Upload
others
View
1
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
No te pierdas este sábado
4 de junio
FIESTA VOZ NATURAMás información en la página 7
Miércoles, 1 de junio del 2016 | Número 1.124 | Año 34
La Voz de Galicia
la voz de la
escuelawww.prensaescuela.es
A1. Busca en esa dirección y en-
contrarás todos los datos, inclui-
dos los relacionados con este
viaje de la Ruta BBVA 2016 que
lleva como objetivo la Aventura
en las selvas mayas del Yucatán:
México y España, con todas las
instrucciones sobre los progra-
mas, consejos médicos, equipaje
y el tema del emprendimiento
social que lleva consigo recien-
temente.
A2. En esta dirección encontra-
rás también la historia de «Un
viaje para jóvenes que buscan
construir un mundo mejor», re-
cordando que en 1979, y por su-
gerencia de S.M. el Rey de Espa-
ña, el periodista y aventurero Mi-
guel de la Quadra-Salcedo creó
este programa dirigido a los jó-
venes para consolidar el inter-
cambio cultural entre todos los
países de habla hispana, inclui-
dos Brasil y Portugal. Desde 1993
BBVA apoya, dentro de su políti-
ca de responsabilidad corporati-
va, este programa que encarna
la visión del grupo de trabajar
por un futuro mejor para las per-
sonas: http://bit.ly/1iFXVVf
A3. Y, finalmente, volviendo un
poco al principio de todo, una
buena forma y amena para ente-
rarte la tienes en cuatro vídeos
recogidos en YouTube en los que
se describen las primeras activi-
dades del Aula Navegante, la his-
toria personal del maestro. Los
cuatro vídeos están en cadena
sucesiva, uno después de otro:
http://bit.ly/248jmBa
actividades
Miguel de la Quadra-Salcedo, maestroMiguel de la Quadra-Sal-cedo comenzó en 1979 sus
clases con una expedición al Amazonas, viajando al mundo aimara, quechua y amazónico, acompañado por 70 jóvenes de entre 18 y 25 años que vivieron la primera aventura de sus vi-das descendiendo el caudaloso río.En 1985 puso rumbo a Zipango en un buque que tuvo con el nombre de Guanahani, posible nombre de la isla que encon-tró Colón en su primer viaje hacia el descubrimiento del Nuevo Mundo. Desde Espa-ña los alumnos, lápiz y papel, tomaron buena nota de las Bahamas, Cuba y República Dominicana.
En 1988 puso rumbo a Las Antillas. Además de los puer-tos de 1985, sus alumnos hicie-ron mapa en vivo de Puerto
Rico y arribaron también a Portugal. En el 89 marcaron rumbo a las selvas del Orinoco, islas de Cabo Verde y Venezue-la. En el 90, las clases tuvieron lugar mientras el barco ponía proa al Amazonas y Brasil.
Y llegó 1992, con el quinto centenario del descubrimien-to de América. El barco puso nombre al acontecimiento his-tórico: Aventura 92. Y llevaba una intención clara y rotunda: Rumbo al mundo del futuro.
CREAR PUENTESY en este punto es necesario recordar el testimonio cla-ve del insigne maestro a sus alumnos sobre el porqué de su historia: «Siempre que se me pregunta por los objetivos últimos de este proyecto, suelo referirme a una larga estancia mía en la Universidad Maya-
güez de Puerto Rico, allá por los años 50, en el curso de la cual tuve ocasión de compro-bar hasta qué punto América era una desconocida para los españoles. Y hasta qué punto sería beneficioso crear unos puentes que permitieran a los jóvenes españoles conocer aquellas tierras tan íntimamen-te ligadas a nuestra historia».
En 1993 puso vuelo a sus pa-labras de maestro y se acordó de la mitológica ave quetzal, que extendió sus alas protec-toras y estimulantes de color en el mundo guaraní (94), inca (95), Potosí (96), México (97) y cada año, una a una, a tierras nuevas: América del Norte, incas, Panamá, montañas del Paraíso y... siguientes, cuyos datos encontrarás fácilmente en las páginas recientes de la ruta: http://bit.ly/19Xwmnv
Su aula navegante reunió a más de 10.000 jóvenes de todo el mundo
Los 400 participantes en una de las primeras Rutas Quetzal, con las que Miguel de la Quadra se propuso «crear unos puentes a los jóvenes españoles para conocer aquellas tierras»
> 3
A estatua da Liberdade no calendario de xuño
O 26 de xuño inaugúrase o novo canal de Panamá
> 6
El genoma del rodaballo, nuevo horizonte para la acuicultura
> 7
miércoles, 1 de junio del 2016 | la voz de la escuela2 >> el panel de la 2
Comeza o camiñoEste é o título da primeira unidade didáctica do libro O corazón está do
teu lado, que a Consellería de Infraes-truturas da Xunta de Galicia editou para a formación dos máis pequenos en ma-teria de educación viaria.
OBXECTIVOS E ACTIVIDADESNesta primeira unidade son:■ Traballar a orientación e a memoria espacial.■ Distinguir entre dereita e esquerda.■ Identificar o propio corpo e as prin-cipais partes que interveñen no mo-vemento.■ Ter autonomía e confianza nas habi-lidades motrices en situacións e con-tornas habituais. Entre as actividades que propón o libro:■ Destaca unha boa idea, adornándoa cun debuxo facilmente intelixible: En grupo e en fila camíñase mellor.■ Colorea de verde os coches que miran á esquerda e de vermello os que miran cara á dereita. ■ Indica a dereita e esquerda do xesto que teñen dous nenos e dúas nenas. ■ E, na última actividade, oito probas da túa destreza esquerda–dereita.Podes ampliar a información en: http://bit.ly/1TnAwrN
A NOTICIA Facémolo sempre nesta páxina 2 de La Voz de la Escuela: buscamos noticias
que teñan que ver co tema para que na escola non só se estu-de o que traen os libros e ver se iso ten importancia e relación co que pasa na vida, na rúa, en casa, no mundo, e para que axuden a coñecer mellor este tema. Mira o que lles pasou a uns mozos que ían tan distraídos mirando cara abaixo no móbil que non se decataron das luces dos semáforos. Menos mal que agora inventaron un remedio: colocar-lles un sinal luminoso no chan para que a vexan e non haxa accidentes. ¿Verana? ¿Que che parece?
