მართლმსაჯულება და ბავშვის უფლებები

სამოქალაქო განათლების დამხმარე სახელმძღვანელო მასწავლებლებისთვის

EU4Justice

@ გაეროს ბავშვთა ფონდი, 2018 წელი

წინამდებარე პუბლიკაცია შექმნილია ევროკავშირის დახმარებით. პუბლიკაციის შინაარსის ევროკავშირის პოზიციად აღქმა დაუშვებელია.

პუბლიკაციაში გამოხატული მოსაზრებანი არ ასახავს გაეროს ბავშვთა ფონდის ოფიციალურ თვალსაზრისს.

სახელმძღვანელო მომზადებულია არასამთავრობო ორგანიზაციის ,,პარტნიორობა

ადამიანის უფლებებისთვის“ მიერ პროექტის ,,მართლმსაჯულების მისაწვდომობის

უფლება ბავშვებისათვის“ ფარგლებში, რომელიც განხორციელდა გაეროს

ბავშვთა ფონდის ხელშეწყობით და ევროკავშირის დაფინანსებული პროექტის

,,მართლმსაჯულების ხელმისაწვდომობის გაუმჯობესება და ბავშვზე მორგებული

მართლმსაჯულების სისტემის განვითარება საქართველოში“ ფარგლებში.

EU4Justice

მართლმსაჯულება და ბავშვის უფლებები

სამოქალაქო განათლების დამხმარე სახელმძღვანელო მასწავლებლებისთვის

5

სარჩევი

რო გორ გა მო ვი ყე ნოთ წიგ ნი �����������������������������������������������������������������������������������������������������������������6

პირველი გაკვეთილი - ბავშვის ძირითადი უფლებები ��������������������������������������������������������������������7ფაზა A – პროვოცირება ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������9ფაზა B – წვდომა ����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������10ფაზა C – რეფლექსია ���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������15შემაჯამებელი დავალება �������������������������������������������������������������������������������������������������������������������15საკითხავი მასალა თემაზე „ბავშვის ძირითადი უფლებები“ �����������������������������������������������������16

მეორე გაკვეთილი - ძალადობა ბავშვის მიმართ ����������������������������������������������������������������������������19ფაზა A – პროვოცირება ����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������20ფაზა B – წვდომა ����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������20ფაზა C – რეფლექსია ���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������22შემაჯამებელი დავალება �������������������������������������������������������������������������������������������������������������������22საკითხავი მასალა თემაზე: „ძალადობა ბავშვის მიმართ“ �����������������������������������������������������������23

მესამე გაკვეთილი - ბავშვის უფლებები პოლიციასთან ურთიერთობისას ������������������������������27ფაზა A– პროვოცირება �����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������28ფაზა B – წვდომა ����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������28ფაზა C – რეფლექსია ���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������33შემაჯამებელი დავალება �������������������������������������������������������������������������������������������������������������������36საკითხავი მასალა თემაზე „ბავშვთა უფლებები პოლიციასთან ურთიერთობისას“ �������������36

მეოთხე გაკვეთილი - დანაშაული და საგამოძიებო მოქმედებები ���������������������������������������������41შემაჯამებელი დავალება �������������������������������������������������������������������������������������������������������������������44საკითხავი მასალა მასწავლებლისთვის თემაზე „დანაშაული და საგამოძიებო მოქმედებები“ ���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������45

მეხუთე გაკვეთილი - მიმართვის უფლება ბავშვთა უფლებების დარღვევის დროს ���������������55ფაზა A – პროვოცირება ����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������56ფაზა В – წვდომა ����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������56ფაზა C – რეფლექსია ���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������57შემაჯამებელი დავალება �������������������������������������������������������������������������������������������������������������������57საკითხავი მასალა თემაზე „მიმართვის უფლება ბავშვთა უფლებების დარღვევის დროს“ ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������58

6

წიგ ნი გან კუთ ვ ნი ლია სა მო ქა ლა ქო გა ნათ ლე ბის პე და გო გე ბის თ ვის და მო ი ცავს ხუთ თე ­მას, რო მე ლიც გაშ ლი ლია ხუთ გაკ ვე თილ ში. ყვე ლა გაკ ვე თი ლი დაწ ვ რი ლე ბი თი სცე ნა რის სა ხით არის წარ მოდ გე ნი ლი. თი თო ე ულ თე მას ახ ლავს სა კითხა ვი მა სა ლა, რო მე ლიც და ­ეხ მა რე ბა მას წავ ლე ბელს სა კითხის ღრმად გა გე ბა სა და გაკ ვე თი ლის და გეგ მ ვა ში. მა სა ლის სწავ ლე ბის თ ვის გა მო ყე ნე ბუ ლია ინ ტე რაქ ტი უ ლი მე თო დი. მოს წავ ლე ე ბის თ ვის გან კუთ ­ ვ ნი ლი და ვა ლე ბე ბის ტექ ს ტი მო ცე მუ ლია მოს წავ ლის წიგ ნ ში. და ვა ლე ბებს ორ მა გი ნუ ­მე რა ცია აქვს. პირ ვე ლი აღ ნიშ ნავს თე მის ნო მერს, მე ო რე კი – და ვა ლე ბის ნო მერს თე მის შიგ ნით. სწო რი პა სუ ხე ბი და მა თი ახ ს ნა­ გან მარ ტე ბე ბი წი ნამ დე ბა რე პუბ ლი კა ცი ა შია მო ცე მუ ლი. ზოგ ჯერ არ არ სე ბობს ცალ სა ხად სწო რი პა სუ ხი. ასე თი სა ვარ ჯი შო ითხოვს მოს წავ ლი სა გან ლო გი კურ აზ როვ ნე ბა სა და სა კუ თა რი პო ზი ცი ის და სა ბუ თე ბას. მოს წავ ­ლე თათ ვის შე საძ ლო უც ნო ბი სიტყ ვე ბის გან მარ ტე ბე ბი მოს წავ ლის წიგ ნ ში მო ცე მუ ლია მინ დორ ზე. გაკ ვე თი ლის მომ ზა დე ბი სას მას წავ ლე ბე ლი ორი ვე წიგნს უნ და გა ეც ნოს.

რო გორ გა მო ვი ყე ნოთ წიგ ნი

გაკ ვე თი ლი 1ბავ შ ვის ძი რი თა დი უფ ლე ბე ბი

9

ბავ­შ

­ვის­ძი­რი­თა­დ

ი­­უფ­ლე­ბე

­ბი

1

მი ზა ნი

მოს წავ ლე თა მი ერ ბავ შ ვის ძი რი თა დი უფ ლე ბე ბის და ნახ ვა ბავ შ ვის უფ ლე ბა თა კონ ვენ ცი­ის და სა ქარ თ ვე ლოს კა ნონ მ დებ ლო ბის ჭრილ ში.

მო სა ლოდ ნე ლი შე დე გე ბი

ცოდ­ნა:­ მოს წავ ლე ებს ეცო დი ნე ბათ ბავ შ ვის ძი რი თა დი უფ ლე ბე ბი და ის, თუ რო მელ სა­მარ თ ლებ რივ დო კუ მენ ტებს ეფუძ ნე ბა ისი ნი.

უნარ­-­ჩ­ვე­ვე­ბი: მოს წავ ლე ებს გა ნუ ვი თარ დე ბათ ანა ლი ზის უნა რი.

და­მო­კი­დე­ბუ­ლე­ბა: ჩა მო უ ყა ლიბ დე ბათ პო ზი ტი უ რი და მო კი დე ბუ ლე ბა ბავ შ ვის უფ ლე ბე­ბის დაც ვის მი მართ.

ფა ზა A – პრო ვო ცი რე ბა

მას წავ ლე ბე ლი მოს წავ ლე ებს აც ნობს გაკ ვე თი ლის თე მა სა და მი ზანს.

მას წავ ლე ბე ლი სთხოვს მოს წავ ლე ებს და აკ ვირ დ ნენ პირ ველ და მე ო რე სუ რათს და გას ცენ პა სუ ხი კითხ ვა ზე:

– ვის ვხე დავთ ამ სუ რა თებ ზე?

სა ვა რა უ დო პა სუ ხე ბი იქ ნე ბა:

– პირ ველ ზე ვხე დავთ ქალ სა და ბავშვს, ქალ სა და პა ტა რა გოგონას, დე და­ შ ვილს (თუმცა, და ნამ დ ვი ლე ბით არ ვი ცით).

– მე ო რე სუ რათ ზე ვხე დავთ ქალ სა და გო გოს, ორ სხვა დას ხ ვა ასა კის ქალს, ქალ სა და ბავშვს.

კითხ ვე ბი:

– რო მელ სუ რათ ზე შეგ ვიძ ლია და ბე ჯი თე ბით ვთქვათ, რომ ვხე დავთ ბავშვს?– ვის შე იძ ლე ბა ვუ წო დოთ ბავ შ ვი?

მას წავ ლე ბე ლი გან მარ ტავს, რომ სა ერ თა შო რი სო დო კუ მენ ტე ბის მი ხედ ვით, ბავ შ ვი 18 წლამ დე ასა კის ადა მი ა ნი ა. ბავ შ ვის უფ ლე ბე ბის კონ ვენ ცი ა ში სწო რედ ამ ასა კის ადა მი ა­ნებ ზეა სა უ ბა რი.

გაკ ვე თილ ზე მოს წავ ლე ებს მი ე ცე მათ სა შუ ა ლე ბა, გა ეც ნონ ბავ შ ვის უფ ლე ბე ბის კონ ვენ ცი ით გათ ვა ლის წი ნე ბულ ძი რი თად უფ ლე ბებს და ნა ხონ, თუ რო გო რაა ასა ხუ ლი ისი ნი სა ქარ თ ვე ლოს კა ნონ მ დებ ლო ბა ში.

10

მას წავ ლე ბე ლი სვამს კითხ ვებს:

1. რა იცით ბავ შ ვის უფ ლე ბე ბის კონ ვენ ცი ის შე სა ხებ?2. იც ნობთ თუ არა ადა მი ა ნის უფ ლე ბა თა დო კუ მენ ტებს? 3. რო გორ ფიქ რობთ, ადა მი ა ნის უფ ლე ბე ბი ვრცელ დე ბა თუ არა ბავ შ ვ ზე?

გან მარ ტე ბა კითხ ვას თან და კავ ში რე ბით: ადა მი ა ნის უფ ლე ბა თა დაც ვის დო კუ მენ ტებ ში ბავ­შ ვის ასა კად მიჩ ნე უ ლია 18 წე ლი, ან არ არის ასა კი მი ნიშ ნე ბუ ლი და გა მო ი ყე ნე ბა გა მოთ ქ მა – „ყველა ადა მი ა ნი“, სა დაც ბავ შ ვიც მო ი აზ რე ბა.

4. რა ტომ გახ და სა ჭი რო ბავ შ ვის უფ ლე ბა თა კონ ვენ ცი ის1 შექ მ ნა?

სწო რი პა სუ ხი: რად გან ადა მი ან თა გარ კ ვე უ ლი ჯგუ ფე ბი გან სა კუთ რე ბულ დაც ვას სა ჭი რო ე ბენ.

