Upload
others
View
6
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
I nawili
inteleqti
I nawili
gamomcemloba
inteleqti
guram gogiSvili, Teimuraz vefxvaZe,
ia mebonia, lamara qurCiSvili
maTematika
III klasis saxelmZRvanelo
I nawili
gamomcemloba inteleqti
Tbilisi 2011
redaqtori Teimuraz vefxvaZe
guram gogiSvili, Teimuraz vefxvaZe,
ia mebonia, lamara qurCiSvili
m a T e m a t i k a
I nawili
III klasis saxelmZRvanelo
gamomcemloba inteleqti
Tbilisi 2011
Guram Gogishvili, Teimuraz Vepkhvadze,
Ia Mebonia, Lamara Kurchishvili
MaTHS II I
Part I
InTeLeKTI Publishers
Tbilisi 2011
gamomcemloba inteleqtiTbilisi, ilia WavWavaZDis gamz. 17b. tel.: 25 05 22, 91 22 83.
www.intelekti.ge [email protected] [email protected]
intelekti Publishers17b ilia Chavchavadze Ave., Tbilisi, Georgia. Tel.: (995 22) 25 05 22, 91 22 83.
ISBN 978-9941-430-51-0 (`maTematika~, III klasi)ISBN 978-9941-430-42-8 (`maTematika~, III klasi, I nawili)
© gamomcemloba `inteleqti~, 2011.
3
Cveno patara megobaro!
gilocavT axali saswavlo wlis dadgomas. am dRes Cvenc Tqven-saviT mouTmenlad velodiT. Tqven, albaT, mogenatraT mSobliuri skola, saskolo cxovreba, megobrebi. Cven ki axali saxelmZRvanelo mogimzadeT. is dagexmarebaT wina wlebSi naswavlis gaxsenebaSi, codnis gaRrmavebaSi, SemogTavazebT mraval saintereso amocanas da dagexmarebiT kidec maTi amoxsnis gzebis ZiebaSi. Cven erTad gavagrZelebT mogzaurobas maTematikis saocar samyaroSi.
gisurvebT warmatebebs swavlasa da yoveldRiur saqmianobaSi.
guram gogiSvili, Teimuraz vefxvaZeia mebonia, lamara qurCiSvili
avtorTa madloba
kidev erTxel gvinda aRvniSnoT erovnuli saswavlo gegmebisa da Se-fasebis centris eqspertTa Rvawli maTematikis swavlebis reformirebis sakiTxSi. maTTan erToblivma muSaobam didi gamocdileba SegvZina. maTi SeniSvnebi da rekomendaciebi gaTvaliswinebulia Cven mier Sedgenil IV-XII klasis saxelmZRvaneloebSi. am wignebma advilad gaikvlies gza mo-swavleebisken da maswavlebelTa mowonebac daimsaxures.
maswavlebleblTan mravalwliani TanamSromlobis kvalobaze, maTi Txovnis gaTvaliswinebiT gadavwyviteT Segveqmna dawyebiTi safexuris pirveli naxevris (I-III klasi) saxelmZRvaneloebic. gvinda madloba ga-davuxadoT pedagogebs aseTi didi ndobisa da mxar daWerisTvis. imedia, es saxelmZRvaneloebi maT imedebs gaamarTlebs.
did madlobas movaxsenebT gamomcemloba `inteleqts~, uaRresad mWidro SemoqmedebiTi TanamSromlobisTvis.