NOTICIA
Levanta os ollos, «smombie» (La Voz, 22/5/2016) Hai dous meses, unha moza de 15 anos morreu atrope-lada por un tranvía en Múnich. Cru-zaba as vías absorta no seu teléfono móbil. As cidades alemás de Augsbur-go e Colonia acaban de instalar loces LED a modo de semáforos no chan de zonas consideradas neurálxicas. Ilumínanse se se achega un tranvía. De momento son só probas piloto e carecen de regulación legal, pero son o primeiro paso para facer fronte a unha realidade que só nese país xa
se cobrou polo menos dúas vítimas mortais.
Ademais da moza que foi atropelada en Múnich cando camiñaba absorta no móbil, o verán pasado, un mozo de 19 anos morreu en circunstancias similares na cidade de Witten.
Os suecos prefiren os sinais. Varias rúas de Estocolmo contan xa con in-dicacións desde as que dúas figuras, ensimesmadas nos seus teléfonos, recordan aos condutores que deben conducir con precaución, atentos á presenza de peóns coa cabeza gacha.
En España, a DXT facíase eco a prin-
cipios deste mes a través de Twitter da singular sinalización e, xa familia-rizada co termo smombie, advertía do perigo de deambular mirando o móbil. Bélxica e China optaron por carrís especiais. En Anveres, foi unha tenda dedicada á reparación de móbiles a que puxo en marcha esta iniciativa ao notar un preocupante incremento de clientes con aparellos rotos por mor de encontróns en plena rúa. En Chong-qing, estes camiñantes contan desde o 2014 con 50 metros de pavimento en exclusiva. Sobre os lastros, teléfonos móbiles pintados.
> SEGURIDADE VIARIA
A. PEACH
Sinal que alerta do perigo de «smombies»
Miguel de la Quadra-Salcedo, mestre, cóntanos a historia e razóns da fundación da súa Aula Navegante, que leva xa 30
expedicións e cumpre agora, despois do seu falecemento o
20 de maio do 2016, simbolicamente —ou talvez algo máis— na mesma data do falecemento de Cristóbal Colón.
Aula navegante: ¿por que?
> Jesús Garrido / [email protected]
«O proxecto orixinario destas expedicións remón-tase a mediados dos anos 50 e como resultado da miña prolongada estancia en Porto Rico. Pero a idea vén de moito máis atrás, dos anos 40. Concre-tamente, das conversacións que, mentres tomaba-mos chocolate na miña casa, mantiven co filósofo Juan Zaragüeta.
»O filósofo realizara en 1934, e en compañía de futuros filósofos e ilustres académicos da talla de Xavier Zubiri e Manuel García Morente, unha viaxe en barco que se chamou Cruceiro polo Mediterrá-neo e que se fixo co apoio da Universidade Com-plutense e da Escola de Arquitectura de Madrid. Como dato anecdótico, cabe recordar que o alumno que levou o premio ao mellor relato da viaxe, e que logo sería publicado, chamábase Julián Marías.
»Pero, oíndo a Juan Zaragüeta e aos seus com-pañeiros falar con todo entusiasmo daquela via-xe mítica, que non só lles permitiu descubrir o Mare Nostrum senón que estableceu entre eles uns vínculos de amizade e compañeirismo que permanecería vivo durante toda a súa vida, oco-rréuseme que sería fantástico volver crear aquela aventura cultural e ilustrada en beneficio dos mo-zos españois e americanos actuais, por desgraza tan distanciados e alleos os uns dos outros.
»Con todo, o proxecto non empezou a concre-tarse ata finais dos anos 70. E, como tantas veces ocorre nesta vida, xurdiu de forma casual, no curso dunha reunión co rei Juan Carlos. Os fastos e con-memoracións do quinto centenario do descubri-mento estaban aínda moi afastados; pero de todos é coñecido o papel dinamizador xogado pola Coroa
e a súa decisión de superar vellas incomprensións e resentimentos para abrir novas vías de coñece-mento entre América e España e, a través desta, con Europa.
»De inmediato mostrou o monarca o seu interese
e a súa decisión de apoiar un proxecto dirixido aos mozos dun e outro lado do Atlántico que pretendía suscitar, a través da cultura e a aventura, un mellor coñecemento e comprensión mutuos.
»Todo isto serviu para ir perfilando, ata darlle a súa forma actual, esta Ruta Quetzal que, non por casualidade, toma o seu nome dunha ave que foi venerada polos antigos maias e os aztecas: unha ave mítica, pero en perigo de extinción, que vén do pasado e préstalle o seu nome a unha aventura tan desproporcionada en relación á tarefa que se propuña realizar que ben podería ser tachada de quimera, no que esta aventura nosa ten de soño e de mito, pois non doutro xeito pode cualificarse un proxecto que pretende unir os mozos de hoxe no coñecemento dun pasado que os irmandará no futuro.
»Todas a sociedades posúen os seus propios ritos de iniciación e este, certamente, o é, na medida en que os expedicionarios xa non regresarán aos seus respectivos países sendo os mesmos que eran ao partir. Incluso a xeografía lles cambiou, pois desde as grandes cidades americanas ás pequenas aldeas que teñan visitado, os ríos, os volcáns deixarán de ser simples signos ilocalizables nun mapa e adqui-rirán fisionomía e nomes propios, pois é posible incluso que nalgún deses lugares viva un dos seus compañeiros de aventura».
(Miguel de la Quadra-Salcedo: Ruta Quetzal, junio 1995).
■ Ruta Quetzal 1995. Os expedicionarios contan a súa
propia historia en You Tube: https://goo.gl/EI2ab1
Miguel de la Quadra fala os expedicionarios da ruta ás
montañas do Paraíso (República Dominicana e Porto Rico)
miércoles, 1 de junio del 2016 | la voz de la escuela orientación educativa >> 3
TEMA DEL MES: Fin de
curso.
ETAPA: Adolescencia.
LA FRASE: «¿No sabes lo
que quieres hacer en la
vida? Averigua qué te apa-
siona». (Ken Robinson).
ALGUNAS CLAVES: Ayudar
a los hijos a hacer un ejerci-
cio de introspección para re-
flexionar sobre las propias
habilidades, intereses y ex-
pectativas personales.
