გარემოს ეროვნული სააგენტოnea.gov.ge/uploads/slides/5d01fbbceeec4.pdf · 2019-06-13 · თბილისის ტერიტორიაზე

თბილისის ტერიტორიაზე სტიქიური მოვლენების საშიშროების ზოგადი ანალიზი და 2015 წლის 13-14 ივნისს მდ. ვერეს აუზში

განვითარებული კატასტროფებით გამოწვეული მდგომარეობის წინასწარი შეფასება

1

გარემოს ეროვნული სააგენტო

საქართველოს გარემოსა და ბუნებრივი რესურსების დაცვის

სამინისტრო


თბილისის ტერიტორიაზე სტიქიური მოვლენების

საშიშროების ზოგადი ანალიზი

და

2015 წლის 13-14 ივნისს მდ. ვერეს აუზში განვითარებული

კატასტროფით გამოწვეული მდგომარეობის

წინასწარი შეფასება

თბილისი

2015



2


საქართველოს გარემოსა და ბუნებრივი რესურსების დაცვის

სამინისტრო


თბილისის ტერიტორიაზე სტიქიური მოვლენების საშიშროების ზოგადი

ანალიზი და 2015 წლის 13-14 ივნისს მდ. ვერეს აუზში განვითარებული

კატასტროფით გამოწვეული მდგომარეობის წინასწარი შეფასება

გარემოს ეროვნული სააგენტოს

უფროსი თ. ბაგრატია

გეოლოგიის

დეპარტამენტის

უფროსი მ. გაფრინდაშვილი

ჰიდრომეტეოროლოგიის

დეპარტამენტის

უფროსი რ. ჭითანავა

თბილისი 2015



3


შინაარსი

შესავალი ................................................................................................................................................. 4

1. დიდი თბილისის ტერიტორიაზე გეოდინამიკური საშიშროების ზოგადი

სურათი ................................................................................................................................................... 6

2. მდ. ვერეს აუზის ჰიდრომეტეოროლოგიური პირობები .................................................... 10

3. მდ. ვერეს აუზის გეომორფოლოგიური თავისებურებები .................................................. 22

4. მდ. ვერეს აუზის ტექტონიკა, გეოლოგიური აგებულება და

ჰიდროგეოლოგიური პირობები ...................................................................................................... 26

5. მდ. ვერეს აუზში სტიქიური პროცესების გასული პერიოდის სტატისტიკა

და 2015 წლის ივნისის კატასტროფების მიზეზები და მათგან გამოწვეული

უარყოფითი შედეგების ანალიზი .................................................................................................. 31

6. გეოლოგიურად უკიდურესად გართულებული ცალკეული უბნების

შეფასება ................................................................................................................................................ 39

6.1 წყნეთი-ბეთანიის საავტომობილო გზის მონაკვეთზე განვითარებული

მეწყრის გეოდინამიკური მდგომარეობის შეფასება .................................................................. 39

6.2 დაბა წყნეთსა და სოფ. ახალდაბას შორის არსებული ღვარცოფული ხევების

და მეწყრული უბნების გეოდინამიკური მდგომარეობის შეფასება .......................................... 45

7. დასკვნები და რეკომენდაციები ................................................................................................. 59



4


შესავალი

მიმდინარე წლის 13-14 ივნისს, მდ. ვერეს აუზში მოსულმა ძლიერმა ნალექმა

(თბილისის მეტეოროლოგიური სადგურის მონაცემებით 3-4 საათში დაფიქსირდა

49 მმ ნალექი) მდინარე ვერესა და მის შენაკადებზე გამოიწვია წყლის დონის

მკვეთრი მატება და მეწყრულ-ღვარცოფული პროცესების მასშტაბური

ჩასახვა/გააქტიურება. რასაც მოჰყვა წყნეთი-ბეთანიის, წყნეთი-ახალდაბის და

კოჯორი-მანგლისის საავტომობილო გზების მწყობრიდან გამოყვანა. ქ. თბილისში,

მდ. ვერეს ხეობის დაბალ ნიშნულებზე განლაგებული საცხოვრისები, სხვადასხვა

დანიშნულების ინფრასტრუქტურული ობიექტები, შენობა-ნაგებობები და

თბილისის ზოოპარკი საგრძნობლად დააზიანა ან/და გაანადგურა. ბოლო

მონაცემებით დაღუპულია 19, დაკარგულად მიიჩნევა სამი ადამიანი.

სტიქიის ზონაში შემთხვევისთანავე იმყოფებოდნენ გარემოს ეროვნული

სააგენტოს სპეციალისტები, რომლებმაც ოპერატიულ რეჟიმში მოახდინეს

მთლიანი ხეობის დათვალიერება. შეფასდა მოსალოდნელი რისკები სტიქიური

მოვლენების შესაძლო განმეორების შესახებ, ჩატარდა გეოლოგიური,

ჰიდრომეტრული და ტოპოგრაფიული სამუშაოები. განვლილი კვალის მიხედვით

განხორციელდა განივი პროფილების გადაღება და მაქსიმალური ხარჯის

დადგენა. არსებული მეთოდიკებით გაანგარიშებულმა წყლის მაქსიმალურმა

ხარჯმა 468 მ3/წმ შეადგინა. აგერთვე ქ. თბილისში, მდინარის გასწვრის მოხდა

ეროზიული უბნების იდენტიფიცირება, სადაც გადაღებულ იქნა გრძივი და

განივი პროფილები. დაწესდა მდ. ვერეს წყლის დონეზე გახშირებული

ვიზუალური დაკვირვებების წარმოება. მდ. ვერეს აუზში დამონტაჟდა 2 ერთეული

ავტომატური ნალექმზომი (სოფ. ორბეთი, სოფ. დრე) და 1 ერთეული ავტომატური

წყლის დონის მზომი (სოფ. ვანეთი) წყლის დონის მკვეთრი მატების ან კლების

შემთხვევაში ოპერატიულად მოხდება ინფორმაციის დამუშავების ცენტრისთვის



5


მიწოდება, სათანადო გაფრთხილების მომზადება და გადაწყვეტილების მიმღები

პირებისთვის მიწოდება.

განხორციელდა დაბა წყნეთსა და სოფ. ახალდაბაში მცხოვრები ოჯახების

საცხოვრებელი სახლებისა და საკარმიდამო ნაკვეთების შეფასება და მომზადდა

შესაბამისი ვიზუალური საინჟინრო-გეოლოგიური დასკვნები, შესაბამისი

რეკომენდაციებით. ამასთანავე შეფასებული იქნა სოფ. წვერში არსებული

გეოდინამიკური მდგომარეობა.



6


1. დიდი თბილისის ტერიტორიაზე გეოდინამიკური საშიშროების

ზოგადი სურათი.

როგორც ცნობილია, ქალაქების ურბანიზაციის პერიოდი ყველაზე

ხანგრძლივ ეტაპს მოიცავს და ამიტომ გეოლოგიური გარემოს არცერთი სივრცე

არ განიცდის ტექნოგენური დატვირთვის ზემოქმედების ისეთ პრესინგს, როგორც

დიდი ქალაქების ტერიტორია. ქ. თბილისში ჩამოყალიბებული რთული

გეოლოგიური გარემოს პირობებში დაიწყო უარყოფითი ბუნებრივ-ტექნოგენური

პროცესების ფართო განვითარება და მისი გეოეკოლოგიური მდგომარეობის

კრიზისულ მდგომარეობამდე მიყვანა.

დღეისათვის მშენებლობის გაზრდილი მოთხოვნილების პირობებში ქალაქის

ტერიტორიის ათვისება მიმდინარეობს ურთულესი გეოლოგიური გარემოს

პირობებში, რასაც ხშირად თან ახლავს საშიში გეოლოგიური პროცესების ფართო

მასშტაბით განვითარება-რეაქტივაცია და გეოეკოლოგიური სიტუაციის

უკიდურესი გართულებები. ამ მხრივ პირველ ყოვლისა, აღსანიშნავია მეწყრულ-

გრავიტაციული და სუფოზიურ-ჯდენადი მოვლენები, მიწისქვეშა წყლებით

გამოწვეული შეტბორვები და თბილისის ქვაბულის შემომსაზღვრელი ქედების

კალთებიდან თავსხმა წვიმებისა და მეწყრების გააქტიურების პირობებში ხევებში

ტრანსფორიმირებული ღვარცოფების ქვა-ტალახოვანი ნაკადები და დატბორვები.

გეოლოგიის სახელმწიფო დეპარტამენტის მიერ თბილისის ტერიტორიაზე

2000 წლისათვის გეოლოგიური საშიშროების საინფორმაციო ბიულეტენში

დაფიქსირებული იყო 62 ღვარცოფტრანსფორმირებადი მდინარე და ხევი, 60

სხვადასხვა მასშტაბის მეწყრული უბანი (თუმცა დღისათვის ბევრად მეტია) და

ქვაბულის არეალში 21კმ საერთო სიგრძის გრავიტაციული პროცესების მუდმივად

განახლებადი ქვათაცვენები, აგრეთვე მიწისქვეშა წყლებით შეტბორვის 11 უბანი.



7


საყურადღებოა აღინიშნოს, რომ ქალაქის ტერიტორიის ფარგლებში

მეწყრული და ღვარცოფული პროცესების ბუნებრივ განვითარებას ადგილი

ჰქონდა ისტორიულ წარსულშიც. მიწისძვრებისა და ეროზიული პროცესების

საერთო ფონზე, რომელთა კლასიკურ მაგალითებს წარმოადგენენ მამადავითის

ქედის ჩრდილო კალთაზე არსებული მთაწმინდის პანთეონი, სოლოლაკის ხევი,

კუს ტბა, წყნეთისა და მდ. ვერეს ხეობის ფერდობებზე განვითარებული მრავალი

მეწყრული საფეხური და განსაკუთრებით „ვაკის მეწყერი“ მდ. ვერეს მარჯვენა

ფერდობზე და სხვა. მსოფლიო და სამამულო პრაქტიკა გვიჩვენებს, რომ

მეტწილად უარყოფითი გეოლოგიური მოვლენებით საინჟინრო ობიექტების

მწყობრიდან გამოსვლა დაკავშირებულია არა მშენებლობის არასწორად

წარმართვით, არამედ საპროექტო მონაცემებისათვის საჭირო ინფორმაციის

უკმარისობით, როდესაც ობიექტებისა და მიმდებარე სივრცის გეოლოგიურ

გარემოს შორის არ არის დადგენილი ურთიერთქმედების კავშირი საინჟინრო

ობიექტსა და მიმდებარე სივრცის მდგრადობასთან, თუ როგორ იმოქმედებს

საინჟინრო ნაგებობა მის ახლოს მდებარე სივრცის მდგრადობაზე, ანდა პირიქით

საინჟინრო ნაგებობასთან ახლოს წარმოქმნილი საშიში გეოლოგიური პროცესები

რა გავლენას მოახდენს ობიექტის მდგრადობაზე. ამის კარგი მაგალითები გვაქვს

თბილისის ტერიტორიის სივრცეში: 1974 და 2003 წლებში მამადავითის კალთის

და ყოფილი აღმაშენებლის ქუჩაზე საინჟინრო ნაგებობების მიმდებარე სივრცის

არასწორად შეფასებას მოჰყვა ფერდობის ჩამოშლა და ნაგებობის ნგრევა, რასაც

შეეწირა 6 ადამიანის სიცოცხლე; თბილისის შემოვლითი გზის მნიშვნელოვანი

მონაკვეთი უმოკლეს პერიოდში დაიმეწყრა და სხვა. 1978 წელს ხევძმარის ხევის

ტერიტორიაზე ტრამვაის ხაზის გაყვანის დროს სერის სამხრეთ კალთის

ჩამოჭრამ გამოიწვია ღრმა მეწყრის განვითარება, რამაც უშუალო საშიშროება

შეუქმნა მტკვრის მაღალ ტერასაზე არსებულ 16-სართულიან საცხოვრებელ

სახლებს, ასევე ლიბანის და მუხათგვერდის მეწყრების გააქტიურება



8


დაკავშირებულია გეოლოგიური სიტუაციის არასწორ შეფასებასთან. ამ სახის

მაგალითების მოყვანა მრავლად შეიძლება.