4
sarCevi
rCevebi wigniT sargeblobisTvis ............................................6
I. ricxvebi 100-mde
1 vkiTxulobT da gamovsaxavT ricxvebs ..........................8
2 vadarebT ricxvebs ................................................................16
3 davasaxeloT uaxloesi aTeuli, oceuli .....................21
4 viyenebT Tvlas .......................................................................25
5 SevkriboT ricxvebi sxvadasxva xerxiT .........................31
6 vkrebT orniSna ricxvebs ....................................................35
7 vaklebT sxvadasxva xerxiT ................................................41
8 vaklebT qveSmiweriT ............................................................44
9 Sekrebisa da gamoklebis xerxebi ....................................50
10 vipovoT Sekrebisa da gamoklebis ucnobi wevri ......56
11 gameoreba ..................................................................................60
II. geometriuli figurebi
1 visaubroT brtyel geometriul figurebze ...............66
2 sigrZis erTeulebi ...............................................................70
3 davasaxeloT geometriuli figurebi asoebis gamoyenebiT ..............................................................................75
4 SevadginoT figura (jgufuri muSaoba) ........................80
5 sivrculi figurebi ..............................................................82
6 perioduli mimdevroba ........................................................87
7 SevadaroT mimdevrobebi .....................................................92
8 gameoreba ..................................................................................95
5
III. 100-ze meti ricxvebi. ricxvebis Sekreba da gamokleba
1 vkiTxulobT da gamovsaxavT ricxvebs ..........................100
2 1000-ze meti ricxvebi ..........................................................108
3 ramden aseuls Seicavs ricxvi? ramdeni aTeulia ricxvSi? .................................................111
4 vadarebT ricxvebs ................................................................114
5 vadarebT da valagebT ricxvebs ......................................117
6 viTvliT aTeulebiT, aseulebiT .....................................120
7 davasaxeloT uaxloesi aTeuli, aseuli .......................126
gameoreba ..................................................................................129
8 SevkriboT aseulebi. SevkriboT aTaseulebi ..............132
9 SevkriboT qveSmiweriT. gviwevs aTeulis gamoyofa .................................................135
10 SevkriboT qveSmiweriT. gamovyofT aseuls, aTeuls ...............................................139
11 gamovakloT aseulebi, gamovakloT aTaseulebi .......144
gameoreba ..................................................................................147
12 gamovakloT qveSmiweriT .....................................................148
maTematikuri niSnebi da maTi gamoyenebis magaliTebi ...............................................................................153
geometriuli figurebi .......................................................153
maTematikuri terminebi ......................................................153
pasuxebi .....................................................................................154
6
r C e v e b i w i g n i T s a r g e b l o b i s T v i s
waikiTxeT es rCevebi, gaecaniT specialuri niSnakebis dan-
iSnulebas.
es niSnaki klasSi Sesasrulebeli samuSaoe-
bis dawyeba ze migviTiTebs. am amocanebis
nom rebi wreebSia Casmuli, feradicaa, maga-
li Tad, 4 .
es niSnaki Sin muSaobisas gankuTvnil amoca-
nebs warmogvidgens. am amocanebis nomrebi
samkuTxedebSia Casmuli, magaliTad, 1 .
am suraTs mosdevs amocanebi, romelTa amo-
saxsnelad xSirad sakmao gamWriaxobis gamov-
lenac mogviwevs. am amocanebis nomrebi oTx-
kuTxedSia Casmuli, magaliTad, 4 .
am niSnakiT jgufuri muSaobisTvis gankuT-
vnili amocanebia gamoyofili.
am niSnakiT TamaSebia aRniSnuli. maTSi ga-
mar jveba SeuZlebelia maTematikuri cod-
nis ga reSe.
vin iqneba pirveli. am niSnakiT warmodge-
nili amocanebis amoxsnisas ecadeT, gam-
WriaxobasTan erTad sxa rti azrovnebac ga-
moavlinoT.
am niSnakiT gamoyofili yvela amocana unda
gadaita noT rveulSi da DSemdeg SeasruloT.
jgufuri
saSinao
moisazre
i
klasSi
rv
eul
Si!
gaufrTxildiT wigns!
masSi Tqvenma Canawerebma wigni SeiZleba sxvebisTvis gamousadegari gaxados!
ricxvebi 100-mde
I Tavi
8
vkiTxulobT da gamovsaxavT ricxvebs1klasSi
suraTze aTeulebia gamosaxuli.
