun Tosaigh do Riachtanais Speisialta Oideachais agus Chuimsiú’. An Roinn Oideachais Lúnasa 2009)
Tá áit lárnach ag measúnú múnlaitheach inár scoileanna agus is féidir le háit lárnach bheith ag ‘Féasta Focal’ sa mheasúnú seo fosta. Tig leis an mhúinteoir a aithint
go bhfuil feabhas ag teacht ar dhaltaí tríd an dóigh a bhfuil siad ábalta na focail a úsáid agus iad ag caint, ag scríobh agus ag léamh.
Tá sé tábhachtach go bhfuil siad ábalta na focail a aithint agus a thuiscint i gcomhthéacsanna difriúla trasna an churaclaim. Ní focail gan nasc iad.
Ní acmhainn do pháistí le Riachtanais Bhreise amháin ‘Féasta Focal’ agus mar sin de is féidir a úsáid le gach páiste. Tugann ‘Féasta Focal’ dúshraith do gach páiste tabhairt faoi gach aon ghné den churaclam.
Tá sé iontach tábhachtach go mbaineann na páistí sult agus spraoi as ‘Féasta Focal’. Moltar cloí leis na céimeanna éagsúla agus na háiseanna breise i ngach aon chéim a úsáid le tuiscint iomlán a dhaingniú. Nuair atá an múinteoir sásta go bhfuil na focail ar eolas ag páistí ag céim ar leith moltar na páistí a bhogadh ar aghaidh ansin chuig an chéad chéim eile. Tá sé iontach tábhachtach go dtuigeann na páistí roimh ré na gníomhaíochtaí agus na cluichí ag gach céim.
Is cinnte nach mbeadh ‘Féasta Focal’ ann gan an taighde cuimsitheach a bhí déanta ag Dr. Gabrielle Nig Uidhir, Coláiste Ollscoile Naomh Muire, Béal Feirste, mar chuid de ‘Áis Mheasúnaithe sa Luathlitearthacht: Treoir do Theagasc na Litearthachta’ agus beimid faoi chomaoin go deo aici as. Ba í Gabrielle a d’aimsigh an chéad 200 focal ardmhinicíochta agus is ar an taighde seo a bunaíodh ‘Féasta Focal’. Ar ndóigh, beimid faoi chomaoin go mór fosta ag Risteard Mac Daibhéid a chuir an pacáiste seo le chéile do CCEA agus a d’obair go dúthrachtach lena chur ar fáil don earnáil. Chomh maith leis sin, táimid iontach buíoch fosta do pháistí Ghaelscoil Éadain Mhóir Doire a thriail na cluichí agus na leathanaigh thacaíochta agus a thug moltaí dúinn.
Tá ‘Féasta Focal’ ar fáil chomh maith ar shuíomh gréasáin Churaclam Thuaisceart Éireann, www.nicurriculum.org.uk, áit ar féidir leis an mhúinteoir na háiseanna éagsúla a íoslódáil.
Féasta Focal
Cluiche PéiríDéantar 2 fhótachóip de gach leathanach ar pháipéar nó ar chairtchlár. Ansin gearrann tú suas na focail. Cuireann tú gach focal síos bunoscionn, meascann tú iad agus iarrann tú ar na páistí iarracht a dhéanamh péirí a aimsiú.
Nuair a thógann na páistí na focail tá sé an-tábhachtach go léann siad na focail, fiú mura n-éiríonn leo an péire a fháil. Is é an páiste leis an líon is mó péire ag an deireadh an buaiteoir. Is féidir leis an chluiche seo a imirt i mbeirteanna, i dtriúir, i gceathrair srl.
Cártaí FocalIs spléach-chártaí beaga iad seo is féidir leat a úsaid agus tú ag obair le páiste aonarach nó le grúpa beag.
Cuardach FocalTéann na focail síos, trasna nó ar fiar.
Meaitseáil na FocailCaithfidh an páiste ciorcal a chur thart ar an fhocal a mheaitseálann sé.
Focail Mheasctha–1Is leathanaigh bhreise iad seo agus moltar iad a úsáid mar áis dhúshlánach le páistí a bhfuil ag éirí go maith leo leis na focail ardmhinicíochta. I ndiaidh do pháistí na leathanaigh seo a dhéanamh is féidir iad a bhogadh ar aghaidh chuig ‘Focail Mheasctha 2’.
Níl leathanach ann do na focail 1–10 mar tá cuid de na focail róghairid.
Focail Mheasctha–2Arís, is leathanaigh bhreise iad seo agus moltar iad a úsáid mar áis dhúshlánach le páistí a bhfuil ag éirí go maith leo leis na focail ardmhinicíochta agus atá i ndiaidh ‘Focail Mheasctha 1’ a dhéanamh.
Níl leathanach ann do na focail 1–10 mar tá cuid de na focail róghairid.
Focail in AbairtíLeis na leathanaigh seo caithfidh na páistí na focail ardmhinicíochta a chur in abairtí.
CrosfhocailTosaíonn na crosfhocail leis na focail 21–30. Níl crosfhocail ar bith ann d’fhocail 1–10 nó 11–20.
Leis na páistí is mó ábaltacht a shíneadh is féidir na focail atá sa bhosca a chlúdach.
ClárNótaí don mhúinteoir:
‘Cé aige a bhfuil…?’Is féidir na cártaí i ngach cluiche a lannú, iad a ghearradh suas agus iad a roinnt go cothrom idirna páistí sa rang/ghrúpa.
Má tá tú ag imirt an chéad chluiche ‘Focail 1-10’ le grúpa beag de chúigear, mar shampla, tuganntú amach 2 chárta do gach páiste. Tosaíonn an páiste leis an chárta a bhfuil an cailín beag airagus críochnaíonn an cluiche leis an pháiste ag a bhfuil an cárta a chríochnaíonn le ‘Tá X agam. Tá an cluiche thart!’. Gach uair a léann an páiste a c(h)árta tiontaíonn sé/sí é bunoscionn.Má tá tú ag imirt an chluiche ‘Focail 1–20’ le cúigear, mar shampla, tugann tú 4 chárta do gachpáiste. Má tá tú ag imirt an chluiche ‘Focail 1–40’ le rang iomlán de 20 páiste ann, mar shampla, tugann tú 2 chárta do gach páiste srl.
Dá mba mhaith leat cluiche a imirt leis an rang ar fad moltar duit an chéad seit de na cártaí sin a thabhairt do na páistí is lú ábaltacht sa dóigh is go mothaíonn siad go bhfuil siad rannpháirteach sa chluiche leis an rang iomlán.
Is féidir an cluiche a imirt in éadan an chloig, agus iarracht a dhéanamh an cluiche a dhéanamh níos gasta.
Tá sé tábhachtach go mbíonn cóip de na cártaí uilig atá an grúpa/rang a hdéanamh ag an mhúinteoir lena chinntiú nach bhfágann siad ar lár focal ar bith.