თბილისის ტერიტორიაზე უარყოფითი გეოლოგიური მოვლენების

ამოქმედებამ და გეოეკოლოგიურმა გართულებებმა კრიტიკულ ზღვარს მიაღწია

2002 წლის მიწისძვრების შემდეგ.

თბილისის ტერიტორიაზე შექმნილი უკიდურესად რთული გეოეკოლოგიური

სიტუაციიდან გამომდინარე, იმისათვის, რომ გაუმჯობესდეს გეოლოგიური

კატაკლიზმებისაგან თავის დაღწევის გზები, შემუშავდეს გეოლოგიური სივრცის

ოპტიმალური ათვისების, მართვის და გეოეკოლოგიურად გართულებული

უბნების გაჯანსაღების სტრატეგია, აუცილებელია:

სრულყოფილად შეფასდეს ქალაქის ტერიტორიის სივრცეში გართულებული

გეოდინამიკური სიტუაცია, მოხდეს დინამიკის სხვადასხვა რეჟიმში მყოფი ყველა

სახის გეოლოგიური მოვლენის კარტირება, დადგინდეს მათი წარმოქმნის

მიზეზები და სტიქიის არეალში მოქცეული ობიექტების აღრიცხვა, მათი

საშიშროების რისკი, მოხდეს აღრიცხვა-კადასტრირება და მომზადდეს ერთიან

საინფორმაციო ბაზაში შესატანად.

დამუშავდეს ახალ ინფორმაციულ მასალებზე გაანალიზებული და

თანამედროვე მეთოდოლოგიაზე წარმოებული ქალაქის ტერიტორიის

მსხვილმასშტაბიანი (1:25000) სპეციალური საინჟინრო-გეოდინამიკური რუკა.

მოხდეს ტერიტორიის დარაიონება (ზონირება) საშიში გეოლოგიური მოვლენებით

დაზიანებადობისა და საშიშროების რისკის მიხედვით, ასევე ადამიანის

საინჟინრო-სამეურნეო საქმიანობით გეოეკოლოგიური გართულებების შეფასება,

რომელიც იქნება საფუძველი ქალაქის განაშენიანებისა და სივრცითი ათვისების

გენერალური სქემის დამუშავებისა და გეომონიტორინგის წარმოების ბაზისური

საფუძველი;



9


დამუშავდეს ბუნებრივ-ტექნოგენური ფაქტორებით განპირობებული

გეოლოგიური გარემოს ცვლილებებისა და საშიში გეოლოგიური მოვლენების

სივრცობრივი განვითარების ტენდეციების პროგნოზი და გეოლოგიური გარემოს

ტექნოგენური დატვირთვის ამტანიანობის ხარისხი;

გეოლოგიური გარემოს გაუმჯობესების პოლიტიკის სცენარში

უმნიშვნელოვანესი ადგილი უნდა დაიკავოს პერმანენტულად წარმოებულმა

გეომონიტორინგულმა კვლევებმა, როგორც ბუნებრივ-ტექნოგენური ფაქტორების

ზემოქმედების ოპერატიული შეფასების ამსახველი და ადექვატური პრევენციის

დროული მიღების საფუძველი;

ჩამოთვლილი ღონისძიებების განხორციელება ეტაპობრივად უნდა

წარიმართოს ქალაქის ტერიტორიის იმ რეალობიდან გამომდინარე, სადაც

უარყოფითი გეოლოგიური მოვლენები განაპირობებენ ტერიტორიის

დაზიანებადობის ხარისხს, გეოეკოლოგიურ გართულებებს და საშიშროების რისკს.

ამ ეტაპზე ყველაზე მოწყვლად ობიექტს წარმოადგენს ვერეს აუზი და მისი

შემოგარენი.

2015 წლის წარმოქმნილმა კატასტროფულმა მოვლენებმა საბოლოოდ

დაგვარწმუნა, რომ დიდი თბილისის ფარგლებში დღეისათვის მოქმედი ერთი

მეტეოსადგურით მიღებული ინფორმაციული მონაცემები, რომელიც

ფუნქციონირებს ქალაქის ქვაბულის არეალში, ვერავითარ შემთხვევაში ვერ

იძლევა იმის საშუალებას, რომ გაუკეთდეს ანალიზი უარყოფითი

მეტეოროლოგიური მოვლენებით წარმოქმნილი გეოლოგიური და

ჰიდროლოგიური პროცესების მასშტაბებს და ვიყოთ მზად მათი მოსალოდნელი

საშიშროების პროგნოზისა და წინასწარი გაფრთხილებისათვის. ამიტომ

გადაუდებელ საჭიროებას წარმოადგენს დიდი თბილისის ტერიტორიაზე

მეტეოსადგურების რაოდენობის მნიშვნელოვნად გაზრდა, რომელთა განლაგება



10


უნდა მოხდეს ჰიფსომეტრიული სიმაღლეებისა და რელიეფის ოროგრაფიული

თავისებურების გათვალისწინებით.

2. მდ. ვერეს აუზის ჰიდრომეტეოროლოგიური პირობები

ქ. თბილისის ფარგლებში მდ.მტკვრის აუზის ჰიდროლოგიური ქსელი

შედგება 91 დიდი და პატარა ხევებითა და 15-მდე ტბით. მათ შორის უმთავრესია

მდ. ვერე, რომელიც სათავეს იღებს თრიალეთის ქედის აღმოსავლეთ კალთაზე

(დიდგორის მთის მიდამოებში) 1670 მეტრ სიმაღლეზე და უერთდება მდინარე

მტკვარს მარჯვენა ნაპირიდან 0,5 კმ-ით ქვემოთ თამარ მეფის ხიდიდან, 390მ

სიმაღლეზე ზღვის დონიდან. მდინარის მახასიათებლებია: სიგრძე 38 კმ; საერთო

ვარდნა 1280 მ; საშუალო დახრილობა0,034%0; აუზის ფართობი 194 კმ2; აუზის

საშ. სიმაღლე 1060მ.მდინარეს გააჩნია 41 შენაკადი საერთო სიგრძით 95 კმ,

საშუალო სიხშირე 0,72 კმ/კმ2.

13.06.2015წ-მდე ფუნქციონირებდა თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის

სასწავლო ჰიდრომეტეოროლოგიური ლაბორატორია. მდინარის რეჟიმი

სხვადასხვა წლებში შესწავლილია ორ ჰიდროლოგიურ კვეთში.

საშუალო მრავალწლიური ხარჯი მერყეობს 0,26-დან 1,22 მ3/წმ-მდე.

მაქსიმალური ხარჯი ახასიათებს გაზაფხულზე, ხოლო ცალკეულ წლებში

ზაფხულში და შემოდგომით. მაქსიმალური ხარჯი შეადგენს 48,3 მ3/წმ.

მინიმალური ხარჯი ზაფხულში და ზამთარში და მერყეობს 0,001 მ3/წმ-დან 0,16

მ3/წმ-მდე. 1%-იანი უზრუნველყოფის, ანუ 100 წლიანი განმეორებადობის წყლის

ხარჯი თბილისისთვის შეადგენს 240 მ3/წმ.

კატასტროფულმა ხარჯმა მდ. ვერეზე გაიარა 1960წლის 4 ივლისს და შეადგინა

259მ3/წმ, რაც 100 წლიანი განმეორებადობის წყლის ხარჯს აღემატება, გარდა



11


ამისა ცალკეულ წლებშიმდ. ვერეზე დაფიქსირებულია 1972 წელს 153 მ3/წმ

და 2015 წლის 4 ივნისს 155,3 მ3/წმ.

ნახაზი 1: მდ. ვერეს წყალშემკრები აუზი

2015 წლის 13.06-ს 2200 სთ-ზე მდ.ვერეს ხეობაში, ქ.თბილისის ფარგლებში

აღინიშნა ექსტრემალური ნალექის მოსვლა წვიმისა და სეტყვის სახით, რის

დროსაც თრიალეთის ქედის კალთაზე, რომელიც შემოსაზღვრავს მდ. ვერეს

წყალშემკრებ აუზს, ხეობის მარჯვენა ფერდზე განვითარდა მეწყრული პროცესი,



12


რომელმაც პროვოცირება მოახდინა მდ. ვერეს მშრალ ხევებსა და შენაკადებზე,

მათ შორის ძირითადებია დაბა წყნეთიდან - სოფ. ახალდაბის მიმართულებით:

ზაქაროს ხევი, ჯოხონის ხევი, კაიწდოს ხევი, დამპალ ხევი, საყდრისის ხევის

წყლიანი ნაკადები და მათზე განვითარებული ღვარცოფული ნაკადები

შეუერთდა მაქსიმალურ დონეზე მომდინარე მდ. ვერეს.

მდ. ვერე წარმოადგენს ტიპურ მთის მდინარეს კალაპოტის 0,024 24 %0და

ხეობების შემომსაზღვრელი ფერდობების 35-450 დახრილობით და მათზე

მეწყრული კერებით.

მდ. ვერეს კალაპოტში მოხდა ღვარცოფული ნაკადის ოთხჯერადი

შეტბორვაქ. თბილისის ტერიტორიაზე, რომელიც გამოწვეული იყო დიდძალი

ეროზიული ნატანი მასალითა და, განსაკუთრებით, ხე-მცენარეული

ატივნარებული მასით წყალგამტარ გვირაბებში დროებითი ბარიერების შექმნით,

რის დროსაც მდინარის კალაპოტის და ჭალის გარკვეულ უბნებზე მდინარის

წყლის დონემ 9-10 მ-ით ზოგან კი 18-20 მეტრით აიწია. წყლის ნაკადმა შეაღწია

საცხოვრებელ სახლებში, გზების სავალ ნაწილებში, არის მსხვერპლი. დაიტბორა

მზიური და ზოოპარკის მთლიანი ტერიტორია ძალზედ მძიმე შედეგებით.

შეტბორვის შედეგად წყლის ნაკადი გადავიდა გმირთა მოედნის ტერიტორიაზე

და დაიტბორა მიწისქვეშა გადასასვლელები.

2015 წლის 13 ივნისს გავლილმა წყლის ხარჯმა (გავლილი კვალის

მიხედვით) დაანგარიშებული სხვადასხვა ემპირიული ფორმულით შეადგინა 468

მ3/წმ-ში.



13


542

543

544

545

546

547

548

549

0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50

Hmax=546.98

h=543.93

B=45

E=150 მ2

Q=468 მ3/წმ

V=3.12მ/წმ

მდ. ვერე ნაფეტვრები

X = 474612

Y = 4618438Z = 546.25

ნახაზი 2.მდ. ვერეს განივი პროფილი ნაფეტვრებთან

მდ. ჯოხონისხევი 18.06.2015

2015 წლის 18 ივნისს ჩატარდა ჰიდრომეტრული გაზომვითი სამუშაოები

მდ.ვერესა და ჯოხონისხევის შესართავთან.

მდ. ჯოხონისხევი უერთდება მდ. ვერეს მარჯვენა ნაპირიდან მე13-ე კმ-ზე მის

შესართავიდან. მდინარის სიგრძე 3,4 კმ, წყალშემკრები აუზის ფართობი შეადგენს

9,5 კმ2, რაც მდინარე ვერეს წყალშემკრები აუზის მხოლოდ 5%-ს შეადგენს. აუზის

საშუალო დახრილობა 0.20-0.22%0. ახლადშექმნილი ღვარცოფული კერის

დახრილობა 0.26-0.29%0 ანუ 1 კილომეტრზე 260-290 მეტრი, ხოლო ტრანზიტის

ზონაში სადაც აკუმულირებულია ღვარცოფული ნაკადის ძირითადი მასაა, მისი

დახრილობა შეადგენს 0.10-0.12%0-ს.