• sul ramdeni aTeulia?• ramdeni erTeulia 2 aTeuli?• radeni aTeulia 30 erTeuli?• daasaxeleT ricxvebi: 40, 50, 60, 70, 80, 90.• ramdeni erTeulia 90?• ramdeni aTeulia 90?
gamoiyeneT kvadratebi ( ) da warmoadgineT40 aTeulebad. aCveneT, rom
40 erTeuli = 4 aTeuli = 40.
1
2
3
suraTze 10 aTeulia gamosaxuli.
10 aTeuli aris asi erTeuli, anu 1 aseuli: 100
• ramdeni aTeulia aTi erTeuli?
• ramdeni aTeulia oci erTeuli?
1 2
9
ra ricxvebia warmodgenili suraTebiT?
• mocemuli raodenobidan sworadaa Tu ara gamoyofili aTe-ulebi da darCenili erTeulebi?
• gadaitaneR rveulSi cxri li da suraTis mixed-viT Se av seT:
• gamoiyeneT wreebi da warmoadgineT 36 aTeulebiTa da darCe nili erTeulebiT.
• gadaitaneT rveulSi daSeavseT cxrili:
SearCieT ricxvebi suraTis mixedviT:
5
6
7
4
aTeulebi erTeulebi
? ?
23
aTeulebi erTeulebi
? ?
36
23 erTeuli = ? aTeuli = ? erTeuli
? aTeuli ? erTeuli20 + 4 = ?
? aTeuli = ? erTeuli = ?
1 2
10
ra ricxvia warmodgenili?
ipoveT jami:
daasaxeleT da CawereT ricxvi, romelic Seicavs:
• waikiTxe ricxvebi: 10, 20, 30, 40, 50, 60, 70, 80, 90, 100.• ramdeni oceulisgan Sedgeba 40; 60; 80; 100? • SeiZleba 50-dan gamoiyos 1 oceuli, 2 oceuli, 3 oceuli?• SeiZleba 90-dan gamoiyos 3 oceuli, 4 oceuli, 5 oceuli?
• waikiTxeT ricxvebi: 31, 34, 38, 36.• daasaxeleT gamotovebuli ricxvebi:
31 = 1 oceuli erTeuli, 31 = 3 aTeuli erTeuli,
34 = 3 aTeuli erTeuli, 34 = 1 oceuli erTeuli,
38 = 1 oceuli erTeuli, 38 = 3 aTeuli erTeuli.
• waikiTxeT ricxvebi: 57, 78, 80, 90, 96.• TiToeul ricxvSi oceulebis gamoyofis Semdeg ramdeni
erTeuli darCeba?
8
9
10
saSinao
1
2
3
60 + 9 70 + 3
? aTeuli ? erTeuli
? + ? = ?
1 aTeuls 8 erTeuls 9 aTeuls 9 erTeuls 10 aTeuls
? aTeuli ? erTeuli
? + ? = ?
1
1
2
2
rv
eul
Si!
11
• waikiTxeT ricxvebi: 35, 56, 70, 77, 94, 100.• gamoyaviT oceulebi TiToeuli am ricxvisgan. ramdeni er-
Te uli darCa?
anisa da lukas unda gaecaT pasuxi sam kiTx vaze:• ramdeni saTvleli Cxiria TiToeul suraT ze?• sul ramdeni Cxiria orive suraTze?• sul ramdeni lurji Cxiria orive suraTze?anim daTvala `lurji~ Cxirebi jer erT,
Sem deg meore suraTze. wiTeli Cxirebic amgva-rad daTvala.
lukam daTvala Cxirebi jer erT suraTze, Semdeg _ meoreze. amis Semdeg gadaTvala oriveze lurji Cxirebi.
romeli maTgani SeZlebs samive kiTxvaze pasuxis gacemas? Tqven ra gzas airCevdiT?