ფა ზა B – წვდო მა

მას წავ ლე ბე ლი უამ ბობს მოს წავ ლე ებს, რომ ბავ შ ვის უფ ლე ბა თა კონ ვენ ცია 1989 წელს მი ი ღეს. ეს არის სა ერ თა შო რი სო დო კუ მენ ტი, რო მელ შიც აღ წე რი ლია ბავ შ ვის ყვე ლა უფ ლე ბა. კონ ვენ­ცი ას მი უ ერ თ და 194 ქვე ყა ნა, მათ შო რის სა ქარ თ ვე ლოც, მას შემ დეგ, რაც სა ქარ თ ვე ლოს პარ ლა­მენ ტ მა მო ახ დი ნა მი სი რა ტი ფი ცირე ბა2. ეს კი იმას ნიშ ნავს, რომ სა ხელ მ წი ფომ აიღო ვალ დე­ბუ ლე ბა, და იც ვას ბავ შ ვის უფ ლე ბა თა კონ ვენ ცი ა ში აღ წე რი ლი ყვე ლა უფ ლე ბა. ერ თა დერ თი ქვე ყა ნა, რო მე ლიც არ არის მი ერ თე ბუ ლი ბავ შ ვის უფ ლე ბა თა კონ ვენ ცი ას, არის ამე რი კის შე ერ­თე ბუ ლი შტა ტე ბი, თუმ ცა, ეს არ ნიშ ნავს, რომ იქ არ იცა ვენ ბავ შ ვის უფ ლე ბებს.

შემ დე გი და ვა ლე ბის მი ზა ნი ა, მოს წავ ლე ე ბი და ფიქ რ დ ნენ, თუ რა უფ ლე ბე ბი შე იძ ლე ბა ჰქონ­დეს ბავშვს. მოს წავ ლე ებს, რო გორც წე სი, უკ ვე აქვთ გარ კ ვე უ ლი წარ მოდ გე ნა (შესაძლოა, არას­რუ ლი ან მცდა რიც კი) ამ სა კითხებ ზე. ისი ნი ტექ ს ტის გაც ნო ბი სას და ფიქ რ დე ბი ან ბავ შ ვის უფ­ლე ბებ ზე და დის კუ სი ის შემ დეგ სწო რი წარ მოდ გე ნა შე ექ მ ნე ბათ ბავ შ ვის უფ ლე ბებ ზე.

მოს წავ ლე ე ბი იყო ფი ან 4 ჯგუ ფად. მას წავ ლე ბე ლი უნა წი ლებს ჯგუ ფებს სა მუ შაო ტექ ს ტებს. 5 წუ თის გან მავ ლო ბა ში თი თო ე უ ლი ჯგუ ფი ამუ შა ვებს თი თო ტექსტს. შემ დეგ ჯგუ ფის წარ ­მო მად გე ნე ლი კითხუ ლობს ტექსტს ხმა მაღ ლა და აც ნობს კლასს ჯგუ ფის მი ერ მომ ზა დე ბულ პა სუხს. იმარ თე ბა დის კუ სი ა.

რას უნ და მი აქ ცი ოს მას წავ ლე ბელ მა ყუ რადღე ბა თი თო ე უ ლი ტექ ს ტის ირ გ ვ ლივ დის კუ სი ის დას რუ ლე ბის თა ნა ვე?

1 კონვენცია (conventio ლათინურად “შეთანხმება”, “ხელშეკრულება”), სახელმწიფოთა შორის რაიმე სპეციალურ საკითხზე დადებული ხელშეკრულება. https://matsne.gov.ge/ka/document/view/1399901

2. რატიფიცირება ­ პროცესი, რომლის მეშვეობით სახელმწიფოს საკანონმდებლო ორგანო ადასტურებს მთავრობის მიერ შეთანხმების ხელმოწერას; ოფიციალური პროცედურა, რომლითაც სახელმწიფოს ეკისრება ვალდებულება შეთანხმების შესრულებაზე მასთან მიერთების შემდეგ.

11

ბავ­შ

­ვის­ძი­რი­თა­დ

ი­­უფ­ლე­ბე

­ბი

1

ა) თა ნას წო რო ბა ვერ იქ ნა უზ რუნ ველ ყო ფი ლი. სკო ლის შე ნო ბის მა ხა სი ა თებ ლებ მა გა მო ­იწ ვია ეტ ლით მო სარ გებ ლე ბავ შ ვე ბის დის კ რი მი ნა ცი ა3. ანუ დის კ რი მი ნა ცი ა შეზღუ დუ ­ლი შე საძ ლებ ლო ბის სა ფუძ ველ ზე.

ბავ შ ვის უფ ლე ბა თა კონ ვენ ცი ის თა ნახ მად4, კონ ვენ ცი ის მო ნა წი ლე სა ხელ მ წი ფო ე ბი პა ტივს სცე მენ და უზ რუნ ველ ყო ფენ მა თი იურის დიქ ცი ის ფარ გ ლებ ში მყო ფი ყვე ლა ბავ შ ვის კონ ვენ ცი ით გათ ვა ლის წი ნე ბულ უფ ლე ბას, მი უ ხე და ვად ბავ შ ვის რა სის, კა ­ნის ფე რის, სქე სის, ენის, რე ლი გი ის, პო ლი ტი კუ რი და სხვა შე ხე დუ ლე ბე ბის, ეროვ ­ნუ ლი, ეთ ნი კუ რი ან სო ცი ა ლუ რი წარ მო მავ ლო ბის, ქო ნებ რი ვი მდგო მა რე ო ბის, ბავ ­შ ვის ჯან მ რ თე ლო ბის მდგო მა რე ო ბი სა და და ბა დე ბის, მი სი მშობ ლე ბის ან კა ნო ნი ე რი მე ურ ვე ე ბის ან და რა ი მე სხვა გა რე მო ე ბე ბი სა. მო ნა წი ლე სა ხელ მ წი ფო ე ბი აღი ა რე ბენ, რომ შეზღუ დუ ლი შე საძ ლებ ლო ბე ბის მქო ნე ბავ შ ვი სრულ ფა სო ვან და ღირ სე ულ ცხოვ რე ბას უნ და ეწე ო დეს პი რო ბებ ში, რო მე ლიც უზ რუნ ველ ყოფს მის ღირ სე ბას, გა ­ნუმ ტ კი ცებს სა კუ თა რი თა ვის რწმე ნას და უად ვი ლებს აქ ტი ურ მო ნა წი ლე ო ბას სა ზო ­გა დო ე ბის ცხოვ რე ბა ში.

დის კ რი მი ნა ცი ის და უშ ვებ ლო ბა (თანას წორობის მოთხოვ ნა) კონ ვენ ცი ის ოთხი ძი ­რი თა დი პრინ ცი პი დან ერ თ ­ერ თი უმ თავ რე სი ა. და ნარ ჩე ნი პრინ ცი პე ბი ა: სი ცოცხ ­ლი სა და გან ვი თა რე ბის უფ ლე ბა, ბავ შ ვის სა უ კე თე სო ინ ტე რე სე ბის დაც ვა და ბავ შ ვ ­თა მო ნა წი ლე ო ბა.

ბ) ამ შემ თხ ვე ვა ში სკო ლამ ფე რად კა ნი ა ნი მოს წავ ლის უფ ლე ბე ბი ორ ჯერ და არ ღ ვი ა: ერ თხელ არ მი ი ღო, რო გორც უცხო ქვეყ ნის მო ქა ლა ქე, სი ნამ დ ვი ლე ში კი მი ზე ზი კა­ნის ფე რის ნიშ ნით დის კ რი მი ნა ცია იყო� თა ნას წო რო ბის უფ ლე ბის დარ ღ ვე ვამ გა­მო იწ ვია სწავ ლის უფ ლე ბის დარ ღ ვე ვაც. აქ ვე უნ და აღი ნიშ ნოს, რომ თეთ რ კა ნი ა ნი უცხო ე ლი მოს წავ ლის მი მართ სკო ლა სწო რად მო იქ ცა5�

გ) წყლის გაყ ვა ნის შემ დეგ ბავ შ ვებს სა შუ ა ლე ბა მიეცათ ჰქონ დათ სუფ თა სას მე ლი წყა­ლი; და ეც ვათ ჰი გი ე ნის ნორ მე ბი; ჰქო ნო დათ სუფ თა გა რე მო. ოჯა ხუ რი მე ურ ნე ო ბის და სას კო ლო ბა ღე ბის გან ვი თა რე ბას ხე ლი შე უწყო სარ წყა ვი წყლის გაყ ვა ნამ. მო ვი და მო­სა ვა ლი და ბავ შ ვებს გა უჩ ნ დათ საკ ვე ბი. სუფ თა წყლი სა და საკ ვე ბის არ სე ბო ბა ბავ შ ვის ფი ზი კუ რი, გო ნებ რი ვი გან ვი თა რე ბი სა და ჯან მ რ თე ლო ბის წი ნა პი რო ბა ა. სხვაგ ვა რად რომ ვთქვათ, ბავ შ ვებს შე ექ მ ნათ ცხოვ რე ბის თ ვის ადეკ ვა ტუ რი პი რო ბე ბი. ცხოვ რე ბის თ­ვის ადეკ ვა ტუ რი პი რო ბე ბის არ სე ბო ბის უფ ლე ბა ძი რი თა დად მო ი ცავს უფ ლე ბას სუფ თა წყალ ზე, უსაფ რ თხო საცხოვ რის ზე, ჯან დაც ვა ზე, ტან საც მელ სა და საკ ვებ ზე, ჰი გი ე ნის ნორ მებს, ძუ ძუ თი კვე ბის ხელ შეწყო ბი სა და სხვა პრე ვენ ცი უ ლი მოქ მე დე ბე ბის გან ხორ­ცი ე ლე ბის უფ ლე ბას, რო მე ლიც უზ რუნ ველ ყოფს ბავ შ ვე ბის თ ვის გა რე მოს და ბინ ძუ რე­ბის, ბავ შ ვ თა სიკ ვ დი ლი ა ნო ბის და და მა ზი ა ნე ბე ლი ტრა დი ცი ე ბის თა ვი დან აცი ლე ბა სა და აღ მოფხ ვ რას. სას მე ლი წყლის გაყ ვა ნის შემ დეგ ისი ნი გა თა ვი სუფ ლ დ ნენ მძი მე შრო­

3 დისკრიმინაცია (ლათ. Discriminatio — განსხვავება) — ნიშნავს ადამიანების უთანასწორო, უსამართლო მოპყრობას, განსაკუთრებით მაშინ როდესაც ეს მიმართულია რაიმე ნიშნით განსხვავებული ადამიანების ჯგუფის წინააღმდეგ. კერძოდ, დისკრიმინაცია შეიძლება იყოს რასობრივი, ეთნიკური, სქესობრივი, რელიგიური და ა.შ. http://lit.ge/book/188013­saocreba­r­j­palacio/

4 იხ. ბავშვის უფლებათა კონვენცია, მუხლი 2.1 და მუხლი 23.1.5 ბავშვის უფლებათა კონვენცია, მუხლი 28. 1. მონაწილე სახელმწიფოები აღიარებენ ბავშვის განათლების უფლებას.

12

მის გან და სა შუ ა ლე ბა გა უჩ ნ დათ, ევ ლოთ სკო ლა ში. ანუ შე ექ მ ნათ ისე თი პი რო ბე ბი, რომ­ლე ბიც ხელს შე უწყობ და მათ მშობ ლებს ან ოჯა ხის წევ რებს უკეთ ეზ რუ ნათ ბავ შ ვის გან­ვი თა რე ბის თ ვის. სი ცოცხ ლის და გან ვი თა რე ბის უფ ლე ბა კონ ვენ ცი ის ოთხი პრინ ცი პი დან ერ თ ­ერ თი ა.