14


614

614.5

615

615.5

616

616.5

617

617.5

618

618.5

619

0 5 10 15 20 25 30 35 40 45

მდ. ვერე შესართავს ზემოთ (18.06.2015წ.)

H = 617.46 მ

X = 471718Y = 4616459

მდ. ჯოხონისხევი-ვერეს შესართავთან გადაღებულ იქნა 3 განივი და 2 გრძივი

პროფილი. გავლილი კვალის მიხედვით დაანგარიშებულ იქნა წყლის მაქსიმალური

ხარჯი და მისი შესაბამისი დონე, სხვადასხვა ემპირიული ფორმულით.

წყლის მაქსიმალურმა ხარჯმა მდ. ვერეზე ჯოხონისხევის შესართავიდან

ზევით 100 მეტრში შეადგინა 176 მ3/წმ, ქვევით -281 მ3/წმ, ხოლო თვითონ მდ.

ჯოხონისხევზე წყლის ხარჯმა შეადგინა 100 მ3/წმ.

მიღებული შედეგების ანალიზმა და ვიზუალურმა დათვალიერებამ გვიჩვენა,

რომ მდინარე ჯოხონისხევის და ვერეს შესართავთან წყლის დაგუბებას ან რაიმე

სახის კაშხლის წარმოქმნას და მის გარღვევას ადგილი არ ქონია.ადგილი ჰქონდა

ლოდნაროვანი ღვარცოფული მასალით მდ. ვერესმხოლოდ ხანმოკლე ჩახერგვას.

წყლის ხარჯისთვის საანგარიშო ჰიდრავლიკური ელემენტები მდ. ვერე, ჯოხონის ხევის შესართავს ზემოთ. 18.06.2015 წელს ჰიდრომეტრული

სამუშაოებით დაანგარიშებიული 13.05.2015წ -ის წყლის ხარჯი

B = 38.0 მ მდ. ვერეს მაქს.წყლის დონე

F = 85.3 მ2 HH = 617.46 მ

h = 2.24 მ

i = 0.012

V = 2.06 მ/წმ

QQ = 176 მ3/წმ

ნახაზი 3 მდ. ვერეს განივი პროფილი მდ. ჯოხონისხევის შესართავს ზემოთ



15


624.5

625

625.5

626

626.5

627

627.5

0 5 10 15 20 25 30 35

მდ. ჯოხონისხევი (18.06.2015წ)

H =627.15 მ

X = 471821

მდ. ვერეს მარჯვენა შენაკადი ჯოხონის ხევი 18.06.2015 წელს წელს

ჰიდრომეტრული სამუშაოებით დაანგარიშებული 13.05.2015წ -ის წყლის ხარჯი

B = 31.0 მ მდ. ჯოხონისხევის მაქს.წყლის დონე

F = 38.5 მ2 H = 627.15მ

h = 1.24 მ

i = 0.062

V = 2.60 მ/წმ

Q = 100 მ3/წმ

ნახაზი 4. მდ. ჯოხონისხევის განივი პროფილი

მდ. ვერე, ჯოხონის ხევის შესართავს ქვემოთ. 18.06.2015 წელს წელს

ჰიდრომეტრული სამუშაოებით დაანგარიშებიული 13.05.2015წ -ის წყლის ხარჯი

B = 46.8 მ მდ. ვერეს მაქს.წყლის დონე

F = 122.9 მ2 H = 615.5 მ

h = 2.63 მ

i = 0.012

V = 2.29 მ/წმ

Q = 281 მ3/წმ



16


611

611.5

612

612.5

613

613.5

614

614.5

615

615.5

616

0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50

მდ. ვერე შესართავს ქვემოთ (18.06.2015წ.)

H = 615.15 მ

X = 471834

ნახაზი 5. მდ. ვერეს პროფილი მდ. ჯოხონისხევის შესართავს ქვემოთ



17


ფოტომასალა

გ. სვანიძის ქუჩა #8.

1958 წელს აშენებული მდ. ვერეს გვირაბი , მდინარის შეგუბების ადგილი.



18


ზოოპარკის დატბორილი ტერიტორია

მდ. ვერეს შეგუბების ადგილი პირველ გვირაბთან



19


წყნეთის ქუჩა #13



20


მდინარე ვერეს ხეობაში სვანიძის ქუჩასთან მდებარე

გვირაბის შეტბორვის ზონა

თბილისის ტერიტორიაზე სტიქიური მოვლენების საშიშროების ზოგადი ანალიზი და 2015 წლის 13-14 ივნისს

მდ. ვერეს აუზში განვითარებული კატასტროფებით გამოწვეული მდგომარეობის წინასწარი შეფასება




22


3. მდ. ვერეს აუზის გეომორფოლოგიური თავისებურებები

დიდი თბილისის სივრცეში მდ. მტკვრის შენაკადებს შორის თავისი

რელიეფური თავისებურებებით და ათვისების მნიშვნელობით გამორჩეულ

ადგილს იკავებს მდ. ვერეს აუზი და მისი ხეობა. მდ. ვერე, რომელიც ერთვის მდ.

მტკვარს მარჯვენა მხრიდან გმირთა მოედანთან, მისი საერთო სიგრძე 38კმ-ია,

ხოლო აუზის ფართობი 194კმ2. ამ მდინარის აუზში განთავსებულია ქვეყნის

მრავალი მნიშვნელოვანი ობიექტი და ისტორიულ-კულტურული ძეგლები,

როგორიცაა თბილისის სახ. უნივერსიტეტის კორპუსები, ტელევიზიის და ცირკის

შენობები, ზოოპარკი, მრავალი საცხოვრებელი სახლი, მათ შორის

მაღალსართულიანი და არაერთი კულტურის ისტორიული ძეგლი.

მდ. ვერეს კვების წყაროს წარმოადგენს გრუნტის წყლები, თოვლის მდნარი

წყლები და თასხმა წვიმები. მისი კვების რეჟიმში მკვეთრად იკვეთება დონეების

აწევისა და წყლის ხარჯის 2 მაქსიმუმი - გაზაფხულის და შემოდგომის. წყლის

ხარჯის მნიშვნელოვანი ზრდა დაკავშირებულია გაზაფხულის თავსხმა წვიმებთან,

რომლის დროსაც წყლის დონის აწევა 2მ-დეც ადის.

მდ. ვერეს აუზის რელიეფის განვითარების ისტორია და რეჟიმი რთული და

გეომორფოლოგიური თვალსაზრისით მეტად საინტერესოა. მისი მორფოლოგიური

თავისებურების მრავალფეროვნება მთლიანად განპირობებულია ტექტონიკური

ბუნებით, ამგებელი ქანების შედგენილობით და მდგრადობის სელექტიურობით

დენუდაცია-ეროზიული პროცესებისადმი, დანაოჭების ხარისხით და მათი მხარეთა

ორიენტაციით და ეროზიული პროცესების მსვლელობით ტექტონიკური

მოძრაობების განსხვავებული რეჟიმის პირობებში, რომელთა მრავალფეროვნება

მკაფიოდ იკითხება ქანების ბუნებრივ გამოსავლებში და რელიეფი

მოროფლოგიური ტიპების თავისებურებებში.



23


მდ. ვერე სათავესთან მოედინება რამდენიმე მცირე ნაკადულის სახით, ხოლო

შემდეგ თანდათან იზრდება, იკრეფს თელეთის ქედის კალთებიდან ჩამომდინარე

ხევების წყლებს და უკვე დიდი ჩამოდენით უერთდება მდ. მტკვარს. მდ. ვერეს

ხეობის მრავალრიცხოვანი შენაკადებიდან გეომორფოლოგიური თვალსაზრისით

მნიშვნელოვანია უკანა (ბაგების წყალი),სქვირეთისწყალი, ბეთანიის წყალი,

ლასტისწყალი, ციხოხტი, ვენახებისწყალი, სურდოსხევი, იფნარისხევი,

მსხალდისწყალი, ნახშირგორისწყალი, მუხისწყალი, წყნეთისწყალი,

ზემოცხრულეთისწყალი.

მდ. ვერეს აუზი ჰიფსომეტრიული თვალსაზრისით მოქცეულია სამ

გეომორფოლოგიურ სარტყელში _ ბარის ვაკე-ტერასული რელიეფის, დაბალმთიანი

მთისწინეთისა და საშუალომთიანი მთა-ხეობათა ზონებში. ყველა

გეომორფოლოგიურ ზონაში მათი რელიეფის ხასიათისა და მორფოლოგიური

ტიპების ფორმებში გამსაზღვრელია ტექტონიკური პირობები, ამგებელი ქანების

ეროზიულ-დენუდაციური პროცესებისადმი განსხვავებული სენსიტიურობა, ქანების

დანაოჭების ვირგაციულობა, მათი სხვადასხვა მიმართულებით დაქანება და

ტექნიკური აშლილობა მრავალი რეგიონალური და ლოკალური რღვევებით,

რომელთა ბაზისურ სუბსტრატზე ეროზიულ-დენუდაციური და გრავიტაციული

პროცესებით შექმნილია მრავალფეროვანი რელიეფი.

მდ. ვერეს აუზის რელიეფი და მისი მთავარი მორფოლოგიური ერთეულის,

საკუთრივ ვერეს ხეობის განვითარება ბევრად ხანგრძლივი ისტორიის

მატარებელია, ვიდრე თბილისის არეალის ფარგლებში არსებული მდ. მტკვრის

სხვა შენაკადები.

მდ. ვერეს ხეობაში ეროზიული პროცესების ინტენსივობა-სიღრმითი და

გვერდითი ეროზიული პროცესების მოქმედების ცვალებადობა მთლიანად

დამოკიდებულია ტექტონიკური მოძრაობების რეჟიმზე, რომლის თავისებურება

ნათლად იკვეთება მის კალაპოტის მორფოლოგიაში მკვეთრად გამოკვეთილი



24


მეანდრების სახით, როგროც ხეობის განვითარების ბოლო ეტაპის ციკლი. თუმცა

ხეობის საშუალო სიმაღლის მთა-ხეობიან ზონაში, მის მარჯვენა ფერდობის

სხვადასხვა ჰიფსომეტრიულ დონეზე მორფოლოგიურად ნათლად გამოსახული

საფეხურები არის იმის მაჩვენებელი, რომ აქ საქმე გვაქვს არა სკულპტურულ-

ტერასულ საფეხურებთან, არამედ მდინარის გვერდითი ეროზიული პროცესების

რეჟიმში მდგომარეობის დროს, ფერდობის ამგებელი მონოკლინური სტრუქტურის

მქონე ქანების შრეების წაკვეთის შედეგად გრავიტაციულ-მეწყრული პროცესებით

წარმოქმნილ მორფოლოგიურ საფეხურებთან, რომლებიც ამჟამად სტაბილურ

მდგომარეობაში არიან გადასული და დამაგრებულია ხშირი ტყით.

დღევანდელ პირობებში მდ. ვერეს აუზის მთავარი ხეობისა და მისის

შენაკადების მორფოდინამიკაში განმსაზღვრელია ხეობის მკვეთრი ასიმეტრიული

აღნაგობა, გამომუშავებული მონოკლინურ სტრუქტურაში, რაც განპირობებულია

მისის ტერიტროიის ტექტონიკური თავისებურებით. ამგებელი ქანების ნაოჭების

ვირგაციულობით, შრეების ტექტონიკური აშლილობებით და ეს არის ის მთავარი

განმაპირობებელი გეოლოგიურ-მორფოლოგიური ფაქტორი, აუზში განვითარებადი

გრავიტაციული-მეწყრული და სიღრმითი ეროზიული პროცესების. იქ სადაც

მდინარეთა ხეობების ფერდობებზე, ანდა მთების კალთებზე შრეების დაქანება

თანხვედრილია რელიეფის ზედაპირის დახრილობის, დომინირებს გრავიტაციულ-

მეწყრული პროცესები (სურ. #1), ხოლო შრეების საწინააღმდეგო მიმართულ

უბნების გადამკვეთ მდინარეებსა და ხევებში მკვეთრად გამოკვეთილი სიღრმითი

ეროზიული პროცესები (სურ. #2).