Cártaí FocalIs féidir na cártaí focal seo a íoslódáil ó shuíomh gréasáin Churaclam Thuaisceart Éireann: www.nicurriculum.org.uk, iad a lannú agus a chur ag barr thábla an pháiste le cuidiú leo na focail ardmhinicíochta a aithint agus a scríobh. Tá na focail in ord aibítre in áit bheith in ord ardmhinicíochta sa dóigh is go mbeidh sé níos fusa do na páistí focail a aimsiú agus iad i mbun scríbhneoireachta. Ag an tús aimsíonn siad na focail le cuidiú an mhúinteora de réir cóid, mar shampla B4 = as, C7 = chuir srl. Dé réir a chéile ba chóir dóibh éirí níos neamhspleáiche agus bheith ábalta focail a aimsiú ar a gconlán féin. Nuair atá an chéad 100 focal ar eolas acu tabhair an cárta ar an dara 100 focal ardmhinicíochta dóibh.
SeicliostaIs féidir an seicliosta seo a úsáid le measúnú a dhéanamh ar gach páiste i do rang am ar bith le linn na scoilbhliana ar aithint na bhfocal ardmhinicíochta.
Nathracha is DréimiríTá 38 cluiche de ‘Nathracha is Dréimirí’ bunaithe ar an dá chéad focal ardmhinicíochta. Seo thíos na rialacha a bhaineann leo:
• Is féidir le beirt, triúr nó ceathrar an cluiche seo a imirt. • Bíonn cnaipe de dhath difriúil ag gach páiste. Moltar cnaipí trédhearcacha a úsáid sa dóigh is go
bhfuil na páistí in ann na focail a fheiceáil tríd na cnaipí.• Úsáid dísle amháin. Ní gá 6 ar an dísle a fháil le tosú.• Caithfidh na páistí gach focal i ngach cearnóg a rá agus iad ag dul tríd an chluiche, mar shampla
má chaitheann siad 4 ag an tús caithfidh siad na focail atá i gcearnóg 1, i gcearnóg 2, i gcearnóg 3 agus i gcearnóg 4 a rá srl.
• Mínigh do na páistí má thagann siad ar chearnóg ina bhfuil bun an dréimire go bhfuil cead acu dul suas an dréimire sin agus má thagann siad ar chearnóg ina bhfuil cloigeann nathrach go gcaithfidh siad dul síos go bun na nathrach sin.
• Cibé duine a bhaineann 100 amach ar dtús, is é/í sin an buaiteoir.
11-20
1-10
21-30
31-40
41-50
51-60
61-70
1-1
0
1-10FOCAIL
1
Focail1–10Cluiche Péirí/Cártaí Focal
an ag
tá ar
agus arsa
a sé
bhí sa
2
Focail1–10
An bhfuil tú ábalta na focail seo a fháil sa Chuardach Focal thuas?
a g b s é t
c a r s a á
a d b h í o
g m n a r s
u t a n d a
s u a c e s
an arsa ag a tá
sé ar bhí agus sa
Cuardach Focal
11-20
1-10
21-30
31-40
41-50
51-60
61-70
11
-20
11-20FOCAIL
3
Focail11–20Cluiche Péirí/Cártaí Focal
sí siad
seo go
na is
mé daidí
rith maith
4
Focail11–20 Cuardach Focal
An bhfuil tú ábalta na focail seo a fháil sa Chuardach Focal thuas?
s í c h e p m s
g l t u d o a e
o i s i a d i o
r i t h i n t m
i o m m d h h u
s f d é í g n a
sí is siad mé seo
daidí go rith na maith
_kbellCross-Out
5
Focail11–20Meaitseáil na Focail
Meaitseáil gach focal thíos. Cuir ciorcal thart ar an fhreagra cheart. Tá an chéad cheann déanta duit.
bhí bíh íbh bhí bbhi
sí ís is si sí
siad sdai siaid siad said
seo seo soe eos soo
go og go oog óg
na an ná na ann
is is si sí ís
mé má mí ém mé
daidí dadaí daidí daida ddaii
rith rthi rith rrith ríth
maith mathi mthia mthai maith
6
Focail11–20 Focail Mheasctha–1
Tá na focail thíos measctha. An dtig leat iad a oibriú amach? Tugtar an túslitir duit.
bíh b h í
ís s __
disa s __ __ __
eso s __ __
og g __
an n __
si i __
ém m __
dídia d __ __ __ __
thir r __ __ __
tahim m __ __ __ __
7
Focail11–20Focail Mheasctha–2
Tá na focail thíos measctha. An dtig leat iad a oibriú amach? Tá an chéad cheann déanta duit.
bíh b h í
ís __ __
disa __ __ __ __
eso __ __ __
og __ __
an __ __
si __ __
ém __ __
dídia __ __ __ __ __
thir __ __ __ __
tahim __ __ __ __ __
8
Focail11–20 Focail in Abairtí
Léigh gach focal atá sa bhosca thuas agus ansin cuir gach ceann in abairt.
sí siad seo go na is mé daidí rith maith
1. ( sí ) .............................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
2. ( siad ) ........................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
3. ( seo ) .........................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
4. ( go ) ...........................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
5. ( na ) ...........................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
6. ( is ) .............................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
7. ( mé ) ..........................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
8. ( daidí ) ......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
9. ( rith ) .........................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
10. ( maith ) .....................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
11-20
1-10
21-30
31-40
41-50
51-60
61-70
21
-30
21-30FOCAIL
9
Focail21–30Cluiche Péirí/Cártaí Focal
liom níl
isteach mamaí
le amach
anois dul
amharc mór
10
Focail21–30 Cuardach Focal
l i o m c f u g b o
r t c d a e p s e p
u t d i s t e a c h
f s a c a b o b n a
n í l n h m i d r m
b d g s t a h e o a
m a m a í n h a m c
g c l m f o l p r h
l s d u l i m n a c
e u i r g s h m ó r
liom níl isteach mamaí le
amach anois dul amharc mór
An bhfuil tú ábalta na focail seo a fháil sa Chuardach Focal thuas?
11
Focail21–30Meaitseáil na Focail
bhí bíh íbh bhí bbhi
liom loim liom lmio limo
níl lín nil níl nlí
isteach isteach istaech isatech istecah
mamaí mamía maamí amamí mamaí
le le el lí lé
amach amcha maach amach amcah
anois asoin anois ansoi anios
dul dul dlu lud udl
amharc amhrac ahamrc amharc amhacr
mór mró mor rmó mór
Meaitseáil gach focal thíos. Cuir ciorcal thart ar an fhreagra cheart. Tá an chéad cheann déanta duit.
12
Focail21–30 Focail Mheasctha–1
Tá na focail thíos measctha. An dtig leat iad a oibriú amach? Tugtar an túslitir duit.
bíh b h í
moli l __ __ __
lín n __ __
tasiche i __ __ __ __ __ __
amíma m __ __ __ __
el l __
camha a __ __ __ __
siona a __ __ __ __
lud d __ __
carham a __ __ __ __ __
ómr m __ __
13
Focail21–30Focail Mheasctha–2
Tá na focail thíos measctha. An dtig leat iad a oibriú amach? Tá an chéad cheann déanta duit.
bíh b h í
moli __ __ __ __
lín __ __ __
tasiche __ __ __ __ __ __ __
imíma __ __ __ __ __
el __ __
camha __ __ __ __ __
siona __ __ __ __ __
lud __ __ __
carham __ __ __ __ __ __
ómr __ __ __
14
Léigh gach focal atá sa bhosca thuas agus ansin cuir gach ceann in abairt.