PARA SABER MÁS:
«¿Cómo orientar profesio-
nalmente a tu hijo?». Ma-
nual práctico para padres
publicado por la Fundación
Bertelsmann:
http://goo.gl/2hwzrm
ESCUELA DE PADRESAverigua qué te apasiona
Claves para ayudar a los hijos en su orientación profesional En estas últimas semanas de curso, en las que desde los centros educativos se le pide al alumnado y a
sus familias que tomen decisiones importantes con respecto a su futuro (¿Matemáticas aplicadas o acadé-micas?, ¿Formación Profesional o Bachillerato?, ¿Latín o Economía?), es necesario pararse a reflexionar un poco. En el caso de los propios chavales, algunas cuestiones que las familias pueden ayudarles a plantearse antes de elegir su propio itinerario, son las siguientes: ¿en qué eres bueno?, ¿cuáles son tus puntos fuertes?, ¿y cuáles tus debilidades o limitaciones?, ¿qué es lo que más te gusta hacer? Si te pagaran por ello, ¿en qué invertirías tu tiempo libre?, ¿en qué te ves trabajando el día de mañana?, ¿eso te haría sentir feliz?
Howard Gardner, con su teoría de las Inteligencias Múltiples, demostró que hay al menos 8 tipos de in-teligencia presentes, en mayor o menor medida, en todos nosotros. El reto está en descubrir en cuáles destacamos para potenciarlas y aprovecharlas personal y profesionalmente. El siguiente cuadro puede servir de ayuda en este proceso:
> Ana T. [email protected]
MIGUEL VILLAR
Averigua, identificando tus fortalezas intelectivas, si en la arqueología está tu futuro
1. INTELIGENCIA LINGÜÍSTICA IDENTIFICA SU FORTALEZA■ Siempre tuvo buena memoria.
■ De niño le encantaban los poemas, los jue-
gos de palabras y los trabalenguas.
■ Aprendió a leer pronto y devoraba los
cuentos.
■ Le encanta leer.
■ Escribe muy bien.
■ Su vocabulario y expresión verbal son muy
buenos.
¿A QUÉ PODRÍA DEDICARSE?No pensemos sólo en traductores, novelis-
tas, poetas, o expertos en latín. Las personas
más hábiles en el uso del lenguaje también
tienen la opción de ser abogados, políticos,
actores e incluso agentes comerciales, se-
gún cómo combinen esta inteligencia con
las otras.
2. INTELIGENCIA LÓGICO -MATEMÁTICA IDENTIFICA SU FORTALEZA■ De pequeño le gustaban los juegos de lógi-
ca y los rompecabezas.
■ Siempre tuvo facilidad para los cálculos
aritméticos.
■ Le encanta investigar cómo funcionan los
aparatos.
■ Disfruta con las clases de ciencias y mate-
máticas.
■ Es muy ordenado, le gusta jerarquizar y
clasificar las cosas.
¿A QUÉ PODRÍA DEDICARSE?Es la propia de ingenieros y científicos. Pero
también es necesaria para empresarios,
economistas o sociólogos, y, en general, de
cualquier profesión en la que el uso de la ló-
gica y el trabajo con los números resulten
fundamentales.
3. INTELIGENCIA CORPORAL Y CINÉTICA IDENTIFICA SU FORTALEZA■ Destaca en uno o más deportes.
■ Le encanta armar y desarmar todo tipo de
cosas.
■ Es muy hábil saltando, corriendo,
bailando…
■ Se expresa mucho con gestos de la cara y
de las manos.
■ Le gusta mucho hacer manualidades o pro-
ductos de artesanía.
¿A QUÉ PODRÍA DEDICARSE?La especial habilidad para manejar el propio
cuerpo en función de lo que desean hacer o
expresar facilitará su formación a quienes
sueñen con ser deportistas o bailarines, pero
también a actores, carpinteros, escultores,
mecánicos e incluso cirujanos.
4. INTELIGENCIA VISUAL Y ESPACIAL IDENTIFICA SU FORTALEZA■ De pequeño era muy bueno con las cons-
trucciones tipo Lego y los rompecabezas.
■ Comprende con facilidad mapas, gráficos y
diagramas.
■ Le encanta ver películas, fotografías, pintu-
ras…
■ Tiene una buena visión espacial.
■ Le gusta mucho la expresión plástica.
¿A QUÉ PODRÍA DEDICARSE?Esta no sólo es el tipo de inteligencia ideal
para un entrenador deportivo o un ajedrecis-
ta. También lo es para los cineastas, fotógra-
fos, diseñadores gráficos o publicistas. Y, por
supuesto, para los arquitectos y urbanistas.
5. INTELIGENCIA MUSICALIDENTIFICA SU FORTALEZA■ Cada dos por tres se pone a tararear una
melodía o a tamborilear con los dedos.
■ Tiene buen oído musical: canta muy bien.
■ Recuerda con facilidad las letras de las
canciones.
■ Siempre sintió fascinación por los instru-
mentos musicales.
■ Toca algún instrumento o forma parte de
un grupo de música.
¿A QUÉ PODRÍA DEDICARSE?El hecho de que a una persona le apasione la
música desde la infancia no significa que sea
capaz de interpretarla o componerla. Así que
puede que esta habilidad personal se la que-
de como disfrute personal… O puede que
quiera dedicarse profesionalmente a ser mú-
sico, compositor, director de orquesta, pro-
ductor musical, profesor de música, musico-
terapeuta…
6. INTELIGENCIA INTERPERSONAL IDENTIFICA SU FORTALEZA■ Disfruta hablando con los demás, jóvenes
y mayores.
■ Tiene muchos amigos.
■ Siempre fue muy querido y respetado por
sus compañeros de clase. ¡Siempre era el de-
legado!
■ Se pone con facilidad en la piel de los de-
más: es muy empático.
■ Siempre intenta ayudar a otros.
■ Muchas veces le piden consejo.
¿A QUÉ PODRÍA DEDICARSE?Entender las intenciones, motivaciones y de-
seos de otras personas es la mejor herra-
mienta para liderar grupos y orientar a quie-
nes necesitan apoyo personal. Es el caso de
docentes, psicólogos y políticos, y también
entrenadores deportivos, relaciones públi-
cas, asistentes sociales…
7. INTELIGENCIA INTRAPERSONAL IDENTIFICA SU FORTALEZA■ De pequeño llamaba la atención por cómo
era capaz de poner nombre a sus propios
sentimientos y emociones.