სურ. #1 სურ. #2



25




26


4. მდ. ვერეს აუზის ტექტონიკა, გეოლოგიური აგებულება და

ჰიდროგეოლოგიური პირობები

თბილისის ტერიტორიისა და კონკრეტულად მდ.ვერეს აუზის ტექტონიკა

საკმაოდ მრავალფეროვანია. ეს განპირობებულია მისი გეოლოგიურ-

გეომორფოლოგიური მდებარეობით, რომელიც მოქცეულია ორ ძლიერ

დანაოჭებულ მთათა სისტემის გეოეტქტონიკურ სტრუქტურებში (კავკასიონისა და

აჭარა-თრიალეთის) და საქართველოს ბელტის გავრცელების არეალში.

თბილისის მიდამოებში ამგებელი ქანები პალეოგენის მიწურულსა და

მიოცენის ეპოქებში და ადრეულ მეოთხეულში მომხდარი ოროგენეტული

მოძრაობების შედეგად ინტენსიურადაა დანაოჭებული და შექმნილია განედური

მიმართულების მრავალი ანტიკლინური და სინკლინური სტრუქტურები,

რომელთა უმრავლესობა პირდაპირ არეკლილია მორფოსტრუქტურებში და

გართულებულია მრავალი შეცოცებებით და სხვადასხვა სახის ტექტონიკური

რღვევებით.

იმ ტექტონიკური სტრუქტურებიდან, რომლებიც მეტ-ნაკლებად რეაგირებენ

მდ. ვერეს აუზის მორფოდინამიკურ თავისებურებაზე ჩრდილეოთიდან

სამხრეთისაკენ აღსანიშნავია:

საბურთალოს სინკლინი, რომელიც განედურად არის ორიენტირებული

დიღმის ანტიკლინის სამხრეთით. მისი ღერძი განიდევნება საკმაოდ დიდ

მანძილზე მდ. მტკვრის ორთავე მხარეს და მეტწილად ამოვსილია მაიკოპის

წყების ნალექებით;

ლისის ანტიკლინი მდებარეობს ლისის ტბის მიდამოებში და

სტრუქტურულად იკავებს საბურთალოსა და დიღმის სინკლინებს შორის სივრცეს.

ანტიკლინის ღერძი თითქმის განედური მიმართულებისაა და ვრცელდება 20კმ-ზე

მეტ მანძილზე. მისი ღერძი გადადის ნათლისმცემლის გორაკზე, სოფ. ბევრეთზე

და ვრცელდება დიდგორის მთამდე. ამ სტრუქტურის ნაოჭი ასიმეტრიულია,



27


ჩრდილო ფრთა დაქანებულია 700-მდე კუთხით, ხოლო სამხრეთთ 400-მდე. მისი

თაღური ნაწილი აგებულია ნეოგენური თიხა-მერგელოვანი წყებებისაგან.

თაბორის ანტიკლინი მდებარეობს ამავე მთის სახელწოდების ფარგლებში და

აგებულია ეოცენ-ოლიგოცენური ნალექებით.მისი ღერძი განედური

მიმართულებისაა. მისი ნაოჭების განიერი თაღი კარგადაა გამოსახული

მამადავითის (ფუნიკულიორის) მთის მახლობლად, აგებულია დაბახანის წყების

ფლიშური ნალექებით და შუა ეოცენის ტუფოგენური ქანებით. აღმოსავლეთით

ნაოჭის ღერძი თანდათანობით იძირება ზედა ეოცენისა და ოლიგოცენის

მაიკოპურ წყებაში. ნაოჭის ფრთები ჩრდილოეთით დაქანებულია 400-მდე კუთხით,

ხოლო სამხრეთით – 200-მდე.

თელეთის ანტიკლინი მდებარეობს თბილისის სამხრეთ ნაწილში, თელეთის

ქედის ფარგლებში.მისი განედური ღერძი საკმაოდ განიერია, აგებულია დაბახანისა

და ტუფოგენური წყების, თითქმის თარაზულად განლაგებული შრეებისაგან, მისი

ფრთების დაქანების მიმართულება მერყეობს 10-დან 300-მდე.

მდ. ვერეს აუზის რელიეფის მეოთხეულამდელი ძირითადი ქანები

წარმოდგენილია ზედა ეოცენისა და ოლიგოცენის სისტემის დანალექი ქანებით.

მათგან ოლიგოცენის წყება წარმოდგენილია კარბონატული, უმთავრესად

დაფიქლებული თიხებით, რომლებიც მორიგეობენ ქვიშაქვების თხელ შრეებთან

(ქვედა ჰორიზონტი) და სქელშრეებრივი ქვიშაქვებით, რომლებიც მორიგეობენ

თიხურ და ალევრიტულ დასტებთან (ზედა ჰორიზონტი). ოლიგოცენის საერთო

წყებების სიმძლავრე 2000მ-დე აღწევს.

ზედა ეოცენის ფლიშური ნალექების ნუმულიტებიანი წყება წარმოდგენილია

სქელშრეებრივი, უხეშმარცვლოვანი ქვიშაქვების დასტებით (ხშირად

უხეშმარცვლოვან გრაუვაკულ ქვიშაქვებთან ერთად), რომლებიც მორიგეობენ

თიხური ფაციესის ალევროლიტების, არგილიტების და დაფიქლებული თიხების

შუაშრეებთან.



28


საინჟინრო-გეოდინამიკური თავლსაზრისით აღწერილი ქანები ძლიერ

დისლოცირებულია და გართულებული ტექტონიკური აშლილობებით. მათი

სიმტკიცე და მდგრადობა დენუდაცია-ეროზიისადმი და მეწყრულ-გრავიტაციული

პროცესებისადმი მთლიანობაში დაბალია და არამედეგი, თუმცა ამ პროცესების

მიმართ ახასიათებთ სელექტური დამოკიდებულება, რაც ნათლად აისახება

გეოდინამიკური პროცესების განვითარებაში. ამიტომაც არის, რომ აღწერილი

ძირითადი ქანებით აგებული მთის კალთები და ხეობების ფერდობები თითქმის

მთლიანად დაფარულია ახალგაზრდა ფერდობული თიხა-თიხნაროვანი და

ნამსხვრევი ღორღოვანი ფაციესით, რომელთა სიმძლავრეები მერყეობენ ერთეული

მეტრებიდან ორ ათეულზე მეტ საზღვრებში. გარდა ამისა ტერიტორიის

საზღვრებში განსაკუთრებით მთისწინეთისა და თბილისის ქვაბულის საზღვრებში

მნიშვნელოვან ადგილს იკავებენ ალუვიურ-პროლუვიური და ტბიური ნალექები,

რომლებიც შესაბამისი რელიეფის ფარგლებში განსაკუთრებულად სენსიტიურია

მეწყრული და ეროზიული პროცესების მიმართ.

საკვლევი ტერიტორია საქართველოს ჰიდროგეოლოგიური დარაიონების

სქემის მიხედვით (ი. ბუაჩიძე 1970წ) მოქცეულია აჭარა-თრიალეთის ნაოჭა ზონის,

თბილისის წყალწნევიანი სისტემის ნაპრალოვანი და ნაპრალოვან-კარსტული

წყლების ჰიდროგეოლოგიურ რაიონში.

საკვლევ უბანზე და მიმდებარე ტერიტორიის ფარგლებში გამოიყოფა ორი

ძირითადი წყალშემცველი კომპლექსი:

o პალეოგენური და ნეოგენური ასაკის ვულკანოგენური დანალექი

ქანების წყალშემცველი კომპლექსი;

o მეოთხეული ასაკის ალუვიური ნალექების წყალშემცველი კომპლექსი.

ქვემოთ ვიძლევით ამ კომპლექსის დახასითებას ცალ-ცალკე:

o პალეოგენური და ნეოგენური ასაკის წარმონაქმნებში გრუნტის წყლები

ძირითადად ნაპრალოვანი ტიპისაა. მათი ცირკულაციის სიღრმე



29


დამოკიდებულია ძირითად ქანებში განვითარებული ნაპრალთა

სისტემის სიღრმეზე და ხარისხზე. ნაპრალოვანი გრუნტის წყლების

მინერალიზაცია მერყეობს 2,5 დან 8,2 გ/ლ. ყველა წყალი თითქმის

სულფატურია, კათიონებიდან მონაწილეობას იღებენ ჩა და Mგ,

იშვიათად Nა.

o მეოთხეულ წარმონაქმნებში მიწისქვეშა წყლები, რომლებიც

ფორმირდება ალუვიურ ნალექებში, განსხვავდებიან თავიანთი

ქიმიური შედგენილობით, ხასიათდებიან ამაღლებული

მინერალიზაციით და სულფატურ-ნატრიუმიან-მაგნიუმიან ტიპს

განეკუთვნებიან. დებიტი მერყეობს 0,03 დან 1.0 ლ/წმ-ის ფარგლებში.

მინერალიზაცია მერყებს 0.4 დან 3.0 გრ/ლიტრის ფარგლებში.

შედარებით დაბალი მინერალიზაციის 0.4 დან 1.0 გრ/ლიტრამდე

წყლები, სულფატურ-კალციუმიან-მაგნიუმიანია.

მდ. ვერეს აუზში 2015 წლის 13-14 ივნისს განვითარებულ კატასტროფულ

მოვლენებში გადამწყვეტი როლი ითამაშა ჭარბი ატმოსფერული ნალექების

შედეგად გრუნტის წყლების დონეების ანომალურმა მატებამ და ფერდობის

ამგები, როგორც ძირითადი ქანების, ასევე ალუვიურ-პროლუვიური და ტბიური

თიხა-თიხნაროვანი გრუნტების ზედმეტად გაჯერებამ. აპრილი-მაისი-ივნისის

თვეებში ტერიტორიაზე დაფიქსირდა ატმოსფერული ნალექების დიდი

რაოდენობა, კერძოდ წლიური ნორმის (506მმ) ნახევარზე მეტი - 320მმ, რომელთა

მნიშვნელოვანი ნაწილი ჩაიჟონა გრუნტში და გამოიწვია მისი მაღალი ხარისხით

გაწყლოვანება, რამაც ხელი შეუწყო მეწყრულ-ღვარცოფული პროცესების სწრაფ

ჩასახვა-გააქტიურებას. სტიქიიდან 2-3 დღის განმავლობაში საკვლევ ტერიტორიაზე

არსებულ ბუნებრივ და ხელოვნურ (მათ შორის ახლადწარმოქმნილ)

გაშიშვლებებში ხდებოდა მოჭარბებული გრუნტის წყლების მრავლობითი

ფრონტალურიგამოსავლების სახით განტვირთვა.



30




31


5. მდ. ვერეს აუზში სტიქიური პროცესების გასული პერიოდის სტატისტიკა და

2015 წლის ივნისის კატასტროფების მიზეზები და მათგან გამოწვეული უარყოფითი

შედეგების ანალიზი

დიდი თბილისის ფარგლებში ღვარცოფული მოვლენების აქტიურობით და

საშიშროების რისკის მიხედვით, მის ტერიტორიაზე აღწერილი 60-ზე მეტი

მდინარეებისა და ხევური წყალსადინარის სახით, თავისი მასშტაბურობით და

საშიშროების რისკის თვალსაზრისით, განსაკუთრებულ ყურადღებას იმსახურებს

მდ. ვერეს აუზში ტრანსფორმირებული ღვარცოფები. ამას განაპირობებს

წყალშემკრები აუზის დიდი არეალი, რელიეფის მაღალი ფრთისებრივი

დანაწევრება, დანაწევრების სიხშირის კოეფიციენტით საშუალოდ 5კმ/კმ2-ზე. მისი

ამგებელი ქანების მაღალ მგრძნობიარობასთან ერთად ეროზიული და

გრავიტაციული პროცესებისადმი, მათი ინტენსიური დანაოჭება, აშლილობა და

გართულება სხვადასხვა მიმართულების წყვეტითი დისლოკაციებით. აუზის

მორფოსტრუქტურული პირობების, ამგებელი ქანების დენუდაცია-ეროზიული

პროცესებისადმი დამყოლიანობის და ნაოჭთა ორიენტაციის თავისებურებასთან

დამოკიდებულებაში ეროზიული ფორმების გეოლოგიური განვითარების

ისტორიაში იკვეთება 2 ეტაპი _ საკუთრივ მდ. ვერეს ხეობის ქვედა მეოთხეულის

პერიოდის, რომელიც უკვე გადასულია სიმწიფის სტადიაში, თანამედროვე

აქტიური განვითარების სტადიაში მყოფი ხრამები, რომელთაც ჯერ კიდევ ვერ

ჩაუჭრიათ სუბსტრატის ქანები.