დ) გი ორ გიმ გა მო ხა ტა თა ვი სი აზ რი. მას აქვს აზ რის და შე ხე დუ ლე ბის გა მო ხატ ვის უფ ლე ბა. მას აქვს უფ ლე ბა მო უს მი ნონ. ეს უფ ლე ბა და არ ღ ვია ქი მი ის მას წავ ლე ბელ მა. სა მა გი ე როდ, და იც ვა სკო ლის დი რექ ტო რის მო ად გი ლემ და მი ას წავ ლა, ვის თ ვის უნ და მი ე მარ თა. ასე ვე მო უს მი ნა კა თედ რის გამ გემ და აუხ ს ნა, რო გორ ხდე ბო და სა ხელ მ ძღ ვა ნე ლოს შერ ჩე ვა სკო­ლის მი ერ. გი ორ გის არა მხო ლოდ აზ რის გა მო ხატ ვის უფ ლე ბა აქვს, არა მედ ინ ფორ მა ცი ის მი ღე ბი საც (გარდა პერ სო ნა ლუ რი მო ნა ცე მე ბი სა6). მან მი ი ღო და სა ბუ თე ბუ ლი ინ ფორ მა ცია კა თედ რის გამ გის გან. მას შე უძ ლი ა, ძი რი თად სა ხელ მ ძღ ვა ნე ლოს თან ერ თად გა მო ი ყე ნოს მის­თ ვის სა სურ ვე ლი წიგ ნიც.

მას წავ ლე ბელს შე უძ ლია დას ვას და მა ტე ბი თი კითხ ვა:

– ნიშ ნავს თუ არა გა მო ხატ ვის უფ ლე ბა იმას, რომ ბავშვს შე უძ ლია თქვას, რაც უნ და და რო­გორც უნ და?

აუცი ლე ბე ლი ა, ბავ შ ვებს გა ნე მარ ტოთ, რომ გა მო ხატ ვის უფ ლე ბა არ არის აბ სო ლუ ტუ რი უფ ლე ბა. ის შე იძ ლე ბა შე იზღუ დოს ყვე ლა ადა მი ან თან მი მარ თე ბით გარ კ ვე ულ შემ თხ ვე­ვებ ში:

1. სხვა პირ თა უფ ლე ბე ბი სა და რე პუ ტა ცი ის პა ტი ვის ცე მის თ ვის (არ გა ნაცხა დოს ან გა მო­აქ ვეყ ნოს ისე თი ინ ფორ მა ცი ა, რო მე ლიც შე ლა ხავს სხვის უფ ლე ბებ სა და ღირ სე ბას);

2. სა ხელ მ წი ფო უშიშ რო ე ბის ან სა ზო გა დო ებ რი ვი წეს რი გის თ ვის (არ გას ცეს სა ი დუმ ლო, რომ ლის გა ცე მაც საფ რ თხეს შე უქ მ ნის სა ხელ მ წი ფოს, არ მო უ წო დოს სა ზო გა დო ებ რი ვი წეს რი გის დარ ღ ვე ვი სა კენ);

3. მო სახ ლე ო ბის ჯან მ რ თე ლო ბის და ზნე ო ბის და სა ცა ვად (მაგ. ასა კობ რი ვი შეზღუდ ვე ბი ზო გი ერთ ფილ მ ზე ან გა და ცე მა ზე).

ბავ შ ვე ბის შემ თხ ვე ვა ში შე იძ ლე ბა და ე მა ტოს შეზღუდ ვე ბი, რო მელ თა მი ზა ნია ბავ შ ვე ბის დაც­ვა ფი ზი კუ რი თუ ფსი ქი კუ რი ზი ა ნის გან. სა ხელ მ წი ფოს აქვს ვალ დე ბუ ლე ბა, იზ რუ ნოს ბავ­შ ვე ბის ინ ტე ლექ ტუ ა ლურ და ემო ცი ურ გან ვი თა რე ბა ზე. ხე ლი შე უწყოს სა თა ნა დო ლი ტე რა­ტუ რის გა მო ცე მას, გა და ცე მე ბი სა და პროგ რა მე ბის მომ ზა დე ბას ბავ შ ვის თ ვის გა სა გებ ენა ზე. გარ და ამი სა, გათ ვა ლის წი ნე ბუ ლი უნ და იყოს ეთ ნი კურ უმ ცი რე სო ბა თა და შეზღუ დუ ლი შე­საძ ლებ ლო ბე ბის მქო ნე ბავ შ ვ თა უფ ლე ბე ბიც.

6 პერსონალური მონაცემი არის ნებისმიერი ინფორმაცია, რომელიც უკავშირდება კონკრეტულ ადამიანს. მაგალითად, ინფორმაცია მისი ჯანმრთელობის მდგომარეობის, ნასამართლეობის შესახებ და სხვა.

13

ბავ­შ

­ვის­ძი­რი­თა­დ

ი­­უფ­ლე­ბე

­ბი

1

ერ თ ­ერთ მნიშ ვ ნე ლო ვან უფ ლე ბა­ პ რინ ციპს წარ მო ად გენს ბავ შ ვის სა უ კე თე სო ინ ტე რე სის დაც ვა. (იხ. გვ. 16)

ამ პრინ ცი პის გან სა ხილ ვე ლად მოს წავ ლე ებს ეძ ლე ვათ რამ დე ნი მე მა გა ლი თი და ვა ლე ბა ში 1.2.

და ვა ლე ბის მი ცე მამ დე მას წავ ლე ბე ლი სვამს კითხ ვას:

სკო ლა ბევრ გა დაწყ ვე ტი ლე ბას ღე ბუ ლობს მოს წავ ლე ე ბის თა ო ბა ზე. არის თუ არა სკო ლა ში მოს წავ ლის მო ნა წი ლე ო ბის უფ ლე ბა და ცუ ლი და რა ფორ მით ხორ ცი ელ დე ბა ის? ის იღებს ყვე ლა პა სუხს და შემ დეგ სთა ვა ზობს და ვა ლე ბა 1.2­ის შეს რუ ლე ბას (შესრულებისთვის 5 წთ.).

და ვა ლე ბა 1.2­ს მოს წავ ლე ე ბი ას რუ ლე ბენ ჯგუ ფებ ში და გან ხილ ვის შემ დეგ ეც ნო ბი ან ბავ­შ ვის სა უ კე თე სო ინ ტე რე სის უფ ლე ბა­პ რინ ციპს.

ამ და ვა ლე ბის გან ხილ ვი სას მას წავ ლე ბელ მა უნ და მი აქ ცი ოს ყუ რადღე ბა შემ დეგს:

ა) მოს წავ ლე თა თვით მ მარ თ ვე ლო ბის არ სე ბო ბა სკო ლა ში და მი სი წარ მო მად გენ ლის ყოფ­ნა სა მე ურ ვეო საბ ჭოს შე მად გენ ლო ბა ში გა ნა პი რო ბებს მოს წავ ლე თა მო ნა წი ლე ო ბას სკო­ლის მარ თ ვა ში.

ბ) დის ციპ ლი ნა რუ ლი კო მი ტე ტის შე მად გენ ლო ბა ში მოს წავ ლე თა ყოფ ნა უზ რუნ ველ­ყოფს მოს წავ ლე თა ინ ტე რე სე ბი სა და უფ ლე ბე ბის დაც ვას. მათ მო ნა წი ლე ო ბას გა­დაწყ ვე ტი ლე ბის მი ღე ბის პრო ცეს ში. მოს წავ ლე თა მი ერ აზ რის გა მო ხატ ვის უფ ლე­ბის უზ რუნ ველ ყო ფას.

გ) გა სინ ჯ ვის წე სე ბი გუ ლის ხ მობს მოს წავ ლის ღირ სე ბი სა და პა ტი ვის დაც ვის უზ რუნ ველ­ყო ფას.

დ) ამ სი ტუ ა ცი ის გან ხილ ვი სას შე იძ ლე ბა ბევ რი რამ ით ქ ვას. მას წავ ლე ბე ლი უნ და შე ე­ცა დოს მოს წავ ლე თა ყუ რადღე ბა მი აქ ცი ოს იმ შემ თხ ვე ვებს, რომ ლე ბიც არ და ა ზი ა­ნე ბენ ბავშვს და წინ წა მო წე ვენ ბავ შ ვის უფ ლე ბებს უფ რო სე ბის უფ ლე ბებ თან შე და­რე ბით.

ყვე ლა ამ შემ თხ ვე ვის გან ხილ ვის შე ჯა მე ბით მას წავ ლე ბე ლი გა იყ ვანს მოს წავ ლე ებს ბავ ­ შ ვის სა უ კე თე სო ინ ტე რეს ზე.

სა სურ ვე ლი ა, გაკ ვე თი ლის მიმ დი ნა რე ო ბი სას, და ფა ზე, ეტა პობ რი ვად, და ვა ლე ბებ ში მო­ცე მუ ლი შემ თხ ვე ვე ბის გან ხილ ვის კვალ დაკ ვალ, გაჩ ნ დეს ჩა ნა წე რი:

14

თანასწორობა/დისკრიმინაციის

დაუშვებლობა

სიცოცხლისა და განვითარების უფლება

ბავშვის საუკეთესო ინტერესი

შშმ პირთა უფლება;

განათლების მიღების უფლება�

განათლების მიღების უფლება;

მძიმე შრომისგან თავის დაღწევის უფლება;

საკმარისი ყუათიანი სურსათითა და სუფთა სასმელი წყლით უზრუნველყოფის უფლება�

ბავშვს აქვს უფლება მონაწილეობა მიიღოს გადაწყვეტილების მიღებისას;

დაცულია კონვენციით გათვალისწინებული უფლებები;

ბავშვთან დაკავშირებით მიღებულ გადაწყვეტილებას არ მოაქვს არანაირი ზიანი მისთვის;

უპირველესად მხედველობაში მიიღება და უპირატესობა ენიჭება ბავშვის უფლებას უფროსების უფლებასთან შედარებით.

