აიპ საქართველოს აგრარული უნივერსიტეტი

კვების მრეწველობის ინსტიტუტი

შორენა მულაძე

ტყემლის სამრეწველო ჯიშებიდან სხვადასხვა კომპლექსწარმომქნელი თვისებების მქონე პექტინების მიღების

რაციონალური ტექნოლოგიის დამუშავება

ტექნოლოგიების დოქტორის აკადემიური ხარისხის

მოსაპოვებლად წარმოდგენილი

დ ი ს ე რ ტ ა ც ი ა

სპეციალობით: კვების პროდუქტების დაკონსერვების ტექნოლოგია

საკვალიფიკაციო კოდი - 540503

54-კვების პროდუქტების ტექნოლოგია

სამეცნიერო ხელმძღვანელი:

აკადემიური დოქტორი, სრული პროფესორი

ამირან ჩავლეიშვილი

კონსულტანტი ტექნიკის მეცნიერებათა დოქტორი სსმმ

აკადემიის აკადემიკოსი ნუგზარ ბაღათურია

თბილისი 2011

2

შინაარსი

შესავალი ;

თავი I

ლიტერატურის მიმოხილვა;

1.1. პექტინოვანი ნივთიერებები, მათ აგებულება და ძირითადი თვისებები ;

1.2. სხვადასხვა ხარისხის ეთერიფიცირებული პექტინის მიღების ძირითადი ხერხები ;

1.3. პექტინოვანი ნივთიერებები და მათი გამოყენების არეალი;

თავი II

კვლევის ობიექტები და მეთოდები;

2.1. გამოსაკვლევი პროდუქტების დახასიათება და კვლევის მეთოდები ;

2.2. ტყემლიდან მიღებული პექტინის პრეპარატის ბიოლოგიური მოქმედების შეფასების კრიტერიუმები ;

თავი III

ექსპერიმენტული ნაწილი;

3.1. სხვადასხვა ჯიშის ტყემლის ქიმიური შემადგენლობა;

3.2. ტყემლიდან პექტინის მიღების პროცესების ექსპერიმენტული გამოკვლევა;

3.3 ჰიდროლიზ-ექსტრაგირების პროცესების გავლენა პექტინის ეთერიფიკაციის ხარისხზე და კომპლექსწარმომქმნელ

უნარზე;

4. ტყემლის ჯიშების გავლენა პექტინის ფიზიკო-ქიმიურ მაჩვენებელებზე;

4.1. ტყემლიდან პექტინის მიღების ტექნოლოგიური სქემა;

4.2 ტყემლიდან პექტინის მიღების საწარმო-აპარატურულ-

3

ტექნოლოგიური სქემა ;

4.3 ტყემლის პექტინის გამოყენებით შემუშავებული ახალი სახეობის საკვები პროდუქტების კვებითი და ბიოლოგიური ღირებულება ;

5. ტყემლის პექტინის პრეპარატის პურის ნაწარმში დამატების ბიოლოგიური ეფექტურობის შესწავლა;

5.1. ახალი სახეობის საკონდიტრო პროდუქტები (კონფიტიური, ჟელე) ტყემლის ნედლეულისაგან და მათი კვებითი ღირებულება;

5.2. ტყემლიდან მიღებული პექტინის პრეპარატის ბიოლოგიური მოქმედების შეფასების შედეგები;

5.3. ტყემლის პექტინის პროტექტორული მოქმედების გამოკვლევა ექსპერიმენტის დაგეგმვის და მონაცემების დამუშავების მათემატიკური მეთოდი;

6. ტყემლის პექტინის რადიოპროტექტორული მოქმედების შესწავლა ;

6.1 ექსპერიმენტის დაგეგმვის და მონაცემების დამუშავების მათემატიუკური მეთოდი ;პ

6.2. ტყემლიდან კომპლექსწარმომქმნელი პექტინის მიღების

მათემატიკური მოდელის შემუშავება;

დ ა ს კ ვ ნ ე ბ ი ;

გამოყენებული ლიტერატურა .

4

შესავალი

Temis aqtualuroba: Tanamedrove warmoebis efeqturobis

amaRlebis erT-erT umniSvnelovanes mimarTulebas

mcirenarCeniani da unarCeno teqnologiebis Seqmna, meoradi

nedleulis ufro farTo gamoyeneba warmoadgens.

am moTxovnilebebs metwilad pasuxobs peqtinisa da

peqtinproduqtebis warmoeba, romelic gulisxmobs biologiuri

Rirebulebebis mqone kompleqswarmomqmnelisa da

labwarmomqmnelis SemuSavebas meoradi nedleulis resursebidan

(vaSlis, Saqris- Warxlis, citrusebis da yurZnis sawarmoo

gadamuSavebis narCenebidan). unda aRiniSnos, rom saSualod

meoradi nedleulis resursebis gamoyenebis done kvebis

mrewvelobaSi narCenebis raodenobis 20-30 % -s Seadgens.

mraval regionSi ekologiuri pirobebis gauareseba

(gansakuTrebiT Cernobilis avariis Semdeg), romelsac Tan

axlavs garemosa da kvebis produqtebis dabinZureba toqsikuri

nivTierebiTa da radionuklidebiT, kvebis produqtebis

usafrTxoebis gazrda moiTxovs profilaqtikuri RonisZiebebis

Catarebas, rac Tavis mxriv ganapirobebs peqtinis, rogorc

bunebrivi detoqsikantis warmoebis saWiroebas.

peqtinovani nivTierebis erT-erT umniSvnelovanes Tvisebas

maTi kompleqswarmomqmneli unari warmoadgens, romelic

dafuZnebulia peqtinis molekulis urTierTmoqmedebaze mZime da

radioaqtiuri liTonebis oinebTan, SeboWos isini da gamodevnos

organizmidan [6. 22. 84. 86.].

5

peqtinebs mravali sasargeblo Tviseba gaaCniaT: isini,

axdenen organizmSi qolesterinis raodenobis normalizebas,

zrdian organizmis mdgradobas alergiisadmi, xels uwyoben

sasunTqi da saWmlis momnelebeli sistemis lorwovani garsis

aRdgenas gaRizianebisa da anTebiTi procesebis Semdeg,

sasikeTod moqmedeben qsovilebis Sidaujredul sunTqvasa da

nivTierebaTa cvlaze [49,62,67,69,120,].

peqtinis erT-erTi ZiriTadi Tvisebaa labis warmoqmnis

unari, ris gamoc igi farTod gamoiyeneba kvebis mrewvelobaSi

[72,158]. jer kidev ssrk-is daSlamde peqtinze moTxovnileba

mniSvnelovnad aWarbebda mis adgilobriv warmoebas da

sazRvargareT Sesyidvebis moculobebs. viTvaliswinebT ra

peqtinis moxmarebis minimalur profilaqtikur normas 2g dRe-

RameSi. ekologiurad xelsayrel raionebSi, misi raodenoba

peqtinSemcveli produqtebis sadReRamiso moxmarebisas 100

milion adamianze gaangariSebiT Seadgens 70 aTas tonaze mets.

ssrk-is daSlamde peqtinis gamomuSaveba ruseTis, moldaveTis,

ukrainis sawarmoebSi Seadgenda 300-400 tonas weliwadSi

(moxmarebis 0.2-0.22%) sazRvargareTidan xdeboda yovelwliurad

1.5-2.0 aTasi tonis Sesyidva.

Cveni samamulo warmoeba ar awarmoebs peqtinovan

preparatebs, amasTan dakavSirebiT arsebiT mniSvnelobas iZens

adgilobrivi peqtinis maRali Semcvelobis nedleulis

gamoyenebiT peqtinis miReba da mis safuZvelze samkurnalo-

profilaqtikuri produqtebis recepturebisa da teqnologiis

SemuSaveba.

6

literaturuli monacemebis mixedviT [104] es saqarTveloSi

farTod gavrcelebuli tyemlis kulturaa, romelic peqtinovani

nivTierebebis maRali SemcvelobiT xasiaTdeba.

kvlevis mizani da amocanebi: _ samuSaos mizans Seadgenda

saqarTveloSi farTod gavrcelebuli tyemlis jiSebis

gamokvleva, rogorc nedleulis peqtinis preparatis misaRebad.

aRniSnuli nedleulidan peqtinis miRebis meTodebis SemuSavebas

da misi Tvisebebis gamokvlevas. peqtinproduqtebis SemuSavebas

samkurnalo-profilaqtikuri miznebisaTvis. dasaxuli

amocanebis gadaWris mizniT saWiro iyo:

- tyemlis sxvadasxva jiSebis qimiuri Semadgenlobis

gansazRvra;

- tyemlidan peqtinis gamoyofis optimaluri parametrebis

dadgena;

- tyemlis peqtinis ZiriTadi fizikur-qimiuri maCveneblebis

gansazRvra (kompleqswarmomqmneli da labwarmomqmneli unari).

- tyemlis peqtinis miRebis aparaturul-teqnologiuri

sqemis SemuSaveba.

- tyemlis peqtinis biologiuri moqmedebis Seswavla

(proteqtoruli da radioproteqtoruli moqmedeba).

- tyemlis peqtinis gamoyenebiT axali saxeobis kvebis

produqtebis recepturisa da teqnologiuri meTodis SemuSaveba

maTi samkurnalo-profilaqtikuri gamoyenebis mizniT.

mecnieruli siaxle: Seswavlilia tyemlis sxvadasxva

jiSebis qimiuri Sedgeniloba, ris safuZvelzec gamovlenilia

peqtinis SemcvelobiT mdidari jiSebi, damuSavebulia tyemlidan

peqtinis gamoyofis teqnologia, dadgenilia procesis

optimaluri parametrebi, gansazRvrulia tyemlis peqtinis

7

ZiriTadi fiziko-qimiuri maCveneblebi, gamokvleulia tyemlis

peqtinis preparatis biologiuri moqmedeba. dadgenilia, rom

preparati xels uwyobs mZime metalebis (tyviis) organizmidan

gaZlierebul gamoyofas. aseve dadgenilia, rom aRniSnuli

preparati kuW-nawlavis traqtSi radioaqtiuri stronciumis

SeboWvis efeqturi saSualebaa.

tyemlis peqtinis gamoyenebiT SemuSavebulia axali saxeobis

produqtebis: puri, konfitiuri da Jele, romelTac aqvT

samkurnalo profilaqtikuri daniSnuleba.

samuSaos praqtikuli Rirebuleba _aris is rom

damuSavebulia saqarTveloSi gavrcelebuli tyemlis jiSebis

qimiuri Semadgenloba peqtinis preparatis misaRebad da

SemuSavebulia peqtinis miRebis teqnologia.

tyemlis peqtinis safuZvelze Seqmnilia puris,

konfitiurisa da Jeles axali asortimenti.

dasacavad gamotanili ZiriTadi debulebebi:

- tyemlidan peqtinis gamoyofis teqnologia da miRebuli

produqtebis daxasiaTeba.

- tyemlis peqtinis biologiuri Tvisebebi;

- axali saxeobis peqtinSemcveli kvebis produqtebi.

Ppublikacia _ disertaciis masalebis mixedviT

gamoqveynebulia 8 samecniero naSromi.

naSromis moculoba da struqtura _ sadisertacio naSromi

Sedgeba: Sesavalis, sami Tavisagan, daskvnebisa da

rekomendaciebisagan. naSromi warmodgenilia 123 gverdze da

Seicavs 17 cxrils, gamoyenebuli literaturis siaSi moyvanilia

201 (naSromi).

8

თავი I

ლიტერატურის მიმოხილვა

1.1 პექტინოვანი ნივთიერებები, მათი აგებულება და

ძირითადი თვისებები

peqtinovani nivTierebebi naxSirwylovani bunebis

maRalmolekuluri naerTebia. maTi molekuluri wona

mniSvnelovnad naklebia, vidre ujredisis da hemicelulozas da

meryeobs 20-dan 50 aTasamde. arCeven protopeqtins (uxsnadia

wyalSi) da peqtins (wyalSi xsnadia) [(24.76.83)].

peqtini warmoadgens galaqturonis mJavis naSTebis

erTmaneTTan dakavSirebul jaWvs, romelTagan mravali meTilis

spirtTan eTers warmoqmnis. amrigad, igi meTilirebuli

poligalaqturonis mJavaa. protopeqtini meTilirebuli

poligalaqturonis mJavas SekavSirebuli jaWvebia. maT Soris

kavSiri SeiZleba sxvadasxvagvari iyos, Tumca ZiriTadi

mniSvneloba aqvT Ca–is xidakebs. dadgenilia, rom kalciumis

mocilebis Semdeg protopeqtini xsnadi xdeba.

protopeqtini kompleqsebs warmoqmnis hemicelulozasTan da

ujredisTan. igi wyalSi uxsnadia, magram sakmaod advilad

eqvemdebareba mJava da fermentul hidrolizs peqtinamde.

peqtinze ganzavebuli tuteebis an ferment peqtinesTerazas

moqmedebiT advilad scildeba metoqsilis jgufebi, warmoiqmneba

meTilis spirti da poligalaqturonis mJava. Semdgom ferment

poligalaqturonazas moqmedebiT poligalaqturonis mJava

iSleba galaqturonis mJavas molekulamde. peqtinovani

nivTierebebis gardaqmna sqematurad warmodgenilia suraTze #1.

9

ujredisi

pemiceluloza

mJaveebis moqmedeba

protopeqtinaza

peqtini

(peqtinis mJava) tuteebis moqmedeba

peqtinesTeraza

pologalaqturonmJava poliglaqturonaza

galaqturomJava

CHOH-CHOH

CH ----- O

. . . --- CH CH-O-CH CH --….

CHOH----CHOH CH ------O

CO – OCH3

peqtinis molekulis nawili

suraTi 1 peqtinovani nivTierebebis Semadgenloba da agebuleba

XXXXXXXXXXXXX

//////////////////////////////////////

10

peqtinovani nivTierebebi warmoadgenen mcenareuli

warmoSobis glukozidebis makroelementebs [109,125,174,177].

peqtinovani nivTierebebis Semcveloba, maTi Tvisebebi da

agebuleba sxvadasxvagvaria mcenaris saxeobis, MmaTi aRmocenebis,

niadagur-klimaturi pirobebis, geografiuli zonis, jiSobrivi

kuTvnilebis, mcenaris ganviTarebis periodis, aseve peqtinis

gamoyofis xerxebis mixedviT [17,39,43,75,106,118].

samedicino-biologiuri gamokvlevebiT dadgenilia, rom

[15,42,111,130,188]. peqtinovan nivTierebebs maRali kompleqswarmom-

qmneli Tvisebebi aqvT. aseT unars ZiriTadad ukavSireben

Tavisufali karboqsiluri jgufebis arsebobas, romlebic

metalebis ionebTan warmoqmnian helaturi tipis mdgrad

mcireddisocirebad naerTebs. [6,19,21,32,42,84,86,] amasTan

dakavSirebiT gansakuTrebul interess warmoadgenen metoqsilis

jgufis mcire Semcvelobis peqtinebi, romlebsac maRali

kompleqswarmomqmneli unari aqvT, rac maTi gamoyenebis

safuZvels gvaZlevs profilaqtikur da samkurnalo kvebaSi,

ekologiuri dabinZurebis pirobebSi [6,33,39,103,149,152,188, 200,].

peqtinovani nivTierebebis yvelaze cnobil Tvisebebs

warmoadgens: maTi xsnadoba, siblante, gajirjveba, urTierT-

qmedeba mJavasTan, tuteebTan, fermentebTan, polivalenetobis

liTonebis marilebTan da alifatur spirtebTan, labwarmo-

mqmneli da kompleqswarmomqmneli unari.

dadgenilia, rom peqtinovani nivTierebebis saukeTeso

gamxsnelia wyali. isini aseve kargad ixsnebian 84%-ian

fosformJavaSi, Txevad amoniakSi, glicerinsa da formamidSi –

ijirjvebian, danarCen organul da araorganul gamxsnelebSi

isini praqtikulad ar ixsnebian [41,57,94,147,].

11

peqtinis xsnadoba damokidebulia polimerizaciis da

eTerifikaciis xarisxze. wyalSi xsnadoba izrdeba eTerifikaciis

xarisxis zrdasTan erTad da molekulis sididis Semcirebisas

[146,170,176]. sxvadasxva molekuluri masis ori peqtinidan ufro

advilad ixsneba jaWvis naklebi sigrZis peqtini, xolo

meToqsiluri jgufebis didi raodenobis mqone peqtinebi

eTerifikaciis 60%-iani xsnariT kargad ixsnebian wyalSi, maSinN

rodesac 39,6%-isas cudad ixsnebian.

siblante, rogorc peqtinis wyalxsnarebis Tviseba, kargad

aris Seswavlili [109,176]. cnobilia, rom molekulebis zomebis

SemcirebasTan erTad siblante mniSvnelovnad mcirdeba,

siblantis sidideze gavlenas axdens peqtinovani nivTierebebis

molekulebs Soris urTierTqmedebis Zalebi, aseve maTsa da

gamxsnelis molekulebs (wyali) Soris urTierTqmedebis Zalebi.

maTi urTierTqmedebiT peqtinovani molekulebi ukavSirdebian

erTmaneTs, warmoqmnian Sida struqturas, rac zrdis molekulis

zomebs da amaRlebs xsnaris siblantes. koloiduri xsnari iZens

elastiuri sxeulis xasiaTs da avlens meqanikur Tvisebebs,

romlebic ar SeiniSneba WeSmarit xsnarebSi [177].

dadgenilia, rom peqtinovani nivTierebebis sivrciTi

agebuleba aseve did gavlenas axdens maTi xsnarebis siblantis

sidideze [184].

peqtinebis molekulebis formis cvlilebebi

dakavSirebulia Tavisufali da neitralizebuli karboqsiluri

jgufebis disociaciasTan, e.w. molekulis ionur xasiaTTan.

Tavisufali karboqsiluri jgufebis disociaciis zrdasTan

erTad izrdeba siblante da piriqiT. temperaturis zrda

peqtinovani nivTierebebis xsnarebis siblantes amcirebs, Tumca

12

1000C temperaturaze xdeba peqtinebis degradacia [118,177], rac

Tavis mxriv xsnaris siblantis Seuqcevad Semcirebas iwvevs.

peqtinovani naerTebis xsnadobis da siblantis aseTi

kanonzomierebebi gamoiyeneba peqtinisa da peqtinproduqtebis

teqnologiebis SemuSavebisas.

peqtinovani nivTierebebis damaxasiaTebel Tvisebas,

romelic maTi mcenareuli nedleulidan gamowvlilvis

teqnologias gansazRvravs, warmoadgens mJaveebTan, tuteebTan da

fermentebTan urTierTqmedeba. dadgenilia, rom oTaxis

temperaturazec ki peqtinovani nivTierebebis meToqsiluri da

acetiluri jgufebi swrafad isapnebian [1,3,65,114,146,170,177].

tute areSi maRali temperaturisas, gansakuTrebiT

Jangbadis umniSvnelo raodenobiT arsebobisas, xdeba peqtinovani

makromolekulebis degradacia. gasapnis kinetika natriumis

hidroJangiT sakmaod kargad aris Seswavlili [193,198,]. mJavebis

moqmedebiT bunebrivi protopeqtini dabal temperaturazec ki

ixsneba. am moqmedebis meqanizmi gamorkveuli ar aris. zogierTi

mkvlevari Tvlis, rom mJava protopeqtins mravalvalentovan

kaTionebs acilebs. [118,146,177,]. peqtinovani nivTierebebis

mJavebTan urTierTmoqmedebis reaqciebi farTod gamoiyeneba

mcenareuli nedleulidan labwarmomqmneli peqtinis, peqtinis

webos da D galaqturon- mJavas samrewvelo miRebisas.

hidrolizisaTvis yvelaze xSirad gamoiyeneben mineralur

(marilmJava, azotmJava, fosformJava da sxva) da organul

(Rvinis, limonis, rZis da sxva) mJavebs [6,30,107,151,173,].

mahidrolizirebeli agentebis saxiTY aseve gamoiyeneben

peqtolituri moqmedebis fermentebs--protopeqtinazas, peqtinazas

da peqtazas [89,95,].

13

peqtinaza anu poligalaqturonaza fermentia, romelic

peqtinovan nivTierebas Slis glukozidur kavSirebze da

makromolekulebs anawilebs ufro mokle monakveTebad

[71,89,95,177] peqtinovani molekulebis daSlas Tan axlavs

siblantis da optikuri aqtivobis cvlilebebi, aldehiduri

jgufebis ricxvis zrda.

obis sokoebidan miRebuli poligalaqturonazas

optimaluri moqmedeba pH 3,2-4.2–is sazRvrebSia fermenti

inaqtivirdeba pH 7.0-ze.

poligalaqturonazas moqmedeba gamovlindeba xilsa da

bostneulSi: qliavSi, sazamTroSi, msxalSi, vaSlSi, kitrSi,

magram yvelaze maRali aqtivoba aRiniSneboda pomidorsa da

bolokSi. StoSSi, atamSi, nesvSi, yurZenSi, mandarinSi,

stafiloSi poligalaqturonaza aRmoCenili ar aris [71,].

protopeqtinis hidrolizisaTvis fermentebis gamoyenebis

upiratesoba aSkaraa: fermentebis umniSvnelo raodenoba xels

uwyobs masTan mimarTebaSi didi raodenobis maregulirebel

nivTierebasTan urTierTqmedebas, mJave hidrolizTan SedarebiT

fermentuli mimdinareobs ufro msubuqad da optimalur

pirobebSi peqtinovani nivTierebebis maqsimalur gamokvlevas

uzrunvelyofs, gacilebiT martivia warmoebis aparaturuli

gaformebac [146,158], magram fermentuli hidrolizis farTo

gamoyeneba warmoebaSi garTulebulia fermentebis SerCeviTobisa

da siZviris gamo.

mniSvnelovan fiziko-qimiur Tvisebebs, romlebic

gansazRvraven peqtinovani nivTierebebis gamoyenebas, warmoadgens

maTi labwarmomqmneli da kompleqswarmomqmneli unari.

14

peqtinovani nivTierebebis labwarmomqmneli unari

ganpirobebulia maTi qimiuri agebulebiT: hidroqsiluri

jgufebis transganlageba naxSirbadis meore da mesame atomTan

an poligalaqturonis mJavas rgolSi molekulaTaSorisi

xidebis warmoqmnis SesaZleblobas qmnis [176,182,].

labwarmoqmna, aseve damokidebulia peqtinis molekulur

masaze da eTerifikaciis xasiaTze, balasturi nivTierebebis

raodenobaze, Saqris koncentraciaze da pH-areze [109,118,169].

dadgenilia, rom peqtins molekuluri masiT 150 000-dan

200 000-mde gaaCnia kargi labwarmomqmneli Tvisebebi [3,72]

peqtinis labwarmomqmneli pirobebi eTerifikaciis xarisxiT

ganisazRvreba. maRalmetoqsilirebuli peqtinebi warmoqmnian

Saqar-mJavur peqtinovan struqturebs wyalbaduri kavSirebis

saSualebiT aradisocirebuli Tavisufali karboqsiluri

jgufebis monawileobiT. aseTi labebis simtkice ZiriTadad

damokidebulia peqtinis molekulur masaze, Saqris da mJavas

raodenobaze, aseve pH-ze da mSrali nivTierebis Semcvelobaze

[52,120,181,192].

dabalmetoqsilirebuli peqtinebi labs warmomqmnian

mxolod Ca2+ ionebis TandaswrebiT. am SemTxvevaSi aris pH ares

da mSrali nivTierebebis Semcveloba gavlenas ar axdens labis

simtkiceze. peqtinis molekulebi urTierTqmedeben erTmaneTze

Tavisufali karboqsilis jgufis xarjze, romelic

SekavSirebulia kalciumis ionebiT (ZiriTadi valentobiT) myar

karkasSi, romelic sakmao siTxes ikavebs[38,76,109,118,157].

ZiriTadis garda, arsebobs Sualeduri labebi, romlebic

Saqars da kalciumionebs Seicaven. aseTi labebi damaxasiaTbelia

peqtinebisaTvis -50% eTerifikaciis xarisxiT [118].

15

peqtinovan nivTierebaTa mier kompleqswarmoqmnis sakiTxi

qimiur aspeqtSi sakmaod sustadaa Seswavlili. gamokvlevebi

ZiriTadad warmoebda peqtinTan dakavSirebuli liTonis

raodenobis gansazRvris mizniT, maTi urTierTqmedebis

meqanizmis Seswavlis gareSe. Tumca, rigi mkvlevarebi mainc

iZlevian zogad warmodgenas am urTierTqmedebis Sesaxeb

[6,9,42,86,91,146,191].

rogorc cnobilia, peqtinuri kompleqsi warmoadgens

polimers, romlis fuZes warmoadgens poligalaqturonuli

jaWvi, romlis calkeuli rgolebi eTerificirebulia meTilis

spirtiT [6,5,15,27,170,].

saerTod miRebulia, rom Tavisufali karboqsilis jgufebis

Tanadaswreba ganapirobebs peqtinuri mJavebis unars, warmoqmnas

peqtatebi. peqtatis mJavas marilebi, sakmaod mdgradebia mJava

areSi, Tumca kompleqswarmoqmna aseve SesaZlebelia karboqsilis

jgufebiTac _ ZiriTadi kavSirebis saSualebiT metalebis

kaTionebTan, aseve sakoordinacio kavSirebis xarjze metalis

ionebis Jangbadis atomebTan, glikoziduri kavSirebidan,

Jangbadidan, rgolebidan da spirtuli jgufebidan.

sadReisod cnobilia, rom Ca2+ ionebs SeuZliaT warmoqmnan

rogorc molekulaTaSorisi, ise Sidamolekuluri kavSirebi

[4,15,25,78,101,118,133,138,146,187].

mkvlevarTa rigi naSromebi eZRvneba kompleqswarmoqmnis

qimizmis procesis Seswavlas, sxvadasxva faqtorebis gavlenas

kompleqswarmomqmnel unarze [42,96,100,101,118,199]. sxvadasxva

avtorebis gamokvlevebis Sedegebis analizi saSualebas gvaZlevs

davaskvnaT, rom amJamad ar arsebobs saerTod aRiarebuli

Teoria peqtinovani nivTierebebis urTierTqmedebaze

16

polivalentovani metalebis ionebTan da Semdgomi gamokvlevebi

am dargSi praqtikuli da Teoriuli interesis sagania.

peqtinovani nivTierebis unari SeboWon polivalenturi

liTonebi damokidebulia peqtinis molekulebis polimerizaciis

da eTerifikaciis xarisxze, garemos pH-ze, romelSic xdeba

urTierTqmedeba liTon-peqtini, maTi koncentraciebis

Tanafardobaze, gverdiTi monosaqariduli jaWvebis acetilur

jgufTa raodenobaze, aseve liTonis atomis bunebaze. Tavis

mxriv, eTerifikaciis xarisxi ganisazRvreba peqtinSemcveli

nedleulis bunebiT da peqtinovani produqtis miRebis xerxiT. am

warmodgenebis gaTvaliswinebiT dadgenilia, rom yvelaze maRali

kompleqswarmomqmneli unari gaaCniaT dabalmetoqsilirebul

peqtinebs [3,44,69,96,97,118,122,138,139,146,149].

am movlenis axsna imaSi mdgomareobs, rom eTerifikaciis

xarisxis SemcirebasTan erTad izrdeba makromolekulis muxti,

rac aZlierebs mis kavSirs liTonis kaTionebTan. peqtinis

molekulis eTerifikaciis xarisxis Semcirebas 40-%-ze qvemoT

xdeba `sammagi dagrexis~ simetriis RerZis mqone konformaciis

Secvla `ormagi dagrexis~ konformaciiT amas mosdevs peqtinis

liTonis ionebis Sidamolekuluri eleqtrostatistikuri

kavSiris Secvla ufro myari Sidamolekuluri helaturi

kavSiriT [101,185].

zogierTi avtori [96,97,163] kompleqswarmomqmneli unaris

SecvlaSi iTvaliswinebs produqtis sisufTaveze damokidebuli

uroniduli Semadgenlis gavlenas. galaqturinis mJavas

(uroniduli Semadgenlis) Semcvelobis momateba zrdis peqtinis

kompleqswarmomqmnel unars. aRiniSneba, rom peqtinis

17

gawmendili, samrewvelo nimuSebis damatebiTi Setana kvebis

racionSi cxovelTa grZelmilovan ZvlebSi izotopebis _

stronciumis da kobaltis dagrovebis Semcireba mosdevs

[22,64,96], Tumca liTonebis maqsimaluri gamoyofa naklebad

metoqsilirebuli produqtis gamoyenebiT xdeba.

amasTan dakavSirebiT aqtualuria gamokvlevebi, romelTa

mizania Seiqmnas dabalmetoqsilerebuli peqtinebis miRebis

teqnologiebi (50%-ze naklebi eTerifikaciis xarisxiT).