ამრიგად მორფო-გეოლოგიური პირობებიდან გამომდინარე მდ.ვერეს აუზის

სივრცეში რელიეფის ვერტიკალური ჩაჭრის სიღრმე მერყეობს 5-10მ-დან (სრულიად

ახალგაზრდა ხრამების სახით) 100-150მ-ით და მეტი მეორე-მესამე რიგის

მდინარეებში და 400-500მ-ში საკუთრივ მდ. ვერეს აუზის წყლების მიმღები

მთავარი ხეობა. შესაბამისად ამ სხავადასხვა ასაკისა და გენერაციის ეროზიულ



32


ფორმებში ღვარცოფმაპროფილებელი გეოლოგიური კერების ფორმირება ხდება

სხვადახსვა სახის გეოლოგიური პროცესებით და მათი რაოდენობრივი ხარისხით.

ყურადსაღებია, რომ მდ. ვერეს ყველა შენაკადი, ცალ-ცალკე თუ ერთობლიობაში,

ქმნიან ფართო სივრცის წყალშემკრებ აუზს, რომელთა ხანგრძლივი წვიმისა და

თოვლის ინტენსიური დნობის პერიოდში დამოკიდებული წყალსადინარებით

ჩამოყალიბებული ზედაპირული ჩამონადენის თავმოყრის შემდეგ აუზის მთავარ

წყალსადინარში (ვერეს ხეობა), ქმნიან მნიშვნელოვანი მოცულობის წყლის ხარჯს.

ამას თუ დაემატება გეოლოგიური ფაქტორებით გართულებული (მეწყრულ-

გრავიტაციული პროცესები) ზედაპირული ჩამონადენის რეჟიმის შეცვლა და

თავისუფალი წყლის გაჯერება მყარი ინერტული მასალით, მკვეთრად იცვლება

წყლის ნაკადების ბუნებრივი რეოლოგიური ბუნება და იღებს ღვარცოფული

ხასიათის მდგომარეობას, და იმისდა მიხედვით, თუ რა კონცენტრაციით

მონაწილოებენ გეოლოგიური კომპონენტები, შეიძლება გადავიდეს

ექსტრემალურში, ხშირ შემთხვევაში კატასტროფული შედეგებით. ამასთან თუ

როგორი პროპორციით მონაწილეობს გეოლოგიური პროდუქტი მდინარის

წყალმოვარდნის რეჟიმის პირობებში, შეიძლება გვქონდეს საქმე დაბალი

სიმკვრივის წყალნატანის ღვარცოფულ ნაკადებთან, ანდა მაღალი სიმკვრივის

ქვატალახოვანი რეოლოგიური ბუნების ღვარცოფულ ნაკადებთან. სწორეს

ტიპიური კატასტროფული ხასიათის ღვარცოფებთან გვქონდა საქმე 2015 წლის 13-

14 ივნისს განვითარებულ ღვარცოფებთან, რომელიც ჩამოყალიბდა სინერგიზმში

უარყოფითი მეტოროლოგიური მოვლენებით გამოწვეული თავსხმა წვიმებისა და

მეწყრულ-ეროზიული პროცესების გააქტიურების შედეგად. რა თქმა უნდა ამ

კატასტროფის პირველადი წყარო იყო თავსხმა წვიმები, რომელიც გაგრძელდა

რამდენიმე საათი. სამწუხაროდ, ერთად ერთი თბილისის დაბალ ჰიფსომეტრიულ

დონეზე არსებული მეოტეოსადგურით მოცემული ნალექები აღირიცხა 41მმ-ის

ოდენობით. მართალია ამ რაოდენობის ნალექები ითვლება ქვედა საზღვრად



33


ღვარცოფების ტრანსფორმირების შესაბამის მაღალი სენსიტიურობის გეოლოგიურ

გარემოში, მაგრამ ეს ციფრი ვერ ასახავს იმ რეალობას, რომელსაც სინამდვილეში

ადგილი ჰქონდა მაღალმთიან ზონაში, ვფიქრობთ 100მმ-ზე ზევით. თუ ამას

დაუმატებთ იმ გარემოებას, რომ თბილისის მეტეოსადგურის მონაცემებით მარტო

2015 წლის აპრილ-მაისში 13 ივნისამდე მოსული ნალექების ჯამმა შეადგინა

საშუალო მრავალწლიურზე 60%-ზე მეტი, გასაგები იქნება, თუ რატომ

გააქტიურდა ასე ძლიერ, მეწყრული პროცესები თბილისის ტერიტორიაზე. მით

უმეტეს დიდი დახრილობის ფერდობებზე სადაც მოსული ნალექების

მნიშვნელოვანი რაოდენობა გადავიდა გრუნტის ინფილტრაციაში ხელი შეუწყო

მთის კალთების ხშირი ტყით დაფარვამ, ამას მოჰყვა ისედაც ჰომეოსტატიზმის

ზღვრულ მდგომარეობაში მყოფი მთის კალთის ამგები ლითოლოგიურად

სენსიტიურ და სტრუქტურულად ხელშემწყობ ქანებში გრავიტაციული მეწყრების

განვითარება.

თუ გავაანალიზებთ არასრულ ისტორიულ-სტატისტიკურ მონაცემებს მდ.

ვერეს ხეობაში მოსული წყალმოვარდნების და წყალდიდობების შესახებ,

რომლებიც უმეტეს შემთხვევაში გეოლოგიური პროცესების გააქტიურების

შემთხვევაში გადადის კატასტროფული ხასიათის ღვარცოფებში, ნათელი გახდება,

რომ ამ სახის სტიქიურ მოლენებს არაერთხელ ჰქონია ადგილი, რომლის დროსაც

ქალაქის ინფრასტრუქტურამ განიცადა უდიდესი ზარალი, ხშირად ადმიანთა

მსხვერპლით, მაგალითისათვის მოვიყვანთ რამდენიმე შემთხვევას: 1924 წლის 12

ივნისს 8 საათზე ძლიერი წვიმების შედეგად, რომელიც გაგრძელდა 1 საათი,

მოვარდნილმა ღვარცოფულმა ნიაღვარმა გაიტაცა ვერეს ხობაში დროებით

დაბანაკებული გლეხები თავიანთი ხარ-ურმებით და შეუყრია მტკვარში (1924წლის

14 ივნისს გაზეთ `კომუნისტში~ გამოქვეყნებული სტატია). 1940 წლის 10 მაისს

თბილისის ტერიტორიაზე არსებულ ყველა მდინარეში და ხევში ადგილი ჰქონდა

წყალმოვარდნებს და ღვარცოფებს.კონკრეტულად მდ. ვერეს აუზში



34


განვითარებულმა წყალმოვარდნებმა და ღვარცოფებმა ჩამოიტანა ქალაქის

ტერიტორიაზე დიდი რაოდენობის ლამი და ხრეში, დაიტბორა ეზოები,

სარდაფები, ქუჩები, ხოლო ვარაზის ხევიდან წამოსულმა ნიაღვარმა წალეკა

უნივერსიტეტის ქუჩაA და ტრამვაის ლიანდაგი. ამ დღეს დაფიქსირდა 109-მმ

ნალექი.

ასეთივე სიძლიერის კატასტროფული წყალმოვარდნა-ღვარცოფები დაფიქსირდა

1960 წლის 4 ივლისს, დაიტბორა ზოოპარკის მნიშვნელოვანი ტერიტორია, წყლის

ხარჯი იყო 259მ3/წმ. ზარალი დიდი იყო. ზოგიერთი წყაროთი წყალმოვარდნა-

ღვარცოფების გავლას ადგილი ჰქონდა 1961 წელსაც, რომელმაც მაშინაც დიდი

ზარალი მიაყენა ზოოპარკის ინფრასტრუქტურას, დაიღუპნენ ცხოველები.

წყალმოვარდნა-ნიღვრებს ადგილი ჰქონდა 1972 წელსაც, მაგრამ

კატასტროფული ხასიათის ღვარცოფული ხასიათის წყალმოვარდნები დაფიქსირდა

1980 წლის 13 მაისს, როდესაც კოკისპირული წვიმების შედეგად გაირღვა წყნეთში

არსებული ხელოვნური წყალსაცავის მიწაყრილის ჯებირი, რომელმაც იმსხვერპლა

8 ადამიანი, დაანგრია სახლები, დაიღუპა დიდი რაოდენობის პირუტყვი და

კოლოსალური ზარალი მიაყენა ზოოპარკის ინფრასტრუქტურას.

1999 წლის 28 აგვისტოს ადგილი ჰქონდა წყალმოვარდნებს და

ღავრცოფული ხასიათის წყალნატანი ნასალის ქალაქში გამოტანას, ასეთივე

ხასითის მოვლენებს ჰოქნდა ადგილი 2002 წლის 15 ოქტომბრესა და ბოლოს 2015

წლის 3 ივნისისა და13-14 ივნისის კატასტროფები მდ. ვერეს აუზში.

როგორც სტატისტიკური ანალიზით ირკვევა მდ. ვერეს აუზში წყალმოვარდნების,

ღვარცოფების და მეწყრების მთავარი გამომწვევი ფაქტორია უხვი ატმოსფერული

ნალექები და ზედ დართული გეოლოგიური გარემოს მაღალი მგრძნობიარობა ამ

ხასიათის მოვლენებისადმი.

მრავაწლიანი გეოლოგიური დაკვირვებებით და ანალიზით დადგენილია,

რომ შესაბამის გეოლოგიურ გარემოში ღვარცოფები ფორმირდებიან 40-50მმ



35


ნალექების მოსვლის შემთხვევაში დღე-ღამეში და რაც უფრო ძლიერია თავსხმა

წვიმების ინტენსივობა, მით ეს უარყოფითი მოვლენები მით უფრო გადადიან

ექსტრემალურ მდგომარეობაში. თბილისის ტერიტორიის ფარგლებში ასეთი

ექსტრემალური ხასიათის ღვარცოფული ხასიათის წყალმოვარდნები.

არსებული სტატისტიკური მასალების ანალიზი გვიჩვენებს, რომ ქალაქის

სივრცეში ამ სახის ექსტრემალური მოვლენების მაპროვოცირებელი კოკისპირული

ნალექები 50მმ-ზე ზევით 1881-2014 წლებში (ე.ი. 133 წლის პრიოდში) – 52-ჯერ,

რაც მიუთითებს რომ მისი განმეორებადობის საშუალო ალბათობა შეადგენს

წელიწადში 0.4. ამასთან თუ 1960-1980 წლებში მისი განმეორებადობა დღე-ღამეში

მოსული წვიმის წყლების 50მმ-ზე ზევით ნალექებით განმეორებადობის

ინტერვალი შეადგენდა საშუალოდ 5.41 წელი, 1981-2000 წლებში განმეორებადობის

ინტერვალმა შეადგინა 0.48, ხოლო ამრიგად სრული პასუხისმგებლობით შეიძლება

ითქვას, რომ 2015 წლის 13-14 ივნისის წყალმოვარდნა-ღვარცოფების

მაპროვოცირებელი ატმოსფერული ნალექების რაოდენობა ბევრად აღემატებოდა

ქალაქში დაბალ ნიშნულზე განლაგებულ მეტეოსადგურიდან მიღებულ

მაჩვენებლებს. ამასთან ამ სახის კატასტროფული ღვარცოფული ხასიათის

წყალმოვარდნები გარკვეულ წილად განაპირობა მდ. ვერეს აუზის მარჯვენა

შენაკადის სათავეში წარმოქმნილმა გრავიტაციული ხასიათის ერთ-ერთმა მეწყერმა,

რომლის ფართობი შეადგენს 32ჰა-ს, ხოლო გრავიტაციული მოწყვეტის ფლატის

სიმაღლე 6-7მ, საერთო მოცულობით 1მლნ-მდე კუბ. მეტრი, მეწყრის საშუალო

სიგანე 350მ.მისი საერთო სიგრძე მოწყვეტის არედან მდ. ვერეს კალაპოტამდე

შეადგენს 3.8კმ.