კონ ვენ ცი ას თან მი ერ თე ბა გუ ლის ხ მობს მას ში აღ წე რი ლი უფ ლე ბე ბის დაც ვას. ანუ, უპირ ვე­ლე სად, ისე თი ეროვ ნუ ლი კა ნონ მ დებ ლო ბის შექ მ ნას, რო მე ლიც შე ე სა ბა მე ბა კონ ვენ ცი ას და მას თან და კავ ში რე ბულ სა ერ თა შო რი სო სტან დარ ტებს. გარ და ამი სა, ტარ დე ბა რი გი სხვა და­ს ხ ვა ღო ნის ძი ე ბი სა: იქ მ ნე ბა სამ თავ რო ბო სტრუქ ტუ რე ბი, უმ ჯო ბეს დე ბა კო ორ დი ნი რე ბა სა­მო ქა ლა ქო სა ზო გა დო ე ბა სა და მთავ რო ბას შო რის; დგე ბა ყოვ ლის მომ ც ვე ლი და კონ ვენ ცი ა ზე და ფუძ ნე ბუ ლი ეროვ ნუ ლი სტრა ტე გია და სა მოქ მე დო გეგ მა ბავ შ ვის უფ ლე ბე ბის შე სა ხებ; მიმ­დი ნა რე ობს კა ნო ნე ბის, ბი უ ჯე ტის და პო ლი ტი კუ რი გა დაწყ ვე ტი ლე ბე ბის მუდ მი ვი ანა ლი ზი ამ დო კუ მენ ტებ ში ბავ შ ვ თა ინ ტე რე სე ბის გათ ვა ლის წი ნე ბის კუთხით; ტარ დე ბა კონ ვენ ცი ა ში მო ცე მუ ლი დე ბუ ლე ბე ბის დაც ვი სა და მი სი იმ პ ლე მენ ტა ცი ის მო ნი ტო რინ გი არა სამ თავ რო ბო ორ გა ნი ზა ცი ე ბის, სა ხალ ხო დამ ც ვე ლის ოფი სი სა და მე დი ის მი ერ; ხდე ბა ბავ შ ვე ბის შე სა ხებ რე ა ლუ რი მო ნა ცე მე ბის შეგ რო ვე ბა და ერ თი ა ნი მო ნა ცემ თა ბა ზის შექ მ ნა ბავ შ ვ თა მდგო მა რე ო­ბის რე ა ლუ რი სუ რა თის და სად გე ნად; მუდ მი ვად მიმ დი ნა რე ობს იმ პრო ფე სი ო ნალ თა კვა ლი­ფი კა ცი ის ამაღ ლე ბა, რომ ლე ბიც ბავ შ ვებ თან ან მათ თან და კავ ში რე ბულ სა კითხებ ზე მუ შა ო ბენ და მო სახ ლე ო ბის ინ ფორ მი რე ბა ბავ შ ვ თა უფ ლე ბე ბის შე სა ხებ.

ფა ზა C – რეფ ლექ სია

მოს წავ ლე ებს ად გილ ზე შე სას რუ ლებ ლად ეძ ლე ვათ და ვა ლე ბა 1.3, რო მე ლიც მის ცემს მათ სა­შუ ა ლე ბას გა ი აზ რონ ბავ შ ვის ძი რი თა დი უფ ლე ბე ბი და და ი ნა ხონ, რო გო რაა ისი ნი ასა ხუ ლი ქარ თულ კა ნონ მ დებ ლო ბა ში. (შესრულებისთვის 7 წთ.).

15

ბავ­შ

­ვის­ძი­რი­თა­დ

ი­­უფ­ლე­ბე

­ბი

1

ქვე მოთ მო ცე მუ ლია და ვა ლე ბა 1.3­ის სწო რი პა სუ ხე ბი. რიცხ ვე ბი აღ ნიშ ნავს ამო სარ ჩე ვი პა სუ ხის ნომ რებს.

უფლება ბავშვთა უფლებების კონვენციის დებულება

დებულება საქართველოს კანონმდებლობიდან

დისკრიმინაციის დაუშვებლობა 1 3

ბავშვის საუკეთესო ინტერესების დაცვა 4 2

გამოხატვის უფლება5 7

შე მა ჯა მე ბე ლი და ვა ლე ბა

ქვე მოთ მოყ ვა ნი ლია შე საძ ლო შე მა ჯა მე ბელ და ვა ლე ბა თა ჩა მო ნათ ვა ლი.

მნიშ ვ ნე ლო ვა ნი ა, რომ საპ რო ექ ტო იდეა შერ ჩე ულ იქ ნეს მოს წავ ლე ებ თან ერ თად. ბავ შ ვებ­მა უნ და და ი ნა ხონ პრობ ლე მა მათ გარ შე მო და ამის მი ხედ ვით შე არ ჩი ონ პრო ექ ტის თე მა. აუცი ლე ბე ლი არ არის საპ რო ექ ტო თე მის სა თა უ რი იმე ო რებ დეს ჩა მო ნათ ვალ ში მო ცე მულ სა თა ურს. შე საძ ლე ბე ლი ა, რომ პრო ექ ტის თე მა უფ რო კონ კ რე ტუ ლი იყოს. მა გა ლი თად, პრო ექ ტი – სკო ლა ში (დაბალ კლა სელ თა შო რის) ცნო ბი ე რე ბის ამაღ ლე ბა დის კ რი მი ნა ცი ის და უშ ვებ ლო ბის შე სა ხებ.

შე საძ ლო შე მა ჯა მე ბელ და ვა ლე ბა თა ჩა მო ნათ ვა ლი:

1. პრო ექ ტი – სკო ლა ში (დაბალ კლა სელ თა შო რის) ცნო ბი ე რე ბის ამაღ ლე ბა ბავ შ ვ თა უფ­ლე ბე ბის შე სა ხებ (წინასწარ ჩა ტა რე ბუ ლი კვლე ვის სა ფუძ ველ ზე, პრობ ლე მის არ სე ბო­ბის შემ თხ ვე ვა ში).

2. პრო ექ ტი – თემ ში ცნო ბი ე რე ბის ამაღ ლე ბა ბავ შ ვ თა უფ ლე ბე ბის შე სა ხებ (წინასწარ ჩა­ტა რე ბუ ლი კვლე ვის სა ფუძ ველ ზე, პრობ ლე მის არ სე ბო ბის შემ თხ ვე ვა ში).

სა კითხა ვი მა სა ლა თე მა ზე „ბავშვის ძი რი თა დი უფ ლე ბე ბი“

ბავ შ ვის უფ ლე ბე ბი წარ მო ად გენს ადა მი ა ნის უფ ლე ბე ბის შე მად გე ნელ და გა ნუ ყო ფელ ნა­წილს. ბავ შ ვის უფ ლე ბებს გან სა კუთ რე ბუ ლი ყუ რადღე ბა მე­20 სა უ კუ ნე ში მი აქ ცი ეს, რო ცა კა ცობ რი ო ბა მი ვი და დას კ ვ ნამ დე, რომ სა ზო გა დო ე ბა ში არ სე ბო ბენ ადა მი ან თა ცალ კე უ ლი ჯგუ ფე ბი, რომ ლე ბიც გან სა კუთ რე ბულ დაც ვა სა და სა თა ნა დო ყუ რადღე ბას სა ჭი რო ე ბენ. სწო რედ ამ პე რი ო დის თ ვის, გა ერ თი ა ნე ბუ ლი ერე ბის ორ გა ნი ზა ცი ის გე ნე რა ლურ მა ასამ­ბ ლე ამ და იწყო მუ შა ო ბა სპე ცი ა ლურ სა ერ თა შო რი სო დო კუ მენ ტ ზე, რო მელ საც ბავ შ ვის

16

უფ ლე ბა თა კონ ვენ ცია ეწო და და მასში აღ წე რი ლია ბავ შ ვ თა სა ჭი რო ე ბე ბი და მა თი ფუნ და­მენ ტუ რი უფ ლე ბე ბი.

კონ ვენ ცი ის მი ღე ბა ის ტო რი ული მოვ ლე ნა იყო ბავ შ ვ თა დაც ვის სფე რო ში, რად გან ის ყვე­ლა ზე უნი ვერ სა ლუ რი დო კუ მენ ტი ა. სხვა კონ ვენ ცი ების გან გან ს ხ ვა ვე ბით, ბავ შ ვის უფ ლე­ბა თა კონ ვენ ცი ა, აღ წერს და უზ რუნ ველ ყოფს ბავ შ ვის, რო გორც ადა მი ა ნის აბ სო ლუ ტუ რად ყვე ლა უფ ლე ბას ერ თად. კონ ვენ ცია ბავშვს აღიქ ვამს, რო გორც უფ ლე ბის მა ტა რე ბელ და მო­უ კი დე ბელ სუ ბი ექტს. ბავ შ ვის უფ ლე ბა თა კონ ვენ ცი ის შეს რუ ლე ბა სა ვალ დე ბუ ლოა სა ქარ­თ ვე ლოს სა ხელ მ წი ფოს თ ვი საც მას შემ დეგ, რაც სა ქარ თ ვე ლოს პარ ლა მენ ტ მა მი სი რა ტი ფი­ცი რე ბა მო ახ დი ნა.

კონ ვენ ცი ის მიზ ნე ბის თ ვის ბავ შ ვად ით ვ ლე ბა ყო ვე ლი ადა მი ა ნი სა ნამ მი აღ წევს 18 წლის ასაკს, თუ რო მე ლი მე ქვეყ ნის კა ნო ნით, ბავ შ ვი სრულ წ ლო ვა ნე ბას არ აღ წევს უფ რო ად რე­ულ ასაკ ში.

კონ ვენ ცი ით გან საზღ ვ რუ ლი ზო გი ერ თი უფ ლე ბა მნიშ ვ ნე ლო ბით იმ დე ნად გან ს ხ ვავ დე ბა სხვა უფ ლე ბე ბი სა გან, რომ არა მხო ლოდ კონ კ რე ტულ უფ ლე ბას წარ მო ად გენს, არა მედ გა­მო ი ყე ნე ბა სხვა უფ ლე ბე ბის გან ხორ ცი ე ლე ბის და გან მარ ტე ბის დროს. ეს არის უფ ლე ბა­ პ რინ ცი პი. შე უძ ლე ბე ლია ვი სა უბ როთ სხვა რო მე ლი მე უფ ლე ბის ეფექ ტი ან დაც ვა ზე თუ, ამავ დ რო უ ლად, უფ ლე ბა­ პ რინ ცი პე ბი არ არის და ცუ ლი. მა გა ლი თად, ვერ იქ ნე ბა ბავ შ ვის გა ნათ ლე ბის ან ჯან მ რ თე ლო ბის დაც ვის უფ ლე ბა და ცუ ლი, თუ მის მი მართ დის კ რი მი ნა­ცია ხორ ცი ელ დე ბა. დის კ რი მი ნა ცი ის და უშ ვებ ლო ბა კი უფ ლე ბა­ პ რინ ცი პი ა. ასე ვე უფ ლე ბა პრინ ცი პე ბი ა: სი ცოცხ ლი სა და გან ვი თა რე ბის უფ ლე ბა, ბავ შ ვის სა უ კე თე სო ინ ტე რე სე ბის დაც ვა და ბავ შ ვ თა მო ნა წი ლე ო ბა.