Focail21–30 Focail in Abairtí
liom níl isteach mamaí le amach anois dul amharc mór
1. ( liom ) ....................................................................................................................
.................................................................................................................................
2. ( níl ) .......................................................................................................................
.................................................................................................................................
3. ( isteach ) ...............................................................................................................
.................................................................................................................................
4. ( mamaí ) ...............................................................................................................
.................................................................................................................................
5. ( le ) ........................................................................................................................
.................................................................................................................................
6. ( amach ) ................................................................................................................
.................................................................................................................................
7. ( anois ) ..................................................................................................................
.................................................................................................................................
8. ( dul ) ......................................................................................................................
.................................................................................................................................
9. ( amharc ) ..............................................................................................................
.................................................................................................................................
10. ( mór ) ....................................................................................................................
.................................................................................................................................
15
Focail21–30
Déan iarracht an crosfhocal seo thíos a líonadh isteach ag úsáid na leideanna ag an bhun.
Trasna1. Tá mo chara ag ____ go dtí an linn snámha ar 6 a chlog.4. ____ mé ar scoil inniu. Tá mé tinn.5. Tá _____ agus daidí sa teach.9. “____ libh anois! Tá sé ag cur fearthainne,” arsa an múinteoir.10. Tá an cat beag ach tá an madadh ____.
Síos2. “Tar ____ go dtí an siopa,” arsa mo chara.3. An bhfuil tú ag dul ____?6. Bhí mé ag ____ ar an teilifís ar maidin.7. Tá sí ag dul ____ go dtí an carr.8. “Is ____ mo chara an cóta sin,” arsa Pól.
1 2
3
4
5 6 7
8
9
10
amach dul anois liom mór níl le isteach mamaí amharc
Crosfhocal
11-20
1-10
21-30
31-40
41-50
51-60
61-70
31
-40
31-40FOCAIL
16
Focail31–40Cluiche Péirí/Cártaí Focal
ní beag
suas leis
mo bhfuil
ina ann
féach é
17
Focail31–40 Cuardach Focal
An bhfuil tú ábalta na focail seo a fháil sa Chuardach Focal thuas?
l n í m c a n n g o
r t f d a e p s e i
u h d é s m é a c n
f s b c a b o d n a
b í h n o c i d r m
e d f s t a h e o f
a a u a s u a s m c
g c i m f o l p r t
l s l u l i r n a c
m o i r o s l e i s
ní beag suas leis mo
bhfuil ina ann féach é
18
Focail31–40Meaitseáil na Focail
Meaitseáil gach focal thíos. Cuir ciorcal thart ar an fhreagra cheart. Tá an chéad cheann déanta duit.
bhí bíh íbh bhí bbhi
ní ní ín na ni
beag baeg bgae geab beag
suas saus suas ssua suass
leis lees leis lies lsie
mo om mó mo ma
bhfuil bhiulf bhfuil bhfiul bhliuf
ina ain ani ini ina
ann ann nan an naa
féach fáeach féach fáeech fécha
é í éí íé é
19
Focail31–40 Focail Mheasctha–1
Tá na focail thíos measctha. An dtig leat iad a oibriú amach? Tugtar an túslitir duit.
bíh b h í
ín n __
geab b __ __ __
sasu s __ __ __
eils l __ __ __
om m __
fhulib b __ __ __ __ __
ani i __ __
nan a __ __
cahéf f __ __ __ __
20
Focail31–40Focail Mheasctha–2
Tá na focail thíos measctha. An dtig leat iad a oibriú amach? Tá an chéad cheann déanta duit.
bíh b h í
ín __ __
geab __ __ __ __
sasu __ __ __ __
eils __ __ __ __
om __ __
fhulib __ __ __ __ __ __
ani __ __ __
nan __ __ __
cahéf __ __ __ __ __
21
Focail31–40
Léigh gach focal atá sa bhosca thuas agus ansin cuir gach ceann in abairt.
Focail in Abairtí
1. ( ní ) ............................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
2. ( beag ) ......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
3. ( suas ) .......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
4. ( leis ) .........................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
5. ( mo ) ..........................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
6. ( bhfuil ) .....................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
7. ( ina ) ..........................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
8. ( ann ) ........................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
9. ( féach ) .....................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
10. ( é ) ..............................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
ní beag suas leis mo bhfuil ina ann féach é
22
Focail31–40Crosfhocal
Déan iarracht an crosfhocal seo thíos a líonadh isteach ag úsáid na leideanna ag an bhun.
beag ní ina féach ann leis suas bhfuil
1 2 3
4
5 6
7
Trasna1. “An _____ tú go maith inniu?” arsa mamaí.
4. “Cá bhfuil do chara Liam ___ chónaí?” arsa Gráinne.
5. Bhí an gasúr ag rith ____ an bóthar.
7. “____ maith liom tae,” arsa Úna.
Síos1. Tá an madadh mór ach tá an cat ____.
2. “Cé ____ an cóta seo?” arsa an múinteoir.
3. “____ air seo anois,” arsa an múinteoir.
6. Lá deas atá _____.
11-20
1-10
21-30
31-40
41-50
51-60
61-70
41
-50
41-50FOCAIL
23
Focail41–50Cluiche Péirí/Cártaí Focal
léim chuaigh
liathróid súgradh
ó chonaic
tú do
tháinig gáire
24
Focail41–50 Cuardach Focal
An bhfuil tú ábalta na focail seo a fháil sa Chuardach Focal thuas?
l é i m c f a f b ó
i t c h u a i g h c
a t d i s t e a c h
t s ú g r a d h n o
h h l n h r g d r n
r d á s t a á e o a
ó a n i í n i a m i
i c l m n o r p r c
d s t u l i e n t ú
e u d o b s g m ó r
léim chuaigh liathróid súgradh ó
do tháinig chonaic gáire tú
25
Focail41–50Meaitseáil na Focail
Meaitseáil gach focal thíos. Cuir ciorcal thart ar an fhreagra cheart. Tá an chéad cheann déanta duit.
bhí bíh íbh bhí bbhi
léim léim leím limé élim
chuaigh chiuagh chuaigh chiuigh chaiugh
liathróid laithróid liathrdói liathróid laithriód
súgradh sígradh súgrdha súrgadh súgradh
ó om ó mo o
chonaic chnocia choniac chonaic chnoiac
tú tú tí út tu
do od don do dá
tháinig táinig tháinig táhinig tháingi
gáire gíare gárie gáirí gáire
26
Focail41–50 Focail Mheasctha–1
Tá na focail thíos measctha. An dtig leat iad a oibriú amach? Tugtar an túslitir duit.
bíh b h í
méli l __ __ __
gachiuh c __ __ __ __ __ __
tahildóir l __ __ __ __ __ __ __ __
grashúd s __ __ __ __ __ __
hincoca c __ __ __ __ __ __
út t __
od d __
gáinhit t __ __ __ __ __ __
ráige g __ __ __ __
27
Focail41–50
Tá na focail thíos measctha. An dtig leat iad a oibriú amach? Tá an chéad cheann déanta duit.
bíh b h í
méli __ __ __ __
gachiuh __ __ __ __ __ __ __
tahildóir __ __ __ __ __ __ __ __ __
gráshúd __ __ __ __ __ __ __
hincoca __ __ __ __ __ __ __
út __ __
od __ __
gáinhit __ __ __ __ __ __ __
ráige __ __ __ __ __
Focail Mheasctha–2
28
Focail41–50
Léigh gach focal atá sa bhosca thuas agus ansin cuir gach ceann in abairt.