Catarebulia gamokvlevebi eTerifikaciis xarisxis

damokidebulebis gamosavlenad iseT mniSvnelovan faqtorebTan,

rogoricaa temperatura, pH-are, damuSavebis xangrZlivoba

peqtinis deeTerifikaciis procesis hidromodulTan

[74,82,128,157,186]. kvlevis Sedegebi gaxda sawyisi monacemebi

deeTerifikaciis procesis prognozirebisaTvis. rTuleTerovani

kavSirebis hidrolizis siRrmis saangariSo gansazRvrisaTvis

procesis mocemuli parametrisas an teqnologiuri parametrebis

korelaciisas eTerifikaciis saTanado xarisxis

uzrunvelyofisaTvis. arsebiT rols peqtinebis polivalentovan

liTonebTan kompleqswarmoqmnaSi kompleqswarmomqmneli ionebis

buneba TamaSobs, mravali mkvlevaris mier warmodgenilia

peqtinovani nivTierebebis mimarT Me2+ kompleqswarmomqmneli

unaris mqone rigebi [2.55.65.129] met-naklebi variaciebiT isini

msgavsia da SeiZleba warmodgenili iyos Semdegi rigis saxiT:

Mn2+>Cu2+> Zn2+>Co2+> pb2+> Ni2+> Ca2+> Mg2+> Cd2+

rac Seexeba pH-ares gavlenas peqtinis kompleqswarmoqmnaze

aq erTiani azri ar arsebobs, mkvlevarebis mier moyvanilia pH-

ares sxvadasxva optimaluri mniSvnelobebi, amasTan isini,

18

sxvadasxva avtorebis azriT 2-11-mde diapazonSia [74, 96, 105, 138,

146, 162, 183,].

liTon–peqtinis raodenobrivi Sefardebebis gavlenis

gamokvlevebma aCvenes, rom optimaluri mniSvnelobebi

sxvadasxvaa da damokidebulia peqtinovani nivTierebebis

funqcionalur Semadgenlobaze, liTonis bunebaze da pH-areze

[42,138,140,144]. kompleqswarmomqmnel unarze gavlenas axdens,

agreTve peqtinis buneba, aqedan gamomdinare nedleulis xarisxi,

romlisagan gamoyofilia penqtinovani nivTierebebi

[16,29,47,61,99,179].

kompleqswarmomqmneli unari tyviis ionis mimarT

peqtinebisaTvis, romelsac mrewveloba uSvebs Seadgens Warxlis

peqtinisaTvis 192-220mg pb2+/g, citrusebis peqtinebisaTvis 67 mg

pb2+/g, vaSlis peqtinisaTvis 58 mg pb2+/g. amasTan, Warxlis peqtinis

demetoqsilirebis da demineralizaciis xarjze misi

kompleqswarmomqmneli unari SeiZleba gaizardos 493 mg-mde pb2+/g

peqtinze [101].

amrigad, literaturuli monacemebis analizma aCvena, rom

Catarebuli gamokvlevebi sxvadasxva faqtorebis gavlenaze

peqtinebis kolpleqswarmoqmnaze sakmaod winaaRmdegobrivia. es

ganapirobebs am mimarTulebiT Semdgomi kvlevebis Catarebis

aucileblobas.

1.2 სხვადასხვა ხარისხით ეთერიფიცირებული პექტინის

მიღების ძირითადი ხერხები

peqtinis TvisebebSi gansxvavebebi damokidebulia ara

mxolod wyaroze (nedleulis saxe), aramed miRebis xerxze.

amasTan dakavSirebiT, sainteresoa sxvadasxva teqnologiuri

19

faqtorebis da peqtinis miRebis xerxebis gavlenis Seswavla

misaRebi produqtis xarisxze nedleulidan peqtinis

gamowvlilvis da peqtinis xsnarebidan gamoyofis procesebis

ZiriTadi reJimebis gavlenis gamokvleva mis xarisxobriv

maxasiaTeblebze. rac praqtikulad saSualebas iZleva dadgindes

pirobebi peqtinovani nivTierebebis miRebisa dadgenili

Tvisebebis kompleqsiT, aRniSnuli ki gaafarToebs misi

gamoyenebis sferos sakveb racionebSi, aseve profilaqtikuri da

samkurnalo miznebisaTvis.

magaliTad, mzesumzirisa da Warxlis peqtinebi

dabaleTerificirebulia, xolo vaSlis da citrusebis

maRaleTerificirebuli, magram deeTerifikaciis sxvadasxva

meTodebis daxmarebiT SesaZlebelia vaSlisa da citrusebis

peqtinebis miReba dabali xarisxis eTerifikaciiT (sameurneo

miznebisaTvis) [56,66,112,126,134].

maRalmetoqsilirebuli peqtinis eTerifikaciis xarisxis

Semcireba miiRweva misi rTuleTerovani jgufebis nawilobrivi

hidrolizis gziT, srulad metoqsilirebuli (eTerificirebuli)

peqtini Seicavs metoqsilur jgufebs 16% (masis mixedviT)

dabalmetoqsilirebuli peqtini 6% jguf -O-C-CH3-s [7,13, 166].

deeTerifikaciis procesisas katalizatorebis saxiT

iyeneben mineralur mJaveebs, fuZeebs an tute reaqciis mqone

marilebs, fermentebs, spirtSi gaxsnil amoniaks. mJaviT

damuSavebisas miiReba iseTi peqtini, romelic gazavebisas blant

xsnarebs warmoqmnis. tutiT damuSavebis Sedegad miRebuli

peqtinebi naklebad blantia. fermentebiT damuSaveba saSualebas

iZleva miviRoT iseTi produqtebi, romlebic dabali siblantis

xsnarebs warmoqmnian [142] mJavuri deeTerifikaciis Catarebisas

20

miiReba, fermentebiT damuSavebis Sedegad miRebul peqtinebTan

SedarebiT polivaneturi ionebis arsebobisadmi naklebad

mgrZnobiare peqtinebi [119]. sruli metoqsilireba ar miiRweva

peqtinis eqstragirebisas da gawmendis gamoyenebul pirobebSi.

dabalmetoqsilirebul peqtins Seicavs zogierTi mcenare,

magram mas Cveulebriv gamoimuSaveben maRalmetoqsilirebul

peqtinisagan [42,67,116,154,172,190]. deeTerifikaciis procesi

SeiZleba ganxorcieldes nedleulis momzadebisas peqtinovani

nivTierebebis eqstragirebisTvis an SeTavsebuli iqnas

hidrolizisa da eqstragirebis procesTan peqtinovani

eqstraqtis damuSavebiT peqtinovani nivTierebebis gamoyofis win

da sxva.

SemuSavebulia dabalmetoqsilirebuli peqtinis miRebis

xerxi [129] biologiurad aqtiuri nivTierebebis narCenebidan

maTi 3-4 saaTis ganmavlobaSi 0.001 M marilmJavas xsnariT

damuSavebiT oTaxis temperaturaze, 1%-iani sufris marilis

xsnariT Semdgomi eqstragirebiT temperaturaze 45-500 C. miRebul

peqtins aqvs eTerifikaciis xarisxi 30-40 % da Seicavs 14-20%

sufTa peqtins.

cnobilia eqstraqtSi an Txevad koncentratSi peqtinis

eTerifikaciis xarisxis Semcirebis ramdenime saSualeba. Aase

magaliTad, SemuSavebulia saSualod eTerificirebuli peqtinis

warmoebis xerxi koncentrirebuli hidrolizatebidan [161],

miRebuli vaSlis gamonawurebis limonmJavaTi hidrolizis gziT

da romlebic Seicaven maRaleTerificirebul peqtins.

hirdolizati eqvemdebareboda deeTerifikacias marilmJavaTi (18

ml 1kg hidrolizatze) 30-700C temperaturaze eTerifikaciis

saWiro 50-70% xarisxis miRwevamde, ris Semdgom xdeboda

21

deeTerifikaciis Sewyveta pH-is dayvaniT 2-dan-4-mde natriumis

hidroqsidis saSualebiT.

cnobilia, aseve eqstraqtSi dabaleTireficirebuli

peqtinis miRebis xerxi masze narevis: eTilis spirti, wyali,

marilmJavas TanafardobiT 30:50:20 damatebis gziT [43], romelic

saSualebas iZleva miviRoT peqtini eTerifikaciis xarisxiT 63-

dan 43%-mde, magram es meTodi droSi sakmaod xangrZlivia (14-dan

150 sT-mde). peqtinis gamosavali 39,8 %-s Seadgens.

mravalwliani muSaobis safuZvelze hengleini [170] mivida im

daskvnamde, rom profilaqtikuri miznebisaTvis mizanSewonilia

modificirebuli peqtinebis gamoyeneba dadgenili TvisebebiT,

magaliTad citrusebis da vaSlis eTerifikaciis Semcirebuli

xarisxiT (60-65%), miRebuli mJavuri deeTerificikaciis meTodiT.

aseTi sqemiT miRebuli peqtinebi optimalur detoqsikaciur

Tvisebebs iCenen. SemoTavazebuli sqemis Taviseburebaa -

deeTerifikaciis procesis ganxorcieleba vaSlis peqtinis

ZiriTadi warmoebis paralelurad da misi gamomuSavebis

moculobis regulireba. heterogenul deeTerifikacias

awarmoeben koagulantis miRebis momentidan. reaqciuli narevis

Semadgenloba: eTilis spirti 96% moc: koncentrirebuli mJava,

wyali, procesi xorcieldeba reaqtorSi 400C 2-2,5 sT

ganmavlobaSi. produqti narevidan gamoiyofa centrifugaSi

TviTganmtvirTav gayofis faqtoriT 3400. qloris ionebis

mosacileblad nedl peqtins 70 % moc. eTilis spirtiT

amuSaveben da aSroben.

moldaveTis kvebis mrewvelobis samecniero-kvleviTi

institutis mier SemuSavebulia vaSlis peqtinis miRebis

teqnologia, romlis mixedviTac eTerifikaciis xarisxis

22

SemcirebisaTvis ar moiTxoveba damatebiTi mowyobilobebi da

procesi xorcieldeba peqtinis warmoebis arsebuli

simZlavreebis bazaze (134). vaSlis gamonawnexis hidrolizs

awarmoeben 75-800C temperaturaze da pH-1,3-1,4, pH-is Semcireba

saSualebas iZleva procesi warimarTos ufro dabal

temperaturaze. hidrolizis xangrZlivoba damokidebulia sawyis

gamonawnexSi peqtinis eTerifikaciis xarisxze. 210,270 an 330

wuTis xangrZlivobis hidrolizisas da eTerifikaciis sawyisi

xarisxisas Sesabamisad 74,76,77,79,80,82% miTiTebuli pirobebi

saSualebas iZleva miRebuli iyos peqtini eTerifikaciis

xarisxiT 63±3.0%.

demetoqsilireba mJavebis saSualebiT balastur

nivTierebebs gamodevnis iseTive aqtivobiT, rogoriTac meTil-

eTeruli jgufebi, amitom mJavuri demeTilirebis gziT miRebuli

peqtini ufro didi raodenobiT unda Seicavdes

poligalaqturonis mJavas. mJavuri deeTerifikaciis ZiriTad

nakls misi mimdinareobis dabali siCqare warmoadgens. mJavuri

deeTerifikaciis siCqare SeiZleba gazrdil iqnas temperaturis

momatebis gziT, Tumca peqtinuri jaWvebis depolarizaciis

siCqaris zrdas iwvevs da uaryofiT gavlenas axdens gelis

mdgradobaze (190). tutiT demeTilireba ufro maRali siCqariT

mimdinareobs, Tumca meTilis eTerebis gamoZevebas Tan sdevs

peqtinovani jaWvebis depolimerizacia [181]. peqtinovani jaWvebis

daSlisas tutis moqmedebiT aqtivirebuli wyalbadi

gamoidevneba, ixliCeba glukoziduri kavSirebi molekulebs

Soris ormagi kavSirebis warmoqmniT.

23

Tumca, tutis garkveul koncentraciis temperaturaze

saguldagulo kontrolma aCvena, rom tutovani xerxiT SeiZleba

miviRoT dabalmetoqsilirebuli peqtinebi (51.66.85).

tutiT an mJaviT deeTerificirebuli

dabalmetoqsilirebuli peqtinebi mJavuri gamoyofis procesSi

pH 2,0-ze da 250C–ze dabal temperaturaze ileqebian 90%-ze meti

gamosavaliT, amasTan metoqsiluris Semcveloba 4%-ze naklebs

Seadgens. metoqsiluri Semadgenlis Semcirebisas daleqili

peqtinis gamosavali izrdeba deeTerifikaciis meTodze

damokidebulebiT.

mJavuri demetoqsilirebis meTodiT saSualod

eTerificirebuli peqtinis miRebis teqnologia mdgomareobs

vaSlis gamonawnexis eqstragirebaSi SemJavebuli wyliT pH- 2,0-ze

850C-ze 1,5-2,0 saaTis ganmavlobaSi [189]. peqtinis deeTerifikacias

axorcieleben pH-ze 0.9 da 200C temperaturaze 48-95 saaTis

ganmavlobaSi.

sxvadasxva qimiuri reagentebiT SesaZlebelia limonis

qerqidan dabalmetotoqsilirebuli peqtinis miReba (189).

deeTerifikacias awarmoeben pH–ze 0,5-5 saaTis ganmavlobaSi 60-

700C-ze, natriumis hidroJangiT 50C-ze pH-10,5-ze 1-2 saaTis

ganmavlobaSi, amoniakiT 250C-ze da pH-10,5-ze 2-3 saaTis

ganmavlobaSi an pH-11,7-ze 1-2 saaTis ganmavlobaSi. aseT

dabalmetoqsilirebul peqtins hqonda 4-5% metoqsilis jgufebi

da molekuluri wona 10000-dan 70000-mde. pH-0,5-1,5—mde

daleqvisas (gasapnis Semdeg) iReben dabalmetoqsilirebul

peqtins kargi labwarmomqmneli unariT.

garda qimiuri reagentebisa, peqtinis deeTerifikaciis

ganxorcielebisaTvis iyeneben aseve fermentebs. cnobilia

24

dabalmetoqsilirebuli peqtinis miRebis xerxi mandarinis

gamonawnexidan. peqtinesTerazas gamoyenebiT [134]. mandarinis

peqtinesTerazas moqmedebis optimumia pH 7-5 da temperatura 450C

peqtineTerazas raodenoba izrdeba nayofebis damwifebisas da

mudmivi rCeba macivarSi Senaxvisas.

mandarinis nawnexidan 450C-ze da pH 7,0-7,5-ze peqtinis

metoqsilirebis 50%-ishidrolizisTvis dabalmetoqsilirebuli

peqtinis miReba mandarinis albedoSi peqtinesTerazas

moqmedebisas maTi qimiuri, fizikuri da Jelewarmomqmneli

Tvisebebi ganxilulia naSromSi [201]. dabalmetoqsilirebul

peqtins iReben mandarinis albedos 0,25 MNa2 CO3 –is damuSavebiT

(peqtinesTerazas aqtivaciisaTvis) Semdgom peqtinesTerazas

inaqtivireben gacxelebis gziT. dabalmetoqsilirebuli peqtinis

metoqsiluri Semadgeneli miRebuli am xerxiT imyofeba 5,12-1,85%-

is sazRvrebSi. fermentiT damuSavebis droze damokidebulebiT

dabalmetoqsilirebuli peqtinis siblantisa da molekuluri

masis mniSvnelobebi mcirdeba albedoze peqtinesTerazas

moqmedebis xarisxis zrdasTan erTad. fermentiT Warbi

damuSaveba auaresebs peqtinis Jelewarmomqmnel Tvisebebs.

aseve SemuSavebulia vaSlis peqtinis fxvnilisa da

koagulantis heterogenuli deeTerifikaciis xerxi [44,67]

teqnologiis arsi mdgomareobs reaqciuli narevis momzadebaSi,

romelic Sedgeba peqtinisagan, 96% eTilis spirtisagan, wylisa

da koncentrirebuli marilmJavasagan, ayovneben reaqtorSi 450 C-

ze 2.0-2.5 sT ganmavlobaSi, Semdgom peqtins gamoyofen Txevadi

fazidan da recxaven 70%-ani eTilis spirtiT qloris ionebis

mosacileblad, Semdeg nedl paqtins cnobili sqemiT amuSaveben

(52,63,113).

25

deeTerifikaciis zemoTwarmodgenili sqemebisagan

gansxvavebiT peqtinis damuSaveba spirt-wylian suspenziaSi

amoniumis hidroJangiT iZleva Tavisebur produqts, romelSic

rTuleTerovan da karboqsilis jgufebTan erTad aris

aminojgufebic. aseTma dabalmetoqsirebulma peqtinma miiRo

amidirebulis saxelwodeba. igi gamomuSavdeba rogorc

citrusebis, ise vaSlis peqtinebis safuZvelze. peqtinSi

amidojgufebis arseboba Tavisebur gavlenas axdens mis

Jelewarmomqmnel Tvisebebze, romelTa roli da meqanizmi

peqtinovani gelebis warmoqmnaSi jer kidev ar aris

gamokvleuli. amidirebuli peqtinis ganmasxvavebeli Tavisebureba

mdgomareobs rogorc kalciumis ionebisadmi momatebul

mgrZnobelobaSi labwarmoqmnisas, aseve unarze warmoqmnas laba

am ionebis koncentraciis farTo diapazonSi. danarCeni saxis

peqtinisagan gansxvavebiT, romelTa sadReRamiso moxmareba

Seadgens 3-4 g-s dRe-RameSi, amidirebuli peqtinis norma

adamianis 1 kg masaze 25 mg-s Seadgens, misi gamoyeneba

gansakuTerebiT mizanSewonilia dabalSaqriani sakonservo

produqciis warmoebis uwyveti xerxisas [9,56,79,115].

dadgenilia, rom peqtinis demetoqsilirebisas amoniakis

spirtiani xsnariT saukeTeso Sedegebi iqna miRebuli

temperaturaze -150C-dan +100C-mde, romelic saSualebas iZleva

SenarCunebuli iqnas molekuluri masa. amoniakis spirtiani

xsnari Sedgeba: 1%-amoniakisagan, 39%-wylisagan da 60 % meTilis

spirtisagan, demetoqsilirebis procesis sangrZlivoba 12 saaTs

Seadgens.

amrigad, literaturuli da eqsperimentuli monacemebis

analiziT eTerifikaciis xarisxi umniSvnelovanesi faqtoria,

26

romelic gavlenas axdens peqtinis kompleqswarmoqmnel unarze

[1, 28, 30, 62, 122, 123, 131, 135, 150, 151, 153, 164, 180, 181].

1.3. პექტინოვანი ნივთიერებები და მათი გამოყენების

არეალი

rogorc aRniSnuli aqna, peqtinovani nivTierebebi arseboben

uxsnadi (protopeqtini) da wyalSi xsnadi Tavisufali

galaqturonis mJavas da misi marilebis formiT [54]. mcenareul

qsovilebSi es formebi asruleben sxvadasxva fiziologiur

funqciebs da mcenareebSi bioqimiuri procesebis mimarTulebis

mixedviT erTi mdgomareobidan meoreSi gadadian.

peqtinovani nivTierebebi gvxvdeba mcenareTa yvela nawilSi:

fesvebSi, ReroebSi, yvavilebSi, foTlebSi, ZiriTadad nayofebSi.

aqamde peqtinSemcveli nedleulis klasifikaciis ar arseboba

saSualebas ar iZleoda peqtinis universaluri teqnologiis

SemuSavebis, romelic sxvadasxva nedleulis gadamuSavebas erTi

saproceso-aparaturuli sqemiT da peqtinovani nivTierebebis

misaRebad nedleulis sxva wyaroebis gamovlinebas gulisxmobs.

peqtinSemcveli nedleuli SeiZleba sam ZiriTad jgufad

davyoT. pirvel jgufs miekuTvneba bostneulebi: tuberovnebi,

(kartofili), Zirxvenebi (Warxali, stafilo), foTlovanebi

(kombosto xaxvi), Rerosebri (niaxuri), nayofis momcemi

(badrijani, pomidori), gogrisebrni (sazamTro, nesvi, gogra),

parkosnebi (barda, lobio).

peqtinSemcveli nedleulis meore jgufi moicavs xilis

nayofebs da iyofa qvejgufebad: Teslovanebis (vaSli, komSi),

kurkovanebi (bali), kenkrovani (yurZeni, mocvi, mocxari), `cru~

kenkrovnebi (marwyvi, xendro, mocvi), subtropikuli da

27

tropikuli nayofebi (limoni, forToxali, mandarini, leRvi,

broweuli) [17,4,33,54,152,178,165].

mesame jgufSi CarTulia samrewvelo nedleulis sxva

saxeebi peqtinis maRali SemcvelobiT: Caisa da Tambaqos

foTlebi, mzesumziris Reroebi da yvaviled-kalaTebi, bambis

nayof-sagdulebi, xeebis (fiWvi, naZvi) wiwvovani jiSebis qerqi

(32,189). pirvel jgufSi peqtinovan nivTierebebs yvelaze didi

raodenobiT (procentebSi mSral wonaze) Seicavs Zirxvenebi (6,4,-

30,0%), Semdeg gogrisebri bostneulebi (1.7-23.6%).

meoreSi –tropikuli (5,5-15,8%) da subtropikuli (9,0-14,0%),

xili kenkrovanebi (4,2-12,6%) mesame jgufSi _ mzesumziras

Reroebi (20,0-35,7%) da kalaTebi (24%-mde).

Zirxvenebis qvejgufebSi peqtinovan nivTierebaTa maRali

SemcvelobiT xasiaTdebian: Saqrisa da sakvebi Warxali (18-30%),

stafilo (6,4-20,0%), gogrisebr bostneulSi samrewvelo

peqtinSemcveli nedleulis saxiT did interess warmoadgens

sazamTro (6,4-23,6% da gogra (2.6-17%). sazamTro da nesvi

SeiZleba rekomendebuli iqnas profilaqtikur kvebaSi

CarTvisaTvis, rogorc produqtebi peqtinis maRali SemcvelobiT.

xilis nayofTa qvejgufSi – vaSli Seicavs (6,1-19,0%)

peqtinovan nivTierebebs, circveli (9,3-10,6 %), komSi (5,3-9,6 %),

msxali (3,3-8,0%), circvelis samrewvelo gadamuSavebis

mciremoculobebis gamo nedleulis saxiT peqtinSemcveli

labwarmomqmnelebis (pastebi, fafa) misaRebad unda ganvixiloT

komSi da msxali.

subtropikuli da tropikuli xilis nayofis qvejgufebSi

peqtinovani nivTierebebis maRali SemcvelobiT gamoirCevian:

leRvi, 5,5-15,8%, broweuli 10-14%, feixoa da xurma 9-12%.

28

aRniSnuli saSualebas gvaZlevs nedleulis am saxis gamoyenebis

mizanSewonilobis Sesaxeb peqtinSemcveli sakvebi nawarmis

warmoebisaTvis, radgan ganxiluli nayofebi peqtinebis garda

Seicaven rig biologiurad aqtiuri nivTierebebs, romlebic

gansazRvraven maT samkurnalo da dietur Tvisebebs.

subtropikuli xilis nayofebidan yvelaze gavrcelebuli

citrusebi - limoni, forToxali, mandarini, greifruti peqtinis

SemcvelobiT praqtikulad ar gansxvavdebian (9-14%).

kenkrovnebidan peqtinovani nivTierebebi didi raodenobiT aris

warmodgenili mocxarSi 4,2-12,6%, StoSSi - 6,6-11,0%, Sav

mocxarSi 5.9-10.6%, xurtkmeli 5.0-7.9%, yurZenSi 4,2-6,6%. gemoTi

kargad dabalansebuli Saqrebisa da organuli mJavebis C da P

vitaminebis, peqtinovani nivTierebebis maRali Semcvelobis gamo

mizanSewonilia nayofTa es qvejgufi gamoviyenoT peqtinSemcveli

sakvebi nawarmebis warmoebisas.

peqtinis samrewvelo warmoebisaTvis nedleulis

perspeqtiul wyaroebs warmoadgenen mzesumziris Reroebi da

yvaviled-kalaTebi, bambis nayof- sagdulebi, xeebis wiwvovani

jiSebis qerqebi.

kvebis mrewvelobaSi gamoiyeneba peqtinis ZiriTadi Tviseba

warmoqmnas _ laba peqtini farTod gamoiyeneba pastil-

marmeladis jgufis (zefir-Jelovani marmeladi), sakonditro

nawarmisa da kanfetebis (JeleTi da xil-Jelovani) warmoebisas.

sxva labwarmomqmnelebisagan gansxvavebiT peqtinovani

nivTerebebi warmoqmnian labas wyalxsnarebSi mxolod Saqrisa

da mJavas gamoyenebisas. labwarmomqmneli Saqris raodenoba

icvleba peqtinis raodenobisa da fiziko-qimiuri maCveneblebis

mixedviT, romelic ZiriTad masalas warmoadgens labas karkasis

29

asagebad. labas warmoqmnisaTvis mniSvneloba aqvs ara mxolod

dasamatebeli mJavas raodenobas, aramed mis bunebasac. myari

labas miReba xdeba susti mJaveebis arsebobisas, rogoricaa

Rvinis, limonis, pH 3-3.2 farglebSi. laba

dabalmetoqsilirebuli peqtinis safuZvelze warmoiqmneba

liTonis ionebis arsebobisas, risTvisac Jeles masas umateben

kalciumis qlorids [158].

sakonservo warmoebaSi peqtins iyeneben Jelesmagvari

nawarmis warmoebaSi: JeleSi, konfitiurebSi, fafebSi. aseve

peqtinze sxva nawarmis damzadebisas samkurnalo-profilaqtikuri

daniSnulebisaTvis (piure, kiseli, wvenebi, sasmelebi, xilisa da

xorcis konservebi da ase Semdeg) [112].

peqtinis garda JeleSemcveli sakonservo nawarmis

SemadgenlobaSi Sedis xili da kenkrovanebi (gargari, aluCa,

alubali, xendro, vaSli, da sxva), Saqari, mJaveebi, saRebavebi da

aromatizatorebi.