ჩვენს შემთხვევაში არ გვაქვს საქმე ტიპიურ მეწყრულ მოვლენებთან,

როდესაც მისი დინამიკაში მოყვანა ხდება "ტენიანობის ეფექტის" გაზრდით

მოძრავი ქანების ძვრად კონსისტენციამდე დაყვანით.ამ ტიპის მეწყრის

შემთხვევაში ადგილი აქვს შრეების დახრილობისა და რელიეფის ზედაპირის



36


დაქანების თანხვედრას, სადაც იწყება გაფიქლებული თიხების მორიგეობა

ქვიშაქვებთან. იწყებენ გრავიტაციული ძალით გადაადგილებას პირველ

მონაკვეთში ბლოკურ-ცოცვით რეჟიმში, დაახლოებით 300მ-ზე, სადაც

გადაადგილებასთან ერთად ფერდობის კალთაზე რჩება მნიშვნელოვანი

რაოდენობის ქვიშაქვების ბლოკების მსხვილი დამსხვრეული ლოდები (იხ.

სურ.#3). შემდეგში სოფ. ახალდაბამდე დაახლოებით 700მ სიგრძეზე გადადის

დენად პლასტიურ მდგომარეობაში, სოფლის გზის ქვემოთ, სადაც უშუალოდ

ექცევა ჯოხანის წყლის საკმაოდ ღრმად ჩაჭრილ ხეობაში.დიდი დახრილობის

მდინარის კალაპოტში მოხვედრის შემდეგ გადადის ტიპიური ღვარცოფული

ხასიათის მოძრაობის რეჟიმში, რომლის ლოდნარ-ქვატალახოვანი მასა დიდი

ენერგიით ეხეთქება მდ. ვერეს ხეობის კალაპოტს, ახდენს მის მოკლე

ინტერვალით შეგუბებას, მდინარე ვერეს დონე აიწია 3-4მ-ზე, თუმცა საერთო

ხარჯის გაზრდაში მნიშვნელოვანი როლი არ უთამაშია. ნაკადი ადგილზე ტოვებს

ლოდნაროვან მასას (იხ. სურ. #4) და ვერეს ხეობაში აგრძელებს მოძრაობას

უმთავრესად წვრილი ფრაქციით გაჯერებული, რომელსაც თან მიაქვს მეწყრული

სხეულიდან ჩამოტანილი მოგლეჯილი ხის მასალა. ამ ერთმანეთში არეულმა

წყალ-ტალახ-ქვიანმა მასამ წატაცებული დიდი რაოდენობის ხე-მცენარეულობასთან

ერთად ჩამოიტანა ქალაქის ტერიტორიაზე. მიგვაჩნია, რომ სწორედ ხე-მცენარეები

აზელილი ტალახოვან მასაში გახდა მთავარი მიზეზი მდინარის კალაპოტში

არსებული გვირაბების ჩახერგვა-გადაკეტვა და ტალახოვანი ნაკადების გადადინება

კალაპოტის გარეთა სივრცეში, რამაც გამოიწვია ასეთი დიდი ტრაგედია ქალაქში,

დაიღუპა 20-მდე ადამიანი, განდგურდა ზოოპარკის დიდი ნაწილი ცხოველებთან

ერთად, მდინარესთან ახლოს მდებარე რიგი საცხოვრებელი სახლები, გზები და

სხვა სახის ინფრასტრუქტურა და საერთო ზარალმა 100მლნ ლარს გადააჭარბა.



37



მდ. ვერეს ხეობაში განვითარებული სტიქიური მოვლენა უკავშირდება

თავსხმა წვიმის შედეგად მდინარის სწრაფ ადიდებას და, რაც ძირითადი მიზეზია,

სოფ. წყნეთსა და ახალდაბას შორის მდინარის მარცხენა კალთაზე წარმოქმნილი

800 ათასი - 1 მლნ კუბურ მეტრი მოცულობის გრუნტის მოწყვეტასა და მისი

მნიშვნელოვანი ნაწილის ღვარცოფულ ნაკადად მდინარე ვერეს კალაპოტში

შეღწევას. ნახაზი 5: მდ. ვერეს პროფილი მდ. ჯოხონისხევის შესართავს ქვემოთ

• ქ. თბილისის ვაშლიჯვრის მეტეოროლოგიური სადგურის (უახლოესი

დაკვირვების პუნქტი) მონაცემებით, 2015წ. 13 ივნისს 21სთ. 45 წთ.-დან 14

ივნისის 01სთ.35წთ-დე აღინიშნა ძალიან ძლიერი წვიმა. ნალექების

რაოდენობამ შეადგინა 49 მმ, რაც ივნისის თვის ნორმის 67%-ია.

• 03.06.2015 წელს, თსუ-ს ჰიდრომეტსადგურის სპეციალისტების შეფასებით

(მდებარეობდა მდ.ვერეს ხეობაში თამარაშვილის გვირაბის ზემო

პორტალთან), მდ.ვერეს ხარჯი შეადგენდა 155 კუბ. მ/წმ -ში.

• ცნობისათვის - 1960 წლის 4 ივლისს დღისით მოსულმა ნალექების

რაოდენობამ შეადგინა 34,6 მმ. ნორმის 48%. იმავე დღეს კოჯრის

მეტეოსადგურის მონაცემებით დღე-ღამური ნალექების ჯამმა 120მმ ნალექი

შეადგინა.



38


• ცნობისათვის - 1972 წელს ხარჯი შეადგენდა 155,3 კუბ. მ/წმ -ში, რაც

ხეობამ და გვირაბებმა თბილისის ფარგლებში ჩვეულებრივ რეჟიმში

გაატარა. ოფიციალური მონაცემის მიხედვით, 100 წლიანი განმეორებადობის

(1%-იანი უზრუნველყოფის) ხარჯი შეადგენს 240 კუბ.მ/წმ-ს.

• შედარებისთვის - 13-14 ივნისის ნალექები ბევრად (2/3-ით) ნაკლებია 2012

და 1972 მაქსიმალურ მაჩვენებლებთან შედარებით. მიუხედავად ნალექების

სიმცირისა (მოცემული სადგურის მონაცემებით), თბილისის ფარგლებში

შემოვიდა 468 კუბ.მ/წმ ღვარცოფული ნაკადი (გაანგარიშებით).

• მოსულმა თავსხმა წვიმამ გამოიწვია მდ. ვერეს ხეობაში მდინარის წყლის

დონის კატასტროფული ადიდება. წყლის დონემ ვერეს ხეობაში საშუალო

მრავალწლიურ დონესთან შედარებით აიწია 3,4-4,0 მეტრით.

• ქ. თბილისის ფარგლებში მდ. ვერეს წყალგამტარ გვირაბებთან მოხდა

შეტბორვები, რის დროსაც წყლის დონემ ახალი ავტოგზის გვირაბებთან 10-

12 მეტრით, ხოლო ვაკე - საბურთალოს გზაგამტარის (თამარაშვილის ქუჩა)

გვირაბთან 18-20 მეტრით აიწია.

• იმ შემთხვევაში თუ არ განვითარდებოდა ღვარცოფული პროცესი ტყის

მასივის ჩართვით, რომლის პროგნოზირება დროში, ადგილმდებარეობასა

და მოცულობებში პრაქტიკულად შეუძლებელია, უნდა დაუშვათ, რომ არ

მოხდებოდა მასიურად წყალსადინარების დახშობა და ქალაქში ნაკლები

ტრაგიკულიშემთხვევა იქნებოდა.

• მსგავსი მოვლენებისაგან მდ. ვერეს ხეობის დასაცავად,

სამინისტრომ/სააგენტომ ოპერატიულად დაიწყო სამუშაობები ხეობაში

ავტომატური ნალექმზომებისა და ჰიდროლოგიური სადგურების

დასამონტაჟებლად (ნალექმზომების დამონტაჟება უკვე მიმდინარეობს).

დაწყებულია ქმედებები სწრაფი შეტყობინებისა და გაფრთხილების

სისტემებისა ოპერატიულად შესაძენად და დასამონტაჟებლად.



39


• მზადდება პაკეტი შესაბამისი უწყებებისადმი, მათ შორის სამშენებლო,

მდ. ვერეს კალაპოტური პროცესების რეგულირებისა და კომპეტენციის

ფარგლებში, ხეობის ქალაქის ნაწილის საინჟინრო დაცვის

რეკომენდაციებით.

6. გეოლოგიურად უკიდურესად გართულებული ცალკეული

უბნების შეფასება

6.1 წყნეთი-ბეთანიის საავტომობილო გზის მონაკვეთზე განვითარებული

მეწყრის გეოდინამიკური მდგომარეობის შეფასება

მეწყერი განვითარებულია ჩრდილო-ჩრდ.დასავლური ექსპოზიციის 40-500-

ანი დახრის ფერდზე, დაწყებული მისი თხემიდან და გავრცელებული სოფ.

ახალდაბის მიდამოებამდე.

მეწყერი გეგმაში ელიფსური ფორმისაა, მის მიმდებარედ განლაგებული

მცირე მეწყრული გააქტიურებებით. მისი სათავე განლაგებულია თხემურ ნაწილში

_ 1415-1420 (0473368, 4613653) მეტრ აბს. ნიშნულების ფარგლებში, ხოლო ბაზისს

წარმოადგენს ახალდაბა-წყნეთის საავტომობილო გზის მიმდებარე ტერიტროია

1250-1280 (0473390, 4613976) მეტრი აბს. ნიშნულების ფარგლებში. მათ შორის

სიმაღლეთა სხვაობა 150-180 მეტრია, სიგრძე 1კმ, ხოლო მეწყრული სხეულის

საშუალო სიგანე 350 მეტრი. მეწყრის ვიზუალური სიმძლავრე, გამომდინარე

მოწყვეტილი შრეებიდან და გაშიშვლებებიდან, შეადგენს მის აღმოსავლურ

ფრთასთან 2-3 მეტრს, ხოლო დასავლეთ ფრთასთან მერყეობს 2-3 მეტრიდან 5-7

მეტრამდე.



40


მეწყრის აღმოსავლეთ ფრთის მიმდებარედ განვითარებულია აღმ.-დას.

მიმართულების სამი მეწყრული ნაპრალი, სიგრძით 20-30 მეტრი, სიგანით 0.5-დან

1.0 მეტრამდე და ხილული სიღრმით 0.2-დან 1-1.5 მეტრამდე (ნაპრალები: 1)+1309მ,

0473339, 4613833 ; 2)+1354მ, 0473349, 4613777; 3)+1401მ, 0473361, 4613676) - სურ. #5,6,7

.


სურ. #7

მეწყრის დასავლეთი ფრთის მიმდებარედ განვითარებულია ორი მეწყრული

ნაპრალი, ერთი განლაგებული თხემთან, სამხედრო ბაზიდან 100-150 მეტრში,

სიგრძით 100 მეტრამდე, სიგანით 0.2-0.4 მეტრი (სურ.#8), ხოლო მეორე 1274მ. აბს.