ბავ შ ვის ნე ბის მი ე რი უფ ლე ბის დაც ვა გა მომ დი ნა რე ობს ბავ შ ვის სა უ კე თე სო ინ ტე რე სე ბის უზ რუნ ველ ყო ფი დან. ბავ შ ვის სა უ კე თე სო ინ ტე რე სის და სა ცა ვად ყვე ლა კონ კ რე ტუ ლი შემ­თხ ვე ვა ცალ კე უნ და იქ ნეს გან ხი ლუ ლი. ბავ შ ვის უფ ლე ბა თა შე სა ხებ გა ე როს კონ ვენ ცი ის თა ნახ მად, ბავ შ ვის სა უ კე თე სო ინ ტე რე სე ბის გან საზღ ვ რა ნიშ ნავს ყვე ლა იმ ელე მენ ტის შე­ფა სე ბა სა და ბა ლანსს, რომ ლე ბიც აუცი ლე ბე ლია კონ კ რე ტულ სი ტუ ა ცი ა ში ბავ შ ვ თან ან ბავ­შ ვე ბის ჯგუფ თან და კავ ში რე ბით გა დაწყ ვე ტი ლე ბის მი სა ღე ბად. იმის გა მო, რომ ბავ შ ვის სა­უ კე თე სო ინ ტე რე სის და სად გე ნად მრა ვა ლი ფაქ ტო რია გა სათ ვა ლის წი ნე ბე ლი, დად გე ნა ში სხვა დას ხ ვა პრო ფე სი ის ან სხვა დას ხ ვა და წე სე ბუ ლე ბის წარ მო მად გენ ლე ბი მო ნა წი ლე ო ბენ. ისი ნი გა დაწყ ვე ტი ლე ბას იღე ბენ ბავ შ ვის პერ ს პექ ტი ვის და ბავ შ ვის აზ რის გათ ვა ლის წი­ნე ბით. არას რულ წ ლო ვან თა მარ თ ლ მ სა ჯუ ლე ბის კო დექ ს ში არას რულ წ ლოვ ნის სა უ კე თე სო ინ ტე რე სე ბი გან მარ ტე ბუ ლი ა, რო გორც არას რულ წ ლოვ ნის უსაფ რ თხო ე ბის, კე თილ დღე ო­ბის, ჯან მ რ თე ლო ბის დაც ვის, გა ნათ ლე ბის, გან ვი თა რე ბის, რე სო ცი ა ლი ზა ცი ა­ რე ა ბი ლი ტა ცი­ი სა და სხვა ინ ტე რე სე ბი, რომ ლე ბიც სა ერ თა შო რი სო სტან დარ ტე ბი სა და არას რულ წ ლოვ ნის ინ დი ვი დუ ა ლუ რი მა ხა სი ა თებ ლე ბის შე სა ბა მი სად, აგ რეთ ვე მი სი აზ რის გათ ვა ლის წი ნე ბით გა ნი საზღ ვ რე ბა.

ბავ შ ვის სა უ კე თე სო ინ ტე რე სე ბი რთუ ლი ცნე ბა ა, რო მე ლიც ძი რი თა დად მო ი ცავს შემ დეგს:

17

ბავ­შ

­ვის­ძი­რი­თა­დ

ი­­უფ­ლე­ბე

­ბი

1

1� და ცუ ლი უნ და იყოს კონ ვენ ცი ით გათ ვა ლი სი წი ნე ბუ ლი ბავ შ ვის უფ ლე ბა – ეს ნიშ ნავს იმას, რომ გა დაწყ ვე ტი ლე ბა ან მოქ მე დე ბა, რო მე ლიც ეწი ნა აღ მ დე გე ბა კონ ვენ ცი ით გა რან ტი რე ბულ უფ ლე ბებს, ვერ ჩა ით ვ ლე ბა ბავ შ ვის სა უ კე თე სო ინ ტე რე სად. მა გა­ლი თად, ბავ შ ვის უფ ლე ბა თა კონ ვენ ცია კრძა ლავს ბავ შ ვის მი მართ ძა ლა დო ბას და დის კ რი მი ნა ცი ას. ნე ბის მი ე რი გა დაწყ ვე ტი ლე ბა, თუ გვსურს, რომ ის შე ე სა ბა მე ბო დეს ბავ შ ვის სა უ კე თე სო ინ ტე რესს, არ უნ და არ ღ ვევ დეს ბავ შ ვის თა ნას წო რო ბის უფ ლე ბას და არ უნ და უშ ვებ დეს ძა ლა დო ბი სა და სხვა ტი პის საფ რ თხის სა შიშ რო ე ბას ბავ შ ვის მი მართ.

2� მე ო რე აუცი ლე ბე ლი პი რო ბა ბავ შ ვის აზ რის გათ ვა ლის წი ნე ბაა გა დაწყ ვე ტი ლე ბა თა მი ღე ბის პრო ცეს ში, მი სი ასა კი სა და მო წი ფე ბუ ლო ბის შე სა ბა მი სად. ეს ნიშ ნავს იმას, რომ, ნე ბის მი ე რი პი რი თუ ორ გა ნი ზა ცი ა, გა დაწყ ვე ტი ლე ბის მი ღე ბი სას უნ და ის მენ­დეს და ით ვა ლის წი ნებ დეს ბავ შ ვის აზრს� წი ნა აღ მ დეგ შემ თხ ვე ვა ში, დი დი ალ ბა თო­ბით, ასე თი გა დაწყ ვე ტი ლე ბა არ იქ ნე ბა ბავ შ ვის სა უ კე თე სო ინ ტე რე სის შე სა ბა მი სი. ამი ტომ, ბავ შ ვის მო ნა წი ლე ო ბა პრო ცე სებ ში ერ თ ­ერ თი მნიშ ვ ნე ლო ვა ნი უფ ლე ბა ა.

3� ნე ბის მი ე რი გა დაწყ ვე ტი ლე ბა, რო მე ლიც მი ი ღე ბა ბავ შ ვ თან და კავ ში რე ბით ან კავ­ში რი აქვს ბავ შ ვ თან, არ უნ და აზი ა ნებ დეს მას – ეს ნიშ ნავს, რომ სა უ კე თე სო ინ ტე­რე სის მოთხოვ ნის დაკ მა ყო ფი ლე ბის თ ვის გა დაწყ ვე ტი ლე ბე ბი თუ სხვაგ ვა რი მოქ­მე დე ბე ბი ბავ შ ვის თ ვის მხო ლოდ სარ გებ ლის მომ ტა ნი უნ და იყოს� აქ შე იძ ლე ბა ცალ კე იქ ნას გან ხი ლუ ლი უახ ლო ეს პე რი ოდ ში ბავ შ ვის თ ვის სი კე თის და სარ გებ­ლის მომ ტა ნი გა დაწყ ვე ტი ლე ბე ბი და უფ რო მოგ ვი ა ნე ბით, მო მა ვალ ში გა რან ტი­რე ბუ ლი სარ გე ბე ლი.

ბავ შ ვის სა უ კე თე სო ინ ტე რე სე ბის შე სა ბა მი სი ას პექ ტე ბი ა:

• ბავ შ ვის შე ხე დუ ლე ბე ბი და მის წ რა ფე ბე ბი;

• ბავ შ ვის პი როვ ნე ბა, ასა კი, სქე სი, პი რა დი ის ტო რი ა;

• ბავ შ ვის მოვ ლა, დაც ვა და უსაფ რ თხო ე ბა;

• ბავ შ ვის კე თილ დღე ო ბა;

• ოჯა ხუ რი გა რე მო, ოჯა ხუ რი ურ თი ერ თო ბე ბი და კონ ტაქ ტე ბი;

• სო ცი ა ლუ რი კონ ტაქ ტე ბი;

• მოწყ ვ ლა დო ბის მდგო მა რე ო ბა, ანუ ბავ შ ვის წი ნა შე მდგა რი რის კე ბი, დაც ვის, მდგრა დო ბის და გაძ ლი ე რე ბის წყა რო ე ბი;

• ბავ შ ვის უნა რე ბი სა და შე საძ ლებ ლო ბე ბის გან ვი თა რე ბა;

18

• ჯან მ რ თე ლო ბი სა და გა ნათ ლე ბის სფე რო ში უფ ლე ბე ბი და სა ჭი რო ე ბე ბი;

• ბავ შ ვის გან ვი თა რე ბა და მი სი თან და თა ნო ბით გა დას ვ ლა სრულ წ ლო ვან და და მო უ კი დე­ბელ ცხოვ რე ბა ში;

• ბავ შ ვის ნე ბის მი ე რი სხვა სპე ცი ა ლუ რი სა ჭი რო ე ბა.

სა უ კე თე სო ინ ტე რე სე ბის გათ ვა ლის წი ნე ბა გუ ლის ხ მობს, რომ ბავ შ ვის შე სა ხებ ნე ბის მი ე რი გა­დაწყ ვე ტი ლე ბის მი ღე ბი სას, სა ხელ მ წი ფო ორ გა ნო ე ბი სა თუ ბავ შ ვ თა სა კითხებ ზე მო მუ შა ვე სხვა პი რე ბის მი ერ, უპი რა ტე სო ბა უნ და მი ე ნი ჭოს ბავ შ ვის კე თილ დღე ო ბი სა და გან ვი თა რე ბი­სათ ვის სა ჭი რო ღო ნის ძი ე ბებს.

მო ნა წი ლე ო ბის უფ ლე ბა­ პ რინ ცი პი გუ ლის ხ მობს ბავ შ ვის მო ნა წი ლე ო ბას მის შე სა ხებ გა და ­ წყ ვე ტი ლე ბის მი ღე ბის პრო ცეს ში.

19

ბავ შ ვის ძი რი თა დი უფ ლე ბე ბი

გაკ ვე თი ლი 2

20

მიზანიმოს წავ ლე თათ ვის ბავ შ ვ თა ძა ლა დო ბის გან დაც ვის მე ქა ნიზ მე ბის გაც ნო ბა.

მოსალოდნელი შედეგები

ცოდ­­­ნა: მოს წავ ლე ე ბი გა ეც ნო ბი ან ძა ლა დო ბის ფორ მებს და მის აღ კ ვე თა ზე პა სუ ხის მ გე ბე ლი და წე სე ბუ ლე ბე ბის ფუნ ქ ცი ებს.

უნარ­­­-­­­ჩ­­­ვე­­ვე­­ბი:­ხე ლი შე ეწყო ბა ძა ლა დო ბა ზე რე ა გი რე ბის უნარ ­ ჩ ვე ვე ბის გა მო მუ შა ვე ბას.

და­­მო­­კი­­დე­­ბუ­­ლე­­ბე­­ბი:­­ხე ლი შე ეწყო ბა ძა ლა დო ბის მი მართ გულ გ რი ლო ბის აღ მოფხ ვ რას.

ფაზა A – პროვოცირება

მოს წავ ლე თათ ვის თე მი სა და მიზ ნის გაც ნო ბის შემ დეგ. მას წავ ლე ბე ლი ატა რებს გო ნებ რივ იერიშს. წერს და ფა ზე სიტყ ვას „ძალადობა“ და სთხოვს მოს წავ ლე ებს, თქვან, რა ასო ცი ა ცი ას იწ ვევს მათ ში ეს სიტყ ვა. ყვე ლა პა სუ ხი მი სა ღე ბია და იწე რე ბა და ფა ზე სიტყ ვა „ძალადობის“ ირ გ ვ ლივ.

ფაზა B – წვდომა

მას წავ ლე ბე ლი ცდი ლობს და აჯ გუ ფოს სიტყ ვე ბი ძა ლა დო ბის ფორ მე ბის მი ხედ ვით. თუ და ფა ­ზე შეს რუ ლე ბუ ლი ჩა ნა წე რი მწი რი ა, მას წავ ლე ბელ საც შე უძ ლია მი ი ღოს მო ნა წი ლე ო ბა ჩა ნა ­წე რის შევ სე ბა ში. დაჯ გუ ფე ბის თ ვის მას წავ ლე ბელს შე უძ ლია დას ვას და მა ტე ბი თი კითხ ვე ბი. გზა დაგ ზა გან მარ ტოს თი თო ე უ ლი ფორ მა. ძა ლა დო ბის ფორ მე ბის გან ხილ ვი სას მას წავ ლე ბე ­ლი სთხოვს მოს წავ ლე ებს, აღ ნიშ ნონ კონ კ რე ტუ ლად რო მე ლი უფ ლე ბე ბი ირ ღ ვე ვა.