Jeles struqturis mqone produqtis misaRebad mniSvnelovan

teqnologiur faqtorebs, romlebzec damokidebulia misaRebi

nawarmis labwarmoqmna da struqturul meqanikuri Tvisebebi,

warmoadgens: peqtinis tipi da misi dozireba, xilis saxe, mSrali

nivTierebis Semcveloba produqtebSi, kalciumis Semcveloba

nayofSi da wyalSi, pH, temperatura [4].

maRalmetoqsilirebul peqtinebis labas warmosaqmnelad

saWiroa mSrali nivTierebebis Semcveloba aRematebodes 55%-s.

amaze dabali Semcvelobisas iyeneben dabal eTerificirebul

peqtinebs. Ddabalmetoqsilirebuli peqtinebis labwarmoqmnis

pirobas warmoadgens kalciumis arseboba garkveuli raodenobiT,

romelic SeiZleba Setanili iyos xilTan, wyalTan erTad an

30

saWiroa misi damateba warmoebis procesSi kalciumis marilebis

saxiT.

peqtinis gamoyeneba damokidebulia produqtis saWiro

konsistenciaze dakonservebul jemebSi, konfitiurebSi, JeleSi

anu rbil labSi 65-70% mSrali nivTierebebis SemcvelobiT

peqtini SeaqvT mza produqtis mimarT 2-4%-is raodenobiT [119].

mraval qveyanaSi pur-funTuSeuli nawarmis xarisxis

amaRlebisaTvis sxvadasxa saxis gasaumjobesebel saSualebebs

iyeneben, romlebic moqmedeben xorblis comis komponentebze da

uzrunvelyofen maRali xarisxis produqtis miRebas.

gamaumjobeseblebis saxiT sul ufro met gamoyenebas poulobs

zedapirulad aqtiuri nivTierebebi, rac saSualebas iZleva

movaxdinoT puris warmoebis procesis intensifikacia,

gavaumjobesod xarisxi.

amJamad, pur-funTuSeulis cxobaSi anion-aqtiuri

zedapirul aqtiuri nivTierebebis saxiT sul ufro meti

gamoyeneba aqvs peqtins, da mis warmoebulebs. puris cxobis

teqnologiaSi umniSvnelovaness warmoadgens peqtinuri

nivTierebis iseTi Tvisebebi rogoricaa: gajirjveba, siblante,

gelis warmoqmnis, kristalwarmoqmnis regulirebis,

wyalmSTanTqavi SesaZleblobis zrdis unari, emulgirebadi

Tvisebebi. dadgenilia, rom comSi peqtinebis Setana gavlenas

axdens, comis momzadebis biologiur koloidur da

mikrobiologiur procesebze. comSi peqtinebis Setanisas

icvleba misi sawyisi kaloriuloba, mcirdeba-pH, gafuebis

procesi ufro aqtiurad midis. comSi peqtinebis Setanisas

webogavaras gamyareba aRiniSneba.

31

puris cxobisas 0.5-% dan peqtinis damatebiT fqvilis masis

mimarT tradiciuli saSualebiT mza nawarmis xarisxi

umjobesdeba, iseTi maCveneblebiT rogoricaa: moculobiTi

gamosavali, puris gulis kumSvadoba, forianoba da

formomedegoba. peqtinis dozirebis zrda 1-2%-mde fqvilis masis

mimarT iwvevs wylis raodenobis zrdas comis mozelisas da mis

tenianobis zrdas. amasTan miiReba puri xarisxis standartuli

maCveneblebiT da didi moculobiT [181]. fqvilis masis mimarT 3%

raodenobiT peqtinis Semcvelobisas mcirdeba puris gulis

forianoba da puris moculobis xvedriTi wili, puris guli

xdeba mkvrivi, cudad gauxSoebuli.

ukrainel mecnierTa mier SemuSavebulia axali saxeobis

puri, romlis recepturaSi Sedis: xorblis fqvili, safuari,

Saqari, mcenareuli zeTi da 2 % Warxlis peqtini. moixmars ra

aseTi saxis 300 g purs, adamiani iRebs 4 g peqtins dRe-RameSi e.i.

rekomendirebul profilaqtikur dozas.

samkurnalo-profilaqtikuri moqmedebisas ualkoholo

sasmelebis asortimentSi sul ufro didi mniSvneloba eniWeba

peqtinovani nivTierebebiT gamdidrebul sasmelebs, ramdenadac

hidratirebuli formiT peqtini adamianis organizmze axdens

ufro efeqtur da fiziologiur zemoqmedebas [23, 43].

10.55 da 70% mSrali nivTierebebis Semcvelobisas Warxlis

peqtinis da vaSlis wvenis safuZvelze SemuSavebulia vaSl-

peqtinis profilaqtikuri sasmeli [23]. sasmeli rekomendebulia

im pirTa samkurnalo-profilaqtikuri kvebisaTvis, romelTac

muSaobis procesSi kontaqti aqvT mZime da radiaqtiur

liTonebTan [67, 69, 105].

32

peqtinovani nivTierebebis wyalSemakavebeli da

kompleqswarmomqmneli unari, emulgirebadi Tvisebebi

ganapirobebs mis gamoyenebas rZis, xorcis da Tevzis nawarmis

warmoebaSi masiuri asortimentisa da samkurnalo-

profilaqtikuri daniSnulebisaTvis.

ruseTis akademiis elementorganuli naerTebis institutSi

SemuSavebulia rZis cilis xsnarebis koncentrirebis meTodi

polisaqaridebis, kerZod peqtinis gamoyenebiT [153].

stabilizatorebis saxiT peqtinovani nivTierebebi gamoiyeneba

iogurtebis, maionezis [97], margarinis [83], karaqis [43,105]

warmoebaSi. unda aRiniSnos, rom peqtinis gamoyeneba margarinis

warmoebisas saSualebas iZleva masSi cximis fazis Semcveloba

Semcirdes 40%-mde. amasTan, dabalkaloriuli margarinis

struqturuli da reologiuri parametrebi peqtinis damatebiT

Seesabameba margarinis samrewvelo xarisxze arsebul

standartebs. peqtinovan nivTierebebs rZiani sasmelebis

warmoebaSi iyeneben stabilizaciisa da maTi biologiuri

Rirebulebis gazrdis mizniT.

Zexvis nawarmSi peqtinis Setana ara mxolod zrdis mis

biologiur Rirebulebas, aramed aumjobesebs Tvisobriv

maCveneblebsac. magaliTad, `monadires~ Zexvis damuSavebisas 0,5-

3,0% peqtinis Setana zrdis mis gamosavlianobas 119-dan 125%-mde.

amasTan, Zexvi gamoirCeva gaumjobesebuli gemoTi.

aranakleb efeqturi aRmoCnda peqtinis gamoyeneba Tevzis

nawarmis, kerZod Tevzis sufles warmoebaSi [56]. dadgenilia,

rom peqtinis 0.5-0.9% koncentraciiT, Setana ara mxolod

aumjobesebs Tevzis sufles Tvisobriv maCveneblebs, aramed mis

biologiur Rirebulebasac, rac saSualebas iZleva

33

rekomendebuli iyos SemuSavebuli produqti samkurnalo-

profilaqtikuri kvebisaTvis.

peqtinis samkurnalo moqmedebis meqanizmi kvebis

produqtebis SemadgenlobaSi bolomde Seuswavlelia da

mkvlevarebSi azrTa sxvaobas iwvevs. zogierTi avtori naSromSi

miuTiTebs kavSirze peqtinis samkurnalo moqmedebasa da mis

koloidur Tvisebebs Soris. zogi iziarebs, mosazrebas, rom

TviT peqtini ara, aramed misi daSlis produqtebi sxva

naerTebTan erTad Terapiul Tvisebebs iCenen. magaliTad, didi

mniSvneloba eniWeba poligalaqturonis mJavas. miaCniaT, rom es

mJava aneitralebs toqsikuri nivTierebebis mavne zemoqmedebas,

galaqturonis mJavas msgavsad. zogierTi mkvlevaris azriT

peqtinis dietoTerapia damokidebulia meqanikuri da qimiuri

faqtorebis kombinirebul moqmedebaze [58, 105]. xvdeba ra kuW-

nawlavis traqtSi peqtini warmoqmnis gels, gajirjvebisas

peqtinis masa auwyloebs saWmlis momnelebel arxs da iZvris ra

nawlavisaken itacebs toqsikur nivTierebebs. demetoqsilizaciis

procesSi ganTavisuflebuli meTanoli Seiwoveba kolinjis

kedlis gavliT da misi metabolireba xdeba WianWvelmJavaSi,

romelic gamoiyofa organizmidan SardTan erTad. peqtini ar

eqvemdebareba dimeTilirebas, vidre ar moxvdeba kolinjSi, misi

Semdgomi gardaqmna damokidebulia nawlavis floris

mikroorganizmebze. (mis Semadgenlobaze, funqciur aqtivobaze),

aseve sakvebis am monakveTze gavlis siCqareze. demetoqsirebuli

peqtinis darCenili nawili organizmidan gamodis ganavalTan

erTad galaqturonis mJavas naerTebis mcire raodenobiT [112].

sakvebis aTvisebis procesSi peqtinis demetoqsilireba xels

uwyobs mis gardaqmnas poligalaqturonis mJavad, romelic

34

uerTdeba mZime liTonebs da radionukleidebs, warmoqmnis

uxsnad mJaveebs, romelic ar Seiwoveba kuW-nawlavis arxis

lorwovani garsis mier da gamoiyofa organizmidan. peqtinebis

damcavi moqmedeba aixsneba aseve maTi unariT sakvebis sxva

boWkoebTan erTad gaaumjobesos kuW-nawlavis peristaltika,

xeli Seuwyos yvela toqsikuri nivTierebebis ufro swraf

gamodevnas.

garda amisa, xvdeba ra nawlavSi peqtinovani nivTierebebi

pH-ares aqceven ufro mJavad, amiT baqteriocidul moqmedebas

axdenen avadmyofobis Semcvel baqteriebze.

peqtinis, rogorc mZime da radioaqtiuri liTonebis

antitoqsikuri moqmedebis samkurnalo-profilaqtikuri

saSualebebis gamoyenebas mniSvnelovani raodenobis samecniero

kvlevebi eZRvneba. dadgenilia, rom peqtini warmoadgens efeqtur

kompleqswarmoqmnels tyviiT, TuTiiT, kadmumiT, molibdeniT,

mowamvlis profilaqtikisaTvis. naCvenebia, rom peqtinebi dadebiT

gavlenas axdenen ara mxolod liTonebis mwvave da qvemwvave

zemoqmedebis pirobebSi, aramed maTi organizmSi xangrZlivi

SeRwevis drosac. g. leskovam TanaavtorebTan [85] erTad

Seiswavla peqtinis damcavi moqmedeba vercxliswyalis

qronikuli SeRwevisas sacdeli cxovelebis organizmSi. peqtini

SehyavT cxovelebSi 800 mg/kg-ze raodenobiT. peqtinis damcav

efeqts gansazRvravdnen aircvlisa da farisebri jirkvalis

funqciuri aqtiurobis mixedviT. qronikuli merkurializmis

sawyis stadiebze peqtinis gamoyenebis mizanSewonilebaze

miuTiTeben i. traxtenbergi da Tanaavtorebi, romlebmac

Caatares vercxliswyalis mwarmoebeli sawarmos muSebis jgufis

kompleqsuri kvleva, romlebic peqtins iReben yoveldRiur

35

racionSi mesame ulufis saxiT 2 g-is raodenobiT ori Tvis

ganmavlobaSi.

amJamad, ruseTis federaciis jandacvis saministros

rekomendaciebis Tanaxmad, mZime liTonebis zemoqmedebasTan

dakavSirebul samuSaoze dasaqmebuli pirebisaTvis

rekomendebulia 2 g peqtinis miReba _ mis mier gamdidrebuli

dakonservebuli mcenareuli produqtebis, xilis wvenebis,

sasmelebisa da sxva nawarmis saxiT [68]. peqtiniT gamdidrebuli

produqtebi, wvenebi da sasmelebi muSebma unda miiRon cvlis

dawyebis win, rekomendebulia sakvebSi Semdegi peqtinSemcveli

produqtebis: sufris Warxalis, vaSlis, atmis, qliavis, bolokis,

badrijanis, gogris, stafilos, kombostos miReba, rogorc

naturaluri, ise sxvadasxva salaTisa da kerZis saxiT.

peqtins gaaCnia aqtiuri kopleqswarmomqmneli unari

radiaqtiur liTonebTan: kobaltTan, stronciumTan, ceziumTan,

cirkoniumTan, ruTeniumTan da sxva liTonebTan mimarTebaSi.

Yyvelaze xelsayreli pirobebi peqtinebis

kompleqswarmoqmnisaTvis liTonebTan erTad nawlavSi iqmneba

pH-7,1-7,6 mde dros. es aixsneba imiT, rom pH- zrdisas peqtinebi

deeTerificirebuli xdebian da ufro intensiuri xdeba

urTierTqmedeba peqtinis mJavas, mJava radikalebsa da liTonebis

ionebs Soris. kuWis Semadgenlis mJave are (PH-1,8-2,0) amcirebs

maRalmetoqsilirebuli peqtinis unars SeierTos

radionuklidebi. am pirobebSi ufro aqtiuria

dabalmetoqsilirebuli peqtini. peqtinebis radionukleidebTan

kompleqsis warmoqmna warmoebs 1-2 saaTis, iSviaTad ki 3-4 saaTis

ganmavlobaSi.

36

lanTanoidebis da itiriumis samvalentovani kaTionebi

warmoqmnian wyalSi uxsnad kompleqsur naerTebs

dabalmetoqsilirebuli peqtinebiT, gansakuTrebiT pH 3,5-4,5-is

dros (SeerTebis xarisxi 70%-s aRwevs) maRalmetoqsilirebuli

peqtinebi tyviis ionebs, lanTanoidebis da itriumis kaTionebs

2,5-3,0 jer ufro sustad boWaven (20-30%) gansakuTrebiT mJave

areSi, stronciumisa da kobaltis ionebi warmoqmnian wyalSi

uxsnad naerTebs peqtinebTan urTierTqmedebisas pH 2-6 areSi. maTi

SeerTebis xarisxi 70-90%-s aRwevs da naklebad damokidebulia

peqtinis metoqsilirebaze. amgvarad, peqtinebis SedarebiTi

unaris kvlevebma warmoeqmnaT naklebad xsnadi naerTebi

liTonebis ionebTan daamtkices dabalmetoqsili-rebuli

peqtinebis samkurnalo, profilaqtikuri mizniT gamoyenebis

SesaZlebloba.

vaSlis peqtinebi stronciumis, kobaltis, kalciumis da

aluminis ionebis mimarT kompleqswarmomqmnelebs warmoadgenen

(pH 5,0-ze 75 mg peqtini 23,5 mg stronciums boWavs).

medikosebis mier dagrovili klinikuri masalis analizma

aCvena, rom Cernobilis avariisgan dazaralebul pacientebSi

peqtinovani nivTierebebis miRebis Semdeg gaumjobesda saerTo

janmrTelobis mdgomareoba, Semcirda Civilebis raodenoba, rac

exeboda darRvevebs, nerviuli, gul-sisixlZarRvTa sistemis,

saWmlis momnelebeli organoebis mxridan (112).

obieqturad, adgili hqonda zogierTi adre aRmoCenili

simptomebis dadebiT dinamikas, aseve koagulogramebis,

transaminazebis, bilirubinis raodenobis, eleqtrolituri da

qolesterinuli cvlis normalizacias, aRmdgeni gluTaTionis

momatebas. sisxlisa da biologiuri gamonayofis

37

radioelementurma analizma aCvena, rom peqtinproduqtebis

miRebis Sedegad gaizarda radionukleidebis raodenoba Sardsa

da ganavalSi.

dagrovili masalis analizma saSualeba mogvca

dadgeniliyo peqtinis sadReRamiso dozebi: dabalmetoqsirebuli

4-6 g, maRaletoqsirebuli 8-15g.

peqtinovanma nivTierebebma Tavi gamoavlines, rogorc

maRalefeqturma saSualebam kuW-nawlavis traqtis sxvadasxva

saxis daavadebis dros, naSromebis umravlesobaSi, romelic

mieZRvna peqtinis gamoyenebis sferos kuW-nawlavis daavadebebis

mkurnalobisaTvis xdeba peqtinoTerapiis daniSvna sxvadasva

eTiologiis faRaraTis, wylulis, toqsikuri nivierebebiT

mowamvlis dros, qronikuli dizenteriis dros peqtini

rekomendebulia gamoyenebuli iyos mkurnalobis sxva meTodebTan

erTad [112].

samecniero-praqtikuli mimarTulebiT gansakuTrebul

interess warmoadgens peqtinis roli lipiduri da

naxSirwylebis cvlis koreqciaSi peqtinuri dietebis

gamoyenebisas. eqsperimentalurad dadgenilia, rom peqtinebi

iCenen hipoglikemiur moqmedebas. glikemia mcirdeba Wamis Semdeg,

izrdeba tolerantoba naxSirwylebis mimarT Saqriani diabetiT

daavadebul avadmyofebSi, amitom rekomendirebulia peqtinis

CarTva dietaSi (#5,8,9 da 10) 10-20 gr raodenobiT

avadmyofebisaTvis hiperlipidemiiT III tipis, Saqriani diabetiT,

Warbi woniT, naxSirwylebis mimarT darRveuli torelantobiT,

naRvlis buStis hipomotoruli diskineziiT. peqtinma Tavi

gamoavlina, rogorc efeqturma hipoqolesterinulma nivTierebam

[83-84]. hipoqolestrinuli moqmedeba upiratesad vlindeba

38

maRaleTerificirebuli peqtinis (citrusebis da vaSlis) mier.

peqtinebis hipoqolesterinuli moqmedebebis, erT-erT meqanizms

warmoadgens maTi unari daaCqaros naRvelmJavas cvla,

SekavSireba da organizmidan misi gamoyofis zrda warmoadgens.

sadReRamiso dozis 15g peqtinis 2-3 kviris manZilze miRebisas

naRvelmJavas gamoyofa fekaliebTan erTad 30%-iT izrdeba

cximebisa da azotovani nivTierebebis gaxleCis erTdrouli

zrdisas. peqtinis aseTi gamoyeneba sisxlSi qolesterinis donis

13-15%-iT Semcirebas iwvevs, rac samedicino TvalaszrisiT

mniSvnelovan warmatebad iTvleba. citrusebis peqtinis

askorbinmJavasTan Serwymisas (15g peqtini da 450 mg vitamini C)

ukeTesi Sedegebi iqna miRebuli. askorbinis mJava axdens

qolesterinis hidroqsilirebis procesis stimulirebas da mis

gardaqmnas naRvelmJavad. peqtini akavSirebs am mJaveebs, xels

uSlis maT rezorbcias da mniSvnelovnad zrdis organizmidan

maT gamoyofas [200].

unda aRiniSnos, rom peqtinebis biologiuri aqtivoba da

maTi gavlena organizmis funqciur mgdomareobasa da

nivTierebaTa cvlaze umeteswilad damokidebulia peqtinovani

nivTierebebis Semadgenlobasa da Tvisebebze (molekuluri masa,

eTerifikaciis xarisxi da a.S.) maT Soris sorbciulze (e.i.

unarze daakavSiros wyali, naRvelmJavebi, steroidebi, toqsinebi

da sxva nivTierebebi) sadReRamiso moxmarebul dozebze.

samkurnalo efeqturobis amaRlebisaTvis rekomendebulia

peqtinis doza Tanabrad ganawildes dRis ganmavlobaSi da

gamoyenebuli iyos yoveli sakvebis miRebisas.

samkurnalo-profilaqtikur kvebaSi peqtinis gamoyenebis

forma sxvadasxvagvaria. peqtini SeiZleba gamoyenebuli iyos

39

sadilis momzadebisas uSualod misi gamoyenebis win.

mizanSewonilia peqtinis Setana kvebis mesame racionSi:

sasmelebSi, wvenebSi, musebSi, JeleSi, rZemJava produqtebSi [66].

peqtinebis gamoyenebis xelsayrel formas peqtinSemcveli

produqtebis moxmareba warmoadgens. maT upiratesobas

warmoadgens xangrZlivi Senaxvis vada, normirebis da gamoyenebis

simartive.

peqtinebis gamoyenebis safuZvelze SemuSavebulia sxvadasxva

jgufis nawarmi: sakonditro, pur-funTuSeuli, sakonservo da

sameurneo profilaqtikuri daniSnulebis [68,119].

produqtebi, romelic mzaddeba mrewvelobis mir

rekomendebulia im adamianTa kvebis racionSi CarTvisaTvis,

romelTac kontaqti aqvT radioaqtiur an sxva mavne, mZime

liTonebTan, aseve kuW-nawlavis traqtis daavadebebis, lipiduri

da naxSirwylebis cvlis darRvevebis mqone pirTa samkurnalo-

profilaqtikuri kvebisaTvis.

40

თავი II

კვლევის ობიექტები და მეთოდები

2.1 გამოსაკვლევი პროდუქტების დახასიათება და კვლევის

მეთოდები

tyemlis, rogorc nedleulis SerCevisas SeviswavleT

saqarTveloSi farTod gavrcelebuli tyemlis jiSebis qimiuri

Semadgenloba, CvenTvis saintereso komponentebis kvlevis

specifikuri meTodebis gamoyenebiT. analizis Sedegebi

warmodgenilia cxr. 1-Si.

saqarTveloSi farTod gavrcelebuli

tyemlis jiSebis qimiuri Semadgenloba (2004-2007w.w.)

cxrili 1

jiSi

mSrali

nivTiereba

%

mJavianoba

%

saerTo

Saqrebi

%

mTrimlavi

da mRebavi

nivTiereba

%

saerTo

peqtinis

raoden

oba %

vitamin

i C,

mg%

wiTeli droSa 14.68 2.50 6.90 0.30 1.25 8.50

maxinjauris

samurabe 11.30 2.67 5.25 0.20 1.45 4.84

quTaisis

msxvilnayofa 10.26 3.00 4.81 0.13 1.00 4.42

lentexis wiTeli 9.78 2.63 3.55 0.08 1.58 4.76

kaxeTis yviTeli 10.1 2.45 6.01 0.10 1.05 5.70

goruli

vardisferi 10.80 2.80 4.70 0.18 1.4 5.8

lanCxuTis

sakonservo 11.1 2.80 6.15 0.19 1.19 6.01

41

mesxuri Savi 14.47 2.45 6.67 0.29 1.07 4.30

saoqtombro 14.34 2.81 5.57 0.21 1.50 12.50

wvrilnayofa

yviTeli 11.40 2.91 5.41 0.12 1.36 1.47

maxaraZis sagviano 12.50 2.50 6.80 0.22 0.60 4.8

baTumis

wvrilnayofa 13.6 2.30 7.0 0.24 0.70 4.45

aWaruli adreuli 10.7 3.1 5.87 0.24 1.48 4.32

guldedava 14.48 2.00 6.82 0.28 1.10 5.45

tyemlis Seswavlili jiSebi gamoirCevian, mSrali

nivTierebebis, (10.01-14.68). Saqrebis (3.55-7.0%), amave dros

mJaveebis (2.0-3.1%).

gamovyaviT tyemlis Semdegi jiSebi: aWaruli adreuli,

wvrilnayofa yviTeli, maxinjauris samurabe, goris vardisferi,

lentexis wiTeli, saoqtombro, romlebic xasiaTdebian peqtinis

maRali SemcvelobiT (1.36-1.58%) (cxr 2).

tyemlis SerCeuli jiSebis qimiuri Sedgeniloba

cxrili 2

saer-To

mareducirebeli

saqa-roza

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

aWaruli adreuli 10,7 3,1 5,87 4,45 1,42 0,24 1,48 4,32 1,98wvrilnayofa yviTeli 11,4 2,91 5,41 3,87 1,54 0,12 1,36 1,47 1,86maxinjauris samurabe 11,3 2,67 5,25 4,06 1,19 0,20 1,45 4,84 1,97goris vardisferi 10,45 3,02 3,72 1,24 2,48 0,13 1,44 5,49 1,23lentexis wiTeli 9,78 2,63 3,55 1,47 2,08 0,08 1,58 4,76 1,36saoqtombro 14,34 2,81 5,57 5,33 0,24 0,21 1,49 12,51 1,98

mTrim-lavi da saRebavinivTie-rebebi, %

saerTo peqtino-vani niv-Tierebebi %

askor-binismJava, mg%

Saqar-mJavaindeqsi

jiSi

mSrali nivTie- rebebi (refraq- tometriT), %

mJavia-noba,%

Saqari, %

42

agrobiologiuri da teqnologiuri maCveneblebidan

gamomdinare Cven arCevani gavakeTeT aRniSnul jiSebze rogorc

nedleulze peqtinis preperatis misaRebad.

tyemlidan peqtinis gamoyofas vawarmoebdiT laboratoriul

pirobebSi.

tyemlis nayofs vrecxavdiT, vukeTebdiT blanSirebas,

vaxdendiT rbilobisa da kurkis gamocalkevebas, rbilobs

vumatebdiT ormagi raodenobiT gacxelebul wyals, vayovnebdiT

60 wT-is ganmavlobaSi. miRebul masas vwuravdiT dolbandSi,

Semdeg ormag filtrSi, miRebul filtrats vumatebdiT

marilmJavaTi SemJavebul eTilis spirts 1:1, vayovnebdiT 24 sT-is

ganmavlobaSi. filtrats vfiltravdiT minis filtrSi (#3).

filtrze darCenil masas vaSrobdiT saSrob karadaSi.

miRebuli masa warmoadgenda peqtinis preparats.

tyemlidan gamoyofil peqtinSi ganvsazRvreT Semdegi

fiziko-qimiuri maCveneblebi: tenianoba, balasturi nivTierebebis

Semcveloba, eTerificirebuli karboqsilis jgufis, Tavisufali

karboqsilis jgufis raodenoba, xsnadi da protopeqtinis

raodenoba, eTerifikaciis xarisxi, 1%-iani xsnaris pH,

labwamoqmneli unari, kompleqswarmoqmneli unari

[142,52,74,101,120,170,175].

peqtinis preparatis tenianobis gansazRvrisaTvis 0.5-0.8g

masis peqtini movaTavseT winaswar gamowonil biuqsSi da

vaSrobdiT saSrob karadaSi 1300 C temperaturaze 40 wT-is

ganmavlobaSi.

peqtinis tenianobas vangariSobdiT formuliT:

100AAAAW

02

21 ×−−

=

43

A1- biuqsis masa gaSrobamde, g.

A2 - biuqsis masa gaSrobis Semdeg, g.