1. ( léim ) ........................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
2. ( chuaigh ) ................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
3. ( liathróid ) ...............................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
4. ( súgradh ) ................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
5. ( ó ) ..............................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
6. ( chonaic ) .................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
7. ( tú ) ............................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
8. ( do ) ...........................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
9. ( tháinig ) ..................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
10. ( gáire ) ......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
léim chuaigh liathróid súgradh ó chonaic tú do tháinig gáire
Focail in Abairtí
29
Focail41–50
Déan iarracht an crosfhocal seo thíos a líonadh isteach ag úsáid na leideanna ag an bhun.
Trasna3. ____ mé an madadh ag rith i ndiaidh an chait.5. Bhí Pól ag ____ suas agus anuas ar an leaba.7. “Cá bhfuil ____ ag dul?” arsa mo chara liom.8. Bhí mo chara ag ____ nuair a thit mé isteach san uisce.9. “Cuir ort ____ chóta,” arsa mo mhamaí liom.
Síos1. Bhí Rang 7 ag imirt le _____ sa chlós ag am sosa.2. ____ Liam ar scoil sa bhus ar maidin.4. ____ Póla abhaile ar 11 a chlog mar bhí sí tinn.6. Is maith le Rang 1 bheith ag ____ le blocanna.
1
2
3 4
5 6
7
8
9
gáire léim chonaic liathróid súgradh do tú tháinig chuaigh
Crosfhocal
11-20
1-10
21-30
31-40
41-50
51-60
61-70
51
-60
51-60FOCAIL
30
Focail51–60
raibh cat
gach chuig
leat teach
scoil fearthosaigh sásta
Cluiche Péirí/Cártaí Focal
31
Focail51–60
An bhfuil tú ábalta na focail seo a fháil sa Chuardach Focal thuas?
c t o n c f u g b r
i h c h t s c o i l
a o u i s e e a l t
b s ú i r a a h n o
h a l n g m r c r n
l i á s á s t a h r
e g m g í l i f m a
a h l m n c r p r i
t s d f e a r n t b
g a c h g t g e ó h
raibh cat gach chuig leat
teach scoil fear thosaigh sásta
Cuardach Focal
32
Focail51–60
Meaitseáil gach focal thíos. Cuir ciorcal thart ar an fhreagra cheart. Tá an chéad cheann déanta duit.
bhí bíh íbh bhí bbhi
raibh raibh riabh rhaib raihb
cat tac cta catt cat
gach gaach gach cagh gahc
chuig chiug chuig chugi chuag
leat late leit leta leat
teach tache taech teach teahe
scoil scoli scoil scoll scilo
fear faer frea fear feer
thosaigh thosiagh thoisagh thisoigh thosaigh
sásta sátsa sásta stása sássta
Meaitseáil na Focail
33
Focail51–60
Tá na focail thíos measctha. An dtig leat iad a oibriú amach? Tugtar an túslitir duit.
bíh b h í
habri r __ __ __ __
tac c __ __
hacg g __ __ __
hucig c __ __ __ __
tale l __ __ __
hatec t __ __ __ __
liosc s __ __ __ __
afer f __ __ __
agithhos t __ __ __ __ __ __ __
stása s __ __ __ __
Focail Mheasctha–1
34
Focail51–60
Tá na focail thíos measctha. An dtig leat iad a oibriú amach? Tá an chéad cheann déanta duit.
bíh b h í
habri __ __ __ __ __
tac __ __ __
hacg __ __ __ __
hucig __ __ __ __ __
tale __ __ __ __
hatec __ __ __ __ __
liosc __ __ __ __ __
afer __ __ __ __
agithhos __ __ __ __ __ __ __ __
stása __ __ __ __ __
Focail Mheasctha–2
35
Focail51–60
Léigh gach focal atá sa bhosca thuas agus ansin cuir gach ceann in abairt.
1. ( raibh ) ......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
2. ( cat ) ..........................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
3. ( gach ) .......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
4. ( chuig ) .....................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
5. ( leat ) .........................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
6. ( teach ) .....................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
7. ( scoil ) .......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
8. ( fear ) ........................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
9. ( thosaigh ) ...............................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
10. ( sásta ) ......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
raibh cat gach chuig leatteach scoil fear thosaigh sásta
Focail in Abairtí
36
Focail51–60
Déan iarracht an crosfhocal seo thíos a líonadh isteach ag úsáid na leideanna ag an bhun.
Trasna2. Rith an ____ beag dubh go gasta trasna an bhóthair.3. Tá mé iontach ____ ar fad mar fuair mé £5 ó mo mhamó.7. “Ba mhaith liom dul ____,” arsa Liam le mamaí.9. Tá Rang 7 ag dul ____ an linn snámha ar 12 a chlog.10. ____ an cluiche peile idir Doire agus Tír Eoghain ar 2 a chlog.
Síos1. Ní raibh mo mhúinteoir ar ____ inniu. Bhí sí iontach tinn.4. Cheannaigh m’uncail ____ mór nua in aice leis an trá.5. Tá ____ duine i mo rang níos mó ná mise.6. Ní ____ mo chara ar scoil le cúpla lá. Tá sé iontach tinn.8. Chonaic mé bean bheag agus ____ mór ard ag siúl síos an bóthar.
sásta gach teach raibh fear cat thosaigh scoil leat chuig
1
2
3 4
5 6
7 8
9
10
Crosfhocal
11-20
1-10
21-30
31-40
41-50
51-60
61-70
61
-70
61-70FOCAIL
37
Focail61–70
fuair cá
mise deir
sin chuir
siopa ghairdín
thig rothar
Cluiche Péirí/Cártaí Focal
38
Focail61–70
An bhfuil tú ábalta na focail seo a fháil sa Chuardach Focal thuas?
s t i m c f u m r ó
i i c h f s u o c á
c o o i s e e a c h
h s ú p r a a r i o
u a l n a m g o r r
i t d s f t t t h r
r h m d e i r h m m
s i n m n c r a r i
t g d b e m r r t s
g h a i r d í n ó e
fuair cá mise deir sin
chuir siopa ghairdín thig rothar
Cuardach Focal
39
Focail61–70
Meaitseáil gach focal thíos. Cuir ciorcal thart ar an fhreagra cheart. Tá an chéad cheann déanta duit.