10 kvadratisgan nikam miiRo kvadratebis 1 aTeuli, 10 aTeu-lisgan 1 aseuli. warmoadgineT es raodenoba ricxviT.
50 + 8
90 + 6
60 + 5
40 + 12
4
5
6
7
10
8
11
80 + 7
60 + 16
9
12
ipoveT jami:
12
klasSi
daasaxeleT `mwvane cifris~ mniSvneloba:
risi tolia 27-Si cifri 7-is mniSvneloba?
CawereT ricxvi cifrebiT:
47 orniSna ricxvia. 4 aris aTeulis Tanrigis cifri. 7 _ er-Te ulis.
Cven aT cifrs vicnobT: 0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9.TiToeuli cifriT Caiwereba erTniSna ricxvi.ramdeni cifriT Caiwereba orniSna ricxvebi?orniSna ricxvis aTeulis Tanrigis cifri nuli ar SeiZleba
iyos.38 orniSna ricxvia. am CanawerSi 3 gviCvenebs 30-s, 3-is
mniSvnelobaa 30, 8 gviCvenebs 8 erTeuls.38-s aTeulebiTa da erTeulebiT ase CavwerT: 38 = 30 + 8.
11
12
13
1 2
3 4
4 2
5 5
4 7
3 3
Svidi ToTxmeti asi ocdaCvidmeti
samocdaori oTxmocdaxuTi ormocdaaTi
13
SearCieT `mwvane cifris~ mniSvneloba.
CawereT erTeulebiTa da aTeulebiT: 39, 97, 77.
CawereT sityvebiT ricxvebi: 52, 46, 87
mocemuli ricxvebidan daasaxeleT yvela erTniSna ricxvi. amowereT orniSna ricxvebi
1, 2, 25, 37, 56, 5, 62, 7, 69
14
15
16
83 = 80 + 3nimuSi
saSinao
13
4 5
5 50
1
5 85 50
2 9 79 90
42 32 20
3
4 88 80
5
8 58 80
8
4 74 40
7
6 99 90
10
1 31 10
6
5 22 20
9
5 3nimuSi
5 50
14
dawereT TiToeuli ricxvi cifrebiT:
CawereT aTeulebiTa da erTeulebiT: 35, 17, 45, 96.
CawereT sityvebiT ricxvebi: 21, 80, 11, 52, 39, 9, 16, 47, 70, 87.
14
15
16
oTxmocdaaTi ocdaaTi samocdaTxuTmeti
ocdaoTxi oTxmocdasami ormocdacxra
ormocdaCvidmeti samocdaCvidmeti samocdaxuTi
sul ramdeni Cxiria gamosaxuli?a) 23 b) 30 g) 32.
igivea,^ rac
a) 40 + 8 b) 4 aTeuli g) 8 aTeuli da 4 erTeuli.
7 gogona srialebda yinulze. maT 12 gogona SeuerTda. sul ramdeni gogona srialebs axla yinulze? warmoadgineT miRebuli ricxvi aTeulebiT da erTeulebiT
a) 7 aTeuli 6 erTeuli b) 3 aTeuli 1 erTeuli g) 1 aTeuli 3 erTeuli.
SearCieT swori pasuxi
1
2
3
15
24=a) 4 erTeuli 2 erTeulib) 4 aTeuli 2 erTeulig) 2 aTeuli 4 erTeuli.
ra aris 3-is mniSvneloba ricxvSi 38?a) 3 b) 30 g) 8.
8+4=a) 8+1 b) 4+8 g) 2+4+8.
45=a) 50+4 b) 40+5 g) 4+5.
43=a) 30+4 b) 40+3 g) 4+3.
98=a) 90+8 b) 80+9 g) 9+8.
71=a) 7+1 b) 10+7 g) 70+1.
4
5
6
7
9
8
10