A0 – carieli biuqsis wona, g.

peqtinis 1%-iani xsnaris PH-is gansazRvrisaTvis– 1g

awonili peqtini gavxseniT 100 ml distilirebul wyalSi.

miRebuli xsnari SevaTbeT 50-600 C temperaturaze. xsnaris

uxsnad nawils vacivebdiT da PH-s vsazRvravdiT PH- metrze

(potenciometrze).

peqtinis balasturi nivTierebis masuri wilis

gansazRvrisaTvis- 3-4 g peqtini movaTavseT konusur kolbaSi,

sadac davumateT SemJavebuli eTilis spirti (100ml 70%-iani

eTilis spirti da 5 ml koncentrirebuli marilmJava). xsnaris

morevas vawarmoebdiT 15 wuTis ganmavlobaSi, ris Semdeg narevi

raodenobrivad gadagvqonda minis filtrze #2 da Carecxvas

vawarmoebdiT SemJavebuli spirtiT kalciumis ionebze

(amoniumis oqsilatiT) da aluminis ionze (alizariniT)

uaryofiT reaqciamde.

naleqs vrecxavdiT 75%–iani eTilis spirtiT qloris ionze

(azotmJava vercxli) uaryofiT reaqciamde, Semdeg 96%-iani

eTilis spirtiT miRebul naleqs vaSrobdiT saSrob karadaSi

80-850 C temperaturaze mudmiv wonamde.

balasturi nivTierebebis raodenobas vangariSobdiT

formuliT:

100G

GG

1

31 ×−

=b

sadac: G1 – peqtinis masaa spirtiT garecxvamde, g;

G3 - peqtinis masa spirtiT garecxvis Semdeg, g.

44

peqtinSi Tavisufali da metoqsilirebuli karboqsilis

jgufebis masuri wilis gansazRvrisaTvis – 1g mSrali peqtini

gadavitaneT 300 ml moculobis kolbaSi, sadac davumateT 96%-

iani eTilis spirti da 100 ml distilirebuli wyali, narevs

vurevdiT da vtovebdiT Ramis ganmavlobaSi peqtinis srul

gaxsnamde. xsnaris gatitvras vawarmoebdiT 0.1 N natriumis

tutiT 6 wveTi xintonis indikatoris (erTi moculoba 0.4%

bromTimol muqi lurji, erTi moculoba 0.4%-iani wiTeli

krezoli sami moculoba 0.4 %-iani wiTeli fenoli da erTi

moculoba distilirebuli wyali) damatebiT srul wiTel

Seferilobamde, romelic ar qreba 1 wT-is ganmavlobaSi.

Tavisufali karboqsiluri jgufebis Semcvelobas (T.k %)

vangariSobdiT formuliT:

0,45Ga×=b

sadac a – 0,1 N NaOH – is xsnaris raodenobaa, romelic

daixarja gatitvraze, ml.

1 ml - 0,1 N NaOH –is xsnari Seesabameba 0,0045g COOH –s. amave

xsnarSi vsazRvravdiT metoqsilirebuli karboqsilis jgufis

raodenobas. amisaTvis xsnars vumatebdiT 10 ml 0.5 NNaOH-s

kolbas vxufavdiT da vtovebdiT oTaxis temperaturaze 2 sT-is

ganmavlobaSi metoqsilirebuli karboqsiluli jgufebis

hidrolizisaTvis. Semdeg xsnars vamatebdiT 10 ml 0.5 N HCL –s da

am ukanasknels vtitravdiT 0.1 NNa-OH-iT.

45

meore gatitvraze gaxarjuli 0.1 N NaOH-is raodenoba

Seesabameba eTerificirebuli jgufebis raodenobas (ek%),

romelsac vangariSobdiT formuliT:

0,45 G

B×=

p.n.ek

sadac: В - 0.1 N NaOH – is raodenobaa, romelic gaxarjuli

iqna gatitvraze, ml;

G p.n -mSrali peqtinis wona, g.

metoqsilirebuli karboqsiduri jgufebis raodenobis

gaangariSebisaTvis saWiroa Sesworebis Setana acetilis

jgufebze, romlebic aseve hidrolizdeba am pirobebis dros.

metoqsilirebuli jgufebis raodenoba kg%, acetilis

jgufebze Sesworebis gaTvaliswinebiT Seadgens

ceg akk −=

sadac: ca - acetilis jgufebis raodenobaa, %.

metoqsilirebuli peqtinis xarisxi λ-gamoiangariSeba

formuliT:

100×=sk

kgλ

sadac: sk –karboqsiluri jgufebis saerTo raodenobaa, %;

Tgs kkk +=

sadac: Tk - Tavisufali karboqsiduli jgufebis

Semcvelobaa, %. metoqsilirebuli jgufebis Semcveloba kCH3O%

gamoiangariSeba formuliT:

46

4531CHЗH ×gkk

sadac 31- CH3O jgufebis eqvivalenturi raodenobaa;

45- COOH - jgufebis eqvivalenturi raodenoba.

peqtinis nimuSSi sufTa peqtinis (p1) masuri wilis

gansazRvrisaTvis spiritis damuSavebis Semdeg gamoangariSebas

vawarmoebdiT gatitvriT miRebuli monacemebiT, %-Si formuliT:

pnG1,9B1,76a ×+×

=p1

sadac: Β-0.1 N Nà OН-is xsnaris raodenobaa gaxarjuli

metoqsilirebuli karboqsiluri jgufebis gansazRvraze, ml;

1ml natriumis tutis xsnari Seesabameba 0.0176g

demetoqsilirebul galaqturonis mJavas an 0.0190 g

metoqsilirebul galaqturonis mJavas.

balasturi nivTierebebis (b) Semcvelobis gaTvaliswinebiT

sufTa peqtinis raodenoba iangariSeba formuliT:

G1p

1ppG

×=

sadac: Gp -peqtinis raodenobaa spirtiT damuSavebis

Semdeg.

G1-peqtinis raodenoba spirtiT damuSavebamde.

tyemlidan miRebuli peqtinis labwarmomqmneli unaris

gansazRvras vawarmoebdiT l. sosnovskis meTodiT [64,88].

4g sakvlevi peqtinis fxvnils vxsnidiT 120 ml

distilirebul wyalSi, morevisas. (peqtinis xsnadobisaTvis misi

wyalSi gaxsnisas rekomendebulia peqtinis winaswari dalboba

eTilis spirtis Tanabari raodenobiT an Saqris fxvnilis

xuTjeradi raodenobiT).

47

koloiduri xsnari raodenobrivad gadagvqonda uJangavi

foladis WurWelSi, vumatebdiT 130 g Saqars im raodenobis

gamoklebiT, rac aRebulia peqtinis gasaxsnelad, vawarmoebdiT

narevis morevas da xarSvas masis 70%-mde mSrali nivTierebis

Semcvelobamde (refraqtometris mixedviT) xarSvis xangrZlivoba

ar unda aRematebodes 10 wuTs, xarSvis dasrulebis Semdeg cxel

masas vumatebdiT 4-5 ml 50%-ian limonJavas (miRebuli masis

pH=2,8-2,9). masiT SevavseT sosnovskis mowyobilobis sami

WurWeli, darCenili nawili CavasxiT marmeladis formebSi

labwarmoqmnis siCqaris gansazRvrisaTvis. sosnovskis

mowyobilobas vaTavsebdiT 200C temperaturis wylis abazanaSi da

vaCerebdiT 2 sT ganmavlobaSi, vafiqsirebdiT manometris

Cvenebas labas galRobis momentSi.

peqtinuri labas mdgradoba gamoixateba vercxliswylis

svetis mm manometris Cvenebis mixedviT an g/sm2 ;

1 mm vercxlis wy.sv Seesabameba Zalas, romelic udris 1.31

g/sm2 an 0.133 kpa.

peqtinis preparatis kompleqswarmomqmnel unars

vsazRvravdiT v. kompancevisa da Tanaavtorebis mier

SemuSavebuli meTodiT. meTodis arsi imaSi mdgomareobs, rom

peqtinis gansazRvruli raodenoba muSavdeba tyviis

standatruli xsnariT da sveli wvis Semdeg gamoyofil pb-is

peqtatebs aanalizeben STanTqmuli tyviis raodenobaze

trilonometrulad.

peqtatebis miReba – tyviis standartul xsnars vazavebdiT

25 ml distilirebul wyalSi da vumatebdiT 25 ml sakvlevi

peqtinis eqstraqts. pb – peqtatebis warmoqmnil moculobiT

naleqs vfiltravdiT qaRaldis filtrze, naleqi mravaljeradad

48

CavrecxeT distilirebuli wyaliT, Carecxil wyalSi (sinji Na2S)

pb2 – ionebis gaqrobamde, Semdeg naleqs vrecxavdiT 50-100 ml

96%-iani eTilis spirtiT. naleqi gadmogvqonda filtridan,

vaSrobdiT haerze da raodenobrivad gadagvqonda 100 ml-iani

tevadobis keldalis kolbaSi sveli wvisaTvis. wvis agentebis

saxiT viyenebdiT koncentrirebul azotmJavas da wyalbadis

zeJangis 30%-iani sxnaris narevs. TanafardobiT 3:1 keldalis

kolbaSi gadatanil naleqs vumatebdiT 30-40 ml zemoaRniSnul

narevs da naleqs vwvavdiT, eleqtroquraze 30-40 wT-is

ganmavlobaSi xsnaris srul gauferulebamde. wvisas kolbis

fskerze Cndeba kristaluri naleqi. keldalis kolbis SigTavsi

wvis Semdeg raodenobrivad gadagvqonda 50 ml-ian sazom kolbaSi

da distilirebuli wyliT vavsebdiT niSansvetamde. miRebul

xsnars vaanalizebdiT trilonometrulad, trilon-Б-iT tyviis

gansazRvrisaTvis gamoiyeneba tyviis aliqvotas ukugatitvris

meTodi TuTiis sulfatis standartuli xsnariT. tyviis

aliqvotas winaswar vumatebdiT trilon Б-s standartul

xsnars Warbi raodenobiT, TuTiis sulfatis standartul xsnars

vamzadebdiT O7HZnSO 24 ⋅ marilis Sesabamisi raodenobis gaxsniT

distilirebul wyalSi 0.05 N-is koncentraciaze gaangariSebiT,

TuTiis sulfatis xsnaris titrs vadgendiT 0.05 N trilon-Б-is

xsnariT momzadebuls fiqsanalidan.

tyviis saanalizo xsnaris normalobas Semdegnairad

vadgendiT: 100 ml tevadobis satitre kolbaSi pipetiT Segvqonda

10-20 ml tyviaSemcveli xsnari, vumatebdiT 10-20 ml 0.05 N-is

trilon Б-s xsnars, 1.5 ml amoniakis bufers da 1 ml Sav

erioqromis indikators. gatitvras vawarmoebdiT TuTiis

49

sulfatis standartuli xsnariT indikatoris Seferilobis

lurjidan iasamnisfrad gadasvlamde.

tyviaSemcveli xsnaris normalobas vangariSobdiT

formuliT:

pb

znznbbpb V

VNVNN

⋅−⋅= tt

sadac: Vtb , Ntb, _ Sesabamisad trilon n-s standartuli

xsnaris moculoba da normalobaa; romelic tyviaSemcveli

xsnaris aliqvotas emateba:

zbzn VN ⋅ _ Sesabamisad TuTiis sulfatis xsnaris normaloba

da moculobaa;

Vpb _ tyviaSemcveli xsnaris aliqvotas moculoba, ml:

tyviis masa (Mpb) xsnarSi (g), romelic miiReba pb peqtatis

sveli wvisas Seadgens:

1000saerToVeN

M pbpbpb

××=

sadac: pbe _ tyviis eqvivalenturi masaa, romelic 103.6 g-s

udris;

VsaerTo _ tyviaSemcveli xsnaris saerTo moculoba

miRebuli pb peqtatebis sveli wvis dros. kompleqswarmomqmneli

(ku) unari, mg pb2+/ml iangariSeba formuliT:

e

kuV

1000Mpb ×=

sadac: Ve -peqtinis eqstraqtis moculobaa, romelic

aRebulia Pb peqtatebis dasaleqad.

50

2.2. ტყემლიდან მიღებული პექტინოვანი პრეპარატის

ბიოლოგიური მოქმედების შეფასების კრიტერიუმები

tyemlis peqtinis biologiuri moqmedebis Sefasebis

kriteriums warmoadgenda cxovelTa mdgomareobis integraluri

maCveneblebi sxeulis masis dinamika, Sinagani organoebis masuri

koeficientebi periferiuli sisxlis morfologiuri

maCveneblebi, sisxlis SratSi sulfhidraluri jgufebis,

askorbinmJavas Semcveloba da RviZlis funqciuri mdgomareoba

– fermentuli funqcia. Sinagani organoebis morfologiuri

gamokvlevebis obieqtebs warmoadgenda RviZli da Tirkmeli

[(34.35. 53. 59. 81)].

tyemlidan miRebuli peqtinis radioproteqtoruli

moqmedebis Seswavlas vawarmoebdiT kvlevis qimiuri da

biologiuri meTodebiT.

gamovikvlieT peqtinis preparatis urTierTqmedeba

stronciumTan pH ares sxvadasxva mniSvnelobebisas.

cdis Catarebisas peqtinis preparatis xsnars vurevdiT

stronciumis qloridis an azotmJava stronciumis xsnarebTan.

marilmJavas an natriumis tutis xsnarebis damatebis gziT

narevebSi iqmneboda pH- gansazRvruli are.

naleqs vfiltravdiT da vrecxavdiT wyliT, filtrebi

naleqiT da filtratebi cal-calke mineralizdeboda.

stronciumis gansazRvras filtrebze, naleqSi da filtratSi

vawarmoebdiT meTodiT, romelic dafuZnebulia stron- ciumis

daleqvaze. stronciumis sulfitis saxiT da am ukanasknelis

raodenobriv gansazRvraze naleqis wonis mixedvT (35).

51

cdis pirveli seria CavatareT, narevis – tyemlis peqtinis

da stronciumis marilebis SrCl2 da Sr(NO3)2 wyalxsnarebis

urTierTqmedeba pH ares mniSvnelobisas - 3.6. gamomdinare im

garemoebidan, rom tyemlis peqtinis gamoyenebisaTvis

profilaqtikur an samkurnalo miznebisaTvis samkurnalo-

profilaqtikuri kvebisas misi urTierTqmedeba stronciumTan

kuWSi moxdeba ufro mJava areSi cdebis meore seria davayeneT

pH-2.0-ze literaturidan cnobilia, rom P pH H ares cvlileba

moqmedebs peqtinis unarze daileqos polivalenturi metalebis

ionebiT, amasTan dakavSirebiT cdis mesame seria CavatareT

narevis pH- 7.6.

Catarebuli gamokvlevebis Sedegebma saSualeba mogvca

Cagvetarebina biologiuri cda tyemlis peqtinis moqmedebis

gamokvlevaze, rogorc profilaqtikuri saSualebisa

stronciumis mimarT.

cda CavatareT 60 TeTr virTagvaze (saSualo masiT 150 gr),

romelic dayofili iyo 6 jgufad (TiToeulSi 10 cxoveli)

sakontrolo, I jgufis cxovelebi ikvebeboda naxevradsinTezuri

racionebiT, sacdeli (II-IV) jgufebis virTagvebi iRebdnen igive

racions 1-5% peqtinis preparatis damatebiT. aRniSnul dietaze

virTagvebi imyofebodnen 10 dRe. am peroidis ganmavlobaSi

virTagvebis organizmSi yoveldRiurad Segvqonda 2mkk 90rS .

radioaqtiuri stronciumis Seyvana Cveulebrivad warmoebda

sakvebis micemidan 2.5-3 saaTis Semdeg, 10 dRis Semdeg cxovelebi

ikvleboda da vawarmoebdiT 90rS -is gansazRvras ZvlebSi.

tyemlis peqtinis puris nawarmSi damatebis biologiuri

efeqturobis Seswavlas vawarmoebdiT teqnologiuri profilis

specialistebTan TanamSromlobiT.

52

Catarebuli teqnologiuri gamokvlevebiT SemuSavebulia

puris axali saxeoba, romelic peqtinis gazrdil raodenobebs

Seicavs. erTdroulad damuSavebuli iyo comSi Setanis

teqnologia da reJimebi, pirvelyovlisa peqtinis Setanis

meTodi, romelic maRalhigroskopiulia, aqvs tenis STanTqmis da

gajirjvebis unari. sacome masis optimaluri webvadoba comSi

miiRweoda 3%-is farglebSi peqtinis preparatis damatebisas.

preparatis ufro maRali raodenobiT damatebas kompoziciaSi

misi ZiriTadi teqnologiuri Tvisebebis dakargvas iwvevs.

cdebSi gamoviyeneT meore xarisxis xorblis fqvili,

recepturis Semadgenloba (masuri %): fqvili--91.0, mSrali

safuari-4.0, sufris marili 2.0, peqtinis preparati – 0.5

puris warmoebis teqnologiuri procesi SemdgomSi

mdgomareobs: comi mzaddeba gafuebis meTodiT, comis mozelis

win peqtins vasxamdiT wyals (1:4) intensiurad movurevdiT da

vayovnebdiT gajirjvebisaTvis. peqtinis xsnaris momzadebis

paralelurad vawarmoebdiT safuarebis aqtivacias. am

ukanasknelisaTvis maT vasxamdiT wylis darCenili nawilis

raodenobas da vtovebdiT oTaxis temperaturaze, gajirjvebul

peqtins vumatebdiT aqtivirebul safuarebs, fqvils da

recepturiT gaTvaliswinebul sxva komponentebs.

coms vzeldiT comsazel manqanaze, ris Semdeg mas

vawyobdiT gafuebisaTvis. dacalkevebis Semdeg comis namzadebi

iwyoboda formebSi da vatarebdiT cxobas (23).

Catarebuli iyo cxobis ori varianti: sakontrolo –

komponentebis sawyisi narevidan peqtinis gareSe, sacdeli –

tyemlis peqtinis gamoyenebiT gamovikvlieT mza nawarmis

53

xarisxis maCveneblebi da ganvsazRvreT puris axali saxeobis

qimiuri Semadgenloba da kvebiTi Rirebuleba (23).

tyemlis Seswavlili jiSebi Cvens mier gamoyenebuli iyo,

rigorc nedleuli konfiturisa da Jeles misaRebad.

tyemlis konfituris damzadebis teqnologiuri sqema

moicavs Semdeg etapebs: nedleulis inspeqcias, garecxvas,

blanSirebas, gaxexvas, xarSvas, dafasoebas, daxufvas,

sterilizacias da Senaxvas. produqtis damzadebas vawarmoebdiT

naxevradsawarmoo pirobebSi. vawarmoebdiT nedleulis

daxarisxebas, Semdgom garecxvas gamdinare civi wyliT.

nedleuls Cautarda blanSireba 10-15 wuTis ganmavlobaSi. piures

misaRebad nedleuls vatarebdiT damqucmacebel da ormag gamxex

manqanaSi, romlis sacrebis nasvretebis diametri Seadgenda

0.75mm-s. masis xarSvas vawarmoebdiT ortanian qvabSi, sadac mas

emateboda magnitur separatorSi gatarebuli Saqris fxvnili.

xarSva warmoebda vidre mSrali nivTierebebis raodenoba ar

miaRwevda 56%-s. aqve mas emateboda sxva ingredientebi da Cvens

mier SemuSavebuli meTodiT miRebuli peqtinis preparati.

vawarmoebdiT mis duRils mSrali nivTierebis 58%-mde

Semcvelobamde, vaxdendiT mza produqciis komfitiuris

dafasoebas da sterilizacias Semdegi reJimiT.

2.1100

2010200 ⋅−−C atm.wn

tyemlis konfitiurSi ganvsazRvreT Semdegi fiziko-qimiuri

maCveneblebi: mSrali nivTierebebis raodenoba; titruli

mJavianoba; saerTo peqtinis Semcveloba (99).

tyemlis Jeles dasamzadeblad gamoviyeneT nedleuli

teqnikur simwifeSi. Jeles damzadeba moicavs Semdeg

54

teqologiur procesebs: wvenis da sirofis momzadebas, peqtinis

xsnaris momzadebas, xarSvas, dafasoebas da pasterizacias.

tyemlis Jeles momzadeba ganvaxorcieleT naxevradsawarmoo

pirobebSi, tyemlis nedleulidan arsebuli teqnologiiT

viRebdiT wvens, romelic movaTavseT ortanian qvabSi,

vumatebdiT winaswar momzadebul Saqris sirofs, vxarSavdiT 30

wuTis ganmavlobaSi, vidre mSrali nivTierebis raodenoba masSi

ar miaRwevda 65%-ian Semcvelobas, Semdgom vumatebdiT winaswar

momzadebul tyemlis peqtins da limonis mJavas, vagrZelebdiT

xarSavs 10 wuTis ganmavlobaSi. moxarSul masas cxel

mdgomareobaSi vfiltravdiT da vafasoebdiT qilebSi, Semdeg

vxufavdiT da vawarmoebdiT pasterizacias Semdegi reJimiT:

2.1C95

2010200 ⋅−−

atm.wn

tyemlis Jeles nawarmSi ganvsazRvreT Semdegi fiziko-

qimiuri maCveneblebi: mSrali nivTierebis Semcveloba, titruli

mJavianoba da saerTo pqetinis raodenoba (156).

warmodgenili monacemebi safuZvlad daedo peqtiniT mdidar

konfitiuris `asorti~ damzadebis teqnologias. am produqtis

damzadebis teqnologiuri procesi moicavda: nedleulis

inspeqcias, recxvas, blanSirebas, gaxexvas, xarSvas, dafasoeba-

daxufvas. nedleulis daxarisxeba xdeboda xeliT, vawarmoebdiT

sxvadasxva minarevebis, arakondiciuri, daumwifebeli, dampali

nayofis gamocalkevebas. nedleuls vrecxavdiT Sxapis qveS

gamdinare civi wylis saSualebiT. blanSirebas vawarmoebdiT

ortanian qvabSi, sadac nedleuls winaswar vumatebdiT misi

saerTo wonis 10-15%-mde wyals. piures misaRebad nedleuls

55

vatarebdiT ormag gamxex manqanaSi, romlis sacrebis nasvretebis

diametri Seadgenda 1.5-da 0.75 mm-s.

konfitiuris xarSva warmoebda ortanian qvabSi. recepturis

mixedviT qvabi itvirTeboda tyemlisa da mandarinis gaxexili

masiT, sadac mas emateboda magnitur separatorSi gatarebuli

Saqris fxvnili. xarSva warmoebda, vidre mSrali nivTierebis

Semcveloba masaSi ar miaRwevada 25%-s. aqve mas emateboda

tyemlidan gamoyofili peqtinis homogenuri masa, limonmJavas

50%-iani xsnari, sorbinis mJava da vanili. xarSvis dasrulebis

Semdeg vawarmoebdiT mza produqciis dafasoebas da daxufvas.

produqciis xarisxis Semowmebas vawarmoebdiT Semdegi

fiziko-qimiuri maCeneblebis: saerTo Saqris, mJavianobis,

peqtinovani nivTierebebis, cilebis, nacris gansazRvriT (99)

56

თ ა ვ ი III

ექსპერიმენტული ნაწილი

3.1 ტყემლის სხვადასხვა ჯიშების ქიმიური შემადგენლობა

tyemlis kultura farTodaa gavrcelebuli saqarTveloSi.

xexilis baRebis saerTo moculobidan mas 21-22%, xolo

kurkovanTa Soris 10% ukavia. tyemlis nargavebi ZiriTadad

ganTavsebulni arian dasavleT saqrTvelos raionebSi, sadac

baRebis saerTo farTobis daaxloebiT 20% tyemals ukavia.

tyemali maRalmosavliani kulturaa, nayofis srulad

msxmoiarobisas saSualod erTi xe iZleva 60-80 kg nayofs erTi

xidan, xolo calkeuli xeebidan xSirad krefen 300 kg da metsac.

tyemals didi samrewvelo gamoyeneba aqvs. tyemlis

jgufebSi gaerTianebulia mravali forma, romlebic sxvadasxva

agrobiologiuri da sameurneo niSnebiT gansxvavdebian

erTmaneTisgan. Cven gamovikvlieT tyemlis-14 jiSi, romlebic

aRebuli iyo saqarTvelos rogorc dasavleT, ise aRmosavleTis

raionebidan. am gamokvlevebze dayrdnobiT SevarCieT tyemlis

jiSebi, romlebic peqtinovani nivTierebebis maRali

SemcvelobiT gamoirCevian. (16) tyemlis SerCeuli jiSuri

formebis qimiuri Sedgeniloba warmodgenilia cxrilSi 3.

57

58

sxvadasxva jiSis tyemlis qimiuri Sedgeniloba

cxrili 3

1 2 3 4 5 6 7

aWaruli adreuli 10.7 3.1 5.87 0.24 1.48 13.8wvrilnayofa yviTeli 11.4 2.91 5.41 0.12 1.36 11.9maxinjauris samurabe 11.3 2.67 5.25 0.20 1.45 12.8goris vardisferi 10.45 3.02 3.72 0.13 1.44 15.0lentexis wiTeli 9.78 2.63 3.55 0.08 1.58 16.1saoqtombro 14.34 2.81 5.57 0.21 1.49 10.4

mTrimlavi da saRebavi nivTierebebi,

%

peqtinovani nivTierebebis

saerTo raodenoba,

%

peqtinovaninivTierebebissaerTo raode-noba produqtismSral wonazegaangariSebiT,

%

jiSi

mSrali nivTie- rebebi, %

mJavianoba,%

saerToSaqrebi,

%

rogorc cxrilis monacemebidan Cans, wamodgenili tyemlis

jiSebi didi raodenobiT Seicaven peqtinovan nivTierebebs (1,36, -

1.58%), ris safuZvelze isini SesaZlebelia ganvixiloT rogorc

perspeqtiuli nedleuli peqtinis misaRebad.

3.2 ტყემლიდან პექტინის მიღების პროცესების

ექსპერიმენტული გამოკვლევა

3.3. ჰიდროლიზ-ექსტრაგირების პროცესების გავლენა პექტინის

ეთერიფიკაციის ხარისხზე და კომპლექსწარმომქმნელ უნარზე

mcenareuli nedleulidan peqtinis miRebis arsebuli

meTodebi moicavs nedelulis damuSavebas mahidrolozebeli

agentiT protopeqtinis xsnad peqtinSi gadasayvanad.

teqnologiuri damuSavebis procesSi peqtinovani

nivTierebebi ganicdian mniSvnelovan cvlilebebs. sawarmoo

ciklis Sedegad xdeba cvlilebebi peqtinis fraqciebis

SefardebaSi, eTerifikaciis xarisxSi, acetilirebaSi,

molekulur masaSi da a.S.