bhí bíh íbh bhí bbhi
fuair fiaur fuair fruia fuiar
cá cá ác cé ac
mise msie mies mise mesi
deir dire dier deir drei
sin nis san sni sin
chuir chiur churi chriu chuir
siopa sopia siopa sipoa siapo
ghairdín gairdín ghiardín ghairdín ghairdan
thig tig thgi htig thig
rothar rothar tharor rathor othrar
Meaitseáil na Focail
40
Focail61–70
Tá na focail thíos measctha. An dtig leat iad a oibriú amach? Tugtar an túslitir duit.
bíh b h í
ruafi f __ __ __ __
ác c __
sime m __ __ __
dire d __ __ __
sni s __ __
huirc c __ __ __ __
paois s __ __ __ __
hídnairg g __ __ __ __ __ __ __
gith t __ __ __
hartor r __ __ __ __ __
Focail Mheasctha–1
41
Focail61–70
Tá na focail thíos measctha. An dtig leat iad a oibriú amach? Tá an chéad cheann déanta duit.
bíh b h í
ruafi __ __ __ __ __
ác __ __
sime __ __ __ __
dire __ __ __ __
sni __ __ __
huirc __ __ __ __ __
paois __ __ __ __ __
hídnairg __ __ __ __ __ __ __ __
gith __ __ __ __
hartor __ __ __ __ __ __
Focail Mheasctha–2
42
Focail61–70
Léigh gach focal atá sa bhosca thuas agus ansin cuir gach ceann in abairt.
1. ( fuair ) .......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
2. ( cá ) ............................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
3. ( mise ) ......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
4. ( deir ) .........................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
5. ( sin ) .........................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
6. ( chuir ) ......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
7. ( siopa ) ......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
8. ( ghairdín ) ................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
9. ( thig ) ........................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
10. ( rothar ) ....................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
fuair cá mise deir sin chuir siopa ghairdín thig rothar
Focail in Abairtí
43
Focail61–70
Déan iarracht an crosfhocal seo thíos a líonadh isteach ag úsáid na leideanna ag an bhun.
Trasna2. Fuair Liam milseáin sa ____ ar maidin.6. Tá crann mór ag fás sa ____.8. ____ mé mo chóta orm mar bhí sé ag cur fearthainne.9. “Tá ____ agus tusa ag dul ag siopadóireacht ar 3 a chlog,” arsa mo mhamaí liom.
Síos1. “Thug Daidí na Nollag ____ mór dearg dom,” arsa Seán.3. ____ liom léim go hard.4. ____ mo mhamaí gúna deas sa siopa inné. 5. “Cé leis ____?” arsa an múinteoir agus cóta ina lámh.7. ____ mo chairde go léir go bhfuil mé an-mhaith ag an pheil.8. “___ bhfuil tú ag dul anois?” arsa Seán le Pól.
siopa deir sin cá chuir thig mise rothar fuair ghairdín
1
2
3
4 5
6 7
8 9
Crosfhocal
11-20
1-10
21-30
31-40
41-50
51-60
61-70
71
-80
71-80FOCAIL
44
Focail71–80
ansin rud
obair leaba
freisin atá
anseo san
thit síos
Cluiche Péirí/Cártaí Focal
45
Focail71–80
An bhfuil tú ábalta na focail seo a fháil sa Chuardach Focal thuas?
o t a n s e o f b r
i b c h l m u r c r
c o a i s t e e a u
d s n i r h a i n d
u s l n r i g s s r
l t á r á t g i i s
r e m d e i r n n a
s i a f n c s a t n
t g d b e c r a t á
s í o s a d í p ó f
ansin rud obair leaba freisin
atá anseo san thit síos
Cuardach Focal
46
Focail71–80
Meaitseáil gach focal thíos. Cuir ciorcal thart ar an fhreagra cheart. Tá an chéad cheann déanta duit.
bhí bíh íbh bhí bbhi
ansin ansan insin insan ansin
rud rad rid rud rdu
obair obira obria obair obrai
leaba leaba laeba leeba liba
freisin freisan freisin freasin ferisin
atá táa atá ita atát
anseo ansoe ansoi asneo anseo
san nas sin san son
thit tiht thit tthi that
síos saosr síos ísos soís
Meaitseáil na Focail
47
Focail71–80
Tá na focail thíos measctha. An dtig leat iad a oibriú amach? Tugtar an túslitir duit.
bíh b h í
sanni a __ __ __ __
udr r __ __
airob o __ __ __ __
beala l __ __ __ __
sirfnie f __ __ __ __ __ __
taá a __ __
soane a __ __ __ __
nas s __ __
hith t __ __ __
soís s __ __ __
Focail Mheasctha–1
48
Focail71–80
Tá na focail thíos measctha. An dtig leat iad a oibriú amach? Tá an chéad cheann déanta duit.
bíh b h í
sanni __ __ __ __ __
udr __ __ __
airob __ __ __ __ __
beala __ __ __ __ __
sirfnie __ __ __ __ __ __ __
taá __ __ __
soane __ __ __ __ __
nas __ __ __
hith __ __ __ __
soís __ __ __ __
Focail Mheasctha–2
49
Focail71–80
Léigh gach focal atá sa bhosca thuas agus ansin cuir gach ceann in abairt.
1. ( ansin ) ......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
2. ( rud ) .........................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
3. ( obair ) ......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
4. ( leaba ) .....................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
5. ( freisin ) ....................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
6. ( atá ) .........................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
7. ( anseo ) .....................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
8. ( san ) .........................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
9. ( thit ) .........................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
10. ( síos ) .........................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
ansin rud obair leaba freisin atá anseo san thit síos
Focail in Abairtí
50
Focail71–80
Déan iarracht an crosfhocal seo thíos a líonadh isteach ag úsáid na leideanna ag an bhun.
Trasna2. Tá an gasúr sin ____ i mo rang an-deas.4. Bhí Ciara an-tuirseach agus chuaigh sí suas chuig a ____.5. Níl an bosca anseo tá sé ____.6. Is maith liom Ard Mhacha agus Tír Eoghain ____.8. Tá mo mhamó tinn. Tá sí ____ otharlann.9. Bhí na páistí ag rith go gasta ____ an halla.