ნიშნულთან საავტომობილო გზის ქვევით X(472999, 4613805), ნახევარრკალის



41


ფორმის, სიგანით 0.5 მეტრამდე, ხოლო ხილული სიღრმით 0.5-დან 1.0 მეტრამდე

(სურ.#9).

.


მეწყრული სხეულის შემდგომი რეგრესული განვითარება ამ ეტაპზე

გამორიცხულია, ხოლო სიგანეში სავარაუდოდ გაიზრდება (მიმდებარე

ნაპრალებიდან გამომდინარე) 150-200 მეტრით, ასევე სავარაუდოა მისი წინსვლითი

განვითარება.

მეწყრული საფეხურები არ ფიქსირდება, რადგანაც მეწყერი წარმოდგენილია

კლდოვანი შრეების სარკისებური ტალღოვანი ზედაპირით (სურ.#10), რომლებზეც

აკუმულირებულია ნამსხვრევი მასალა, რომელშიც შეიძლება გამოიყოს

რამოდენიმე საფეხურისმაგვარი დაგროვება, განსაკუთრებით მეწყრული სხეულის

ზედა ნაწილში. ნამსხვრევი მასალა წარმოდგენილია სხვადასხვა ზომის კლდოვანი

მონატეხებითა და ლოდებით (5-6 მეტრიდან 10-12 მეტრამდე) – სურ.#11.



42


სურ. #10 სურ. #11

მეწყერი მოძრაობის მექანიზმის მიხედვით იყოფა სამ ნაწილად, ზედა

ნაწილი თხემიდან წყნეთი-ბეთანიის საავტომობილო გზამდე ბლოკურ-სრიალის

ტიპისაა, შემდგომ სოფ. ახალდაბამდე გადადის დენად-პლასტიკურში (სიგანით 70-

100მ), რომელიც ბოლო ნაწილში, მდ. ვერემდე ტრანსფორმირდება და ატარებს

ღვარცოფულ ხასიათს (მდ. ჯოხანის ხევი). მეწყრის განვითარების სრული სიგრძე

თხემიდან მდ. ვერემდე (+624მ) 3.8კმ-ია. – სურ. #12)

სურ. #12

ღვარცოფულმა ნაკადმა დროებით (1-2 წუთი) შეაგუბა მდ.ვერე, თუმცა

კლასიკურ შეგუბებას და მის გარღვევას ადგილი არ ჰქონია და შესაბამისად მდ.



43


ვერეს ხარჯი მნიშვნელოვნად არ გაზრდილა. შეერთების უბანზე ცალკეული

ლოდების დიამეტრი 1,5-2,0მ-ს აღწევს (სურ. #13).

სურ. #13

მეწყრული პროცესი გეოლოგიურად განვითარებულია ზედა ეოცენის წყებაში,

წარმოდგენილი სქელი და მასიური ქვიშაქვებით თიხების შუაშრეებით, რომლებიც

გადაფარულია 0.5-2.0 მეტრი სიმძლავრის (ზოგან მეტიც) დელუვიური თიხნაროვანი

დანალექებით, დაფარული ტყის საფარით.

მეწყრის მოქმედების არეალში მოექცა სამი საავტომობილო გზა: 1) პირველი _

მეწყრის თხემურ ნაწილში, ადგილობრივი დანიშნულების (ენერგეტიკოსების)

გრუნტის გზა, რომელიც მოწყვეტილია რამოდენიმე ასეული მეტრის სიგრძეზე და

ასევე დასრიალებულია მის მიმდებარედ აღმართული მაღალი ძაბვის ანძა (სურ.

#14); 2) მეორე _ წყნეთი-ბეთანიის დამაკავშირებელი ცენტრალური საავტომობილო

გზა ჩაწყვეტილია 350 მეტრ სიგრძეზე (სურ. #15) მესამე _ წყნეთი-ახალდაბის

დამაკავშირებელი ასფალტირებული საავტომობილო გზა, დაზიანებული და

გადაფარული მეწყრული ღორღოვან-ლოდნაროვან-თიხნაროვანი მასებით (სურ. #16).



44


სურ. #14 სურ. #15

სურ. #16

აქვე გვინდა აღვნიშნოთ, რომ მხოლოდ ბაგები, წყნეთი, ახალდაბის

დასახლებულ უბნებში და მიმდებარე ტერიტორიაზე გააქტიურდა ან ახლად

წარმოიქმნა სხვადასხვა მასშტაბისა და საშიშროების რისკის მქონე 75 მეწყრული

სხეული.

რაც შეეხება მდ. კორქების ხევში (ბაგების ხევი, უკანხევი), დაბა წყნეთის

მიმდებარედ გააქტიურებულ მძლავრ მეწყრულ სხეულს, აღნიშნულზე ჯერ კიდევ

2014 წლის აგვისტოს თვეში გარემოს ეროვნული სააგენტოს გეოლოგიის

დეპარტამენტის მიერ განხორციელდა სათანადო კვლევები. დადგინდა, რომ ბოლო

1 წლის მანძიილზე მნიშვნელოვან ცვლილებებს მეწყრულ სხეულზე ადგილი არ

ჰქონია.



45


6.2 დაბა წყნეთსა და სოფ. ახალდაბას შორის არსებული ღვარცოფული

ხევების და მეწყრული უბნების გეოდინამიკური მდგომარეობის შეფასება

წყნეთისა და ახალდაბის შემაერთებელი საავტომობილო გზის გასწვრივ და

მისი გადამკვეთი ხევების მიმდებარედ ჩვენს მიერ შეფასებული იქნა

თანამედროვე გეოლოგიური პროცესები, რომლებიც განვითარდა 2015 წლის 13-14

ივნისს, რამდენიმე საათიანი გადაუღებელი კოკისპირული წვიმების ფონზე.

კვლევისას ვიზუალურად შეფასებული იქნა რამოდენიმე (ხუთი + ერთი

პირობითი) ხევის ზემოქმედება და მეწყრული პროცესების მასშტაბები, რომლებიც

მოცემულია ქვემოთ:

1) მდ. საყდრისხევი (X-471988; y-4614829) _ აღნიშნული ხევი ამ დრომდე

წარმოადგენდა უწყლო სადინარს, სიღრმითა და სიგანით 2-3 მეტრი. ამჟამად მისი

სიღრმე 5-6 მეტრია, სიგანე ძირზე რამოდენიმე მეტრი, ხოლო ზედა ნაწილში 6-7

მეტრი (სურ.#17,18,19,20,21). ხევიდან გამოვარდნილი ღვარცოფული ნაკადის

ზემოქმედებით დაინგრა ხევის ღერძზე განლაგებული მაღაზია და საცხოვრებელი

სახლი, დეფორმირდა და ჩაინგრა საავტომობილო გზა. ნაკადმა დატბორა გზის

გადაღმა მდგარი საცხოვრებელი სახლის პირველი სართული (რისკის ფასად

მოხერხდა მცირეწლოვანი ბავშვის გამოყვანა), დაიტბორა და დაშლამა

საკარმიდამო, დინებამ მოგლიჯა ტაძრის სიახლოვეს კლდოვანი ფერდი (4-5 მეტრი

სიმაღლის), რისკი მაღალია.



46


sur. #17

sur. #18 sur. #19

სურ. #20 სურ. #21



47


2) წყაროსხევი (X-472110; Y-4614839) _ მის გასწვრივ დაზიანდა გზის ვაკისი,

მიმდებარე პარაპეტები და საყრდენი ბეტონის კედელი(სურ.#22,23), რისკი

დაბალია.

სურ. #22 სურ. #23

3) მდ. ახალდაბის ხევი (დამპალხევი) (X-472199; Y-4614745) _ ეს ხევი წარმოადგენს

სოფ. ახალდაბის დასახლების პერიფერიულ საზღვარს. მის კალაპოტში

განლაგებულ კაპიტალურ სახლს შეეჯახა ხევიდან გამოვარდნილი ღვარცოფული

ნაკადი, თუმცა ნაგებობა ინარჩუნებს მდგრადობას. ნაკადმა გარეცხა შენობის წინ

არსებული მოედანი, ჩაჭრა გზის ვაკისი და დამეწყრა ხევის მიმდებარე ფერდები,

რისკი მაღალი (სურ. #24, 25, 26).

სურ. #24 სურ. #25



48


სურ. #26

4) მდ. კაიწყალი (X-472250; Y-4614642) _ მისი ზემოქმედებით დაზიანდა

საავტომობილო გზა, დაიმეწყრა ხევის მარცხენა სანაპირო (სიგრძით 50, ხოლო

სიგანით 5-10 მეტრი) – სურ. #27-28, რისკი საშუალო.

სურ. #27 სურ. # 28

5) მდ. ჯოხანის ხევი (X-472820; Y-4614507) – ის წარმოადგენს ძირითადი

მეწყრული სხეულის ნაწილს, რომლის კალაპოტის გასწვრივაც განხორციელდა

ღვარცოფული აკადის გადაადგილება (სურ.#29,30).



49


სურ. #29 სურ. #30

აღნიშნული ხევის მონაკვეთზე, საავტომობილო გზის გასწვრივ, მეწყრული

მასებით მოხდა გზის გადაკეტვა, რომელიც ამჟამად დროებით გაწმენდილია

(გახსნილია გზა). აღნიშნული უბანი ინარჩუნებს მაღალი საშიშროების რისკებს.

6) მდ. ჯოხანის ხევიდან მდ. ზაქრისხევამდე წარმოქმნილია რამოდენიმე

მეწყრული კერა, გზის მიმდებარე ფერდზე განვითარებული რამოდენიმე მეტრის

სიღრმის დახრამვებით, რომლებიც ასევე საშიშორებას უქმნიან საავტომობილო

გზას და მიეკუთვნებიან მაღალი საშიშროების რისკის უბნებს (ეს მონაკვეთებია:

X-472874; Y-4614617 _ X-472915; Y-4614669; X-472934; Y-4614677 _ X-472955; Y-4614716

და ასევე ამ უბნის მიმდებარე 10 მ-იანი სიგრძის მეწყრული ზოლი) – სურ.

#31,32,33

.

სურ. #31 სურ. #32



50


სურ. #33

7) მდ. ზაქრისხევი (X-473332; Y-4615005 _ X-473366; Y-4615022) _ მეწყრული

პროცესით მიტაცებულია გზის ვაკისი (სურ. #34,35), რომელიც აქტიურ ფაზაშია,

რისკი საშუალო.

სურ. #34 სურ. #35

8) მეწყრული პროცესით დაზიანებულია 4-5 მეტრი სიგრძის უბნის ვაკისი (X-

473520; Y-4615042), რომელიც ამჟამად დინამიკაშია, რისკი დაბალი (სურ. #36).

სურ. #36



51


9) წყნეთის განაპირას მდგომი სახლებიდან (X-473748; Y-4615271) სოფ.

ახალდაბას მიმართულებით, საავტომობილო გზის გასწვრივ წარმოქმნილია

რამოდენიმე ათეული მეტრი სიგანისა და სიმაღლის საფეხურებრივი მეწყერი,

განვითარებული თიხებში, რომელმაც გადაკეტა საავტომობილო გზა და საფრთხე

შეუქმნა მოსახლეობას. მეწყერი ამჟამადაც დინამიკაშია და დროის გაწელილ

პროცესში რისკი მაღალია (სურ. #37).