■ Tiene un fuerte sentido de la independen-
cia personal.
■ Tiene también mucho amor propio.
■ Es muy consciente de sus habilidades y de-
bilidades.
■ Aprende muy pronto de sus errores y éxi-
tos personales.
■ Tiene una gran vida interior.
■ Trabaja o estudia mejor solo que en grupo.
¿A QUÉ PODRÍA DEDICARSE?Una elevada capacidad de introspección fa-
cilita el enfoque profesional de terapeutas,
médicos, psiquiatras, empresarios, directo-
res (de cine, de teatro, de orquesta…), escri-
tores…
8. INTELIGENCIA NATURALISTA IDENTIFICA SU FORTALEZA■ Siempre le fascinaron los animales y las
plantas.
■ Su mayor ilusión siempre fue tener una o
varias mascotas.
■ Su habitación está llena de libros sobre
animales, botánica….
■ Es feliz en las excursiones a la naturaleza, o
trabajando en la huerta con el abuelo.
■ Si hay un perro o gato cerca, no puede evi-
tar acariciarlo y jugar con él.
¿A QUÉ PODRÍA DEDICARSE?La pasión por el descubrimiento y la contem-
plación de las diferentes especies y ecosiste-
mas, capacita especialmente a quienes pien-
san en ser agricultores, ganaderos, jardine-
ros, biólogos, veterinarios, geólogos, vulca-
nólogos…
XUÑO
201
6S
ete
mb
ro 9A
go
sto 8
Xu
llo 7
Ma
io 5A
bri
l 4M
arz
o 3Fe
bre
iro 2
Xa
ne
iro 1
De
cem
bro
12N
ove
mb
ro
11O
utu
bro
10C
urs
o 2
015
/20
16V
aca
ció
ns
Cu
rso
20
16/2
017
mié
rcol
es, 1
de
juni
o de
l 201
6 | l
a vo
z d
e la
esc
ue
la ca
lend
ario
>> 4
y 5
Xu
ño 6
FES
TA D
E V
OZ
NA
TUR
A
Clé
b
P
INTO
& C
HIN
TO
D5
Me
1X
V3
S4
ITA
LIA
REP
UB
LIC
AN
A
A R
EVO
LUC
IÓN
CU
LTU
RA
L
Ct
dil
dhi
GR
AN
ESP
ÍRIT
OD
E
2<
MAI
O
L
M
Me
X V
S D 1
CO
AS
BO
TAS
PO
STA
S
O x
ener
al C
us-
ter
foi
der
ro-
tad
o
en
1876
po
los
siou
x de
Si
ttin
g B
ull
e
Cra
zy
Ho
rse
xunt
o ao
río
Lit
tle
Big
horn
.
«C
OW
BO
Y»
DE
AM
ÉRIC
A
John
Way
ne
mor
reu
nos
Án
xele
s en
19
79 a
os 7
2 an
os.
Cel
ébra
se n
o p
arq
ue
d
e A
cea
de
Am
a,
en C
ull
ered
o,
A
Co
ruñ
a,
a 19
.ª e
dici
ón.
SEN
TEN
ZA E
CO
LÓX
ICA
A C
orte
Sup
rem
a de
EE
.UU
. par
a-liz
ou e
n 19
79 a
con
stru
ción
dun
ha
gran
pre
sa p
ara
prot
exer
a u
n pe
-q
ue
no
pe
ixe
, o
sn
ail
da
rter
.
CU
ME
DE
RÍO
O C
ume
da T
erra
cel
ebro
use
para
de
fend
er o
med
io a
mbi
ente
en
Río
de
Jan
ei-
ro,
en
1992
.
DÍA
MU
ND
IAL
DO
R
EFU
XIA
DO
O s
olst
icio
de
verá
n, t
ivo
luga
r on
te á
s 22
,34
hora
s.
PR
EMIO
CER
VA
NTE
S E
AC
AD
ÉMIC
A
A e
scri
tora
A
na
Ma-
ría
Mat
ute
foi
elix
ida
me
mb
ro
da R
AE
en
1996
.
A G
RA
N E
STA
FA
O
ban
qu
eiro
B
erna
rd M
adof
f fo
i co
nd
enad
o n
o 2
00
9 a
150
anos
de
pris
ión
por
esta
far
mái
s d
e 50
.00
0
mi-
llóns
de
dóla
res.
A R
ESTA
UR
AC
IÓN
A C
on
stit
uci
ón
d
e 18
76,
a d
a R
est
au
rac
ión
, fo
i p
rom
ulg
ada
o 30
de
xuño
de
1876
pol
o po
lític
o co
nse
rvad
or C
á-no
vas
del C
asti
llo.
CO
MP
RO
MET
IDO
CO
SEU
TEM
PO
Cu
mp
re
69
anos
o e
scri
-to
r e
fi ló
sofo
Fe
rnan
do
Sa-
vate
r.
CR
UZA
R O
CH
AR
CO
VO
AN
DO
A p
rim
eira
liñ
a de
voo
s tr
ansa
-tl
ánti
cos
de p
asax
eiro
s es
tabl
e-ce
use
en 1
939
entr
e N
ova
Yor
k e
Mar
sella
.
ESTA
TUTO
DA
DIS
CO
RD
IA
Hai
dez
ano
s qu
e se
apr
obab
a en
re
fere
ndo
a re
form
a do
Est
atut
o de
Cat
aluñ
a.
© L
a V
oz d
e la
Esc
uela
. La
Voz
de
Gal
icia
, 201
5
M7
Me
8X
V10
S11
D12
L13
M14
Me
15X
16V
17S
18D
19
L LM
eX
20 2729
30
M M
Me
22X
23V
24
MA
TAN
ZA C
RIM
INA
L
A r
epre
sión
pol
i-ci
al c
ontr
a un
ha
revo
lta
de
estu
-da
ntes
pro
voco
u en
Sow
eto
cent
os
de m
orto
s ha
i 40
an
os.
LAD
Y L
IBER
TY
A e
stat
ua d
a L
iber
da-
de c
hego
u a
Nov
a Yo
rk
desd
e Fr
anci
a en
188
6.