Síos1. Bhí mé ag ____ go crua ar scoil inniu.3. ____ na leabhair ón tábla.5. “An bhfuil gach duine ____,” arsa an múinteoir ar maidin.7. Ní bhfuair mé ____ ar bith do mo bhricfeasta go fóill.
ansin síos anseo thit obair freisin rud leaba atá san
1 2 3
4
5
6 7
8
9
Crosfhocal
11-20
1-10
21-30
31-40
41-50
51-60
61-70
81
-90
81-90FOCAIL
51
Focail81–90
ithe hata
páistí mála
ach sneachta
luí orm
rinne mhaith
Cluiche Péirí/Cártaí Focal
52
Focail81–90
An bhfuil tú ábalta na focail seo a fháil sa Chuardach Focal thuas?
a c h n s r o f b t
i s c c t i i t h e
c o n i s n e e a u
p s ú e r n a l t d
u á l n a e g s a r
l p i s á c m á l a
o e m s e i h n m a
r i a b t c r t r n
m g d r e í r a a l
l u í s m h a i t h
ithe hata páistí mála ach
sneachta luí orm rinne mhaith
Cuardach Focal
53
Focail81–90
Meaitseáil gach focal thíos. Cuir ciorcal thart ar an fhreagra cheart. Tá an chéad cheann déanta duit.
bhí bíh íbh bhí bbhi
ithe ithe ahte ihte itha
hata haat taha hatta hata
páistí piástí páistí pisátí pástí
mála mláa ámla mála máal
ach ahc ach ich aach
sneachta snaechta snachta sneachta saneachta
luí liú luí líú laí
orm orm oarm omr irm
rinne ranne reinn rinen rinne
mhaith maith mhiath mhaith mhathi
Meaitseáil na Focail
54
Focail81–90
Tá na focail thíos measctha. An dtig leat iad a oibriú amach? Tugtar an túslitir duit.
bíh b h í
heit i __ __ __
taah h __ __ __
stípái p __ __ __ __ __
láma m __ __ __
cah a __ __
teachnas s __ __ __ __ __ __ __
líu l __ __
mor o __ __
nirne r __ __ __ __
mathih m __ __ __ __ __
Focail Mheasctha–1
55
Focail81–90
Tá na focail thíos measctha. An dtig leat iad a oibriú amach? Tá an chéad cheann déanta duit.
bíh b h í
heit __ __ __ __
taah __ __ __ __
stípái __ __ __ __ __ __
láma __ __ __ __
cah __ __ __
teachnas __ __ __ __ __ __ __ __
líu __ __ __
rom __ __ __
nirne __ __ __ __ __
mathih __ __ __ __ __ __
Focail Mheasctha–2
56
Focail81–90
Léigh gach focal atá sa bhosca thuas agus ansin cuir gach ceann in abairt.
1. ( ithe ) .........................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
2. ( hata ) .......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
3. ( páistí ) .....................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
4. ( mála ) ......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
5. ( ach ) .........................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
6. ( sneachta ) ...............................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
7. ( luí ) ...........................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
8. ( orm ) ........................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
9. ( rinne ) ......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
10. ( mhaith ) ..................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
ithe hata páistí mála ach sneachta luí orm rinne mhaith
Focail in Abairtí
57
Focail81–90
Déan iarracht an crosfhocal seo thíos a líonadh isteach ag úsáid na leideanna ag an bhun.
Trasna1. Ní raibh mé ar scoil inné mar bhí tinneas cinn ___.4. Bíonn sé ag cur ____ ag an Nollaig.7. Bhí Gráinne ag ____ a bricfeasta go gasta mar bhí sí mall don scoil.8. Tá mo chara an- ____ ag an phianó.9. Tá mo mhamaí tuirseach. Tá sí ina ____ ina leaba go fóill.
Síos2. ____ Seán a obair bhaile sa seomra suí.3. Tá cuid mhór ____ nach bhfuil ar scoil inniu.5. Caithim ___ ar mo cheann nuair a bhíonn sé fuar.6. Is maith liom tae ____ is fearr liom bainne.8. Cheannaigh Ciara ____ nua scoile sa siopa Dé Luain.
orm luí hata ach páistí ithe sneachta mála mhaith rinne
1 2
3 4 5
6
7
8
9
Crosfhocal
11-20
1-10
21-30
31-40
41-50
51-60
61-70
91
-10
091-100FOCAIL
58
Focail91–100
caoineadh í
cé trí
trá bainne
uisce dalba
as i
Cluiche Péirí/Cártaí Focal
59
Focail91–100
An bhfuil tú ábalta na focail seo a fháil sa Chuardach Focal thuas?
l t r á s e o d r c
p b c u t l u r c a
c o a f s t f h a o
d s u i s c e r n i
u a l n n b g s s n
s t l s t n t i í e
r e m b e a e n b a
a s u m a c t a r d
t c d b e a r a t h
s é o s a d í n t r
caoineadh í cé trí trá bainne
uisce dalba as i
Cuardach Focal
60
Focail91–100
Meaitseáil gach focal thíos. Cuir ciorcal thart ar an fhreagra cheart. Tá an chéad cheann déanta duit.
bhí bíh íbh bhí bbhi
caoineadh caonieadh coineadh caoinidh caoineadh
í e í á i
cé éc cá cé ce
trí tír trí tíir itrí
trá tár rát tró trá
bainne binne bainne bianne banne
uisce uisca usice uisce uesci
dalba dabla dalba dlaba dablaa
as sa is asa as
i e i í o
Meaitseáil na Focail
61
Focail91–100
Tá na focail thíos measctha. An dtig leat iad a oibriú amach? Tugtar an túslitir duit.
bíh b h í
deanhacio c __ __ __ __ __ __ __ __
éc c __
rít t __ __
tár t __ __
nabein b __ __ __ __ __
siceu u __ __ __ __
balda d __ __ __ __
sa a __
Focail Mheasctha–1
62
Focail91–100
Tá na focail thíos measctha. An dtig leat iad a oibriú amach? Tá an chéad cheann déanta duit.
bíh b h í
deanhacio __ __ __ __ __ __ __ __ __
éc __ __
rít __ __ __
tár __ __ __
nabein __ __ __ __ __ __
siceu __ __ __ __ __
balda __ __ __ __ __
sa __ __
Focail Mheasctha–2
63
Focail91–100
Léigh gach focal atá sa bhosca thuas agus ansin cuir gach ceann in abairt.
1. ( caoineadh ) ............................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
2. ( í ) ...............................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
3. ( cé ) ............................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
4. ( trí ) ............................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
5. ( trá ) ..........................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
6. ( bainne ) ...................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
7. ( uisce ) ......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
8. ( dalba ) .....................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
9. ( as ) ............................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
10. ( i ) ...............................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
caoineadh í cé trí trá bainne uisce dalba as i
Focail in Abairtí
64
Focail91–100
Déan iarracht an crosfhocal seo thíos a líonadh isteach ag úsáid na leideanna ag an bhun.
Trasna1. Bhí Róisín maith ar scoil inniu. Ní raibh sí ____.3. Nuair a bhíonn sé te cuirim ____ ar na plandaí sa ghairdín. 4. Bhí mé an-bhrónach inniu. Bhí mé ag ____.