ფი ზი კუ რი ძა ლა დო ბის გან ხილ ვი სას მას წავ ლე ბელ მა უნ და გან მარ ტოს, რომ ეს არის ცე მა, წა ­მე ბა, ჯან მ რ თე ლო ბის და ზი ა ნე ბა, თა ვი სუფ ლე ბის უკა ნო ნო აღ კ ვე თა ან სხვა ისე თი მოქ მე დე ბა, მათ შო რის, ბავ შ ვის ფი ზი კუ რი დას ჯის კენ მი მარ თუ ლი მოქ მე დე ბა, რო მე ლიც იწ ვევს ფი ზი ­კურ ტკი ვილს ან ტან ჯ ვას. ჯან მ რ თე ლო ბის მდგო მა რე ო ბას თან და კავ ში რე ბუ ლი მოთხოვ ნე ბის და უკ მა ყო ფი ლებ ლო ბა, რაც იწ ვევს ბავ შ ვის ჯან მ რ თე ლო ბის და ზი ა ნე ბას ან სიკ ვ დილს.

ფსი ქო ლო გი უ რი ძა ლა დო ბის გან ხილ ვი სას უნ და მი ექ ცეს ყუ რადღე ბა იმას, რომ ძა ლა დო ბის ამ გ ვა რი ფორ მა არას რულ წ ლო ვა ნის პა ტი ვი სა და ღირ სე ბის შე ლახ ვას იწ ვევს. (იხ. გვ. 23)

მას წავ ლე ბე ლი ეუბ ნე ბა მოს წავ ლე ებს, რომ ბავ შ ვის უფ ლე ბა თა კონ ვენ ცია იცავს ბავ შ ვებს ძა ­ლა დო ბის გან და აც ნობს მე­19 მუხ ლის ში ნა არსს.

ბავ შ ვის უფ ლე ბა თა კონ ვენ ცი ის თა ნახ მად7, კონ ვენ ცი ის მო ნა წი ლე სა ხელ მ წი ფო ე ბი პა ტივს სცე მენ და უზ რუნ ველ ყო ფენ მა თი იურის დიქ ცი ის ფარ გ ლებ ში მყო ფი ყვე ლა ბავ შ ვის უფ ­ლე ბას გათ ვა ლის წი ნე ბულს კონ ვენ ცი ით, მი უ ხე და ვად ბავ შ ვის რა სის, კა ნის ფე რის, სქე ­

7 იხ. ბავშვის უფლებათა კონვენცია, მუხლი 2.1 და მუხლი 23.1 https://matsne.gov.ge/ka/document/view/1399901

21

ძალ

ადო

ბა ბ

ავშ

ვის

მი

მარ

თ

2

სის, ენის, რე ლი გი ის, პო ლი ტი კუ რი და სხვა შე ხე დუ ლე ბე ბის, ეროვ ნუ ლი, ეთ ნი კუ რი ან სო ცი ა ლუ რი წარ მო მავ ლო ბის, ქო ნებ რი ვი მდგო მა რე ო ბის, ბავ შ ვის ჯან მ რ თე ლო ბის მდგო მა რე ო ბი სა და და ბა დე ბის, მი სი მშობ ლე ბის ან კა ნო ნი ე რი მე ურ ვე ე ბის ან / და რა ­ი მე სხვა გა რე მო ე ბე ბი სა. მო ნა წი ლე სა ხელ მ წი ფო ე ბი აღი ა რე ბენ, რომ შეზღუ დუ ლი შე საძ ლებ ლო ბე ბის მქო ნე ბავ შ ვი სრულ ფა სო ვან და ღირ სე ულ ცხოვ რე ბას უნ და ეწე ო ­დეს პი რო ბებ ში, რო მე ლიც უზ რუნ ველ ყოფს მი სი ღირ სე ბის დაც ვას, ეხ მა რე ბა სა კუ თა ­რი თა ვის რწმე ნის ჩა ნერ გ ვა ში და უად ვი ლებს აქ ტი ურ მო ნა წი ლე ო ბას სა ზო გა დო ე ბის ცხოვ რე ბა ში.

მო ნა წი ლე სა ხელ მ წი ფო ე ბი ყვე ლა აუცი ლე ბელ სა კა ნონ მ დებ ლო, ად მი ნის ტ რა ცი ულ, სო ­ცი ა ლურ და სა გან მა ნათ ლებ ლო ზო მას ღე ბუ ლო ბენ იმ მიზ ნით, რა თა ბავ შ ვი და იც ვან მშობ ­ლე ბის, კა ნო ნი ე რი მე ურ ვე ე ბის ან ბავ შ ვ ზე მზრუნ ვე ლი ნე ბის მი ე რი სხვა პი რის მხრი დან ყვე ლა ნა ი რი ფორ მის ფი ზი კუ რი თუ ფსი ქო ლო გი უ რი ძა ლა დო ბი სა გან, შე უ რაცხ ყო ფი სა თუ ბო რო ტად გა მო ყე ნე ბი სა გან, მზრუნ ვე ლო ბის მოკ ლე ბი სა თუ და უ დე ვა რი მოპყ რო ბი ­სა გან, უხე ში მოქ ცე ვი სა თუ ექ ს პ ლუ ა ტა ცი ი სა გან. მას წავ ლე ბე ლი გა ნუ მარ ტავს მოს წავ ლე ­ებს, რომ კონ ვენ ცი ის თა ნახ მად ძა ლა დო ბად ით ვ ლე ბა ბავ შ ვის თ ვის მზრუნ ვე ლო ბის მოკ ­ლე ბაც და მი სი უგუ ლე ბელ ყო ფაც.

მას წავ ლე ბე ლი სვამს კითხ ვებს:

– ვინ შე იძ ლე ბა იყოს ბავ შ ვის მი მართ მო ძა ლა დე? (ნებისმიერი ადა მი ა ნი, ვი საც ბავ შ ვ ­თან შე ხე ბა აქვს).

– ვინ არის ვალ დე ბუ ლი და იც ვას ბავ შ ვი ძა ლა დო ბის გან? (სახელმწიფო, ნე ბის მი ე რი და ­წე სე ბუ ლე ბა და პი რი, რო მელ საც აქვს ბავ შ ვ თან შე ხე ბა).

– რას ნიშ ნავს, რომ სა ხელ მ წი ფო იცავს ბავშვს ძა ლა დო ბის გან? (სახელმწიფო გა მოს ცემს შე სა ბა მის კა ნო ნებს. აწე სებს სხვა დას ხ ვა და წე სე ბუ ლე ბის (რომ ელსაც ეს ეხე ბა) თა ნამ ­შ რომ ლე ბის თ ვის წე სებს, რო მელ თა მი ხედ ვით უნ და მო იქ ც ნენ ისი ნი ბავ შ ვის მი მართ ძა ლა დო ბის თა ვი დან ასა ცი ლებ ლად ან ძა ლა დო ბის შემ თხ ვე ვა ში).

იმ და წე სე ბუ ლე ბე ბის ვალ დე ბუ ლე ბე ბი, რომ ლე ბიც პა სუ ხის მ გებ ლე ბი არი ან ბავ შ ვის დაც ­ვა ზე ძა ლა დო ბის გან, აღ წე რი ლია სა ქარ თ ვე ლოს მთავ რო ბის 2016 წლის 12 სექ ტემ ბ რის დად გე ნი ლე ბა ში №437 ბავ შ ვ თა დაც ვის მი მარ თ ვი ა ნო ბის (რეფერირების) პრო ცე დუ რე ბის დამ ტ კი ცე ბის თა ო ბა ზე8� სა კითხავ მა სა ლა ში (გვ. 24) მო ცე მუ ლია პო ლი ცი ის, სო ცი ა ლუ ­რი მომ სა ხუ რე ბის სა ა გენ ტოს, სკო ლის და სა მე დი ცი ნო და წე სე ბუ ლე ბის ვალ დე ბუ ლე ბე ბი ბავ შ ვ ზე ძა ლა დო ბის შე სა ხებ ინ ფორ მა ცი ის მი ღე ბი სას.

ბავ შ ვის ძა ლა დო ბი სა გან დაც ვის მი მარ თუ ლე ბით ამ და წე სე ბუ ლე ბის ფუნ ქ ცი ე ბის გაც ნო ­ბის მიზ ნით მოს წავ ლე ე ბის მი ერ სრულ დე ბა ჯგუ ფებ ში და ვა ლე ბა 2.1. (შესრულებისთვის 7­8 წთ.). და ვა ლე ბის მი ზა ნი ა, მოს წავ ლე ებ მა გა ი აზ რონ თი თო ე უ ლი ფუნ ქ ცი ა. მიმ დევ რო ­ბა, რომ ლის მი ხედ ვით უნ და და ა ლა გონ მოს წავ ლე ებ მა ქმე დე ბე ბი, მკაც რად გან საზღ ვ რუ ­

8 https://matsne.gov.ge/ka/document/view/3394478

22

ლი არ არის. კონ კ რე ტუ ლი სი ტუ ა ცი ი დან გა მომ დი ნა რე, მოქ მე დე ბა თა მიმ დევ რო ბა შე იძ ლე ბა შე იც ვა ლოს. მოს წავ ლე ე ბის გან მო ითხო ვე ბა ლო გი კუ რი მსჯე ლო ბა და აზ რის და სა ბუ თე ბა.

24­ე გვერდზე მო ცე მუ ლია თან მიმ დევ რო ბის ერ თ ­ერ თი შე საძ ლო ვა რი ან ტი.

ფაზა C – რეფლექსია

მას წავ ლე ბე ლი ეუბ ნე ბა მოს წავ ლე ებს, რომ ბავშვს, რომ ლის მი მართ მოხ და ძა ლა დო ბა, შე უძ ­ლია მი მარ თოს სო ცი ა ლუ რი მომ სა ხუ რე ბის სა ა გენ ტოს, პო ლი ცი ას ან სხვა და წე სე ბუ ლე ბებს.

მოს წავ ლის წიგ ნ ში (გვ. 23) მო ცე მუ ლია იმ და წე სე ბუ ლე ბა თა ტე ლე ფო ნის ნომ რე ბი, ვი საც შე ­უძ ლი ათ მი მარ თონ სა ჭი რო ე ბის შემ თხ ვე ვა ში.

შე სას რუ ლებ ლად ეძ ლე ვათ და ვა ლე ბა 2.2. (შესრულებისთვის 5­6 წთ.). და ვა ლე ბის მი ზა ნია მოს წავ ლე ებ მა გა ი თა ვი სონ აზ რი, რომ ბავ შ ვ ზე ძა ლა დო ბის აღ კ ვე თის ვალ დე ბუ ლე ბა თი თო ­ე უ ლი მო ქა ლა ქის ვა ლი ა. გე ოგ რა ფი უ ლი მდე ბა რე ო ბა სა ვარ ჯი შო ში მო ცე მუ ლია იმი სათ ვის, რომ ბავ შ ვი მიხ ვ დეს მოს წავ ლის წიგ ნ ში 23­ე გვერ დ ზე მო ცე მუ ლი სი ის აზრს და დახ მა რე ბის ­თ ვის, მი მარ თოს სი ა ში მო ცე მულ რო მე ლი მე ორ გა ნი ზა ცი ას. სა ზო გა დო ე ბა ში ფარ თოდ გავ რ ­ცე ლე ბულ აზრს, რომ ოჯა ხის საქ მე ში ჩა რე ვა არ შე იძ ლე ბა, უნ და და უ პი რის პირ დეს ბავ შ ვის ძა ლა დო ბის გან დაც ვის იდე ა. თუ მოს წავ ლე ე ბი ვერ მიხ ვ დ ნენ, რომ სია უნ და გა მო ი ყე ნონ, მას ­წავ ლე ბელ მა უნ და მი უ თი თოს და აუხ ს ნას.