MÍS
TER
CO
RA
XE
Mic
hael
J. F
ox, o
act
or a
que
n a
enfe
rmid
ade
de P
arki
nson
ret
i-ro
u a
os
37 a
nos
, cu
mp
re
hoxe
55.
REP
UB
LIC
AN
A
Un
refe
rend
o ce
lebr
ado
en
1946
pux
o fi n
á
mon
arqu
ía
en I
talia
.
EMP
EZA
A E
UR
OC
OPA
DE
FRA
NC
IA
Espa
ña e
stré
ase
o lu
ns 13
con
tra
a R
ep
ú-
bli
ca
Che
ca.
Cen
tos
de m
iles
de
moz
os c
hi-
nese
s m
anif
está
rons
e en
Peq
uín
cont
ra o
s re
visi
onis
tas
leva
ndo
nas
sú
as
man
s o
Li-
bro
verm
e-llo
de
Mao
.
DÍA
MU
ND
IAL
DO
S O
CÉA
NO
S
ESP
ÍRIT
O D
E
SU
PER
AC
IÓN
A
escr
ito
ra
xord
omud
a e
cega
H
elle
n
Kel
ler
mor
reu
en 1
968.
O I
STM
O P
AR
TID
O
O p
rim
eiro
bar
co q
ue a
trav
esou
en
pro
bas
a ca
nle
de
Pan
amá
fíx
oo
ne
ste
d
ía
de
1914
.
A R
EBEL
IÓN
DO
S B
ÓX
ERS
O a
sed
io e
n
190
0
ás
em-
bai
xad
as
de
Peq
uín
fo
i o
pri
nci
pio
do
fi n d
a re
volt
a.
FRA
CA
SO
DA
DIT
AD
UR
A
A g
uerr
a da
s M
alvi
nas
term
inou
en
1982
coa
der
rota
da
Arx
enti
na
da dit
a-du
ra
mil
i-ta
r.
NO
ITES
DE
LUM
E
Por
toda
Esp
aña,
e e
spec
ialm
ente
en
Gal
icia
, cel
ébra
nse
esta
noi
te
as fo
guei
ras
de S
an X
oán.
CR
IMES
DE
ESTA
DO
O s
enad
or R
ober
t K
enn
edy
fale
ceu
en 1
968
por
mor
d
os d
isp
aros
su
-fr
idos
o d
ía a
nte-
rior
nun
hot
el d
os
Ánx
eles
.
21 28
9L
6
MO
RTE
IN
ESP
ERA
DA
Tor
cuat
o Fe
rnán
dez
Mir
anda
, un
dos
prot
agon
ista
s da
tra
nsic
ión,
mo-
rreu
en
198
4 en
L
on
dre
s ao
s 64
an
os p
or m
or d
un
infa
rto.
¡FEL
ICES
VA
CA
CIÓ
NS
!
Hox
e é
o úl
tim
o dí
a de
cla
se d
o cu
rso
2015
-201
6
A S
ALV
AC
IÓN
VEU
DO
CEO
A p
onte
aér
ea d
e B
erlí
n e
sta-
blec
euse
en
194
8 pa
ra a
bast
e-ce
r á
zon
a o
ccid
enta
l d
a ci
dad
e ill
ada
polo
s so
viét
icos
.
S25
D26
1
2
3 4
5 6
7 8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
DÍA
IN
TER
NA
CIO
NA
L D
O M
EDIO
A
MBI
ENT
E
¿ON
DE
VA
S, A
LFO
NS
O
XII
...?
A r
aíña
moz
a M
.ª d
as
Mer
cede
s m
orre
u en
18
78,
deix
ando
con
s-te
rnad
os a
o re
i e
ao
pobo
mad
rile
ño.
> XU
LLO
L
M
Me
X V
S D
1
2 3
4
5 6
7 8
9 10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
miércoles, 1 de junio del 2016 | la voz de la escuela6 >> sociales
Panamá estrea ampliación o 26 de xuño Repasamos o protagonismo de empresas españolas na construción dun terceiro carril no canal
A conta atrás para unha data espe-cialmente significativa, o 26 de xuño,
comezou. Pero non imos falar aquí do acontecemento que máis polariza a atención dos españois, a repetición das eleccións xerais despois de que ningún partido puidese formar Goberno tras as do 20 de decembro. Ese é o interese preferente en España, pero o do mundo será ese día a inauguración da amplia-ción da canle de Panamá. Un acontece-mento que cambiará o transporte e o comercio mundiais. E a marca España ten moito que ver niso, porque o con-sorcio de empresas que executou esta obra de enxeñaría, talvez a máis com-plexa que se teña acometido na historia contemporánea, foi dirixido por unha empresa española, Sacyr Vallehermoso.
A inauguración vai ser un acontece-mento social de primeira magnitude.
Están invitados máis de 70 xefes de Es-tado. Asistirá, como invitado de hon-ra, o expresidente de Estados Unidos Jimmy Carter, que foi quen asinou co presidente de Panamá Omar Torrijos o Tratado Torrijos-Carter o 7 de setem-bro de 1977, que devolveu a Panamá a soberanía sobre a canle desde o 31 de decembro de 1999.
O PRIMEIRO BUQUEO privilexio de ser o barco encargado de inaugurar a ampliación, atravesando as novas esclusas, correspondeulle, tras un rigoroso sorteo a un buque chinés, o Andronikos, con capacidade para transportar 9.500 colectores. Pertence á navieira Cosco, unha das cinco máis grandes do mundo. Mide 48,25 metros de manga e 299,98 de eslora. Custara-lle a pasaxe entre 500.000 e 600.000
dólares. Cruzará desde o Atlántico ao Pacífico.
UNHA LONGA HISTORIAO camiño para unir os dous océanos foi longo. Xa se propuxo o proxecto duran-te o dominio español para comunicar con seguridade e rapidez o Pacífico e España. Pero resultou tecnicamente imposible cos medios tecnolóxicos da época. Por iso optouse pola solución da vía terrestre. As mercancías eran desembarcadas no porto de Panamá, no golfo de Darién, na costa do Pacífico, e transportábanse polo Camiño Real, unha antiga ruta indíxena mellorada e asfaltada que atravesaba todo o istmo. Máis tarde adoptouse outra solución: fíxose un novo camiño ata as beiras do río Chagres, e transportábanse ata alí as mercancías para embarcalas despois en
barcos fluviais ata o porto de Portobelo, no Caribe, onde se organizaba cada ano a flota que viaxaba a España.