Síos2. Tagann ____ ó bhó.4. “___ a bhris an cupán seo?” a scairt an múinteoir.5. Is ___ Béal Feirste do mo chara.
as caoineadh uisce bainne cé dalba
1 2
3
4 5
Crosfhocal
11-20
1-10
21-30
31-40
41-50
51-60
61-70
10
1-1
10
101-110FOCAIL
65
Focail101–110
air deas
mhamaí beidh
duine siúl
cad thug
nua madadh
Cluiche Péirí/Cártaí Focal
66
Focail101–110
An bhfuil tú ábalta na focail seo a fháil sa Chuardach Focal thuas?
a t r á s d u i n e
i b c u ó l u r c d
r o e i í t s h a e
d m u i s t e i n a
n u a n d i ú s ú s
s t t d t h t i i l
r e í h a i e n b é
a c u m u d t a í d
á a d b e g h a t ó
s d í s m h a m a í
air deas mhamaí beidh duine
siúl cad thug nua madadh
Cuardach Focal
67
Focail101–110
Meaitseáil gach focal thíos. Cuir ciorcal thart ar an fhreagra cheart. Tá an chéad cheann déanta duit.
bhí bíh íbh bhí bbhi
air ari air ira aer
deas dase daes deas des
mhamaí mamaí mímaí mhaimaí mhamaí
beidh beidh bdhie biedh baidh
duine dine dinune duune duine
siúl súil súl siúl siúil
cad cad cid cod cda
thug thig thug thag thgu
nua nau unua nua nia
madadh madaidh madadh mdadh mudadh
Meaitseáil na Focail
68
Focail101–110
Tá na focail thíos measctha. An dtig leat iad a oibriú amach? Tugtar an túslitir duit.
bíh b h í
ari a __ __
sade d __ __ __
amímha m __ __ __ __ __
idhbe b __ __ __ __
idune d __ __ __ __
lúsi s __ __ __
dca c __ __
gtuh t __ __ __
anu n __ __
hamdad m __ __ __ __ __
Focail Mheasctha–1
69
Focail101–110
Tá na focail thíos measctha. An dtig leat iad a oibriú amach? Tá an chéad cheann déanta duit.
bíh b h í
ari __ __ __
sade __ __ __ __
amímha __ __ __ __ __ __
idhbe __ __ __ __ __
idune __ __ __ __ __
lúsi __ __ __ __
dca __ __ __
gtuh __ __ __ __
anu __ __ __
hamdad __ __ __ __ __ __
Focail Mheasctha–2
70
Focail101–110
Léigh gach focal atá sa bhosca thuas agus ansin cuir gach ceann in abairt.
1. ( air ) ...........................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
2. ( deas ) .......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
3. ( mhamaí ) ................................................................................................................................ .......................................................................................................................................................
4. ( beidh ) .....................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
5. ( duine ) .....................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
6. ( siúl ) .........................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
7. ( cad ) .........................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
8. ( thug ) .......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
9. ( nua ) .........................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
10. ( madadh ) ................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
air deas mhamaí beidh duine siúl cad thug nua madadh
Focail in Abairtí
71
Focail101–110
Déan iarracht an crosfhocal seo thíos a líonadh isteach ag úsáid na leideanna ag an bhun.
Trasna2. Fuair mo mhamaí carr ___ inniu. Tá sé galánta!6. “An bhfuil gach ____ anseo?” arsa an múinteoir nuair a bhí muid ar an bhus.7. Tá 4 pheata agam - trí chat agus ____ amháin.8. Bhí dinnéar na scoile blasta inniu. Bhí sé iontach ____ ar fad.9. Bhí sé ag cur fearthainne agus bhí Seán fliuch mar ní raibh cóta ____.
Síos1. “____ é mar atá tú inniu?” arsa Ciara le Pádraig.3. Bhí mé ag ____ síos an bóthar nuair a chonaic mé leoraí mór ag teacht.4. ____ mo chlann ar fad ag dul go Dún na nGall Dé Sathairn seo chugainn.5. ____ mo mhamó £1 dom inné.7. Déanann mo ____ gach rud sa teach.
thug mhamaí deas siúl nua duine air madadh beidh cad
1
2 3 4 5
6 7
8
9
Crosfhocal
11-20
1-10
21-30
31-40
41-50
51-60
61-70
11
1-1
20
111-120FOCAIL
72
Focail111–120
tábla duit
agat d’ith
ocras mhála
linn dtí
abhaile thóg
Cluiche Péirí/Cártaí Focal
73
Focail111–120
An bhfuil tú ábalta na focail seo a fháil sa Chuardach Focal thuas?
l l i n n e o ú r c
t b c u d t í r c m
á ó r i p t f h o o
b a u i s c e r c i
l a b t o i g s r n
a t l h m h á l a e
a e m ó a i í n s d
g s á g a i t ó r u
a c d s e a l a t i
t é d i t h í e é t
tábla duit agat d’ith ocras
mhála linn dtí abhaile thóg
Cuardach Focal
74
Focail111–120
Meaitseáil gach focal thíos. Cuir ciorcal thart ar an fhreagra cheart. Tá an chéad cheann déanta duit.
bhí bíh íbh bhí bbhi
tábla tábla tbala tábbla tálba
duit diut dtiu tuid duit
agat agit gait agta agat
d’ith d’thi d’tih d’ith h’dti
ocras ocras osrac ocris socra
mhála mála mhála mhálaí mhláa
linn lann inn lin linn
dtí dít tdí dtí dtá
abhaile abhaile ahbaile abhalei abhliea
thóg thig tógh thóg thgó
Meaitseáil na Focail
75
Focail111–120
Tá na focail thíos measctha. An dtig leat iad a oibriú amach? Tugtar an túslitir duit.
bíh b h í
balát t __ __ __ __
tiud d __ __ __
taag a __ __ __
htid’ d’ __ __ __
socar o __ __ __ __
lámha m __ __ __ __
ninl l __ __ __
tíd d __ __
lebhiaa a __ __ __ __ __ __
góht t __ __ __
Focail Mheasctha–1
76
Focail111–120
Tá na focail thíos measctha. An dtig leat iad a oibriú amach? Tá an chéad cheann déanta duit.
bíh b h í
balát __ __ __ __ __
tiud __ __ __ __
taag __ __ __ __
htid’ __ ’ __ __ __
socar __ __ __ __ __
hámal __ __ __ __ __
ninl __ __ __ __
tíd __ __ __
lebhiaa __ __ __ __ __ __ __
góht __ __ __ __
Focail Mheasctha–2
77
Focail111–120
Léigh gach focal atá sa bhosca thuas agus ansin cuir gach ceann in abairt.
sí siad seo go na is mé daidí rith maith
1. ( sí ) .............................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
2. ( siad ) ........................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
3. ( seo ) ..........................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
4. ( go ) ...........................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
5. ( na ) ...........................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
6. ( is ) .............................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
7. ( mé ) ..........................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
8. ( daidí ) ......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
9. ( rith ) .........................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
10. ( maith ) .....................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Focail in Abairtí
78
Focail111–120
Déan iarracht an crosfhocal seo thíos a líonadh isteach ag úsáid na leideanna ag an bhun.
duit d’ith tábla thóg dtí agat mhála ocras abhaile
Trasna1. Téim ar scoil ar ceathrú go ____ 9 gach maidin.3. ____ fear an phoist na litreacha amach as an bhosca poist.4. D’ith Liam cuid mhór prátaí mar bhí ____ an domhain air.6. “Cén t-am a bhfuil sibh ag dul ____?” arsa an múinteoir linn.7. “An maith leat an bronntanas a cheannaigh mé _____ inné?” arsa Ciara le Caitlín.