სურ. #37

თბილისის ტერიტორიაზე სტიქიური მოვლენების საშიშროების ზოგადი ანალიზი და 2015 წლის 13-14 ივნისს მდ. ვერეს აუზში განვითარებული კატასტროფებით გამოწვეული მდგომარეობის წინასწარი შეფასება





7. დასკვნები და რეკომენდაციები

დასკვნები:

1. 2015 წლის 13-14 ივნისს მდ. ვერეს წყალშემკრებ აუზში წარმოქმნილი

კატასტროფული მოვლენა გამოწვეული იქნა გეოლოგიური და

ჰიდრომეტეოროლოგიური მოვლენების თანხვედრით. კერძოდ: მეწყერები,

ღვარცოფები, კლდეზვავები, ატმოსფერული ნალექები წვიმისა და სეტყვის სახით,

არსებულ წყალსადინარებზე გვერდითი და სირღმული ეროზია, წყალმოვარდნა

და დატბორვა და რაც ყველაზე მთავარია მდ. ვერეს აუზის რთული

მორფოლოგიური, გეოლოგიური და ტექტონიკური პირობებით. კვლევების

პროცესში გამოვლინდა სუბგანედური მიმართულების (ჩრდილო

აღმოსავლეთიდან სამხრეთ-დასავლეთით) რღვევა, რომელიც ვრცელდება მამა

დავითის ანტიკლინიდან სოფ. კიკეთის მიმართულებით და გაუყვება წყნეთისა

და კოჯორის წყალგამყოფის თხემს. სწორედ აღნიშნულ ზონაში დაფიქსირდა

დიდი მეწყრული სხეულის მოწყვეტა. ამასთანავე სტიქიით მიყენებული ზარალი

და ზიანი გაზარდა ქალაქის ფარგლებში მდ. ვერეს ჭალა-კალაპოტის ზონაში

გასული საუკუნის 50-იანი წლებიდან დაწყებულმა სხვადასხვა სახის საინჟინრო

საქმიანობამ. მათ შორის: საცხოვრებელი სახლების, ავტოფარეხების, გზების და

სხვა სახის ინფრასტრუქტურული ნაგებობების მშენებლობამ;

2. კატასტროფის ჩამოყალიბებაში მნიშვნელოვანი როლი ითამაშა ხანგრძლივმა,

ინტენსიურმა ნალექებმა (ბოლო 2,5 თვის მანძილზე მოსულმა მრავალწლიურ

საშუალოზე 60%-ით მეტმა ნალექებმა), რომელთა მნიშვნელოვანი ნაწილი ჩაიჟონა

ტერიტორიის ამგებ გრუნტებში, ტერიტორიაზე არსებული ხშირი ტყის

გავლენით, რამაც საბოლოო ჯამში მოახდინა მასშტაბური მეწყრულ-

გრავიტაციული პროცესების ჩამოყალიბება, გადასული ღვარცოფულ ნაკადებში;



60


3. ქალაქის ფარგლებში არსებულმა გვირაბებმა სრულად ვერ უზრუნველყვეს

წყალტალახოვანი ნაკადების დროული გატარება, ვინაიდან მათი ჩახერგვა

ძირითადად გამოიწვია ხეობის ფერდობებზე მეწყრების მიერ ტყის საფარის

მოწყვეტამ და გადატანამ მთავარ არტერიაში (მდ. ვერე). მხოლოდ ე.წ. დიდი

მეწყრის ფარგლებში და მიმდებარე ტერიტორიაზე პროცესებმა წაიტაცა 4000-ზე

მეტი კუბ. მეტრი მერქნიანი ხე-მცენარეები;

4. კატასტროფული მოვლენების შედეგად მწყობრიდან გამოვიდა მაღალი ძაბვის

ანძები, გაზსადენები, საავტომობილო გზები, წყალსადენები, წყალგამტარი

კოლექტორები, დაინგრა საცხოვრებელი სახლები და დამხმარე ნაგებობები,

განადგურდა ზოოლოგიური პარკის ნაწილი (დაიღუპა ცხოველთა და ფრინველთა

მნიშვნელოვანი ნაწილი) და რაც ყველაზე სავალალოა ადგილია ჰქონდა

ადამიანთა მსხვერპლს – დაღუპულია 19 ადამიანი, ხოლო უგზოუკვლოდ

დაკარგულია 3 ადამიანი;

5. მდ. ვერეს ბუნებიდან გამომდინარე, რომელზედაც მეტყველებენ ისტორიული

ფაქტები, მსგავს კატაკლიზმებს შემდგომში არაერთხელ ექნება ადგილი.

შესაბამისად საჭირო გახდება რეკომენდაციების შემუშავება შესაბამისი დამცავი

ღონისძიებები გასატარებლად. თუმცა აღნიშნული უნდა განხორციელდეს

ეტაპობრივად.

რეკომენდაციები:

სასწრაფო ღონისძიებებისთვის საჭიროა:

დაინერგოს სწრაფი შეტყობინებების თანამედროვე სისტემები:

o მანამდე ხეობის ვერტიკალური ზონალობის გათვალისწინებით,

ღვარცოფებზე და წყალმოვარდნებზე დასაკვირვებლად ნალექმზომებისა და

ჰიდროლოგიური საგუშაგოების მოწყობა (სამუშაოები მიმდინარეობს);



61


o რაც შეეხება მეწყრულ სხეულებზე ადრეული შეტყობინების სისტემის

ინსტალაციას, მათი გენეზისიდან გამომდინარე აღნიშნული არსებული

სტიქიის ზონაში არაეფექტური იქნება;

o ქალაქის ფარგლებში მდ. ვერეს ჭალა-კალაპოტის ზონა უნდა

გათავისუფლდეს წყლის ნაკადების გატარების დამაბრკოლებელი

სხვადასხვა დანიშნულების შენობა-ნაგებობებისაგან;

o მაღალი საშიშროების რისკის ზონიდან საჭიროა მოსახლეობის

გასახლება;

o უმოკლეს პერიოდში უნდა განხორციელდეს, მდ. ვერეს აუზის აერო-

გადაღება, რათა მოვიპოვოთ დეტალური ტოპოგრაფიული (LIDAR) და

აეროფოტოსურათი დინამიური ანალიზის განსახორციელებლად;

o გაგრძელდეს მონიტორინგული დაკვირვებები გეოდინამიკური

თვალსაზრისით უკიდურესად დაძაბულ უბნებზე;

o შესაძლებლობის ფარგლებში განხორციელდეს მთავარი მეწყრული

სხეულის გაწმენდა;

o დაწესდეს სპეციალური რეჟიმი წყნეთი-ახალდაბის საავტომობილო

გზაზე, სადაც არსებობს მეწყრულ-ღვარცოფული მოვლენების განმეორების

რეალური საშიშროება;

o პრაქტიკულად შეუძლებელია წყნეთი-სამადლოს გზის აღდგენა დიდი

მეწყრის არეალში. შესაბამისად, დროულად უნდა დაიწყოს გზის

ალტერნატიული ვარიანტის შერჩევა.

o მდინარის კალაპოტის განივი კვეთის პარამეტრები გაანგარიშდეს

კატასტროფულ ხარჯზე და გაგანივრდეს, ნაპირები მოეწყოს ლანდშაფტური

დაგეგმარების ხედვით;

o ქალაქის ფარგლებში საავტომობილო გზა მაქსიმალურად გაუყვეს

მდინარის ერთ ნაპირს პერსპექტიული განვითარების ტრასის

გათვალისწინებით;



62


o ქალაქის ფარგლებში მდინარე ვერეს კალაპოტის მეანდრირების მკვეთრი

ცვლილების/გასწორხაზოვნების შემთხვევაში, ნაკადის სიჩქარის

დარეგულირების მიზნით, მოეწყოს ბარაჟები;

o თამარაშვილის ქუჩის გვირაბი დამოკლდეს დასაშვებ სიგრძემდე;

საშუალო პერიოდის ღონისძიებები ჩასატარებელია შემდეგი სახის სამუშაოები,

რომელიც მოიცავს: ტოპო-გეოდეზიურ გადაღებას (საველე), გეოლოგიურ,

ჰიდროგეოლოგიურ, გეოფიზიკურ, ჰიდროლოგიურ და მეტეოროლოგიურ

კვლევებს, რომლის საფუძველზე შედგება სათანადო ანგარიში,

სპეციალიზირებული რუკებით, მათ შორის ტერიტორიის საშიშროების რისკის

მიხედვით დარაიონება (ზონირება), მსხვილ მასშტაბში დასკვნებითა და

რეკომენდაციებით;

განსახორციელებელია შემდეგი სახის საინჟინრო ღონისძიებები, კერძოდ:

o სათანადო კვლევებზე დაყრდნობით უნდა შეირჩეს ის უბნები, სადაც

შესაძლებელი გახდება ეფექტური ღვარცოფშემაკავებელი საინჟინრო

ნაგებობების მოწყობა. საჭიროა, აშენდეს ცხაურის ტიპის რკინა-ბეტონის

კონსტრუქცია მსგავსი ღვარცოფის განვითარების დროს მსხვილი (ხე-

მცენარეების) მასალის დასაკავებლად.

o ამასთანავე, შესაძლებელია არამასშტაბურ-დაბალზღურბლიანი ნაგებობების

მშენებლობა, საიდანაც შესაძლებელი გახდება ჩახერგილი ნატანი მასალის

იოლი ამოღება;

o ვინაიდან ქ. თბილისი გეოდინამიკური თვალსაზრისით იმყოფება

უკიდურესად რთულ მდგომარეობაში და არის რეალური საშიშროება

იმისა, რომ მდგომარეობა კიდევ უფრო გართულდება, ყოველივე ამის

ფონზე, საჭიროდ მიგვაჩნია სპეციალიზირებული სამსახურის შექმნა,

რომელიც უზრუნველყოფს საშიში გეოლოგიური და ჰიდროლოგიური



63


მოვლენებისაგან ქალაქის დაცვას, არა მარტო მდ. ვერეს აუზში, არამედ

დიდი თბილისის სხვა დაძაბულ უბნებზე.

o საქართველოში სტიქიური კატაკლიზმების მნიშვნელოვანი გააქტიურების

ფონზე, აუცილებელია არასასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების მიწის

ფართების განკარგვა განხორციელდეს მხოლოდ წინმსწრები საიჟინრო-

გეოდინამიკური შეფასების შემდეგ. აქედან გამომდიანრე საქართველოს

პრეზიდენტის ბრაძენებულება, რომელიც ამ მიმართულებით 2007 წელს

გაუქმდა, აუცილებლად უნდა ამოქმედდეს.

o განხორციელდეს მდ. ვერეს ხეობის ბუნებრივი პროცესების მოდელირება,

როგორიცაა: ჰიდრავლიკური (წყალდიდოების და წყალმოვარდნების

შემთხვევაში) და საშიში გეოლოგიური პროცესების (მეწყერები,

ღვარცოფები);

o თამარაშვილისა და გმირთა მოედნის გვირაბებს დაემატოს

წყალსადინარები პარალელური გვირაბების სახით;

o ყველა ნაგებობა - გზა, სანაპირო კედლები და მიმდებარე

ინფრასტრუქტურა უნდა გაითვალოს კატასტროფული/მაქსიმალური

შეტბორვისა და წარეცხვის სიღრმის გათვალისწინებით;



64


წინამდებარე ანგარიშის მომზადებაში

მონაწილეობა მიიღეს:

გეოლოგიის დეპარტამენტი:

მ. გაფრინდაშვილმა, ემ. წერეთელმა, მ. ჩალათაშვილმა, ლ. ქებულაძემ,

შ. ლობჟანიძემ, ზ. მაისურაძემ, თ. გერკეულმა, გ. კუნჭულიამ, ვ.

გვაძაბიამ, გ. გაფრინდაშვილმა, ო. ქურციკიძემ, თ. თოღუზაშვილმა, გ.

ჭოტაშვილმა, გ. უნაფქოშვილმა, გ. კაპანაძემ. გრაფიკული მასალა

(რუკები) დაამუშავა გ. გაფრინდაშვილმა.

ჰიდრომეტეოროლოგიის დეპარტამენტი:

რ. ჭითანავამ, ტ. ბერიძემ, ი. მეგრელიძემ, მ. ძაძამიამ, თ. ტბელიშვილმა,

ვ. გელაძემ, ი. ქინქლაძემ, ი. ჯებირაშვილმა, გ. გელაძემ.

Documents

გარემოს ეროვნული სააგენტოnea.gov.ge/uploads/slides/5d01fbbceeec4.pdf · 2019-06-13 · თბილისის ტერიტორიაზე