Varios séculos despois retomouse a idea, primeiro polo enxeñeiro francés Ferdinand de Lesseps, que xa cons-truíra a canle de Suez, pero a súa ini-ciativa fracasou e foron os estadouni-denses quen recolleron a testemuña. O primeiro paso consistiu en apoiar a secesión de Colombia do territorio e a constitución dunha nova nación, Panamá, coa que asinaron tratados que estableceron unha zona de exclusión ao redor da futura vía marítima e a concesión a perpetuidade dos dereitos de xestión a favor de Estados Unidos. As obras reemprendéronse en 1904 e termináronse en 1914.
> Fernando Pariente
CARLOS JASSO / REUTERS
Vista aérea da expansión do canal de Panamá na ribeira atlántica
A idea de ampliar a canle mediante a construción dun terceiro carril, para en-
gadir aos dous existentes e duplicar así a capacidade de tránsito de mercancías, me-diante dous novos complexos de esclusas moito máis grandes que as existentes foi lanzada polo entón presidente de Panamá Martín Torrijos, o 24 de abril do 2006. Ese mesmo ano convocouse un referendo, o 22 de outubro, e o pobo panameño aprobou a realización do proxecto co 76,83 % dos votos. As obras comezaron o 3 de setem-bro do 2007. Convocouse un concurso internacional que foi adxudicado en xullo do 2009 ao Consorcio Grupo Unidos pola Canle, liderado por Sacyr Vallehermoso. A construción sufriu un atraso de dous anos, debido a varias folgas laborais e ao confli-to contractual xurdido no ano 2014, cando o consorcio ameazou con suspender as obras e retirarse por mor da desviación de custos que se estaba producindo. A pesar
das graves dificultades, as obras termina-ron oficialmente onte, 31 de maio de 2016, despois de 8 anos, 8 meses e 28 días. O proxecto foi adxudicado por 3.200 millóns de dólares e o consorcio de construtores reclama 3.600 millóns máis.
MELLORASCoas novas esclusas o número de tránsitos diarios incrementarase a 40 barcos, 12 dos cales serán do novo tamaño neopanamax.
■ Creouse un novo grupo de barcos: os neopanamax son aqueles que superan os límites de capacidade que tiñan antes os buques máis grandes que podían pasar pola canle. Ata agora o tamaño chama-do panamax reducíase a portacontedores cunha carga máxima de 4.200. As novas esclusas admiten barcos con capacidade para transportar ata 14.000, tres veces máis carga do que a actual canle pode soportar.
■ A pesar do notable incremento do ta-maño dos buques, o sistema de enchido da auga das novas esclusas supón un aforro do 7 % respecto das antigas.
■ O tráfico anual da canle pasará de 300 millóns de toneladas a 600 millóns. Esta duplicación conseguirase non pola du-plicación do número de barcos, senón porque pasarán moitos barcos co dobre de carga que agora.
■ Diso derívase que os estaleiros come-zarán a construír barcos máis grandes, porque significará un abaratamento dos custos de transporte.
■ Quen máis se beneficiarán da amplia-ción serán os países que máis uso están a facer desta vía. O maior cliente na actuali-dade son os Estados Unidos e o segundo é China .
Datos para a nova canle actividades
A1. A nova canle será mañá noticia pola súa inaugura-ción. Para completar a infor-mación e ver imaxes sobre o desenvolvemento do pro-xecto, acudide ás seguintes direccións de Internet:
■ http://micanaldepanama.com/ampliacion/preguntas-frecuentes/■ http://micanaldepanama.com/ampliacion/videos/
A2. A entrada en servizo da ampliación da canle de Pa-namá vai provocar un cam-bio nas condicións actuais do comercio e o transporte internacional. Realizade un exercicio de extrapolación e intentade predicir beneficios e riscos da nova situación.
■ La piel del rodaballo no
tiene escamas y la parte su-
perior de su cuerpo está cu-
bierta de tubérculos óseos.
■ A los peces planos tam-
bién se los conoce como
pleuronectiformes. Este
complicado nombre científi-
co hace referencia a que na-
dan de lado, con el lado os-
curo en la parte superior y el
lado claro en la inferior,
como si fuesen el dorso y el
vientre de un pez simétrico.
Avanzan haciendo ondular el
cuerpo sobre el fondo mari-
no.
■ Junto con el salmonete y
la morena, el rodaballo era
uno de los peces más apre-
ciados por los antiguos ro-
manos. Los ejemplares de
mayor tamaño alcanzaban
precios altísimos en el mer-
cado y los nobles solían
competir entre sí para ver
quién pagaba más.
■ El rodaballo se camufla
cambiando el color de su
piel para adaptarlo al del
fondo. Su capacidad miméti-
ca es tan grande que incluso
es capaz de reproducir los
cuadros blancos y negros de
un fondo ajedrezado.
■ Vive sobre fondos de are-
na y fango, entre los 25 y 80
metros de profundidad.
También se le puede encon-
trar en las aguas salobres de
las rías y estuarios.
■ Las hembras de rodaballo
son extremadamente prolífi-
cas, y pueden llegar a poner
hasta 15 millones de huevos.
¿Sabías que...?Genoma con denominación de origenCientíficos españoles consiguen la secuencia genética completa del rodaballo
El rodaballo ha pasado a formar parte de la historia
de la ciencia en España al con-vertirse en el primer vertebra-do cuyo genoma se secuencia íntegramente en nuestro país. Lo han conseguido científicos del Instituto de Investigacio-nes Mariñas de Vigo, pertene-ciente al Consejo Superior de Investigaciones Científicas, de la Universidad de Santiago de Compostela y del Centro de Análisis Genómico de Barce-lona. El estudio de los genes del rodaballo servirá para ex-plicar algunas de las inusuales características de este pez y se espera que también sea útil para mejorar su producción en las granjas marinas.