Síos1. D’ól Niamh cupán tae agus ____ sí arán rósta dá bricfeasta ar maidin.2. “Ná fág an teach gan do ____ scoile!” a scairt mo mhamaí orm.3. Nuair a chríochnaigh an chlann an dinnéar ghlan Máire an ____.5. “An bhfuil obair bhaile ____ anocht?” a dúirt mamaí Phádraig leis.
1
2
3
4 5
6
7
Crosfhocal
11-20
1-10
21-30
31-40
41-50
51-60
61-70
12
1-1
30
121-130FOCAIL
79
Focail121–130
stop chrann
ba bheag
féin teacht
arís agam
slán léir
Cluiche Péirí/Cártaí Focal
80
Focail121–130
l t a g a m o s r s
i t c ó t l u t t c
r o e i m í f o a h
d s u a t c s p n r
s l á n c í g s n a
b t é s t h é i i n
f h m i á i t a b n
é s e é r c ó r r r
i c é a e a m í t h
n é o m g d í s b a
stop chrann ba bheag féin
teacht arís agam slán léir
An bhfuil tú ábalta na focail seo a fháil sa Chuardach Focal thuas?
Cuardach Focal
81
Focail121–130
Meaitseáil gach focal thíos. Cuir ciorcal thart ar an fhreagra cheart. Tá an chéad cheann déanta duit.
bhí bíh íbh bhí bbhi
stop tsop stop stpo stap
chrann chrann crann hcrann chrannn
ba ab baa aba ba
bheag bheag bhaeg beag bhgea
féin fiéin fién féin fáin
teacht teach teachta teacht taecht
arís arais arís raís arsí
agam agma gaam agim agam
slán slná slón slán salán
léir léar léir lérí liér
Meaitseáil na Focail
82
Focail121–130
Tá na focail thíos measctha. An dtig leat iad a oibriú amach? Tugtar an túslitir duit.
bíh b h í
pots s __ __ __
nacnhr c __ __ __ __ __
ab b __
agbeh b __ __ __ __
nifé f __ __ __
atthec t __ __ __ __ __
sría a __ __ __
maag a __ __ __
náls s __ __ __
riél l __ __ __
Focail Mheasctha–1
83
Focail121–130
Tá na focail thíos measctha. An dtig leat iad a oibriú amach? Tá an chéad cheann déanta duit.
bíh b h í
pots __ __ __ __
nacnhr __ __ __ __ __ __
ab __ __
agbeh __ __ __ __ __
nifé __ __ __ __
atthec __ __ __ __ __ __
sría __ __ __ __
maag __ __ __ __
náls __ __ __ __
riél __ __ __ __
Focail Mheasctha–2
84
Focail121–130
Léigh gach focal atá sa bhosca thuas agus ansin cuir gach ceann in abairt.
1. ( stop ) ........................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
2. ( chrann ) ...................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
3. ( ba ) ...........................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
4. ( bheag ) ....................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
5. ( féin ) .........................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
6. ( teacht ) ....................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
7. ( arís ) .........................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
8. ( agam ) .....................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
9. ( slán ) ........................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
10. ( léir ) ..........................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
stop chrann ba bheag féin teacht arís agam slán léir
Focail in Abairtí
85
Crosfhocal Focail121–130Déan iarracht an crosfhocal seo thíos a líonadh isteach
ag úsáid na leideanna ag an bhun.
Trasna2. Tá eilifint an-mhór ach tá luchóg an-____.4. “ ____ bhreá liom cupán tae,” arsa mo mhúinteoir.5. Nuair a chonaic muid solas dearg ____ muid an carr.7. “ ___ go fóill!,” a dúirt mé le mo mhamó nuair a d’fhág mé an teach.9. Bhí £20 ____ agus mé ag siopadóireacht. 10. Ním mé ____ gach maidin sula dtéim ar scoil.
Síos1. Thit an t-úll mór glas den ____.3. Ní raibh mo mhamaí sásta le m’obair bhaile. Bhí orm í a dhéanamh ____.6. Beidh mo chairde ag ____ chuig mo theach ar 7 a chlog.8. D’ith Lorcán agus Niamh na milseáin go ____.
léir slán agam arís stop chrann ba bheag féin teacht
1
2 3
4
5 6
7 8
9
10
11-20
1-10
21-30
31-40
41-50
51-60
61-70
13
1-1
40
131-140FOCAIL
86
Focail131–140
chistin ubh
ná chodladh
chaith leabhar
d’oscail ól
liomsa d’amharc
Cluiche Péirí/Cártaí Focal
87
Focail131–140
An bhfuil tú ábalta na focail seo a fháil sa Chuardach Focal thuas?
l d a m h a r c d c
ó e c ó m l ú r o a
t o a i s ó f h s c
c s u b s c e t c h
h a ó n h h h s a o
i t l é t a t í i d
s á m b i i r n l l
t s ó t a t l u r a
i c h b ú h r a b d
n á o l i o m s a h
chistin ubh ná chodladh chaith
leabhar d’oscail ól liomsa d’amharc
Cuardach Focal
88
Focail131–140
Meaitseáil gach focal thíos. Cuir ciorcal thart ar an fhreagra cheart. Tá an chéad cheann déanta duit.
bhí bíh íbh bhí bbhi
stop tsop stop stpo stap
chrann chrann crann hcrann chrannn
ba ab baa aba ba
bheag bheag bhaeg beag bhgea
féin fiéin fién féin fáin
teacht teach teachta teacht taecht
arís arais arís raís arsí
agam agma gaam agim agam
slán slná slón slán salán
léir léar léir lérí liér
Meaitseáil na Focail
89
Focail131–140
Tá na focail thíos measctha. An dtig leat iad a oibriú amach? Tugtar an túslitir duit.
bíh b h í
nistich c __ __ __ __ __ __
hub u __ __
án n __
doadlhch c __ __ __ __ __ __ __
chathi c __ __ __ __ __
hearlab l __ __ __ __ __ __
lascoid’ d’ __ __ __ __ __ __
ló ó __
masoil l __ __ __ __ __
carhamd’ d’ __ __ __ __ __ __
Focail Mheasctha–1
90
Focail131–140
Tá na focail thíos measctha. An dtig leat iad a oibriú amach? Tá an chéad cheann déanta duit.
bíh b h í
nistich __ __ __ __ __ __ __
hub __ __ __
án __ __
doadlhch __ __ __ __ __ __ __ __
chathi __ __ __ __ __ __
hearlab __ __ __ __ __ __ __
lascoid’ __ ’ __ __ __ __ __ __
ló __ __
masoil __ __ __ __ __ __
carhamd’ __ ’ __ __ __ __ __ __
Focail Mheasctha–2
91
Focail131–140
Léigh gach focal atá sa bhosca thuas agus ansin cuir gach ceann in abairt.
1. ( chistin ) ...................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
2. ( ubh ) .........................................................................................................................................
............................................................................