და სას რულს ხდე ბა და ვა ლე ბის გან ხილ ვა, დის კუ სია და შე ჯა მე ბა.

შემაჯამებელი დავალება

ქვე მოთ მოყ ვა ნი ლია შე საძ ლო შე მა ჯა მე ბელ და ვა ლე ბა თა ჩა მო ნათ ვა ლი.

მნიშ ვ ნე ლო ვა ნი ა, რომ საპ რო ექ ტო იდეა შერ ჩე ულ იქ ნეს მოს წავ ლე ებ თან ერ თად. ბავ შ ვებ მა უნ და და ი ნა ხონ პრობ ლე მა მათ გარ შე მო და ამის მი ხედ ვით შე არ ჩი ონ პრო ექ ტის თე მა. აუცი ­ლე ბე ლი არ არის საპ რო ექ ტო თე მის სა თა უ რი იმე ო რებ დეს ჩა მო ნათ ვალ ში მო ცე მულ სა თა ­ურს. შე საძ ლე ბე ლი ა, რომ პრო ექ ტის თე მა უფ რო კონ კ რე ტუ ლი იყოს� მა გა ლი თად, პრო ექ ტი – თა ნა ტო ლებ ში ცნო ბი ე რე ბის ამაღ ლე ბა ბავ შ ვ თა მი მართ ძა ლა დო ბის შემ თხ ვე ვა ში სო ცი ა ­ლუ რი სამ სა ხუ რის რო ლის შე სა ხებ.

შე საძ ლო შე მა ჯა მე ბელ და ვა ლე ბა თა ჩა მო ნათ ვა ლი:

1� საქ ველ მოქ მე დო პრო ექ ტი მზრუნ ვე ლო ბა მოკ ლე ბულ ბავ შ ვ თა და სახ მა რებ ლად;

2� პრო ექ ტი – თა ნა ტო ლებ ში ცნო ბი ე რე ბის ამაღ ლე ბა ბავ შ ვ თა მი მართ ძა ლა დო ბის შემ თხ ვე ვა ­ში მოქ მე დე ბის შე სა ხებ;

3. პრო ექ ტი – კვლე ვა: სხვა დას ხ ვა ორ გა ნი ზა ცი ის რო ლი და პრაქ ტი კუ ლი გა მოც დი ლე ბა

23

ძალ

ადო

ბა ბ

ავშ

ვის

მი

მარ

თ

2

(რეფერირების დო კუ მენ ტის და ორ გა ნი ზა ცი ებ თან უშუ ა ლო თა ნამ შ რომ ლო ბის მი ხედ ­ვით) ბავ შ ვ თა მი მართ ძა ლა დო ბის შემ თხ ვე ვა ში.

საკითხავი მასალა თემაზე: „ძალადობა ბავშვის მიმართ“

ძა ლა დო ბის ფორ მე ბი ა:

ფი ზი კუ რი ძა ლა დო ბა – არას რულ წ ლო ვა ნის მი მართ გან ხორ ცი ე ლე ბუ ლი ფი ზი კუ რი ძა ­ლა დო ბა შე იძ ლე ბა გა მო ი ხა ტოს ცე მით, წა მე ბით, ჯან მ რ თე ლო ბის და ზი ა ნე ბით, თა ვი სუფ ­ლე ბის უკა ნო ნო აღ კ ვე თით.

ფსი ქო ლო გი უ რი ძა ლა დო ბა – გუ ლის ხ მობს შე უ რაცხ ყო ფას, შან ტაჟს, დამ ცი რე ბას, მუ ქა ­რას, რო მე ლიც იწ ვევს არას რულ წ ლო ვა ნის პა ტი ვი სა და ღირ სე ბის შე ლახ ვას ან მის და ში ­ნე ბას.

იძუ ლე ბა – იძუ ლე ბას ად გი ლი ექ ნე ბა მა შინ, თუ არას რულ წ ლო ვანს აიძუ ლე ბენ შე ას რუ ­ლოს ან არ შე ას რუ ლოს რა ი მე მოქ მე დე ბა, რო მე ლიც მის უფ ლე ბას წარ მო ად გენს. მა გა ლი ­თად, იძუ ლე ბა შე იძ ლე ბა იყოს იძუ ლე ბი თი ქორ წი ნე ბა, შრო მით საქ მი ა ნო ბა ში იძუ ლე ბით ჩარ თ ვა. ამ დროს არას რულ წ ლო ვანს ეზღუ დე ბა მთე ლი რი გი უფ ლე ბე ბი, მა გა ლი თად გა ­ნათ ლე ბის უფ ლე ბა, ჯან მ რ თე ლო ბის დაც ვის უფ ლე ბა და სხვა ფუნ და მენ ტუ რი უფ ლე ბე ბი.

სექ სუ ა ლუ რი ძა ლა დო ბაა – სქე სობ რი ვი კავ ში რი ძა ლა დო ბით ან მუ ქა რით და 16 წლამ დე ბავ შ ვ თან, სრულ წ ლო ვა ნის მი ერ სექ სუ ა ლუ რი კავ ში რის დამ ყა რე ბა, თუნ დაც ძა ლა დო ბის გა რე შე. სექ სუ ა ლუ რი ძა ლა დო ბაა ასე ვე ნე ბის მი ე რი სხვაგ ვა რი მი სი ნე ბის სა წი ნა აღ მ დე გო სექ სუ ა ლუ რი ხა სი ა თის მოქ მე დე ბა.

ეკო ნო მი კუ რი ძა ლა დო ბა – ესაა ვი თა რე ბა, რო ცა არას რულ წ ლო ვანს გან ზ რახ უზღუ და ვენ საკ ვებს, საცხოვ რე ბელ ად გილს ან / და მი სი გან ვი თა რე ბი სათ ვის სა ჭი რო სხვა პი რო ბე ბს.

უგუ ლე ბელ ყო ფა – არის არას რულ წ ლო ვ ნის სა ჭი რო ე ბე ბის და უკ მა ყო ფი ლებ ლო ბა მშობ ­ლე ბის ან სხვა კა ნო ნი ე რი წარ მო მად გენ ლე ბის მი ერ. მა გა ლი თად, არას რულ წ ლო ვანს არ ეძ ლე ვა გა ნათ ლე ბის მი ღე ბის უფ ლე ბა, სა მე დი ცი ნო დახ მა რე ბის მი ღე ბის სა შუ ა ლე ბა და სხვა� ხო ლო მშო ბელს ან ოჯა ხის სხვა წევრს შე უძ ლია ამ გ ვა რი დახ მა რე ბის მი წო დე ბა და სა ჭი რო ე ბის დაკ მა ყო ფი ლე ბა. უბ რა ლოდ, ის არ აქ ცევს ყუ რადღე ბას ბავ შ ვის ამ უფ ლე ­ბებს.

არას რულ წ ლო ვ ნის მი მართ შე საძ ლე ბე ლია ად გი ლი ჰქონ დეს ტრე ფი კინგს, რაც გუ ლის ­ ხ მობს არას რულ წ ლო ვა ნის ყიდ ვას ან გა ყიდ ვას, მის გა და ბი რე ბას, გა დაყ ვა ნას, გა და მალ ვას, და ქი რა ვე ბას, ტრან ს პორ ტი რე ბას, გა და ცე მას ვინ მეს თ ვის მი სი ექ ს პ ლუ ა ტა ცი ის მიზ ნით.

სა ქარ თ ვე ლოს კა ნო ნი ადა მი ა ნით ვაჭ რო ბის (ტრეფიკინგის) წი ნა აღ მ დეგ ბრძო ლის შე სა ხებ „ექსპლუატაციას“ გან მარ ტავს, რო გორც დამ ნა შა ვის მი ერ მა ტე რი ა ლუ რი ან სხვაგ ვა რი სარ გებ ლის მი ღე ბის მიზ ნით, შრო მის ან მომ სა ხუ რე ბის, სექ სუ ა ლუ რი მომ ­

24

სა ხუ რე ბის გა წე ვის იძუ ლე ბას; პი რის და ნა შა უ ლებ რივ საქ მი ა ნო ბა ში, პროს ტი ტუ ცი ა ში, პორ ნოგ რა ფი ა ში ან სხვა ან ტი სა ზო გა დო ებ რივ ქმე დე ბა ში ჩაბ მას; ადა მი ა ნის სხე უ ლის ორ ­გა ნოს, ორ გა ნოს ნა წი ლის ან ქსო ვი ლის იძუ ლე ბით ან მოტყუ ე ბით ამო ღე ბას, გა და ნერ გ ვას ან სხვაგ ვა რად გა მო ყე ნე ბას; ადა მი ა ნის მო ნო ბის მსგავს მდგო მა რე ო ბა ში ან მო ნო ბის თა ნა ­მედ რო ვე პი რო ბებ ში ჩა ყე ნე ბას.

სკო ლებ ში ძა ლა დო ბის გავ რ ცე ლე ბუ ლი ფორ მაა ბუ ლინ გი. ტერ მი ნი „ბულინგი“ ნიშ ნავს ფი ზი კურ ან ფსი ქო ლო გი ურ ძა ლა დო ბას, რო მე ლიც ხორ ცი ელ დე ბა ბავ შ ვის მი მართ თა ნა­ კ ლა სელ თა ან სხვა ჯგუ ფის მი ერ. ბუ ლინ გის სა მი ტი პი არ სე ბობს: ემო ცი უ რი, სიტყ ვი ე რი და ფი ზი კუ რი. ბუ ლინ გის და მა ხა სი ა თე ბე ლი ქცე ვე ბი ა: და მამ ცი რე ბე ლი ზედ მე ტი სა ხე ლე ­ბის დარ ქ მე ვა, და ცინ ვა, ჯგუ ფი დან ან სა ერ თო საქ მი ა ნო ბი დან გა რიყ ვა, უცენ ზუ რო სიტყ ­ვე ბით მი მარ თ ვა, ნივ თე ბის წარ თ მე ვა, წე რი ლო ბი თი და სიტყ ვი ე რი შე უ რაცხ ყო ფა, მუ ქა რა, და ში ნე ბა, ხე ლის კვრა, მუშ ტე ბით ან ფე ხით ცე მა, ცი ლის წა მე ბა, „მსხვერპლის“ უხერ ხულ, არა კომ ფორ ტულ მდგო მა რე ო ბა ში ჩაგ დე ბა, იძუ ლე ბა – იმოქ მე დოს სა კუ თა რი სურ ვი ლის წი ნა აღ მ დეგ.