Se ha descubierto, por ejemplo, que el rodaballo tiene duplicados los genes rela-cionados con la formación del cristalino y con la producción de pigmentos visuales, lo que podría explicar por qué tiene un sistema de visión mucho más sofisticado que el de otros peces. También tiene co-pias extra de algunos genes relacionados con la presencia de ácidos grasos en la membrana celular. Ambas características genéticas tendrían que ver con su capa-cidad para vivir en lugares muy fríos y con poca luz. Los científicos también han identificado genes y regiones del genoma del desarrollo, el crecimiento y la resistencia a las enfermedades. Está información será esencial para lograr una cría más eficaz.
Al igual que muchos otros peces planos, el rodaballo constituye una excepción en-tre los vertebrados porque el lado izquier-
do de su cuerpo es diferente al derecho. Cada lado tiene diferente color y ambos ojos están situados en uno de ellos. Estas características, como la forma aplanada en lugar de fusiforme, son adaptaciones a la vida en el fondo. Sin embargo, los ro-daballos no nacen asimétricos. Sus larvas y alevines, que viven en la columna de agua y no en el fondo, como cualquier pez, tienen ambos lados del mismo color y un ojo en cada uno. Las metamorfosis que se producen a medida que avanza el desarrollo tienen su momento más espec-tacular durante la migración de uno de los ojos hacia el lado contrario. Al mismo tiempo, la aleta situada sobre la espalda se adelanta hasta quedar situada sobre el ojo que se ha desplazado y el lado en el que finalmente quedan situados ambos ojos se hace más oscuro.
El rodaballo comenzó a cultivarse en
Escocia en 1970. En Espa-ña su acuicultura tardó en consolidarse debido a la escasez de alevines, pero a finales de los años ochenta del siglo pasado se desa-rrollaron nuevas técnicas y la producción se disparó y llegó a incrementarse en un 52 %. En 1992 ya había 16 empresas en España. Sin embargo, poco después el sector entró en crisis debido a que las granjas eran muy pequeñas y los costes de producción muy elevados. Además, los ca-nales de comercialización todavía no funcionaban bien. Una profunda reor-ganización del sector dio
lugar a empresas mayores y nuevos países productores. También se invirtió en el desarrollo de piensos secos y vacunas para las enfermedades más frecuentes.
PRODUCCIÓNEn la actualidad, España es uno de los mayores productores mundiales (en el 2014, 11.000 toneladas, con un valor esti-mado de 75,6 millones de euros). El 99 % de la producción tiene lugar en Galicia. Es posible que del estudio del genoma del rodaballo se obtengan datos útiles para luchar contra algunas de las enfer-medades de origen bacteriano, vírico o parasitario que afectan a los rodaballos de cultivo y para acortar el tiempo que tardan en alcanzar la talla comercial.
> Francisco J. Franco del [email protected]
JOSÉ LUIS CERNADAS IGLESIAS
El rodaballo se camufla cambiando el color de su piel para adaptarlo al del fondo
miércoles, 1 de junio del 2016 | la voz de la escuela ciencias >> 7
Estás invitado a nuestra gran fiesta fin de curso
La cita es este sábado 4 de junio en el parque de Acea de Ama (Culle-
redo), muy cerca de A Coruña. Allí, Voz Natura y Prensa-Escuela, los programas educativos de La Voz de Galicia desarrollados por la Funda-ción Santiago Rey Fernández-Lato-rre, celebrarán la fiesta fin de curso más multitudinaria y más divertida de Galicia. Una fiesta abierta a todos en la que seguro no te aburrirás y todo, completamente gratis.
La jornada arrancará a las 11.00 y no habrá descanso hasta las 19.30 horas. Juegos, talleres, hinchables, exposicio-nes, actividades de aventura... Para no perderte un detalle puedes entrar en la página web de Voz Natura —www.voznatura.es— y descargar el progra-ma completo de la jornada.
Habrá teatro, cuentacuentos y mú-sica con los Furious Monkey House, el grupo revelación del año formado por cinco jóvenes de Pontevedra y su profesor de música que suenan ya en las listas de éxitos. El concierto será a partir de las 13.30 horas, momento en el que se entregarán los premios Voz
Natura a los centros autores de los me-jores trabajos ambientales del curso.
El programa Prensa-Escuela también entregará los galardones del concurso Mejor Periodista Infantil y Juvenil, Mejor Blog del curso y del certamen de fotografía Galicia, auga e literatu-ra, organizado con el patrocinio de Viaqua. El acto de entrega será a las 12.00 horas.
DESPERTANDO VOCACIONESSi te animas a ir a la fiesta podrás sondear si tu futuro está en el mundo de la comunicación. Podrás probar a ponerte delante de las cámaras de V Televisión o de los micrófonos de Radio Voz. También habrá un taller de humor gráfico con los profesionales de La Voz. Estarán Pinto & Chinto, Xaquín Marín, Xosé Tomás, María José Beceiro y Abraldes.
Periodistas de La Voz se pondrán al frente de un taller de prensa en el que ayudarán a los niños a crear su propia portada del periódico y llevársela a casa de recuerdo, con foto de la jor-nada incluida.