59

peqtinis xarisxis ZiriTad maCvenebels, romelic misi

gamoyenebis mimarTulebas ganapirobebs, warmoadgens

eTerifikaciis xarisxi. maRali eTerifikaciis xarisxis peqtinebi

ZiriTadad gamoiyeneba sakonditro mrewvelobaSi, xolo dabali

xarisxiT rekomendebulia gamoyenebuli iyos samkurnalo-

profilaqtikuri miznebisaTvis.

miRebuli produqtis Tvisebebi damokidebulia hidroliz-

eqstragirebis teqnologiur parametrebze (pH-is sidideze,

procesis temperaturaze, Txevadi da myari fazebis

Tanafardobaze). aseve sawyisi nedleulis mdgomareobaze da

peqtinis fiziko-qimiur maCveneblebze.

es ganapirobebs sxvadasxva mcenareuli nedleulidan

peqtinovani nivTierebebis fiziko-qimiur TvisebebSi gansxvavebas.

peqtinebis masa da kompleqswarmomqmneli unari farTo

sazRvrebSi icvleba.

mravali mkvlevaris naSromebSi [1.19.28.29.134.151] ZiriTadad

ganxilulia protopeqtinis hidrolizis procesis da xsnadi

peqtinis TiToeuli teqnologiuri parametris gavlena

miznobrivi nivTierebis xarisxis maCveneblebze. amasTan, ZiriTadi

yuradReba eTmoba peqtinis labwarmomqmnel Tvisebebs, romelic

maTi yvelaze farTod gamoyenebis sferos warmoadgens.

hidrolizi _ eqstragirebis pirobebis gavlena peqtinis

eTerifikaciis xarisxze da kompleqswarmomqmnel unarze Cvens

mier Seswavlilia tyemlidan peqtinis miRebisas.

hidroliz–eqstragirebis procesis sxvadasxva faqtorebis

peqtinis eTerifikaciis xarisxze da kompleqswarmomqmnel unarze

Seswavlis mizniT Cvens mier Catarebuli iyo eqsperimentebis

60

seria, faqtorebis morigeobiT varirebdiT, gamokvlevis

Sedegebi warmodgenilia cx. 4-Si.

temperaturuli reJimis SerCeva ganpirobebulia imiT, rom

700C-ze qvemoT temperaturaze peqtinis gamowvlilva Zalian nela

mimdinareobs produqtis dabali gamosavlianobiT. procesis

warmarTvas 950C ufro maRal temperaturaze peqtinis destruqcia

mosdevs [51. 35].

procesis xangrZlivobis SezRudva 60wT-mde aseve

ganpirobebulia teqnologiuri faqtorebis peqtinovan

nivTierebebze zemoqmedebis drois monakveTis gadidebiT.

mahidrolizebeli agentis pH-is mniSvneloba da misi

raodenoba nedleulis mimarT aseve SerCeulia da axlos dgas

xilis nayofebidan peqtinis hidroliz – eqstragirebis

optimalur mniSvnelobebTan [41], radganac am pirobebSi peqtinis

gamosavlianoba yvelaze maRalia, xolo peqtinis molekulebi

naklebad ganicdidnen sxvadasxva saxis destruqcias. pH-2-ze meti

mniSvnelobisas hidroliz–eqstragirebis siCqare mcirdeba

xsnarSi wyalbadis ionebis koncentraciis Semcirebis gamo,

xolo pH 1.0-is qvemoT xdeba peqtinis degradacia, hidrolizis

mkacri pirobebis gamo [201)

kvlevis Catarebisas aRebuli iyo tyemlis wonaki 100 g-is

raodenobiT, tenianobiT 88.6%. hidroliz-eqstragirebis

procesebs vatarebdiT hidromodulisas 1:1, 60 wT-is

ganmavlobaSi, pH-is mniSvnelobas vcvlidiT 1.0-dan 2.5-mde.

hidroliz-eqstragirebis temperaturas vcvlidiT 700C-dan

950C- mde. hidroliz-eqstragirebis drois gavlis Semdeg

eqstraqts vacalkevebdiT myari fazisagan da vaciebdiT 10-150C

temperaturaze. peqtinis daleqvas vawarmoebdiT 96% moc.

61

simagris eTilis spirtiT. miRebul koagulats vacalkevebdiT,

vrecxavdiT 96% moc. eTilis spirtiT, Semdgom vaSrobdiT

saSrob karadaSi 55-650C temperaturamde 5-6 sT ganmavlobaSi,

masSi tenianobis araumetes 14%-m-is Semcvelobamde. peqtins

vaqucmacebdiT da vcridiT.

hidroliz-eqstragirebis procesis efeqturobis

SefasebisaTvis ganvsazRvreT gamosavlianoba da ZiriTadi

fiziko-qimiuri maCveneblebi (cxrili 4).

60

peqtinis fiziko-qimiuri maCveneblebis damokidebuleba temperaturasa da pH areze

(τ =60 wT)

cxrili 4

peqtinis

maCveneblebi

hidroliz-eqstragirebis temperatura da pH

70°C 75°C 80°C 85°C 90°C 95°C

1.0 2.0 1.0 2.0 1.0 2.0 1.0 2.0 1.0 2.0 1.0 2.0

peqtinovani

nivTierebebis

gamosavali,%

nedleulis

mSral masaze

7.9 8.6 10.1 9.1 10.8 10.1 12.1 11.3 12.4 11.6 13.0 13.5

Tavisufali

karboqsilis

jgufebi, %

2.8 3.0 2.7 3.2 3.3 3.7 5.1 4.8 6.2 5.8 5.1 4.1

eTerificirebuli

karboqsilis

jgufebi, %

10.8 13.4 8.7 9.1 9.5 10.5 8.1 10.7 9.3 12.7 8.2 14.3

61

warmodgenili monacemebidan Cans, rom hidromodulis

xangrZlivobis, PpH ares erTanairi mniSvnelobebisas da

procesis temperaturis sxvadasxva mniSvnelobebisas miRebul

peqtinebs sxvadasxva fiziko-qimiuri maCveneblebi aqvT.

peqtinovani nivTierebebis gamosavali miRebuli(mSrali

wonidan) sxvadasxva temperaturebisas 7.9-13.5%-is farglebSi

meryeobs. amasTan, temperaturis zrdasTan erTad gamosavali

izrdeba: yvelaze maRali gamosavali aRiniSneba 950C

temperaturaze, peqtinovani naerTebis gamosavlis zrda

temperaturis gadidebasTan erTad nedleulidan peqtinis ufro

srulad gamowvlilviT aixsneba.

hidroliz-eqstragirebis pirobebis eTerifikaciis

xarisxze damokidebulebis gamokvlevam aCvena, rom procesis

temperaturis mniSvnelobebis varireba saSualebas iZleva

miviRoT peqtinebi eTerifikaciis sxvadasxva xarisxiT,

temperaturis zrdiT 700C-dan 900C-mde eTerifikacia mcirdeba,

temperaturis Semdgom zrdas eTerifikaciis xarisxis zrda

mosdevs, rac dakavSirebulia molekulebis destruqciasTan.

pH -is zrdasTan erTad eTerifikaciis xarisxi izrdeba. es,

rogorc Cans dakavSirebulia imasTan, rom dabal pH–ze

sistemaSi erTdroulad mimdinareobs ori procesi: peqtinis

gamowvlilva peqtinSemcveli nedleulidan da gamowvliluli

peqtinis mJave demetoqsilireba.

radgan eTerifikaciis xarisxi asaxavs peqtinis

molekulaSi Tavisufali da eTerificirebuli jgufebis

Semcvelobas, amitom Tavisufali da eTerificirebuli

jgufebis Semcveloba icvleba hidrolizis temperaturis

zrdasTan erTad. Tavisufali karboqsiluri jgufebis

raodenoba imyofeba 2.8-6,2%-is farglebSi, xolo

62

eTerificirebuli karboqsilis jgufebis 8.1-14.3%-is

farglebSi.

rogorc cnobilia [2.47. 49. 69. 130. 146. 199], peqtinovani

nivTierebebis kompleqswarmomqmneli unari ganpirobebulia

peqtinis molekulaSi Tavisufali karboqsiluri jgufebis

arsebobiT.

aqedan gamomdinare, rac ufro metia Tavisufali

karboqsilis jgufebi peqtinis molekulaSi da Sesabamisad rac

ufro naklebia eTerifikaciis xarisxis mniSvnelobebi, miT

ufro maRalia peqtinis kompleqswarmomqmneli unari.

eTerifikaciis xarisxis gavlenis gamosakvlevad da aqedan

gamomdinare, hidroliz-eqstragirebis pirobebis dasadgenad,

peqtinis miRebul yvela nimuSSi ganvsazRvreT

kompleqswarmoqmnis unaris mniSvnelobebi, romlebic 300-360mg

pb2+/g sazRvrebSi meryeobda. amasTan, eTerifikaciis xarisxis

SemcirebasTn erTad kompleqswarmomqmneli unari izrdeba, rac

adasturebs sxva avtorebis gamokvlevebis Sedegebs. [74, 101, 134].

Cvens mier SerCeulia temperatura da pH-ares optimaluri

mniSvnelobebi, romlebzec tyemlidan SeiZleba miviRoT peqtini

eTerifikaciis dabali xarisxiT da maRali kompleqswarmom-

qmneli unariT: temperatura 800C, pH-1.5. peqtinis eTerifikaciis

xarisxi Seadgens 50.5%-s, kompleqswarmomqmneli unari - 365.0 mg

pb2+ mg.

cnobilia, rom eTerifikaciis xarisxi gansazRvravs

molekulis muxtis xazobriv simkvrives, aqedan gamomdinare

kaTionebis Zalas da kavSiris unars. eTerifikaciis xarisxis

SemcirebiT e.i. makromolekulis muxtis zrdisas peqtinovani

naerTebis kavSiri kaTionebTan izrdeba, eTerifikaciis 50%

xarisxisas xdeba konformaciis cvlileba, romelsac peqtinuri

63

makromolekulebis agregacia da mWidro Sidamolekuluri

helaturi kavSiris warmoqmna mosdevs. swored misi qimiuri

Tvisebebis gamo peqtini SeiZleba mivakuTvnoT Seucvlel

nivTierebas profilaqtikuri da samkurnalo sakvebi

produqciis warmoebaSi gamosayeneblad.

Catarebuli gamokvlebis Sedegad SeiZleba davaskvnaT,

rom:

- peqtinis fiziko-qimiuri maxasiaTeblebi damokidebulia

misi hidroliz-eqstragirebis parametrebze.

- peqtinis kompleqswarmomqmneli unari damokidebulia

eTerifikaciis xarisxze, aqedan gamomdinare peqtinis miRebis

pirobebze.

temperaturis Semcirebisas da pH_ares zrdisas peqtinis

eTerifikacia izrdeba misi kompleqswarmomqmneli unaris

SemcirebiT.

4. ტყემლის ჯიშების გავლენა პექტინის ფიზიკო-ქიმიურ

მაჩვენებლებზე

Cvens mier Catarebulma gamokvlevebma aCvena, rom

kompleqswarmomqmnel unarze arsebiT gavlenas axdens iseTi

faqtorebi, rogoricaa peqtinovani nivTierebebis hidroliz-

eqstragirebis pirobebi, pH_are, magram kompleqswarmoqmnis

mniSvneloba Cvens mier SerCeuli parametrebis mniSvnelobebis

gaTvaliswinebiT gansxvavebulia erTi da igive saxis

nedleulisaTvis. nedleulis jiSobrivi gansxvavebebis da

gavlenis SefasebisaTvis, Sesabamisad misi qimiuri

Semadgenlobis peqtinis kompleqswarmoqmnis unarze, Cvens mier

64

Catarebulia damatebiTi gamokvlevebi. kvlevis obieqtad

aRebuli iyo, tyemlis Semdegi jiSebi: aWaruli adreuli,

wvrilnayofa yviTeli, maxinjauris samurabe, goris

vardisferi, lentexis wiTeli, saoqtombro.

tyemlis nayofs vrecxavdiT, vukeTebdiT blanSirebas 75-

800C temperaturis cxeli wyliT, vaxdendiT rbilobisa da

kurkis gamocalkevebas, rbilobs vumatebdiT 75-800C

temperaturis cxel wyals peqtinis eqstraqciisaTvis.

eqstraqts vaciebdiT da vayovnebdiT 60-wT-is ganmavlobaSi,

Semdgom miRebul masas vwuravdiT dolbandSi, Semdeg ormag

filtrSi. miRebul filtrats Tanabari raodenobiT

vumatebdiT marilmJavaTi SemJavebul 96% moc. eTilis spirts

(pH=1) xsnars vayovnebdiT 10-12sT ganmavlobaSi. am drois

gasvlis Semdeg xsnars vfiltravdiT minis filtrSi #3.

filtrze darCenili masis naleqis Carecxvas vawarmoebdiT

ramdenjerme 96% moc. eTilis spirtiT, vaSrobdiT saSrob

karadaSi 55-650C temperaturaze 5-6 saaTis ganmavlobaSi,

miRebuli masa warmoadgenda peqtinis preparats.

100g tyemlidan peqtinis gamosavali saSualod Seadgenda

1.1 g-s anu nedleulSi sawyisi Semcvelobis 80%-s miRebul

preparatSi ganvsazRvreT: tenianoba, pH, balasturi

nivTierebebis raodenoba, xsnadi peqtinisa da protopeqtinis

Semcveloba, Tavisufali da eTerificirebuli karboqsilis

jgufebis raodenoba, eTerifikaciis xarisxi,

kompleqswarmomqmneli da labwarmomqmneli unari, gansazRvris

Sedegebi warmodgenilia cx. 5-Si.

gamoyofili peqtinis preparatebis tenianoba Seadgenda 10-

12%-s xolo maTi 1%-ian xsnarebis pH 1.5-1.6-s.

65

peqtinovani nivTierebebis Semcveloba jiSze

damokidebulebiT 1.36-1.58%-s Seadgenda, yvelaze didi

raodenobiT peqtinovan nivTierebebs Seicavs jiSi `lentexis

wiTeli~. balasturi nivTierebebis raodenoba jiSze

damokidebulebiT icvleboda 11.7-13.4%-is farglebSi.

Tavisufali karboqsilis jgufebis raodenoba Seadgenda 4.7-

5.8%-s eTerificirebuli karboqsilis jgufebi 8.3-8.6%. amrigad,

jiSze damokidebulebiT tyemlis peqtinebs molekulis

sxvadasxva Semadgenloba aqvT, rac eTerifikaciis sxvadasxva

xarisxs ganapirobebs 59.4–64.7% da aqedan gamomdinare,

sxvadasxva kompleqswarmomqmneli da labawarmomqmnel

Tvisebebs.

yvelaze dabali eTerifikaciis xarisxi (59.4%) da yvelaze

maRali kompleqswarmomqmneli unariT (340.0mg pb2+/g) xasiaTdeba

tyemlis jiSi `wvrilnayofa yviTeli~, Tumca unda aRiniSnos,

rom danarCeni peqtinebic gamoyofili sxva jiSebidan aseve

xasiaTdebian kargi kompleqswarmomqmneli unariT (310.5-337.5 mg

pb2+/g).

66

sxvadasxva jiSis tyemlis peqtinis ZiriTadi

fiziko-qimiuri maCveneblebi

cxrili 5

aWaruliadreuli

wvrilna-yofa

yviTeli

maxinja-uris

samurabe

gorisvardis-feri

lente-xis

wiTeli

saoq-tombro

saerTo peqtinovani nivTierebebi,% nedleulis masis mimarT

1.48 1.36 1.45 1.44 1.58 1.49

xsnadi peqtini, % nedleulis masis mimarT

0.68 0.66 0.7 0.64 0.78 0.7

protopeqtini, % nedleulis masis mimarT

0.8 0.7 0.75 0.8 0.8 0.79

balasturi nivTierebebis raodenoba, %

13.2 12.9 11.7 13.4 13.0 13.3

Tavisufali karboqsilis jgufebis raodenoba. %

5.8 5.3 4.9 4.7 5.5 4.8

eTerificirebuli karboqsilisjgufebis raodenoba, %

8.5 8.4 8.8 8.3 8.5 8.6

eTerifikaciis xarisxi, % 59.4 61.3 64.7 64.0 60.3 64.3

kompleqswarmomqmneli unari, 2+

mg PB /g310.5 340.0 335.3 325.0 337.5 328.3

labwarmomqmneli unari,P

CO mm vercx.wy.svB 338.0 340.0 350.0 345.0 339.0 347.0

tyemlis jiSebi

maCveneblebi

garda aRniSnulisa, ganvsazRvreT tyemlis sxvadasxva

jiSebidan miRebuli peqtinis labwarmomqmneli unari.

dadgenilia, rom tyemlis peqtinis labwarmomqmneli unari

sakmaod maRalia 338.0 – 350 mm vercxlis wy. sv.

rogorc cxrilis monacemebidan Cans, eTerifikaciis

xarisxis zrdasTan erTad kompleqswarmomqmneli unari

mcirdeba, rac eTanxmeba literaturul monacemebs.

67

eqsperimentuli monacemebidan sakmaod naTlad Cans, rom

kompleqswarmomqmnel unarze gavlenas axdens peqtinis

Tvisebebi da Semadgenloba, kerZod Tavisufali da

eTerificirebuli karboqsilis jgufebis Semcveloba,

eTerifikaciis xarisxi, aseve peqtinis gamoyofis pirobebi.

Amrigad, tyemlis sxvadasxva jiSebidan miRebuli peqtinebi

rogorc karg kompleqswarmomqmnelebs, ise labwarmoqmnelebs

warmoadgenen.

68

4.1. tyemlidan peqtinis miRebis teqnologiuri sqema

L

nedleulis miReba

daxarisxeba

recxva

blanSireba

kurkis da rbilobis gancalkaveba

eqstraqcia

dayovneba

orjeradi gafiltvra

SemJavebuli spirtis damateba

dayovneba

gafiltvra

nedli peqtinis gaSroba

69

4.2 ტყემლიდან პექტინის მიღების საწარმოო-აპარატურულ

ტექნოლოგიური სქემა

H

70

4.3 ტყემლის პექტინის გამოყენებით შემუშავებული ახალი

სახეობის საკვები პრუდუქტების კვებითი და

ბიოლოგიური ღირებულება

5. ტყემლის პექტინის პრეპარატის პურის ნაწარმში დამატების

ბიოლოგიური ეფექტურობის შესწავლა

peqtinovan nivTierebebs sxvadasxva dargebSi farTo

gamoiyeneba aqvT (kvebis mrewveloba, medicina) (16,18,117,119,).

Cveni samamulo mrewveloba ar awarmoebs peqtinovan

preparatebs, amasTan dakavSirebiT arsebiTi mniSvneloba

SeiZina adgilobrivi nedleulidan profilaqtikuri moqmedebis

mqone peqtinovani preparatebis warmoebis teqnologiis

SemuSavebam da misi organizaciis problemam.

gamomdinare im garemoebidan, rom adamianis

janmrTelobaze garemos fizikuri, qimiuri da biologiuri

arasasurveli zemoqmedebis mimarT uniSvnelovanes

RonisZiebebs miekuTvneba kveba, amitom samkurnalo-

profilaqtikuri kvebis organizacia warmoadgens

umniSvnelovanes RonisZiebas mosaxleobis janmrTelobis

SenarCunebaSi, es saSualebas mogvcems saerTo da profesiuli

avadobis profilaqtikis, Sromis unaris amaRlebis da

sicocxlis xangrZlivobis zrdis saqmeSi.

peqtinSemcveli sakvebis asortimentis gafarToebis mizniT

tyemlis adgilobrivi jiSidan laboratoriul da sawarmoo

pirobebSi SemuSavebuli iqna peqtinis preparatis miRebis

teqnologia.

samrewvelo warmoebis produqtebidan, romelic SeiZleba

gamdidrebuli iyos peqtinovani nivTierebebiT maTi

71

organoleptikuri Tvisebebis arsebiTi cvlilebebis gareSe

miekuTvneba puri da pur-funTuSeuli nawarmi. puri

mosaxleobisaTvis kvebis ZiriTadi produqtia, puris axali

saxeobis SemuSavebam SeiZleba mniSvnelovani efeqti mogvces

masSi peqtinovani nivTierebebis Semcvelobis gadidebisa da

kaloriulobis Semcirebis xarjze.

am mizniT Cvens mier gamoyenebuli iyo tyemlidan

gamoyofili peqtinis preparati, romelic ZiriTadi

nivTierebebis maRali SemcvelobiT (80%) xasiaTdeba.

Catarebuli teqnologiuri gamokvlevebiT SevimuSaveT

puris axali saxeoba, (23) romelic peqtinovani nivTierebebis

gazrdil raodenobas Seicavs, erTdroulad davamuSaveT

comSi peqtinis Setanis teqnologia da reJimebi.

Catarebuli iyo cxobis ori varianti, sakontrolo-

recepturiT gaTvaliswinebuli komponentebiT peqtinis

preparatis gareSe sacdeli peqtinis preparatis gamoyenebiT,

mza produqtSi ganvsazRvreT puris xarisxis ZiriTadi

maCveneblebi (23). nimuSebis cxobis Sedegebi warmodgenilia

cxr. 6-Si.

rogorc cxrilis monacemebidan Cans peqtinis preparatis

gamoyenebis Sedegad izrdeba Ziris puris formomedegoba, misi

forianoba, da moculobiTi gamosavali. puris sacdeli nimuSi

xasiaTdeba puris gulis Tanabari forianobiT, qerqis gluvi

zedapiriT.

72

mza puris nawarmis xarisxis maCveneblebi

cxrili 6

sakontrolo sacdeli

moculobiTi gamosavalism3 100g fqvilze

368 380

Ziris puris formomedegoba 0.33 0.5

tenianoba 41.0 42.0

mJavianoba, gradusi 2.8 2.6

forianoba 66 68

organoleptikuri Tvisebebi:

forma swori swori

qerqis Seferiloba Ria yavisferi Ria yavisferi

zedapiris xasiaTi gluvi gluvi

forianobis xasiaTi, puris gulis elastiuroba Tanabari Tanabari

cxobis nimuSimaCveneblebi

warmogdenili monacemebi ZiriTadad eTanxmeba sxva

avtorTa monacemebs [118], romlebic aRniSnaven, rom peqtinis

gamoyeneba puris cxobaSi saSualebas iZleva gavaumjobesoT

puris xarisxi, gavzardoT misi moculobiTi gamosavali,

formomdgradoba, puris gulis forianoba.

peqtinis gamoyeneba puris cxobaSi saSualebas iZleva

gavaumjobesoT puris xarisxi, gavzardoT misi moculobiTi

gamosavali, formomdgradoba, puris gulis forianoba.

puris nawarmis qimiuri Semadgenloba, romelSic

damatebulia tyemlidan miRebuli peqtini 3%-is farglebSi

warmodgenilia cxr. 7-Si.

73

puris axali saxeobis qimiuri Semadgenloba da kvebiTi Rirebuleba

cxrili 7

maCveneblebi puris axali

saxeoba

Ziris puri xorblis I xarisxis

fqvilidan

cilebi, % 7,.3 7,4

cximebi, % 1,2 1,3

naxSirwylebi, % 42,1 45,1

peqtini, % 0,5 0,05

ujredana, % 1,0 1,0

hemiceluloza, % 3,2 3,2

tenianoba, % 42,0 41,0

nacari, % 1,7 1,6

kaloriuloba,

kkal 100g.ze 208.4 221.7

rogorc cxrilis monacemebidan Cans, peqtinovani

nivTierebebis Semcveloba axal saxeobaSi mniSvnelovnad metia,

vidre tradiciuli teqnologiiT damzadebuli puris nawarmSi,

xolo misi kaloriuloba 13,3%-iT naklebia.

5.1 ახალი სახეობის საკონდიტრო პროდუქტები

(კონფიტიური,ჟელე) ტყემლის ნედლეულისგან და მათი კვებითი

ღირებულება

cnobilia, rom adamianis da cxovelis organizmSi mZime

liTonebis Warbi raodenobiT sistematuri moxvedra sxvadasxva

daavadebis mizezi xdeba [167]. aRniSnuli moiTxovs

profilaqtikuri RonisZiebebis Catarebs, rac Tavis mxriv

74

peqtinis, rogorc bunebrivi detoqsikantis warmoebis

gafarToebas ganapirobebs. peqtins unari aqvs SeboWos da

oragnizmidan gamoitanos mZime liTonebi da radioaqtiuri

naerTebi [168].

radgan Cveni samamulo warmoeba ar awarmoebs peqtinovan

preparatebs. Mmetad mniSvnelovania adgilobrivi, peqtinis

maRali Semcvelobis nedleulis gamoyenebiT samkurnalo-

profilaqtikuri produqtebis recepturisa da teqnologiis

SemuSaveba.

tyemals sakonservo mrewvelobaSi didi gamoyeneba aqvs.

xexilis arcerTi nayofi ar iZleva iseTi mdidari

asortimentis produqts, rogorc es kultura. amasTan misgan

damzadebul produqciaze (kompoti, muraba, pasta, wveni, Jele,

piure, konfitiuri) didi moTxovnilebaa.

saqarTveloSi tyemlis kulturis mravali jiSi arsebobs,

romlebic gansxvavdebian erTmaneTisgan samrewvelo

daniSnulebis mixedviT. amis gaTvaliswinebiT Cvens mier

Seswavlili iqna dasavleT saqarTveloSi farTod

gavrcelebuli samrewvelo daniSnulebis mqone tyemlis

sxvadasxva jiSis qimiuri Semadgeniloba da teqnologiuri

Tvisebebi.

gamokvlevebiT dadginda, rom tyemlis jiSebi `mesxuri

Savi~, `wiTeli droSa~, maTi qimiuri Semadgenlobidan

gamomdinare, perspeqtiulia wvenis dasamzadeblad, `lanCxuTis

sakonservo~, `saoqtombro~, `maxaraZis sagviano~ umjobesia

murabis dasamzadeblad, xolo rac Seexeba konfitiurs da

Jeles dasamzadeblad saukeTesoa iseTi jiSebi, rogoricaa

`guldedava~ da `goruli vardisferi~, romlebic rbilobisa

da wvenis maRali gamosavlianobiT xasiaTdebian (cxrili 8).

75

tyemlis jiSebis qimiuri Semadgenloba

cxrili 8

jiSi

mSrali

nivTi-

erebebi,

%

mJavia-

noba,

%

saerTo

Saqrebi

%

mTrimlavi

da saRebavi

nivTierebeb

i, %

saerTo

peqtinis

raode-

noba, %

askor-

bin

mJava,

mg %

mesxuri Savi 14.47 2.45 6.67 0.29 1.07 4.3

lanCxuTis

sakonservo 11.1 2.8 6.15 0.19 1.19 6.01

saoqtombro 14.34 2.81 5.57 0.21 1.5 12.5

wiTeli droSa 14.68 2.5 6.9 0.30 1.25 8.5

guldedava 14.48 2.0 6.82 0.28 1.1 5.45

maxaraZis sagviano 12.5 2.5 6.8 0.22 0.6 4.8

goriuli

vardisferi 10.8 2.8 4.7 0.18 1.4 5.8

tyemlis aRniSnuli jiSebi Cvens mier gamoyenebuli iyo

rogorc nedleuli konfitiurisa da Jeles dasamzadeblad, mza

produqtebis fiziko-qimiuri maCveneblebi warmodgenilia

cxrilSi 9.

tyemlis konfitiuris da Jeles fiziko-qimiuri maCveneblebi

cxrili 9

maCveneblebi

produqti

konfitiuri Jele

mSrali nivTierebebi, % 56.0-58.0 62.0-65.0

titruli mJavianoba, % 0.4-0.5 0.5-0.7

peqtinis Semcveloba, % 0.5-0.8 0.5-0.8

76

cxrilis monacemebidan Cans, rom rogorc konfitiuri, ise

Jele xasiaTdeba peqtinis maRali SemcvelobiT, rac

ganpirobebulia aRniSnuli produqtebis damzadebis

teqnologiur meTodSi Cvens mier tyemlidan gamoyofili

peqtinis damatebiT.(99)

SemuSavebili teqnologiiT damzadebuli produqtebi

xasiaTdebian maRali organoleptikuri maCveneblebiT,

sasaqonlo saxiT da sruliad akmayofileben am produqtebze

moqmedi standartiT wayenebul moTxovnilebebs.

peqtinSemcveli produqtebis asortimentis gazrdis

mizniT Cvens mir SemuSavebuli iqna konfitiur `asorti~-s

miRebis teqnologia, romlis damzadebisaTvis nedleulis

saxiT gamoyenebuli iqna tyemali (jiSi `goris vardisferi~) da

mandarini jiSi ”enSiu” nedleulis fiziko-qimiuri maCveneblebi

warmodgenilia cxril 10-Si.

77

nedleulis qimiuri Semadgenloba

cxrili 10

maCveneblebi tyemali mandarini

tenianoba, % 89.2 88.5

mSrali nivTierebebis raodenoba, % 10.8 11.5

saerTo naxSirwylebi % 4.7 8.6

ujredana % 0.5 0.6

peqtini % 1.4 0.4

organuli mJavebi, % 2.8 1.03

nacari % 0.5 0.5

mineraluri nivTierebebi mg, %

natriumi 17.0 12.0

kaliumi 188.0 155.0

kalciumi 27.0 35.0

magniumi 21.0 11.0

fosfori 25.0 17.0

rkina 1.9 0.10

vitaminebi, mg%

B karotini 0.16 0.06

B1 vitamini 0.02 0.06

B2 vitamini 0.03 0.03

PP vitamini 0.50 0.20

vitamini C 5.8 38.0

78

rogorc cxrilis monacemebidan Cans, rogorc tyemali,

ise mandarini xasiaTdebian saerTo Saqrebis maRali

SemcvelobiT (Sesabamisd 4.7-8.6%), peqtinis Semcveloba

Sesabamisad 1.4-0.4%-s Seadgens, xolo ujredanas 0.5-0.6%-s.

damzadebuli produqtis xarisxis Semowmebas vatarebdiT

Semdegi fiziko-qimiuri maCveneblebis: saerTo Saqrebis,

mJavianobis, peqtinovani nivTierebebis, organuli mJaveebis,

mSrali nivTierebebis, cilebis, nacris gansazRvriT

(cxrili 11).

konfitiuri `asorti~ garegnulad warmoadgens Jelesmagvar

masas, romelSic Tanabradaa ganawilebuli CaxarSuli

nayofebi. gemo-motkboa, suni – tyemlisa da mandarinisaTvis

damaxasiaTebeli, feri –eraTgvarovani, moyviTalo-wiTeli

elferiT.

konfitiuri @`asorti”-s fiziko-qimiuri maCveneblebi

da kvebiTi Rirebuleba

cxrili 11

maCveneblebi Semcveloba, %-Si

mSrali nivTiereba % 75.0

saerTo Saqrebi, % 50.0

organuli mJavebi (vaSlis mJavaze

gadaangariSebiT), % 0.8

peqtini, % 1.0

cilebi, % 0.5

ujredana, % 0.5

nacari, % 0.5

kvebiTi Rirebuleba, kkaloria 204.0

79

konfitiuri srulfasovani sakvebi produqtia, romelSic

warmodgenilia nedleulSi Semcveli yvela sasargeblo

nivTiereba, romelic aucilebelia adamianis normaluri

cxovelmoqmedebisaTvis. agreTve mniSvnelovania Cvens mier

miRebuli tyemlis peqtinis dadebiTi Tviseba sakonditro

mrewvelobaSi radgan is gamoirCeva maRali TermomedegobiT

(cxobis dros namcxvrebSi SigTavsis saxiT.) igi

maRalkaloriuli produqtia (100gr produqtis kaloriuloba

Seadgens 204.0 kkalorias), masSi peqtinis maRali Semcveloba

(1%) saSualebas gvaZlevs igi ganvixiloT, rogorc

samkurnalo-profilaqtikuri produqti.(99) iseve rogorc

tyemlis konfitiuri da Jele, am produqtebis gamoyeneba

SesaZlebelia medicinaSi HhipertoniiT da aTeroskleroziT

daavadebul pirTa dietoTerapiaSi. warmodgenili produqtebis

adamianis kvebaSi CarTva xels Seuwyobs garemodan organizmSi

Sesul mavne nivTierebebis (mZime metalebi da radioaqtiuri

naerTebi) organizmidan eliminacias.

produqciis (Jele,konfitiuri,puri) organoleptikuri

Sefaseba Catarebuli iqna, saqarTvelos kvebis mrewvelobis

institutSi.

5.2 ტყემლიდან მიღებული პექტინის პრეპარატის ბიოლოგიური

მოქმედების შეფასების შედეგები

5.3. ტყემლის პექტინის პროტექტორული მოქმედების გამოკვლევა

toqsikologiuri kvlevis erT-erT mTavar amocanas

organizmSi moxvedrili toqsikuri nivTierebebis gauvnebloba,

gansakuTrebiT ki, organizmidan maTi gamotanis meTodebis

80

Zieba warmoadgens. metalebis garkveuli jgufis SemTxvevaSi es

amocana xorcieldeba kompleqsonebis gamoyenebiT, romlebsac

organizmSi metalTa ionebis SeboWvis da maTTan kompleqsebis

warmoqmnis unari aqvT, riTac klebulobs toqsikuroba da

advildeba maTi gamotana organizmidan. cnobilia

kompleqsonebis didi raodenoba, romlebic ZiriTadad

miekuTvnebian poliaminokarbonmJavebis jgufs, es nivTierebebi

warmoadgenen sinTezur qimiur naerTebs da iwveven sxadasxva

arasasurvel efeqtebs, rac garkveul wilad zRudavs am

preparatebis gamoyenebas mZime metalebiT intoqsikaciis

profilaqtikaSi.(44)

am mimarTulebiT gansakuTrebiT perspeqtiulia

peqtinovani nivTierebebi, romlebic ar iwveven organizmSi

gverdiT movlenebs da amave dros iZlevian gamoxatul efeqts.

eqsperimentulad damtkicebulia peqtinis dadebiTi moqmedeba

mZime metalebiT intoqsikaciis dros [(12. 25. 97)].

zemoaRniSnulidan gamomdinare Cvens mier gamokvleuli

iyo tyemlis peqtinis preparatis moqmedebis efeqturoba mZime

metaliT (tyviiT) moSxamvis dros. (44) am mizniT eqsperimenti

CavatareT TeTr virTagvebze saSualo sawyisi masiT - 120g.

virTagvebs erTi Tvis manZilze peroralurad vaZlevdiT

ZmarmJava tyviis xsnars doziT 50 mg/kg-ze. saeqsperimento

cxovelebi gavyaviT oTx jgufad: I. jgufis (sakontrolo)

cxovelebi iRebdnen mxolod tyviis marils; II. jgufis tyviis

marils imave doziT da tyemlidan gamoyofili peqtinis

preparats doziT 250 mg/kg-ze; III jgufis – amave koncentraciis

tyviis marilis da peqtinis preparats doziT 500 mg/kg-ze; IV

jgufis – tyviis marils doziT 50 mg/kg-ze da peqtinis

81

preparats 1000 mg/kg-ze doziT. oTxive jgufis cxovelebi

ikvebebodnen naxevradsinTezuri racionebiT.

virTagvebis organizmidan tyviis deponirebis da

gamosvlis Sesaswavlad biosubstratebSi da Sinagan

organoebSi vsazRvravdiT tyviis Semcvelobas (41) cdis

Sedegebi mocemulia cxrilSi- 12.

eqsperimentis periodSi virTagvebis organizmidan tyviis gamoyofis

dinamika (mg)

cxrili 12

jgufi maCvenebeli

moSxamvis periodi, dRe

10 20 30

I biosubstrati 0.051±0.005 0.131±0.011 0.179±0.009

II biosubstrati 0.145±0.012 0.321±0.022 0.354±0.026

III biosubstrati 0.133±0.010 0.430±0.032 0.480±0.043

IV biosubstrati 0.200±0.010 0.334±0.028 0.369±0.038

rogorc cxrilis monacemebidan Cans, tyviis gamoyofis

done organizmidan arsebiTad damokidebulia cxovelTaA

racionSi peqtinis preparatis Semcvelobaze. ase magaliTad,

eqskrementebiT cxovelTa sakontrolo jgufSi, romlebic ar

iRebdnen sakvlev preparats moSxamvis periodis me-10 dRes

gamoiyofoda 0.051 mg tyvia, maSin rodesac cxovelebSi,

romlebic iReben racions 250mg/kg peqtinis preparatis

SemcvelobiT eqskrementebiT gamoyofili tyviis raodenoba

2.8–jer aRemateboda sakontrolo jgufis cxovelebTan

SedarebiT da Seadgenda 0.145mg-s racioni, romelic Seicavda

peqtinis preparats doziT 500 mg/kg–ze aseve gamosaxul

82

moqmedebas iCenda tyviis eliminaciis procesebze. tyviis

eliminaciis sidide kontrolTan SedarebiT moSxamvis meaTe

dRes 2.6-jer izrdeboda da Seadgenda 0.133 mg-s. racioni,

romelic Seicavda peqtinis preparats doziT 1000mg/kg-ze ufro

arsebiT gavlenas axdenda tyviis eliminaciis procesebze,

sakontrolosTan SedarebiT, mZime metalis eliminaciis done

moSxamvis meaTe dRes aRemateboda 3.9-jer da Seadgenda

0.200mg-s.

eqsperimentis momdevno dReebSi mZime metalis eliminacia

cxovelTa organizmidan, romlebic iRebdnen tyemlis peqtins

izrdeboda da moSxamvis periodis meoce dRes sakontrolo

jgufis cxovelebTan SedarebiT aRemateboda 2.45–jer (II-

jgufi), 3.28- jer (III jgufi), 2.54-jer (IV jgufi).

tyviis yvelaze didi raodenobiT gamoyofa

biosubstratebiT aRiniSneboda moSxamvis periodis dasasruls,

ase magaliTad, cxovelTa meore jgufSi am periodSi

gamoiyofoda 0.354mg tyvia, rac sakontrolo jgufis

cxovelebis eliminaciis monacemebs 1.97-jer aRemateboda,

cxovelTa III. jgufSi eqsperimentis 30-e dRes tyviis gamoyofa

Seadgenda 0.48mg-s da 2.68–jer aRemateboda sakontrolo

maCvenebels.

tyviis eliminaciis done cxovelebSi, romlebic iRebdnen

1000 mg/kg-ze peqtinis preparats, ufro maRali iyo, vidre

sakontrolo jgufis cxovelebSi (2.0-jer) da praqtikulad

igive, rac II jgufSi. cxovelTa organizmidan tyviis

eliminaciis ufro maRali doniT gamoyofis aRniSnuli

kamonzomiereba tyemlis peqtinis miRebis fonze organizmSi

tyviis SezRuduli raodenobebiT dagrovebas ganapirobebda.

amas adasturebs virTagvebis organizmSi Sesuli tyviis

83

raodenoba da organizmidan biosubstratebiT gamoyofili

tyviis raodenobebs Soris sxvaoba (cxrili 13).

tyviis balansi (mg) virTagvebis organizmSi

cxrili 13

jgufi

maCvenebeli

eqsperimentis ganmavlobaSi

Seyvanilia gamoyofilia

elimina-

ciis%

deponire-

bulia

I biosubstrati 24.9 5.66±0.18 22.7 19.24±1.27

II biosubstrati 24.9 14.1±1.42 56.6 10.8±1.2

III biosubstrati 24.9 19.12±1.5 76.8 5.78±0.44

IV biosubstrati 24.9 15.22±1.32 61.1 9.68±0.36

rogorc cxrilis monacemebidan Cans, eqsperimentis

periodSi biosubstratebiT gamoyofil tyviis raodenobam

sakontrolo (I) jgufSi Seadgina 5.66±0.18 mg (22.7%), maSin

rodesac organizmSi deponirda – 19.24 ±1.27 mg (77.3 %).

eqsperimentis dasasruls tyviis raodenoba deponirebul

cxovelTa organizmSi, romlebic iRebdnen tyemlis peqtins II,

III da IV jgufebSi Sesabamisad 1.78; 3.3 da 1.99 –jer naklebi

iyo, vidre sakontrolo (I jgufSi) amave jgufebSi gamoyofili

tyviis raodenoba Seadgenda saerTo raodenobis 56.6, 76.8 da

61.1%-s. tyviis eliminaciis yvelaze maRali done aRiniSneboda

cxovelTa III-jgufSi, sadac virTagvebi racionis

SemadgenlobaSi iRebdnen tyemlis peqtins koncentraciiT 500

mg/kg-ze.

eqsperimentSi aseve SeviswavleT tyviiT intoqsikaciisas

cxovelTa organizmSi arsebuli funqciuri, morfologiuri da

paTomorfologiuri cvlilebebi tyemlis peqtinis miRebis

84

fonze. kvlevis Sedegebma gviCvenes, rom cxovelebi, romlebic

ar iRebdnen peqtinis preparats aRiniSneboda agznebuloba,

agresiuloba, romelic moSxamvis periodis bolosaTvis

modunebiT, kanis safaris cvlilebiT mTavrdeboda. cdis me-20

dRisaTvis intaqtur cxovelebTan SedarebiT sxeulis masis

statistikurad sarwmuno CamorCena aReniSneboda.

intoqsikaciis procesis ganviTarebas Tan axlda RviZlis,

Tirkmelebis, elenTis, Tirkmelzeda jirkvlis masis gadideba,

irRveoda nivTierebaTa cvla, pirvel rigSi cilis. amave

jgufSi aRiniSneboda tyviis gavleniT naxSirwylebis cvlis

procesebis cvlilebebi, kerZod izrdeboda glukozas

Semcveloba sisxlSi. mniSvnelovani cvlilebebi aRiniSneboda

sisxlis proteinogramaSi, romelic xasiaTdeboda

hipoprotenuriiT, al/gl koeficientis SemcirebiT, aseve

sisxlSi narCeni azotis da Sardovanas raodenobis gadidebiT

(cxrili13.14), sisxlSi hemoglobinis donis SemcirebiT,

retikulocitebis raodenobis gazrdiT, aRiniSneboda

retikulociti, leikopenia. dadgenili iqna sisxlis SratSi

askorbinmJavas mniSvnelovani Semcireba.

RviZlSi dadgenili funqciuri cvlilebebi da

Sesabamisad metaboluri procesebis cvlilebebi

mniSvnelovnad uwyobs xels organizmSi struqturuli

darRvevebis gamovlinebas. RviZlis qsovilSi aRiniSneboda

parenqimis distrofiuli movlenebi. RviZlis ujredebs ar

hqondaT mkafio sazRvrebi, maTi citoplazma marcvlovania,

birTvebi hiperqimeruli, sisxlZarRvebis an SemaerTebeli

qsovilis irgvliv adgil-adgil gvxvdeboda difuzuri an

kerovani polimorfo-ujredovani elementebi.

85

cxovelebi, romlebic iRebdnen tyemlis peqtins ar

aReniSnebodaT saerTo mdgomareobis Secvla, kanis safaris

cvlileba, rac Seexeba sxeulis masas da Sinagani organoebis

masur koeficientebs, isini statistikurad sarwmunod ar

gansxvavdeboda intaqturi cxovelebis Sesabamisi

monacemebisgan. cxovelebis mier peqtinis preparatis dabali

doziT (250 mg/kg) miRebisas, sisxlSi saerTo cilis,

albuminebis da globulinebis SemcvelobaSi, al/gl

Sefardebis koeficientebSi, aminotransferazebis aqtivobaSi,

narCeni azotis da Sardovanas SemcvelobaSi aRiniSneboda

gansxvavebebi intaqturi cxovelebis jgufebTan SedarebiT,

maSin rodesac ufro maRali dozebisas (500gm/kg da 1000mg/kg-

ze) aseTi gansxvavebebi ar dadginda. sacdeli cxovelebis

tyviiT moSxamvisas peqtinis preparatis am koncentraciebiT

miRebis dros ar aRiniSneboda naxSirwylebis cvlis darRveva,

sisxlSi sulfhidriluri jgufebis da askorbinmJavas

raodenobis statistikurad sarwmuno Semcireba. cxovelebis

RviZlSi, romlebic iReben 250 mg/kg doziT peqtins dadgenili

iyo calkeuli xasiaTis struqturuli darRvevebi, maSin,

rodesac im jgufebSi, sadac iRebdnen 500 mg/kg da 1000 mg/kg

koncentraciiT, am organos struqturuli darRvevebi ar

aRiniSneboda.

86

RviZlis cilawarmomqmneli funqciis maCveneblebi eqsperimentis periodSi

cxrili 14

# maCveneblebi foni moSxamvis periodi dRe

7 14 21 28

I

saerTo cila, g/l

albuminebi, %

globulinebi, %

Sefardeba al/gl

narCeni azoti, mmoli/l

Sardovana, mmoli/l

Sardovanas azoti,

mmoli/l

86,4±2,2 53,4±0,97 46,6±0,97 1,15±0,05 19,9±1,8 7,4±1,1 2,8±0,4

77,0±2,6 40,0±6,3 60,0±6,3

60,0±0,02 22,6±2,7 8,2±0,9 3,4±0,45

56,3±1,5 31,9±4,1 68,1±4,1 0,47±0,1 25,6±1,4 8,6±0,7 4,0±0,3

25,5±5,3 28,4±1,0 76,0±1,0 0,40±0,02 29,4±2,5 9,8±,5 4,6±0,2

34,3±3,0 26,0±6,0 74,0±6,0 0,35±0,03 31,6±1,0 10,5±0,5 4,7±0,2

II

saerTo cila, g/l

albuminebi, %

globulinebi, %

Sefardeba al/gl

narCeni azoti, mmoli/l

Sardovana, mmoli/l

Sardovanas azoti,

mmoli/l

86,4±2,2 53,4±0,97 46,6±0,97 1,15±0,05 19,9±1,8 7,4±1,1 2,8±0,4

88,7±2,7 58,0±1,7 42,0±1,7

1,38±0,12 23,4±2,7 7,8±1,0 3,5±0,5

84,0±4,4 57,6±4,2 42,4±4,2 1,35±0,11 24,3±2,3 8,1±1,1 3,8±0,5

80,4±4,4 52,0±5,2 48,0±5,2 1,08±0,16 23,4±2,0 7,8±0,66 3,6±0,3

80,0±3,5 51,5±2,1 48,5±2,1 1,06±0,03 23,7±2,7 7,9±0,9 3,7±0,4

III saerTo cila, g/l

albuminebi, %

globulinebi, %

Sefardeba al/gl

narCeni azoti, mmoli/l

Sardovana, mmoli/l

Sardovanas azoti,

mmoli/l

84,8±1,9 57,6±1,0 42,4±1,0 1,37±0,12 19,9±1,8 6,0±0,5 2,8±0,4

80,0±1,0 57,0±1,9 42,4±1,9 1,4±0,05 20,0±0,8 6,1 ±0,5 2,8±0,6

84,0±1,0 52,8±1,0 47,2±1,0 1,1±0,05 24,0±2,8 6,0±0,3 2,8±0,6

81,3±4,0 52,1±2,8 47,9±2,8 1,12±0,05 23,2±0,3 5,8±0,2 2,7±0,07

85,0±1,0 54,7±3,0 45,3±3,0 1,2±0,06 24,0±1,6 6,0±0,7 2,8±0,3

IV

saerTo cila, g/l

albuminebi, %

globulinebi, %

Sefardeba al/gl

narCeni azoti, mmoli/l

Sardovana, mmoli/l

Sardovanas azoti,

mmoli/l

84,8±1,9 57,6±1,4 42,4±1,4 1,37±0,11 19,9±1,8 5,9±0,8 2,8±0,4

80,8±1,0 61,8±1,8 39,2±1,8

1,62±0,12 19, ±2,7 6,2±1,3 2,8±0,6

80,5±0,5 54,0±1,8 46,0±1,8 1,2±0,09 23,8±1,9 5,8±0,9 3,6±0,4

85,0±2,3 59,3±5,7 40,7±5,7 1,45±0,15 19,3 ±0,5 5,8±0,2

2,77±0,1

80,0±8,3 55,1±4,0 41,9±4,0 1,22±0,08 25,5±1,44 6,0±0,6 3,1±0,3

87

cxovelTa organizmSi, romlebic iRebdnen tyemlis

peqtins tyviis deponireba sisxlsa da organoebSi

mniSvnelovnad naklebad iyo warmodgenili. am cxovelebSi

moSxamvis periodis bolos tyviis Semcveloba peqtinis dozis

Sesabamisad Zvlis qsovilSi 33.6%-iT, RviZlSi 15.7%-iT,

TirkmelSi 51.2%-iT, sisxlSi 18.7% -iT naklebi iyo I jgufTan

SedarebiT.

amrigad, tyemlidan miRebuli peqtinis preparati xels

uSlis laboratoriuli cxovelebis organizmSi tyviis

dagrovebas da mis organizmidan gaZlierebul gamoyofas

ganapirobebs, rac sagrZnoblad asustebs tyviis toqsikur

moqmedebas organizmze, aRniSnuli tyemlis peqtinis

proteqtorul moqmedebaze miuTiTebs mZime metalebiT

intoqsikaciis dros.

6. ტყემლის პექტინის რადიოპროტექტორული

მოქმედების შესწავლა

Tanamedrove pirobebSi organizmidan stabiluri da

radiaqtiuri metalebis gamodevnis efeqturi saSualebebis

Ziebis problema didi mniSvnelobas iZens, atomuri energiisa

da radiaqtiuri izotopebis teqnikis, medicinis da soflis

meurneobaSi farTod gamoyenebasTan dakavSirebiT

gansakuTrebiT aqtualuria organizmidan radioaqtiuri

stronciumis gamoyvanis saSualebebis Zieba.

88

am radionukleotidis organizmSi Sesvlis Tavidan

acilebis an misi Semcirebis mizniT gamoiyeneben adsorbentebs,

celulozebs, sorbentebs, alginatebs, kaliumis ferocianids.

literaturaSi moipoveba monacemebi [113.143] miRebul

eqsperimentSi da dakvirvebaSi moxaliseebze, natriumis

alginatis, kalciumis fosfatis erToblivi miRebisas

efeqturobaze. aseve am damcveli saSualebebis kompleqsSi

vitaminebTan da aminomJavebTan organizmSi mudmivad Sr90 da Cr

137

mudmivi miRebisas. naSromebSi [21-22] warmodgenilia

damajerebeli eqsperimentuli da klinikuri monacemebi

peqtinis gamosaxul moqmedebaze radionukleidebis organizmSi

Sesvlisas. kievis Sromis, higienisa da profdaavadebis

institutSi SemuSavebulia rekomendaciebi peqtinisa da

peqtinSemcveli produqtebis sxvadasxva formebis gamoyenebaze

radionukleidebis SesaboWad (113).

yvela zemoTCamoTvlili preparati cudad Seiwoveba kuW-

nawlavis traqtSi, isini efeqturad moqmedeben metalebis

kaTionebTan aqtiuri funqcionaluri jgufebis xarjze, rasac

sakvebTan erTad Sesuli radionukleotidebis inkorporaciis

meqanizmis blokireba mosdevs, magram am preparatebis

dekomporirebuli moqmedeba SezRudulia, isini efeqturia

radionukleidebis Semcveli sakvebisa da wylis mudmivi

miRebisas. unda aRiniSnos, rom amJamad adsorbentebis,

dasaxelebuli sorbentebis klasis efeqturi gamoyeneba

gamoricxulia. ufro aqtualuria preparatebisa da sakvebi

danamatebis Seqmna, romlebic ara mxolod blokireben

radionukleotidebis Sewovas, aramed xels uwyoben maT

efeqtur deponirebas. aseTi tipis preparatebi unda Seicavdnen

nivTierebebs, romelic seleqciurad SeboWaven

89

radionukleotidebs kuW-nawlavis traqtSi, gavlenas moaxdenen

saerTo mineralur cvlaze, magram ar gamoiwveven disbalanss.

preparatebis SerCevisas, romlebic aCqareben

radionukleotidebis organizmidan gamoyvanas an kidev xels

uSlis mis Sewovas, gaTvaliswinebuli unda iyos, rom

nivTierebebi, romlebic Cveulebriv ar Sedian bunebrivi

metabolitebis ciklSi (magaliTad, farmakologiuri) moiTxovs

metad rTul dasabuTebas, radgan mxolod evoluciis

gamocdileba warmoadgens damajerebel mtkicebulebas maTi

gamoyenebis SesaZleblobaze. amasTan, masobrivi profilaqtikis

saSualebebi pirvelyovlisa unda moiZebnos sakveb

nivTiererbebs Soris.

zemoaRniSnulidan gamomdinare, Cvens mier Catarebuli iyo

gamokvleva tyemlis peqtinis gamoyenebis SesaZleblobaze

(romelsac aqvs metalebTan reagirebis unari) stronciumis

SeboWvisaTvis misi Semdgomi detoqsikatis saxiT SemdgomSi

gamoyenebis mizniT.

gamovikvlieT aRniSnuli preparatis urTierTqmedebis

efeqturoba stronciumis marilebTan PH ares sxvadasxva

mniSvnelobebisas: 3.6 2.0 da 7.6; vawarmoebdiT srtonciumis

gansazRvras naleqebSi da filtratSi cdis Sedegebi

mocemulia cxril 15-Si.

90

stronciumis raodenoba naleqsa da filtrebSi

cxrili 15

gamosa-

kvlevad

aRebuli

masala

PH

preperatis

raodenoba

reaqciaSi,

mg

Sr -is

Seyvanili

raodenoba,

mg

Sr -is

raodenoba,

naleqSi

mg

Sr -is

raodenoba

filtratSi,

mg

Sr -is

gansaz-

Rvruli

saerTo

raodenoba,

mg

Sr -is

raodenoba

ნa-

leq-

Si

fil-

tra-

tSi

%-Si Seyva-

nili Sr - is

mimarT

reaqcia Sr

(NO3)2 –Tan

3.6 15 3.7 2.07 1.53 3.7 56.0 44.0

2.

0

15 3.7 1.15 2.55 3.7 31.0 69.0

7.6 15 3.7 2.8 0.90 3.7 76.0 24.0

reaqcia

Sr Cl2 H2O -

Tan

3.6 15 3.6 2.03 1.57 3.6 56.4 43.6

2.

0

15 3.6 1.39 2.21 3.6 38.5 61.5

7.6 15 3.6 2.75 0.85 3.6 76.2 23.8

rogorc cxrilis monacemebidan Cans peqtinis preparats

unari aqvs SeboWos stronciumis mniSvnelovani raodenobebi

reaqciebSi Sr-is marilebTan – wylian areSi (Sesabamisad

31.0-76.2%).

cdebma aCvenes, rom kuWis wvenis PH (2.0) ramdenadme

amcirebda peqtinis unars SeeboWa stronciumi. reaqciaSi

SeboWili stronciumis raodenoba 31.0-38.5%-s Seadgenda.

rogorc Cans, peqtini stronciumTan reaqciaSi warmoqmnis

peqtinmJavas marilebs (peqtinatebs), romlebic mJave areSi

nawilobriv ixsnebian.

cxrilis monacemebidan aseve Cans peqtinis unari SeboWos

stronciumi sust tute areSi, ufro maRalia (76.0-76..2%) vidre

mJave areSi (56.0-56.4%).