M. MARRAS
El taller de humor gráfico es uno de los más concurridos durante toda la jornada
miércoles, 1 de junio del 2016 | la voz de la escuela8 >> palabras
No hay azul sin amarillo y sin naranja Vincent van Gogh (1853-1890)
No es el azul de la sangre, el linaje o el título universitario. Es lo que haces con tu vida lo que cuenta Millar Fuller (1935-2009)
Pero ahora, aunque el marido esté
devorado por los celos y tenga la barba azul, o bien negro tenga el pelo, la mujer le domina con dulzura y talento Charles Perrault (1628-1703)
¿Qué hace falta para ser feliz? Un poco de cielo azul encima de nuestras cabezas, un vientecillo
tibio, la paz del espíritu André Maurois (1885-1967)
Pensar en ti es azul, como ir vagando / por un bosque dorado al mediodía: / nacen jardines en el habla mía / y con tus nubes por mis sueños ando Pablo Antonio Cuadra (1912-2002)
Palabras con historia
ara empezar, ¿pueden pensar los esqueletos? Quizás uno azul pueda hacerlo. Ante esa imagen se me ocurre que
podríamos fabular un cuento, protagonizado por el mismísi-mo príncipe Hamlet. Él sería quien ahora sostiene su propia calavera al reflexionar sobre el discurrir del tiempo, en lugar de hacerlo con la de su amigo de infancia el bufón Yorick, como decidió Shakespeare para la fa-mosa escena de su tragedia. En nuestra nueva ficción nos en-contraríamos con los restos de un auténtico príncipe azul, que además de tener la sangre con el color que corresponde a su nobleza tiene los huesos a juego. Perfecto. ¡Cuántas cosas puede rememorar una osamenta, sobre todo con el tiempo que tiene para pensar! Podríamos deci-dir incluso que nuestro príncipe azul tuvo fase previa de batracio y que fue besado por princesa como mandan los cánones; ello tenía su dificultad, porque el en-cantamiento del mozo lo había llevado a ser una espectacular rana flecha azul (Dendrobates azureus), cuya piel exuda un veneno mortífero, también en conso-nancia con los manejados en la histo-ria trágica del príncipe de Dinamarca. Sépase que con la cantidad de veneno que hay en la piel de una de estas rani-tas azules podrían morir cien personas. Estas mezclas de ficción y realidad dan juego. Se me ocurre, por seguir en la misma clave, que todo parece indicar que estos anfibios no estaban al alcan-ce del acaudalado Barba Azul, el del popular cuento de Charles Perrault, y por ello el autor tuvo que recurrir a mé-todos más sanguinarios para conseguir que el protagonista pudiese asesinar a todas sus esposas, que por cierto eran de sangre roja, no azul. Y colorín colo-rado, el pintar de colores tales cuentos infantiles es obligado.
Las ilustraciones de historias tienen un importante valor añadido en el color y al respecto son numerosos los lumi-nosos azules que genera la paleta de los artistas: celeste, marino, turquesa... Según el Corominas, la palabra azul
proviene del árabe vulgar lâzvrd, que es variante de lâzavard y que se mate-rializa en el precioso mineral lapislázuli, voz donde lapis significa piedra (tér-minos parientes son lapidario, lápida o dilapidar). De esa codiciada ‘piedra azul’ hacían los pintores desde anti-guo el azul ultramar, el más hermoso y preciado de los pigmentos azules, pre-ferido a los que se obtienen a partir de la azurita (que tiende a verdoso), del cobalto (violáceo) o al oscuro azul de Prusia. A ese príncipe de los azules lo
llamaron ultramarino porque la piedra semipreciosa venía a Europa por barco de allende los mares, fuera desde Afganistán o desde Chile. En 1828 el químico Jean Baptiste Guimet consiguió en Francia una versión sintéti-ca, que ha hecho este pigmento mucho más asequible y popular. Antes y después de ello, de azul ultramar están pintados cielos y mares en numerosas obras de la historia de la pintura.
Como ya todos sabemos —esto de la divulgación cientí-fica es imparable—, el cielo que vemos cuando no hay nubes es azul porque se da la circunstan-cia de que las moléculas que hay en el aire (de nitrógeno, oxígeno y vapor de agua) dispersan pre-cisamente ese tipo de longitudes de onda cortas de la luz (alrede-dor de 470 nanómetros) y las ajetrean en la atmósfera de mala manera antes de que podamos verlas. Al mismo tiempo, los fo-tones de rojo y de amarillo, que tienen ondas más largas, pasan como si nada. Como resultado, los rayos que consiguen llegar a nosotros directamente del sol se ven amarillentos, porque la atmósfera ya les ha robado los azules (y los violetas) para dárselos al ambiente. Si a la luz blanca le quitas el azul, se que-
da amarilla. Como puede deducirse, el azul y el amarillo-naranja son colores complementarios, y mezclando luces de esos colores se obtiene blanco. Es cosa que ya sabían las amas de casa de toda la vida, o sea las de antes: para blan-quear la ropa y que las sábanas queden más blancas (y no amarillentas) hay que ponerles azulete. Algo de esto también sabían las personas aficionadas a la fo-tografía en blanco y negro: una forma de potenciar los azules es colocar un filtro naranja para que no los deje pasar. De ese modo, los azules de cielo y mar salen más oscuros, con lo que se realza el contraste blanco de las nubes y de las olas. Ahora que lo pienso, termino sin hablar nada de política. Ni siquiera de la División Azul. En fin, una última idea; la palabra que usan en inglés para el azul (blue) está ligada a lo triste y la depresión. Nada de eso. Los pitufos son azules, pero simpáticos.
> Moncho Núñez Centella
Un pensativo príncipe azulADJETIVOS CALIFICATIVOS: AZUL
El esqueleto azul de la Domus integra
formalmente ideas que se remontan a las figuras
de Vesalio, adoptan postura con el pensador de
Rodin y toman color en el azul de Klein
Dicen que el azul es un color frío y triste. Nada de eso. Los pitufos son simpáticos
1. El avance de la descomposición
causada por el hongo «Penicillium
italicum» vuelve azul lo que antes
era naranja. Preparad en clase una
actividad sobre el crecimiento de
hongos en alimentos:
■ ¿Cuánto tiempo tarda en apare-
cer el moho sobre una rebanada de
pan? ¿Y si mojas el pan con algo de
agua? ¿Y si lo mojas con leche, vi-
nagre, aceite…? ¿Qué líquidos de la
cocina retrasan o adelantan la apa-
rición de moho?
■ ¿Cuántos colores diferentes ob-
servas en los mohos? Haz una ob-
servación detallada, describiendo
la forma de su aparición y su desa-
rrollo, la existencia de zonas, la
densidad del moho en cada una...
Observa los mohos con lupa y, si
puedes, con microscopio. Describe
y dibuja lo que ves.
2. A partir de las ideas recogidas en el
primer párrafo del artículo, o de otras
que se te ocurran, escribe una historia
de ficción donde sea protagonista el
esqueleto azul de la Domus.
3. El color azul es de los menos fre-
cuentes en alimentos, pero aun así
podrás encontrar algunos ejemplos.
Haz una lista de las cosas azules que
te hayas comido alguna vez.
4. Haz un cartel con fotografías so-
bre el color azul en la naturaleza.
Procura que haya muestra de anima-
les, vegetales, hongos, minerales…
5. El azul es un color importante e
impactante en algunos cuadros his-
tóricos. Averigua la relación de los
siguientes artistas con el color azul:
Marc Chagall, Vasili Kandinski , Yves
Klein, Franz Marc.
actividades