Catarebuli gamokvlevebi peqtinis preparatis

stronciumis mimarT reaqtiulobis unaris dadgenaze (ares

91

sxvadasxva mniSvnelobas) miuTiTeben, rom pH-ares zrdasTan

erTad izrdeba peqtinis unari SeboWos stronciumi, es

rogorc Cans aixsneba im garemoebiT, rom pH-is mniSvnelobis

zrdasTan erTad peqtini dieTerificirdeba da xdeba ufro

Zlieri intensiuri urTierTqmedeba peqtinis molekulebis mJave

radikalebsa da stronciumis ionebs Soris.

aseve unda aRiniSnos, rom tyemlidan miRebul peqtinis

preparats aRmoaCnda stronciumis mimarT ufro maRali

sareaqcio unari sxva wyaroebidan (mzesumzira, Saqris

Warxali) miRebul peqtinTan SedarebiT. analogiurad

Catarebul cdebSi pH-ares mniSvnelobisas 3.6 mzesumziris

peqtinis preparatma stronciumis marilebTn reaqciaSi SeboWa

stronciumis saerTo raodenobis 52%, Saqris Warxalis

peqtinma 34.0-36%, maSin rodesac Cvenma preparatma – 56.0% (22).

Catarebuli gamokvlevebis Sedegebma saSualeba mogvca

Cagvetarebina biologiuri cdebi peqtinis moqmedebis

gamokvlevaze, rogorc profilaqtikuri saSualebebisa

stronciumis moqmedebis mimarT.

cda CavatareT 60 TeTr mamr virTagvaze (saSualo masiT

155.0g) romlebic davyaviT eqvs jgufad. sakontrolo jgufis (I)

cxovelebi ikvebeboda naxevradsinTezuri racionebiT, sacdeli

(II-IV) jgufebis cxovelebi iRebdnen 1-5% (sakvebis mimarT)

tyemlis peqtinis preparats. virTagvebSi yoveldRiurad

Segvyavda 2 mmk Sz 90 cdis xangrZlivoba Seadgenda 10 dRes,

cdis Sedegebi warmodgenilia cxrl-16.

rogorc gamokvlevebma aCvenes virTagvebSi, romelTa

dietaSi vumatebdiT peqtinis preparats stronciumi ZvlebSi

mniSvnelovnad naklebi iyo, vidre virTagvebSi, romlebic ar

iRebdnen mas kvebis racionTan erTad. kvebis racionSi peqtinis

92

koncentraciis mateba xels uSlida sacdel cxovelebSi

ZvalSi stronciumis deponirebas.

saukeTeso Sedegi miRebuli iqna cxovelTa racionSi

peqtinis preparatis maqsimaluri dozis 5%-s Setanisas. am

SemTxvevaSi stronciumis Semcveloba sacdeli cxovelebis

ConCxSi minimaluri iyo da sakontrolos Semcvelobis mimarT

12.3 %-s Seadgenda.

amrigad, radiaqtiuri stronciumis organizmSi Sesvlisas

peqtiniT gamdidrebuli dieta mniSvnelovnad amcirebs am

izotopis deponirebas virTagvebis organizmSi.

Sr 90 Semcveloba cxovelTa ZvlebSi

cxrili 16

Jgufi

Sr 90 is Semcveloba

1 g Zvalze mTlianad ConCxSi

sacdeli cxovelebis

ConCxSi %,

sakontrolo

cxovelebis

Semcvelobis mimarT

I 1.57+0.19 21.9+2.8 100.0

II 1.36+0.06 19.04+0.84 86.75

III 1.1+0.07 15.4+0.98 70.3

IV 0.82+0.06 11.5+0.84 52.5

V 0.25+0.01 3.5+0.14 16.0

VI 0.19+0.01 2.7+0.14 12.3

tyemlis peqtini uvnebelia adamianis organizmisaTvis,

sisxlSi Seyvanili peqtinovani nivTierebani 36-saaTis Semdeg

gamoiyofian organizmidan SardTan erTad. igi didi dozebiT

miRebis drosac ar aris toqsikuri. tyemlis peqtiniT mdidari

dieta dadebiTad cvlis nawlavebis mikrofloras. igi spobs

lpobis gamomwvev mikroorganizmebs da aZlierebs nawlavebis

93

normalur funqcionirebas. Catarebuli gamokvlevebi tyemlis

peqtinis radioproteqtorul moqmedebaze miuTiTebs.

aRniSnuli eqsperimentebi Catarebulia, sanitariisa da higienis

kvleviT institutSi.

6.1. ექსპერიმენტის დაგეგმვის და მონაცემების დამუშავების

მათემატიუკური მეთოდი

sarwmuno Sedegebis misaRebad, gamosakvlev faqtorebs

Soris kavSiris gamovlenis mizniT, aseve eqsperimentSi cdebis

Semcirebis mizniT gamoviyeneT maTematikuri meTodebi [46, 60].

mravalfaqtoriani eqsperimentebis dagegmvas da

damuSavebas vaxorcielebdiT mravlobiTi regresiuli

analizis daxmarebiT faqtorebis urTierTqmedebisa da meore

rigis efeqtebis SefasebiT. laboratoriuli cdebis Sedegebis

mixedviT viRebdiT regresiis tolobas kvadratuli efeqtebiT:

y= B0 + ∑k B j X j + ∑k X ∑k B jU X j U + ∑k B j j X 2 j

j=1 u = 1 u +1 j=1

regresiis tolobebis koeficientebis analogiuri

tolobebis sistemebis daxmarebiT vsazRvravdiT:

n k n

B0 = à1 ∑ y1 - à 2 ∑ X ∑ X2 j j . y 0

j=1 j=1 j=1

maT dispersias vsazRvravdiT:

S2 B = à 1 S2 aRwarm.

94

sadac: à 1, à 2, à j . . . . . . à n- cxrilebis saSualebiT

ganasazRvruli koeficientebia.

regresiis koeficientebis mniSvnelobebs studentis

kriteriumebis daxmarebiT vsazRvravdiT.

aRwerilobis dispersias nulovani cdebiT vsazRvravdiT

∑ (y0u - y0)2 ∑ y0u

u=1 u=1

S2 aRwarm = ; y =

no -1 no

aRwarmoeblobis dispersiis Tavisuflebis xarisxTa

ricxvs:

faRwarm = n0 – 1

darCenil dispersias vsazRvravdiT formuliT:

n _

∑ (y1 - y1)2

i=1

S2darC =

no -1

darCenili dispersiis adeqvaturobis tolobas

vamowmebdiT fiSeris kriteriumis mixedviT:

S2à

f =

95

S2aRwar

sadac: S2à adeqvaturobis dispersiaa, romelsac

vsazRvravdiT Sefardebidan

S2à f à = S2darC f darC - S

2aRwar. f aRwar.

S2darC f darC - S2

darC f aRwarm.

S2à =

f a

sadac: fa dispersiis adeqvaturobis Tavisuflebis

xarisxis ricxvia.

f a = f darC - f aRwarm

tolobas eqsperimentis mimarT adeqvaturad vTvlidiT, Tu

f < f cxrilis

fiSeris cxrilisebr kriteriumebs vpoulobdiT dispersiis

adeqvaturobis Tavisufali xarisxis ricxvis mixedviT (f 1 = f ad)

aRwarmoebis dispersiis Tavisuflebis xarisxis ricxviT

(f2=faRmr).

6.2. ტყემლიდან კომპლექსწარმომქმნელი პექტინის მიღების

მათემატიკური მოდელის შემუშავება

warmoadgens ra samecniero kvlevis meTods, maTematikuri

modielireba saSualebas iZleva ganisazRvros ama Tu im

faqtorebis gavlena peqtinovani nivTierebebis miRebis

procesze sxvadasxva kompleqswarmomqmneli unariT, peqtinovani

96

naerTebis gamowvlilvis procesebis teqnologiuri

parametrebis gavlenis xarisxis dasadgenad ZiriTadi fiziko-

qimiur maCvenebelze, gansakuTrebiT kompleqswarmomqmnel

unarze, Cvens mier gamoyenebuli iyo mravlobiTi regresiis

analizis meTodi faqtorebis urTierTqmedebisa da meore

rigis efeqtebiT. eqsperimentis maTematikuri dagegmvis

meTodika da cdis monacemebis damuSaveba warmodgenilia

winamdebare naSromSi.

tyemlis hidroliz-eqstragirebis procesebis parametrebis

gavlenis Sesaswavlad peqtinis gamosavlianobaze da

kompleqswarmoqmnel unarze Cvens mier SerCeuli iqna procesis

ZiriTadi faqtorebi:

t – hidrolizis tempeterura, 0 C;

T – hidrolizis xangrZlivoba, sT;

pH – ares aqtiuri mJavianoba.

SerCeuli faqtorebisaTvis dadgenilia Tanafardobis

doneebi da intervalebi (cxrili-17).

faqtorebis varirebis doneebi da intervalebi

cxrili 17

eqsperimentis pirobebi aRniSvnebi faqtorebi

t, 0C τ , sT pH

ZiriTadi done X0 80.0 1.0 1.5

varirebis intervali ∆X 10 1.5 0.5

zeda done XjB 90 2.5 2.5

qveda done XjU 70 0.5 1.0

97

umciresi kvadratebis meTodiT moZebnilia regresiis

tolobebi, romelTac vsazRvravdiT Semdegi

maxasiaTeblisaTvis:

y3 – peqtinis gamosavlianoba:

y4 , y5, y6 – kompleqswarmomqmneli unari.

peqtinis gamosavlianobis (y3) damokidebuleba hidroliz-

eqstragirebis pirobebze warmodgenilia Semdegi tolobiT,

romelSic faqtorebis saxiT SerCeulia temperatura (X1),

hidromoduli (X2), xangrZlivoba (X3), ares PH- (X4)

miRebuli iqna regresiis Semdegi toloba:

16.7% 3.5 % 8.0% 24.7 %

y3 = - 0.45 + + + +

0.07X1 0.08X2 0.01X3 2.15 X4

determinaciis koeficienti R=0.53. peqtinis gamosavalze

(y3) sasikeTo gavlenas axdenen faqtorebi X1,X2 da X3 amasTan X1

faqtoris gavlenis wili maRalia – 16.7%; X2 faqtoris dabali

3.5 %, xolo X3-s 8% PH ares (X4) gazrdiT peqtinis gamosavali

mcirdeba, am faqtorebis gavlena maRalia – 24.7% X1,X2,X3 da X4

faqtorebis kompleqswarmomqmneli unaris (X4) damokidebulebis

hidroliz–eqstragirebis pirobebze maTematikuri aRwerisaTvis

SerCeuli iyo igive faqtorebi.

miRebuli iqna Semdegi regresiis toloba:

6.4% 3.6 % 7.6 % 27. 4 %

y4 = - 242.2 + + - -

1.5X1 1.9X2 0.2 X3 128.6 X4

98

regresis tolobis analizis Sedegad gamovlenilia

faqtorebs Soris mWidro kavSiri (R =0.43), X1 gavlenis wili

Seadgens 6.4%-s, xolo X2 –is Zalian dabalia 1.6%. am

faqtorebis zrdas y4 zrda mosdevs, hidroliz-eqstragirebis

dros (X3) zrdasTan erTad y4 mcirdeba, amasTan gavlenis wili

dabalia – 7.6%. pH ares (X4) zrdasTan erTad peqtinis

kompleqswarmomqmneli unari (y4) mcirdeba. am faqtorebis

gavlenis wili maRalia – 27.4%.

miRebuli damokidebulebebi peqtinis kompleqswarmoqmnis

unarze, peqtinis gamosavlianobaze, teqnologiur parametrebze,

gaTvaliswinebuli iyo tyemlidan peqtinis preparatis

gamoyofisas.

Catarebuli gamokvlevebiT dadgenili iqna hidroliz-

eqstragirebis procesis optimaluri parametrebi, romlebic

gaTvaliswinebuli iyo tyemlidan peqtinis miRebis meTodis

SemuSavebisas.

99

დ ა ს კ ვ ნ ე ბ ი

1. saqarTveloSi gavrcelebuli tyemlis samrewvelo

jiSebis qimiuri Semadgenlobis Seswavlam gviCvena, rom

tyemali xasiaTdeba peqtinovani nivTierebebis maRali

SemcvelobiT (1.36%-1.58%), ris safuZvelzec SesaZlebelia

maTi gamoyeneba peqtinis misaRebad.

2. dadgenilia tyemlidan peqtinis miRebis hidroliz-

eqstraqciis reJimebi: hidromoduli (1:1), pH-ares

mniSvneloba 1.5, temperatura 75-800C, dayovnebis dro 60

wuTi, eqstragentSi eTilis spirtis moculobiTi wili

96%.

3. SemuSavebulia tyemlidan peqtinis miRebis sawarmoo

aparaturul- teqnologiuri sqema.

4. naCvenebia, rom tyemlis xxvadasxva jiSebidan gamoyofili

peqtini xasiaTdeba sxvadasxva fiziko-qimiuri

maCveneblebiT: balasturi nivTierebebis raodenoba jiSze

damokidebulebiT meryeobda 11.7-12.9%-is farglebSi,

Tavisufali karboqsilis jgufebis raodenoba 4.7-5.8%,

eTerifikaciis xarisxi 59.4-64.7%; kompleqswarmomqmneli

unari 310-340 mg; PB2+/g-ze, labwarmomqmneli unari - 338-350

mm vercxlis wy,sv.

5. sakvebi racionebis SemadgenlobaSi tyemlidan miRebul

peqtinis preparatis CarTva iwvevs mZime metalis (tyviis)

organizmidan eliminaciis zrdas da daCqarebas, amcirebs

mis saerTo toqsikur moqmedebas organizmze.

100

6. dadgenilia, rom tyemlis peqtini kuW-nawlavis traqtSi

radioaqtiuri stronciumis SeboWvis efeqturi

saSualebaa.

7. Cvens mier miRebuli tyemlis preparati, maRali

antioqsidanturi TvisebebiT gamoirCeva rac

ganpirobebulia masSi Tavisufali karboqsilis jgufebis

arsebobiT da kompleqswarmoqmnis didi unariT,igi mZime

metalebiT mowamvlisas kargi SxamsawinaaRmdego

saSualebaa. tyemlis peqtinis preparats aqvs unari

SeboWos organizmisTvis uaRresad mavne toqsikuri

elementebis farTo speqtri, maT Soris mZime da

radioaqtiuri elementebic. agreTve zogierTi organuli

warmoSobis toqsini (tyvia,stronciumi da sxva.)

8. naCvenebia, rom puris recepturaSi tyemlis preparatis

CarTva xorblis fqvilis 3%-mde arsebiTad aumjobesebs

mza nawarmis xarisxs (izrdeba puris moculobiTi

gamosavali, formomedegoba, forianoba aseve

gaxangrZlivda misi Senaxvis dro 16-saaTidan 26-saaTamde).

ufro maRali raodenobiT damatebas misi ZiriTadi

teqnologiuri Tvisebebis dakargva mosdevda.

9. samkurnalo-profilaqtikuri daniSnulebis peqtinSemcve-

li produqtebis gafarToebis mizniT tyemlis (rogorc

nedleulis), ise tyemlidan gamoyofili peqtinis

gamoyenebiT SemuSavebulia axali saxeobis sakonditro

produqtebis (konfitiuri, Jele) damzadebis

teqnologiuri meTodi.

10. axali saxeobis kvebis produqtebi warmoadgenen

maRalxarisxovan farTo moxmarebis ekologiurad sufTa

sakonsrvo produqts. peqtinovani nivTierebebisa da

101

vitaminebis maRali Semcvelobis gamo maTi gamoyeneba

mizanSewonilia aramarto sakveb produqtad, aramed

profilaqtikuri da samkurnalo miznebisTvisac

radioaqtiuri izotopebiT daWuWyianebuli raionebisa da

avtomanqanebis gamonabolqvi airebiT daWuWyianebuli

atmosferos mqone didi qalaqebis mosaxleobisaTvis.

11. Cvens mier miRebuli produqciis (konfitiuri,Jele)

Senaxvis dros mza produqtSi ar xdeba maTi ZiriTadi

qimiuri maCveneblebis Tvisebebis cvlileba.

mikrobiologiuri gafuWeba, rac miuTiTebs swor

teqnologiur meTodebze. Aam produqtebis miRebis

teqnologia martivia da udanakargo.

aRniSnuli produqcia warmoadgens ekologiurad

sufTa maRalxarisxovan da konkurentunarian produqts.

102

Л И Т Е Р А Т У Р А :

1. Абаева Р.Ш., Аймухамедова Г.Б. - Получение пектиновых веществ из

растительного сырья. //Труды Фрунзенского политехнического

института, 1986 г., вып. 93, стр. 195-125.

2. Абдуразанова С.Х., Темурходжаев А.С. - Узбекское пектинсодержание

сырья для производства пищевого пектина. // Труды Ташкентского

политехнического института – 1993 г. – вып. 107 – с. 92-94.

3. Аймухамедова Г.Б., Шелухина Н.Н. - Пектиновые вещества и методы

их определения. // Фрунзе, Илим, 1994 г., 120 с.

4. Алексеев Е.П., Пахомов В.Ф.- Моделирование и активизация

технических процесов в пищевой промышленности. //

М.Агропромиздат, 1997г., 272 с.

5. Алимов Б., Турсунходжаев Р. - Математическое описание

технологического процесса экстракции. // В сб. Вопросы кибернетики.

Ташкент. 1986 г. - вып. 85 – с. 20-23.

6. Акимов И.Г. - Применение пектина в медицине. // Сборник материалов

Всесоюзного совещания по вопросам технологии и пектина. – М.

ЦИНТИ пищевая промышленность. 1992 г. – с. 46-49.

7. Акимов И.Г. - Пектиновые вещества и их характеристики. // Сборник

научных трудов Ивановского медицинского института – 1987 г.– вып.

13 – с. 65-75.

103

8. Андреев В.В., Науменко В..В. - Способы получения и применения

различных типов яблочного пектина. // Обзорная информация

ЦНИТЭИ пищевой промышленности, 1991 – вып. 16 – с. 31.

9. Андреев В.В., Науменко В..В., Паршакова А.П. - Способы получения и

применения различных типов яблочного пектина. // Консервная

овощесушильная промышленность.- М. ЦИТИПищепром. 1991г. - серия

4 – вып.16 -11 с.

10. Арасимович В.В. Балтага С.В. Пономарёва Н.В.- Биохимия винограда в

онтогенезе. // Кишинёв. – 1995 г. – 151 с.

11. Архипова С.Г. - Применение дляетина для профилактики

интоксикации металлами. // Материалы XV научной сесси института

питания АМИ СССР, М.,1984 г.,вып 2., с.112.

12. Архипова О.Г. - Влияние пектина на содержание ртути в организме.

Токсикология новых промышленных веществ. // М., 1991г., вып 2.,

с.135-138.

13. Асмаев М.П., Коршилов Ю.Т. - Моделирование процессов пищевых

производств. // М., Лёгкая и пищевая промышленность. 1992 г. – 172 с.

14. Ашубаева З.Д., Скрипкина Г.М. - Желирующие свойства пектиновых

производных. // Известия АН Киргизской ССР –Фрунзе. 1986 г. - №1

– с.36-38.

15. Балабуха В.С., Разбитная Л.М., Разумовский Н.О. - Проблема выведения

из организма долгоживущих радиоактивных изотопов. // М.,

Госатомиздат, 1992 г. – 167 с.

16. n.baRaTuria.S.mulaZe. ”tyemlis sxvadasxva jiSebis

daxasiaTeba peqtinis Semcvelobis mixedviT da am

104

nedleulidan peqtinis miRebis meTodi”agraruli mecnierebis

problemebi samecniero SromaTa krebuli.XXXVI.Tbilisi-2005.

17. Балтага С.В., Гринпель М.С., Арасимович В.В. - Технологическая схема

проиизводства пектина из пищевого арбуза. // Труды Молдавского НИИ

земледелия и овощеводства 1991 г. – т.3 –с.240-247.

18. Балтага С.В., Райн С.Я. - Пектиновые вещества и их значение в

народном хозяйстве. // Кишинёв. 1993 г. -117 с.

19. Бархатов В.Ю. - Исследование физико-химических свойств пектиновых

веществ яблок. Кубани. Автореферат, Краснодар, 1992 г.

20. Беззубов А.Д. - Исследование возможности использования пищевого

пектина комплексона при интоксикации кобальтом. // Гигиена и

санитария, 1989 г., №11, с. 23-26.

21. Беззубов А.Д., Хатина А.И. - О применении пектина как

профилактического средства при интоксикации стронцием//Гигиена

труда и профзаболевания. 1961 г.,№4,с.39-42.

22. Беззубов А.Д., Хатина А.И. - Применение пектина в качестве

детоксиканта в производстве изделий для детского питания. // Гигиена

труда и профзаболевания. 1981 г., №4, с.25-28.

23. n.baRaTuria.S.mulaZe.”axalisaxeobis puris nawarmi”agraruli

mecnierebis problemebi-samecniero SromaTa krebuli-XX

XVII.Tbilisi 2006

24. Бондарь С.Н. - Разработка технологии полуфункционального пектина

для лечебно-профилактических продуктов. // Автореферат, М., 1991г.

25. Бондарев Г.И., Анисова А.А., Алексеева Т.А. – Оценка пектина как

профилактического средства при свинцовой интоксикации. // Вопросы

питания. 1989 г., №2, с.65-67.

105

26. Бочкарёв М.В.. Ваеилаки А.Ф., Ботнарь Б.Л. - Применение

пектинсодержащих продуктов питания для профилактики хронических

отравлений органическими и неорганическими солями тяжёлых

металлов.// Тез. докл. Всесоюзн. симп. Киев, 1997г., с.63-64.

27. Бузина Г.В. - Исследование процессов производства пищевого

стунеобразующего пектина из яблочных выжимок. ВНИИКП – 1992 г. –

вып.16 – с.93-97.

28. Бузина Г.В. - Технологическая схема производства свекловичного

пектина из свекловичого жома. // ВНИИКП – М. Пищепром. - 1990 г.–

вып.15 – с.190-201.

29. Бузина Г.В - Сравнительная характеристика образцов пектина

различного происхождения. // Хлебопекарная и кондитерская

промышленность. – 1990 г., №9, с.12-15.

30. Бузина Г.В, Кибрик Э.Д., Парфененко В.В. - Производство

свекловичного пектина. // М. ЦНИИТЭИ Пищепром, Кондитерская

промышленность, Экспресс-информация. 1994 г.,-– вып.3 - с.1-26.

31. Верич Г.И. - Влияние унитиола и липамида на состояние сердечно-

сосудистой системы животных, получавших соединения кадмия и меди.

// Врачебное дело. 1997 г., №4, с.110-112.

32. Влияние соли природы, соли и концентрцаии ионов Ca2+ на процесс

студнеобразования свекловичных пектинов. // Ильина И.А.. Бакирь

В.Д., Хачатурян А.П., Морозова С.А. // Всероссийский научно-

технический семинар-совещание с международным участием.

«Научные и практические пути решения проблемы производства

пектина». Тез. докл. Краснодар. 1994 г.– 103 с.

106

33. Возможность увеличения выпуска студнеобразующего пектина. //

Консервная, овощесушильная и пищеконцентратная промышленность.

Серия 4. РБ, М., 1992 г., вып. 1, с.3-6.

34. Волкова О.В. Елецкий Ю.К. Основы гистологии с гитологической

техникой. // М., Медицина, 1992.

35. Гадаскина И.Д., Гадаскина Н.Д., Филов В.А. - Определение

неорганических ядов в организме. // Л., Медицина, 1985, 287 с.

36. Гайверонская З.И. - Изменение содержания пектиновых веществ в

ягодах винограда при созревании и хранении. // Виноделие и

виноградство. СССР. 1990. №8. с. 20-22.

37. Гапоненков Т.К. - О распределении пектиновых веществ в корнеплодах

сахарной свёклы. // Пищевая технология – 1986. №10. с.36-37.

38. Гапоненков Т.К.,Проненко З.И. - О пектиновых веществах

подсолнечника. // Журнал прикладной химии. 1986.т.29., №9. с.1444-

1449.

39. Гапоненков Т.К. - О составе и свойствах пектина подсолнечника. //

Сборник материалов Всесоюзного совещания по вопросам технологии и

химии пектина. // М. ЦИНТИ. Пищевая промышденность, 1982, 103 с.

40. Гапоненков Т.К.,Проненко З.И. - О пектиновых веществах и их роли в

растениях. // Ботанический журнал. 1990. №10. с.10-15.

41. Гаровой В.И., Цымбалюк Л.Г., Любарская Т.Д. - Методические основы

определения эффективности комплексной переработки сырья в

отраслях промышленности. // ЛВНИИ новых видов пищевых продуктов

и добавок. // Киев. 1987. 13 с.

42. Голубев В.Н.. Михалов В.Г. Кушелоков Х.Н. - Регулирование

технологических и детоксикационных свойств пектинов в процессе

107

43. выделения. // Научно-производственная лаборатория «ЭКОП» АТИРФ –

1990.

44. grigoraSvili.g. S mulaZe “tyemlis peqtinovani preparatis

proteqtoruli moqmedebis Seswavla stronciumiT

intoqsikaciisas” agraruli mecnierebis problemebi

samecniero SromaTa krebuli-XXXVII.Tbilisi-2006

45. Гольденберг Я.М., Фан-Юнг А.Ф. - Использование отходов в консервной

промышленности. // М.. Пищевая промышленность.. 1991. 84 с.

46. Горин А.Г. - Химия природных соединений. М. 1987.

47. Грачев Ю.П. - Математические методы планирования экспериментов. //

М. Пищевая промышленность.. 1979. 99 с.

48. Грибунская А.Я. - Содержание пектина в яблоках северных сортов. //

Известия ВУЗ. Пищевая технология.. 1994.. №5 – с. 24-27.

49. Давыдова Е.В. Пектины.- Известия ВУЗ. Пищевая технология.. 1985..

№3-5 – с139-142.

50. Денщиков М.Т. Отходы пищевой промышленности и их использование.

// М.. Пищевая промышленность.. 1993. с. 14 с.

51. Донченко Л.В. Технология пектинов и пектинопродуктов. // М. 2000.

52. Донченко Л.В. - Совершенствование процесса экстрагирования

пектиновых веществ из различного сырья. Автореферат, Киев, 1995.

53. Донченко Л.В., Карпович Н.С., Симхович Е.Г. - Производство пектина.

// Кишинёв. 1993 – 180 с.

54. Донченко Л.В., Надитка В.В. - Безопасность пищевых продуктов и

сырья. // М.. Пищевая промышленность.. 1999 г., 356 с.

108

55. Дорофеева Л.С., Сапожникова Е.В., Кисилёва Р.В. - Накопление и

локализация пектиновых веществ в плодах яблок. // Прикладная

биохимия и мокробиология. 1991 г., т.7, №1. с.65-69.

56. Дудкин М.С., Скорнякова Н.С., Тхоржевская Э.М. - Взаимодействие

пектиновых веществ свекловичного жома с аммиаком. // Журнал

прикладной химии. – 1989 г. №1. с.159-168.

57. Ежов В.Н., Полонская А.К., Лукашин А.С. - Биохимические основы

производства яблочного и виноградного пектина. // Ялта. 1992 г..

58. Ерёмин Ю.Н., Заряков В.В. - Перспективные продукты питания с бета-

каротином. // М.. Пищевая промышленность.. 1996 г., №6, с. 26.

59. Зайко Г.М. Получение и использование пектина для лечебно-

профилактичесих целей. // Краснодар.1997 г., 138 с.

60. Здольник И. Д., Строев Е.А., Горбич В.Ф. - Оценка функии

пищеварения у белых крыс при воздействии соединении цинка. //

Гигиена и санитария. 1997 г. №5, с.33-36.

61. Знакомство с пектинами. // Grinsted T. H. М.. Пищевая

промышленность. 1996 г., №4, с.31.

62. Изменение пектиновых веществ при пропарке яблочных выжимок.

//Джуринянц Н.Г., Шклерун Г.А., Шлиомензон Н.Л., Гречко Г.М. //

Виноделие и виноградство СССР. – 1992 г., №4. с.

63. Изучение влияния термической обработки свекловичного жома на

кинетику излечения целевых компонентов. // Гришпун В.Я.,

Семинишии Е.М., Копыт С.Я. // Вестник Львовского политехнического

института. 1991г., №149., с.103-105.

109

64. Использование яблочного пектина для профилактики населения.// Фан-

Юнг А.Ф., Каминская Ф.И., Давыдова Б.А. // Известия ВУЗ. Пищевая

технология. 1998 г., №3. с.79-81.

65. Исследование пенообразных свойств этиловых эфиров яблочного

пектина с целью их применения в производстве пищевых продуктов. //

Краганов Х.. Карагозов В., Канчева М. // Научн. труды высш. ин-т

хранит и вкус. пром-ть. // Пловдив. 1992 г., №2. с. 139-150.

66. Исследование процесса экстрагирования пектина из сушеных яблочных

выжимок. // Дикусар Г.Х., Гурзинцев Г.И., Сувак Р.А., Мутаф В.Н. //

Кишинёв. 1998 г.

67. Исследование химичесикого и биологического состава

пектинсодержащего растительного сырья, студнеобразователей

пищевых продуктов. // Пятигорск. 1990 г.

68. Камнинская Ф.И., Бирюкова С.Н., Фан-Юнг А.Ф. - Новая схема

получения яблочного пектина для профилактических консервов. // М.

ЦИНТИ пищевая промышленность. 1992 г., с. 23-30.

69. Компанцев В.А., Кайсцева Н.Ш., Гокжаева А.П. - Комплексообразование

с ионами поливалетных металлов. // М.. Пищевая промышленность..

1990 г., №11. с.39-40.

70. Капрельян Л.В. - Исследование химического состава, строения, свойства

полисахаридов и использование некоторых отходов пищевой

промышленности.// Автореферат канд. дисс. Краснодар. 1994 г.

71. Каракеева З.К. - Влияние метоксильной составляющей на процент

тозилирования пектиновых веществ. // Известия АИ Киргизской ССР.

1998 г., №2. с.47.

110

72. Классификаия и номенклатура пектолитических ферментов. // Успехи

биологической химии. М. т.10, Наука, 1989 г., 964 с.

73. Козин Н.И., Смотрин А.А. - Изучение эмульгирующих свойств

пектина. // Научно-технический журнал. Маслобойно-жировая

помышленность. 1993г., с. 14-16.

74. Кочеткова А.А. - Научно-практические основы получения и

применения пищевых добавок с комплексными технологическими

функциями. // М.,1995 г.

75. Колесник А.А., Беляева В.А. - Лимоны, апельсины, мандарины. // М.,

Госиздат торговой литературы. 1984 г., 110 с.

76. Конновалова О. А. - Пектиновые вещества и их применение в лечебных

диетах. // М., Медиздат, 1997.

77. Кочеткова А.А. - Научно-практические основы получения и

применения пищевых добавок с комплексными технологическими

функциями. // М.,1995г.

78. Кран К. - Пектины в производстве молочных изделий. // Пищевая

промышленность . 1993. 36. с.14-17.

79. Кулинарные продукты с добавкой метилцелюлозы в сочетании с

яблочным пектином. // Санина И.В., Левагева Г.Н., Малахова А.В. //

Технология производства общественных продуктов питания. 1989г.,

с.128-132.

80. Куц В.П. получение пищевого пектина из яблочных выжимок на

консервном заводе «Будапешт». // Сборник материалов Всесоюзного

совещания по вопросам технологии и химии пектина. // М.ЦИНТИ

Пищевая промышленность. 1992. 103 с.

111

81. kupreiSvili a. - tyemali, rogorc Zvirfasi nedleuli kvebis

mrewvelobaSi. // saqarTvelos kvebis mrewvelobis samecniero

kvleviTi institutis Sromebi. tomi 1. 1965. gv. 43-47.

82. Лазарев М.Б. - Вредные вещества в промышленности. // Л., Химия,

1997 г .

83. Лапскор З.И., Балтага С.В., Трофименко Н.М. - К вопросу о пектиновых

веществах винограда. // Садоводство, виноградство и виноделие.

Молдавия. 1990 г. №5 с.25-26.

84. Левченко Б.Д. - Использование полезных свойств пектина в

медицинской практике. // Тез. докл. Киев. 1993 г. с.30.

85. Левченко Б.Д., Тимонова Л.М. Пектины. - Пектинпрофилактика. //

Краснодар. 1993 г. с.16.

86. Лескова Г.Е., Коршун М.Н., Швайко И.И. - Исследование защитных

свойств пектина при экпериментальной ртутной интоксикации.

Рациональное питание. // Киев. Здоровье. 1983г., вып. 9, с. 101-103.

87. Липинский С.С. - Экспериментальные исследования влияния пектина

на выделение кобальта из организма. // Гигиена труда и

профзаболеваний. 1961г., №4., с.47-51.

88. Ломачинский Л.А. - Проблемы комплексного использования сырья в

пищевой промышленности // Маслобойная и жировая промышленность.

// М.1993г., №5.с.4-18.

89. Лукашев А.А.- Метаболизм молибдена при поступлении его в организм

и влияние сульфат-иона на течение интоксикации молибдена. //

Автореферат. дисс., М., 1994 г.

112

90. Люцканов Н.А. Пшитийский И.К. - Ферментативная очистка яблочного

пектина. // Научные труды на ВИСШИ институт на хранит. и вкус.

пром. // Пловдив. 1986г., т.23, №1, с. 229-237(Болг.).

91. Майкова О.П. - Опыт использования обогащённых пищевых продуктов

в профилактическом питании рабочих, контактирующих со свинцом. //

Мат. XV сессии института питания, АМИ СССР., 1984 г., т.2, с.111-112.

92. Методы исследования взаимодействия молекул ПК с кальцием и

холестерином. // С.Кун, М.Сергент. // 1991 г., т.19, №6,с.164-174.

93. Методические рекомендации по санитарному контролю за

содержанием радиоактивных веществ в объектах внешней среды. // №3,

СССР, М.,1980г., с.10.

94. Методические указания об использовании пектина и

пектинсодержащих продуктов. // №5049-98. Киев,«Урожай», 1990 г.,

с.15.

95. Микеладзе Г.Г. - Разработка технологии получения пектиновых веществ

из вторичного сырья при производстве консерворованного

мандаринового сока. // Автореферат. Одесса. 1970 г.

96. Микеладзе Г.Г. - Пектиновые вещества яблок и их применение при

получении соков с применением ферментативных препаратов. // Труды

Груз. НИИ. пищ. промышленности, 1971 г., №4, с.227-237.

97. Моисеева В.Г., Зайко Г.М. - Влияние чистоты пектинового препарата на

физико-химические и комплексобразующие свойства пектина. //

Известия ВУЗ. Пищевая технология. 1996 г., №3, с.27-30.

98. Моисеева В.Г.. Зайко Г.М. - Получение очищенного пектинового

препарата и изучение его технологии и комплексобразующей

113

способности. // Всесоюзный симпозиум по биоорганич. химии.

Владивосток. 1995 г., с.62.

99. mulaZe S. “peqtiniT mdidari sakvebi produqti komfitiuri

asorti”.saqarTvelos saxelmwifo agraruli universitetii-

samecniero SromaTa krebuli.tomiI.#3(44)2008w

100. Напиток яблочно-пектиновый профилактический. // Т.А.Ободовская,

Р.Я. Тэппер, А.К. Безносик. // Консервная и овощесушисльная

промышленность. 1998 г. , №5, с.21-22.

101. Научное обеспечение сельско-хозяйственного производства. // Сборник

тезисов докладов краевой школы-семинара молодых ученых. //

Краснодар: НПФ «Алекс», 1995 г, с.47.

102. Нелина В.В. Физико-химические свойства пектиновых веществ.

Разработка и совершенствование технологий пектина и

пектинпродуктов. Краснодар. 1996г., с. 102.

103. Низкокаллорийный маргарин с пектином. // Грузинов Б.В., Восконян

О.С., Чекмарева И.Б.// Экология человека. Проблемы и состояние

лечебно-профилактического питания. Тез. докл. II-ого междун.

саминара. Пятигорск. 1993 г., с.189-190.

104. Нижарадзе А.Н. Исследования по созданию новых видов продукции и

новых технологий. // Маслобойно-жировая промышленность, М., 1973

г., с.8-9.

105. Нижарадзе А.Н., Эбрамидзе Н.Г. - Химико-технологическое изучение

форм сортовых Ткемали. // Научные труды Грузинского НИИ пищевой

промышленности, т.2, М.,1966 г., стр. 20-24.

114

106. Нуритдинов А.И., Расулов А.М. - Полностью использовать отходы

переработки тыквы, дыни, полученные в семеноводческих хозяйствах.

// Маслобойно-жировая промышленность, М., 1993 г., №5, с.8-19.

107. Ободовская Р.Я., Тэппер А.К., Безносик А.П. Напиток яблочно-

пектиновый профилактический. // Консервная и овощесушильная

промышленность. 1998 г., №5, с.21-22.

108. Образов В.И. Производство пектина в БНР. // ЦИНТИ пищепром.,

Пищевая промышленность, 1991 г., №1. стр.31-34.

109. Об условиях получения низкоэтерифицированного яблочного пектина.

// Фан-Юнг А.Ф., Балакирева Б.Н., Каминская Ф.И., Давыдова Е.В. //

Известия ВУЗ, Пищевая технология, 1985 г., 3-5, стр. 139-145.

110. Обменные процессы и их регуляция у растений и животных. //

Межвузовский тематический сборник научных трудов. Саранск, 1990 г.,

стр. 25-27.

111. Ободовская Т.А., Кименко Н.И. - Кисели на пектине для

профилактического и лечебного питания. // Консервная и

овощесушильная промышленность,. 1985 г., №9, стр. 5-7.

112. О гиполипидемическом эффекте яблоного и цитрусового пектинов. //

Ю.К. Василенко, В.А. Компанцев, Т.И. Костенко, Л.П.Гонжаев.//

Разработка комбинированных продуктов питания, Пищевая

промышленность, 1990 г., №11, стр.17.

113. Определение внутримолекулярного распределения промышленных

пектинов методом препаративной ионообменной хроматографии. // Рж.,

Химия. 1993 г., стр.95.

114. Осенова Е.Х., Ломашенко И.М. - Субтропические и тропические плоды.

// М., Экономика, 1998 г., стр.95

115

115. Паршакова Л.П. - Использование низкометилированного пектина для

производства железообразных фруктовых консервов. // Консервная и

овощесушильная промышленность,. 1992 г., №2, стр. 16-17.

116. Парфененко В.В. - Усовершенствование технологии производства

пектина из свекловичного жома. // Автореферат, М., 1988 г., стр.32.

117. Парфененко В.В. - Влияние различных факторов на состав пектиновых

веществ свекловичного жома. // Хлебопекарная и кондитерская

промышленность., 1998 г., №2, стр.18-20.

118. Пектины. Использование пектинов. // Констенко Т.И., Нелина В.В.,

Довгенко В.В., Карнович Н.С. // Ассоциация «Пектин», 1992 г., стр.51.

119. Пектин. Производство и применение. // Нелина В.В., Довгенко В.В.,

Карнович Н.С.// Киев, Урожай, 1989 г., стр.88.

120. Пектинсодержащие консервы и их профилактическая ценность. // Фан-

Юнг А.Ф., Каминская Ф.И., Давыдова И.В. // Консервная и

овощесушильная промышленность,. 1990 г., №11, стр. 19-20.

121. Пектин. Методы контроля в пектиновом производстве. // Нелина В.В.,

Довгенко В.В., Карнович Н.С. // Киев, Ассоциация «Пектин», 1992 г.,

стр.112.

122. Пектин из тыквы. // Птичкина Н.М., Данилова М.А..Имин А.Г. //

Вестник Российской Академии сельско-хозяйственных наук. 1993 г.,

№1, стр.70-71.

123. Получение и изготовление пектинов с уделением особого внимания

специальным пектинам. // Современная техника Австрии, М., 1991 г.

124. Пономарёв В.д. - Экстрагирование лекарственного сырья. // М.,

Медицина, 1996 г., стр.203.

116

125. Перспективы использования пектиновых веществ и их производных в

медицине. // Шелухина Н.П., Алиева Д.Е., Аймухамедова М.Б. // XIV

Менделеевский съезд по общей и прикладной химии. Тез. докл., 1989 г.,

т.1, стр.513.

126. Петропавловский Е.И., Моисеева В.Г. - Использование

физиологической падалицы яблок для производства пектина. //

Известия ВУЗ. Пищевая технология., 1993 г.. №3, стр. 79-82.

127. Подняковский В.М. - Гигиенические основы питания и экспертизы

продовольственных товаров. // Новосибирск, 1996 г., стр.431.

128. Подговский А.А. - О механизме взаимодействия токсических веществ

ферментными системами. Химические основы процессов

жизнедеятельности.// М., 1992 г., стр.291-331.

129. Поландова Р.Д. Современные приоритеты в технологии хлебопекарного

производства. // Пищевая промышленность, М., 1996 г., №3. стр.8-10.

130. Получение витамина Р и пектина. // Обзорная информация. Серия 4,

ЦИИНТЭИ пищепром, 1989 г., вып.12, стр 1-5.

131. Получение и изготовление пектинов с уделением особого внимания

специальным пектинам. // Доклад на симпоз. Современная техника

Австрии, М., 1991 г.

132. Получение цитрусового пектина в НРБ. // Бъгарка плодове, зеленгуци и

консерви., 1990 г., №8, стр13-14.

133. Помодова В.А.. Недистаева Т.К. Шелухина И.П. Флепонова Г.А.,

Полякова В.А. – Пектины. // Обзорная информация , сер.22, 1980 г.,

стр.27.

134. Применение пектинов в пищевой промышленности. // Пищевая

промышленность, М., 1996 г., №5, стр.28-34.

117

135. Проведение научно-исследовательской работы и разработка

экологически безопасных технологий получения

низкоэтерифицированного пектина пищевого и медицинского

назначения. // Отчёт о НИР ВНИИПК – Краснодар. 1992 г., стр.300.

136. Проценко З.И. - О ферментативном расцеплении пектина и выделении

галактуруновой кислоты. // Известия ВУЗ. Пищевая технология., 1994 г.,

№1, стр. 76-78.

137. Пучкова Л.И. - Лабораторный практикум по технологии хлебного

производства. // М., 1982 г.

138. Разработка способа очистки сухого пектинового экстракта для

производства пектина пищевого и лечебно-профилактического

назначения. // Отчёт о НИР ВНИИПК – Краснодар. 1993 г., стр.255.

139. Разработка технологии производства комбинированных пектинов. //

В.А. Васькина, Л.В. Кузнеова, В.В.Левданская. – Могилёв. 1993 г.,

стр.46-47.

140. Рейли К. - Металические загрязнения пищевых продуктов. // М,

Агропромиздат, 1985 г.,стр. 184.

141. Романенко А. Е., Деревяго И.Б., Литенко В.А., Ободович А.Н. - К

дальлнейшему совершенствованию применения пектина как

профилактического средства при поступлении радионуклидов в

организм человека. // Гигиена труда и профзаболевания. 1991 г., 12

стр.8-11.

142. Рубановская А.А. - Влияние пектина на всасывание радиостронция из

желудочного-кишечного тракта в эксперименте. // Гигиена труда и

профзаболевания. 1994 г., №4 стр.43-47.

118

143. Рубановская А.А. - Влияние пектина на всасывание радиостронция из

желудочного-кишечного тракта в эксперименте. // Гигиена труда и

профзаболевания. М., 1961 г., стр.43-47.

144. Рылова М.А. Методы исследования хронического действия вредных

факторов среды в эксперименте. // М.Медицина, 1994 г.

145. Сафронов Е.И. Применение радиоактивных и стабильных изотопов в

народном хозяйстве. // Тезисные доклады Всесоюзной научной техн.

конференции. // М., 1987 г., стр.132

146. Свойства пектиновых веществ. // Л.В. Донченко, Н.С.Карнович,

Т.И.Костенко, И.А.Крапивницкая, В.В. Нелина // Киев, Общество

«Знание», Украина, 1992 г., стр. 33.

147. Совершенствование технологии производства пектина, других

пектиновых студнеобразователей пектиносодержащих продуктов. //

Краснодар: ВНИИРК. 1990 г., стр.950.

148. Солоид М.Б. – Из опыта работы завода «Пектин» // Консервная и

овощесушильная промышленность, 1985 г., №5, стр. 32-35.

149. Соколовский В.В. - Гистохимические исследования в токсикологии. //

Л., Медицина, 1991 г.

150. Сосновский Л.Б. - Производство пищевого студнеобразующего пектина

из корзинок подсолнечника и свекловичного жома и его применение. //

1987г., Вып.1, стр. 99-113.

151. Сосновский Л.Б. - Рациональная схема производства пектина. //

Сборник материалов Всесоюзного совещания по вопросам технологии и

химии пектина. // М., ЦИНТИ, пищ. пром., 1982 г., стр. 103.

119

152. Сосновский Л.Б., Бузина Г.В., Иванча И.Ф. - Исследование процесса

гидролиза – экстрагирования пектина из свекловичного жома. // Труды

ВНИИ кондитерской промышленности. 1996 г., вып.17, стр.100-103.

153. Способ производства порошкоообразного яблочного полуфабриката. //

А.В. Зубченко, С.М. Агаев, А.Я.Олейников, Чуев В.С., Магометодов

Г.О.//А.С.№1340718,СССР, 1987 г.

154. Способ получения пектина. // А.В. Зубченко, С.М. Агаев, Пат.2034850.

Россия.

155. Способ получения майонеза. // Яковлева З.А., Досочева И.В.

Пат.203568,1995 г.

156. Способ получения майонеза низкометексилированного пектина. // Н.П.

Филиппов, Розентул Ж.И., Бутенко Р.Г.// А.С. №11411859. СССР.

157. Справочник по произврдству консервов . // Том 4, 1974 г., стр. 424, 449.

158. Сравнителтная оценка эффективности использования цитрусового,

яблочного и свекловичного пектинов в хлебопечении. // В.И. Дробот,

В.Ф.Доценко, А.Ю.Арсентьева, Ю.В.Юстинов, Н.А.Пересуда. – Киев,

1997 г., стр. 14.

159. Стайков С.А. Крачанов Х.Г. – Исследование пектина из корзинок

подсолнечника. // Сборник материалов Всесоюзного совещания по

вопросам технологии и химии пектина. // М., ЦИНТИ, пищ. пром., 1992

г., стр. 103.

160. Сужонов Ж.Д., Парфененко В.В. - Производство и применение пектина.

// Опыт Нальчинской кондитерской фабрики. Нальчик. 1991 г., стр.111.

161. Толстогузов А.И. - Концентрирование белков молока пектином. //

Пищевая промышленность., 1988 г., №2, стр.27-29.

120

162. Трибунская А.И. - Содержание пектина в яблоках северных сортов. //

Пищевая промышленность., 1994 г., №5, стр.24-27.

163. Фёдоров В.Г., Плесконос А.Х. - Планирование и реализация

экспериментов в пищевой промышленности. // М., Пищевая

промышленность., 1990 г., стр.240.

164. Фёдорович Г.А. - Производство пектинового концентрата из яблочных

выжимок на консервном заводе в г. Славянске. // Сборник материалов

Всесоюзного совещания по вопросам технологии и химии пектина. //

М., ЦИНТИ, пищ. пром., 1992 г., стр. 19-23.

165. Фёдорович Г.А., Иванча А.И. – Усовершенствование технологии

получения пектинового концентрата из яблочных выжимок. // Труды

Краснодарского НИИПП, 1997 г., №3, стр. 70-79.

166. Фишман Г.М. - Физико- химические характеристики пектиновых

веществ плодов цитрусовых. // Субропические культуры., 1997 г., №1-2,

стр.105-107.

167. Фремель А.Б. - Технологическая схема производства жидкого экстракта

свекловичного пектина. // Сборник материалов Всесоюзного совещания

по вопросам технологии и химии пектина. // М., ЦИНТИ, пищ. пром.,

1992 г., стр. 103.

168. qajaia g. - garemoze anTropogenuri zemoqmedebis zogierTi

Sedegebi. //gamoyenebiTi ekologiis safuZvlebi, Tbilisi,

2002, gv.196-201.

169. yifiani e. qimiuri elementebis da maTi naerTebis

praqtikuli gamoyenebis biologiuri roli. //Tbilisi, 1994 w.

121

170. Хатко З.Н. - Биохимическое обоснование и разработка способов

получения высокоочищенного свекловичного пектина. // Автореф.

дисс. науч. техн. наук. – Краснодар, 1997 г., стр. 25.

171. Хенигейн Ф. – Пектины. // В сб. Биохимические методы анализа

растений // М., ИЛ., 1980 г., стр.280-323.

172. Химический состав пищевых продуктов. // М., Пищевая

промышленность, 19989 г.

173. Хорн Р., Кондерман П.- Получение и изготовление пектинов. // Тезисы

докладов на международном симпозиуме «Современная техника и

технология Австрии»,М., 1991 г.

174. Хужанов Ж.Д., Парфененко В.В. – Производство и применение пектина.

// Опыт Нальчинской кондитерской фабрики. Нальчик. 1991 г., стр.111.

175. Чолбаева Д.Ш. - Получение пектинов и исследование его физико-

химических свойств. // Автореферат, Душанбе, 1987 г.

176. Шелухина Н.П. Научные основы технологии пектина. // Фрунзе, Илим,

1988 г., стр.186.

177. Шелухина Н.П., Алиева Д.Е., Аймухамедова М.Б. - Перспективы

использования пектиновых веществ и их производных в медицине. // XIV

Менделеевский съезд, Тез. докл., 1989 г., т.1,стр.513.

178. Шелухина Н.П., Амубаева З.Д., Аймухамедова М.Б. – Пектиновые

вещества, их некоторые свойства и производные. // Фрунзе, Илим, 1990 г.

179. Ширко Т.С., Ярохович Л.М. – Пектиновые вещества яблок Белоруссии. //

Консервная и овощесушильная промышленность, 1993 г., №5, стр. 34-35.

180. Ширко Т.С., Ярохович Л.М. – Пектиновые вещества яблок Белоруссии. //

Консервная и овощесушильная промышленность, 1993 г., №5, стр. 34-35.

181. Шихалиев С.С., Ал-Асвод М.Б. – Получение пектина из отходов айвы. //

Консервная и овощесушильная промышленность, 1993 г., №5, стр. 34-35.

122

182. Шмидрная М. - Проект завода по производству яблочного пектина ЧССР.

// Сборник материалов Всесоюзного совещания по вопросам технологии

и химии пектина. // М., ЦИНТИ, пищ. пром., 1992 г., стр. 103.

183. Шубцова И.Г. – Характеристика молекулярного веса пектина по

вискозиметрическим данным. // Сборник материалов Всесоюзного

совещания по вопросам технологии и химии пектина. // М., ЦИНТИ,

пищ. пром., 1992 г., стр. 103.

184. Эмил Х. Эминази – Пектиновые вещества с переменным содержанием

метоксила и способ их производства. // Патент №4016351, США, стр. 18.

185. Юдинцова И.В., Вакалов И.А. Оптимальные условия спиртового

осаждения свекловичного пектина. // Хлебопекарная и кондитерская

промышленность., 1993 г., №6, стр.41-42.

186. Ярева И.А., Пермяк, Степель Р.А. – Характеристика пищевого пектина из

коры разных сортов деревьев Сибири. Продовоьственные и пищевые

ресурсы лесов Сибири. // Красноярк., 1993, стр. 144.

186. Aspinall G.O., Fanshawe R.C. Pectin substances from lucerne… Science

society/ 1991, p. 4215-4225.

187. Bendorf Fetal. Studiu privinol positilitateae utilizarii birhotulu des hydrator

de sfecta capitulelar de floarea soarelue si melelor padurete pentru obtinirea

pectinei. Jn: Lucrurile stiintifice JCVLF. 1998. vol.9. p.147 – 159.

188. Berger St. Dietary quiclelines and human nutitavr sciences. Pol. S. Food and

Nets. , 1992 №1, p/ 5-13.

189. Bhatia B.S. Krishnamurthy L.V. Preparation of pectin from row papaya by

aluminum chloricle precipitat method. // Food Technology/ 1989-13 №10, p.

553-556.

190. Black S.A., Smith C.B. The effect of de tethglation on the quality of low ester

pectin in dessert gels. Journal Food science. 1992- vol 37. №5. p. 730-732.

123

191. Bock W. Charakterisierung mechandy tisch abgebauter pektinpreparate.

Angovanate makromolekulare chemic. 1997. vol. 64, p.133-146.

192. Chustensen S.N. Pectin a natural hydrocolloid for Confectionary products. -

Confectionary products. 1997. vol 43. №9. p. 378-381.

193. Dauel H. – Pectin in food products. – Helv. chim.acta.-30 1987. p. 1523.

194. Dobias J., Zelena H., Zahodjva B/ Dustrrijication of appje rectin. // Sd.,

VSCHT parl, 1994, E54, p. 133-147.

195. Donsa A., Novak J., Sembirova L. – Stredneeste riji kovunuck pectinu. //

A.C. 249013, ЧССР.

196. Erhlish E. – Chem. Ztd. -1991, 7, p. 87.

197. 197.Fellenberg T. Lebensmitt Hyg.-1993.-№4-p.122

198. 198.Finay A. M., Shopic A.J., Lour A.A. A chemical study of peemsokin pectin

substances-Frap.sei.,-1993.-24-№3-p.173.183

199. Franccis R, Amcund M. Procede d’obtention de products riches en

pectins.frances. namenin A23I-№1343687

200. Gallagher L.C. Properties of pectin, which affect it’s use in confectionery-

Manufact confectioner.-1989, №5, p.1719

201. Joon K.M., Ioon S.L, Lee M.N. Preparation of low methoxyl pectins by pectines

esterase in range unealbea фnd their chemical, physical and gelling

properties.-Hanguuk Vongyand Siklyang Huhhoeclu-1993-vol.12№ 1-p.7- 11