სხვა დას ხ ვა და წე სე ბუ ლე ბის ვალ დე ბუ ლე ბე ბი ბავ შ ვ ზე ძა ლა დო ბის გან ხორ ცი ე ლე ბის შემ თხ ვე ვა ში პო ლი ცი ის ვალ დე ბუ ლე ბა ბავ შ ვ ზე ძა ლა დო ბის გან ხორ ცი ე ლე ბის დროს პო ლი ­ცია ვალ დე ბუ ლია და უ ყოვ ნებ ლივ იმოქ მე დოს, რა თა და ეხ მა როს ბავშვს და და იც ვას ის მომ ­ ხ და რი ან მო სა ლოდ ნე ლი ძა ლა დო ბის გან. კერ ძოდ:

• ძა ლა დო ბის ფაქ ტის შე სა ხებ შეტყო ბი ნე ბის შემ დეგ და უ ყოვ ნებ ლივ უნ და გა მოცხად დეს ად გილ ზე და გა ეც ნოს იქ მყოფ პი რებს;

• შე ის წავ ლოს და შე ა ფა სოს მდგო მა რე ო ბა;

• გა ე სა უბ როს ბავშვს, მო ძა ლა დეს, ოჯა ხის წევ რებს, მე ზობ ლებს და ნა თე სა ვებს;

• ძა ლა დო ბის მსხვერპლ ბავშვს გა ე სა უბ როს გან ცალ კე ვე ბით;

• ძა ლა დო ბის მსხვერპლ ბავშვს მი ა წო დოს ინ ფორ მა ცია მი სი უფ ლე ბე ბის შე სა ხებ;

• თუ ბავშვს ძა ლა დო ბის შე დე გად ესა ჭი რო ე ბა სა მე დი ცი ნო დახ მა რე ბა, გა და იყ ვა ნოს სა მე ­დი ცი ნო და წე სე ბუ ლე ბა ში;

• იმ შემ თხ ვე ვა ში, თუ ბავ შ ვის და ტო ვე ბა ოჯახ ში ეწინააღმდეგება მის უსაფ რ თხო ე ბას და სო ცი ა ლუ რი მუ შა კი მი ი ღებს გა დაწყ ვე ტი ლე ბას ბავ შ ვის ოჯა ხი დან გა მოყ ვა ნის შე სა ხებ, უზ რუნ ველ ყოფს ბავ შ ვის გა დაყ ვა ნას თავ შე სა ფარ ში ან სხვა სპე ცი ა ლურ და წე სე ბუ ლე ბა ში;

• ბავ შ ვის მო ძა ლა დის გან გან ცალ კე ვე ბის გა დაწყ ვე ტი ლე ბის მი ღე ბის შემ თხ ვე ვა ში გა მოს ­ცემს შე მა კა ვე ბელ ან დამ ცავ ორ დერს.

25

ძალ

ადო

ბა ბ

ავშ

ვის

მი

მარ

თ

2

დამ ცა ვი და შე მა კა ვე ბე ლი ორ დე რე ბი არის ძა ლა დო ბის მსხვერ პ ლი არას რულ წ ლო ვა ნის დაც ვის სა შუ ა ლე ბა, რო მე ლიც გუ ლის ხ მობს ბავ შ ვის გან ცალ კე ვე ბას მო ძა ლა დე მშობ ლის ­გან, კა ნო ნი ე რი წარ მო მად გენ ლის გან და ნე ბის მი ე რი სხვა მო ძა ლა დის გან. დამ ცა ვი ორ დე ­რი მოქ მე დებს 6 თვემ დე ვა დით, ხო ლო შე მა კა ვე ბე ლი – 1 თვემ დე ვა დით. დამ ცა ვი და შე მა კა ვე ბე ლი ორ დე რის გა მო ცე მის მოთხოვ ნის უფ ლე ბა აქვს თა ვად არას რულ წ ლო ვანს.

არას რულ წ ლოვ ნის გან ცალ კე ვე ბა ოჯა ხი დან არის უკი დუ რე სი ზო მა, რო მე ლიც მხო ლოდ იმ შემ თხ ვე ვა ში გა მო ი ყე ნე ბა, რო დე საც სხვა, ნაკ ლე ბად მკაც რი ზო მა (მათ შო რის, გა სა უბ ­რე ბა და გაფ რ თხი ლე ბა) შე დე გი ა ნი არ არის, ან აშ კა რა ა, რომ ნაკ ლე ბად მკაც რი ზო მის გა მო ყე ­ნე ბა ვერ უზ რუნ ველ ყოფს არას რულ წ ლოვ ნის სი ცოცხ ლი სა და ჯან მ რ თე ლო ბის დაც ვას.

სო ცი ა ლუ რი მომ სა ხუ რე ბის სა ა გენ ტოს ვალ დე ბუ ლე ბა ბავ შ ვ ზე ძა ლა დო ბის გან ხორ ცი ე ­ლე ბის დროს

სო ცი ა ლუ რი მომ სა ხუ რე ბის სა ა გენ ტო წარ მო ად გენს ბავ შ ვის უფ ლე ბე ბი სა და ინ ტე რე სე ­ბის დაც ვის მთა ვარ და წე სე ბუ ლე ბას ქვე ყა ნა ში. ბავ შ ვ ზე გან ხორ ცი ე ლე ბუ ლი ძა ლა დო ბის დროს ის ვალ დე ბუ ლი ა:

• გა მო ავ ლი ნოს ბავ შ ვის მი მართ ძა ლა დო ბის ფაქ ტე ბი;

• შე აგ რო ვოს ინ ფორ მა ცია ძა ლა დო ბის შე სა ხებ, მათ შო რის ინ ფორ მა ცია მი ი ღოს ბავ ­ შ ვის გა ნაც;

• შე ა ფა სოს ბავ შ ვის მდგო მა რე ო ბა და და გეგ მოს აუცი ლე ბე ლი ნა ბი ჯე ბი;

• თუ ბავშვს ძა ლა დო ბის შე დე გად ესა ჭი რო ე ბა სა მე დი ცი ნო დახ მა რე ბის მი ღე ბა, ვალ ­დე ბუ ლია ბავ შ ვი გა და იყ ვა ნოს სა მე დი ცი ნო და წე სე ბუ ლე ბა ში;

• იმ შემ თხ ვე ვა ში, თუ ბავ შ ვის და ტო ვე ბა ოჯახ ში, საფ რ თხეს შე უქ მ ნის მის უსაფ რ თხო ­ე ბას, მი ი ღოს ბავ შ ვის ოჯა ხი დან გა მოყ ვა ნის გა დაწყ ვე ტი ლე ბა და პო ლი ცი ას თან ერ ­თად გა და იყ ვა ნოს თავ შე სა ფარ ში ან სხვა სპე ცი ა ლურ და წე სე ბუ ლე ბა ში;

• თუ ძა ლა დო ბის მსხვერპლ ბავშვს არა აქვს პი რა დო ბის და მა დას ტუ რე ბე ლი დო კუ მენ ­ტი, ეხ მა რე ბა ბავშვს მის მი ღე ბა ში.

სკო ლის ვალ დე ბუ ლე ბა ბავ შ ვ ზე ძა ლა დო ბის გან ხორ ცი ე ლე ბის დროს

მოს წავ ლის მი მართ გან ხორ ცი ე ლე ბუ ლი ძა ლა დო ბის შემ თხ ვე ვა ში სკო ლა ვალ დე ბუ ლი ა, და უ ყოვ ნებ ლივ მო ახ დი ნოს მას ზე რე ა გი რე ბა:

• სკო ლა ში გა მო ყო ფი ლი უნ და იყოს პი რი, რო მელ საც მოს წავ ლემ შე იძ ლე ბა მი მარ თოს ძა ლა დო ბის შემ თხ ვე ვა ში;

26

• ად გილ ზე შემ თხ ვე ვის გა ა ნა ლი ზე ბა (სკოლის ად მი ნის ტ რა ცი ა, მათ შო რის მან და ტუ რის სამ სა ხუ რი, სწავ ლობს ბავ შ ვის მი მართ ძა ლა დო ბის ფაქტს);

• სა ჭი რო ე ბის შემ თხ ვე ვა ში (ძალადობის და დას ტუ რე ბის ან სა ფუძ ვ ლი ა ნი ეჭ ვის არ სე ბო ბის შემ თხ ვე ვა ში), პო ლი ცი ი სა თუ სა ა გენ ტოს ინ ფორ მი რე ბა;

• სა ა გენ ტოს თან თა ნამ შ რომ ლო ბით ძა ლა დო ბის მსხვერ პ ლი ბავ შ ვის მდგო მა რე ო ბა ზე ზე ­დამ ხედ ვე ლო ბა.

სა მე დი ცი ნო და წე სე ბუ ლე ბის (მათ შო რის სოფ ლის ექი მის) ვალ დე ბუ ლე ბე ბი ბავ შ ვ ზე ძა ლა ­დო ბის გან ხორ ცი ე ლე ბის დროს

სა მე დი ცი ნო და წე სე ბუ ლე ბა ში ძა ლა დო ბის მსხვერ პ ლი ბავ შ ვის მოხ ვედ რის შემ თხ ვე ვა ში სა მე ­დი ცი ნო და წე სე ბუ ლე ბის ვალ დე ბუ ლე ბა ა:

• აღ მო უ ჩი ნოს მას სა მე დი ცი ნო დახ მა რე ბა;

• და ა რე გის ტ რი როს ბავ შ ვი სა რე გის ტ რა ციო ჟურ ნალ ში;

• აც ნო ბოს სა ა გენ ტოს ტე რი ტო რი ულ ერ თე ულს ტე ლე ფო ნით იმა ვე დღეს ან, თუ გან თავ სე ­ბა მოხ და არა სა მუ შაო სა ა თებ ში, მომ დევ ნო სა მუ შაო დღეს.

27

ბავშვის უფლებები პოლიციასთან

ურთიერთობისას

გაკ ვე თი ლი 3

28

მიზანი

მოს წავლეების მიერ საკუთარი უფლებების გააზრება პოლიციასთან ურთიერთობისას.

მოსალოდნელი შედეგები

ცოდ ნა: მოს წავ ლე ე ბი გა ეც ნო ბი ან სა კუ თარ უფ ლე ბებს პო ლი ცი ის მი ერ პრე ვენ ცი უ ლი ღო ნის­ძი ე ბე ბის გა ტა რე ბი სას.

უნარ ­ ჩ ვე ვე ბი: ხე ლი შე ეწყო ბა სა კუ თა რი უფ ლე ბე ბის დაც ვის უნარ ­ ჩ ვე ვის ჩა მო ყა ლი ბე ბას.

და მო კი დე ბუ ლე ბა: ხე ლი შე ეწყო ბა კა ნო ნის პა ტი ვის ცე მის გრძნო ბის ჩა მო ყა ლი ბე ბას.

ფაზა A– პროვოცირება

მას წავ ლე ბე ლი ეკითხე ბა მოს წავ ლე ებს, თუ რა და ა მახ სოვ რ დათ წი ნა გაკ ვე თი ლი დან. ბავ ­ შ ვ ზე ძა ლა დო ბი სას პო ლი ცი ის მო ვა ლე ო ბე ბის გახ სე ნე ბის შემ დეგ მას წავ ლე ბე ლი ეუბ ნე ბა მოს წავ ლე ებს, რომ პო ლი ცი ის მო ვა ლე ო ბაა ისე თი ღო ნის ძი ე ბის გა ტა რე ბა, რო მე ლიც თა ვი დან აარი დებს სა ზო გა დო ე ბას, ან ცალ კე ულ პირს ძა ლა დო ბას. მას წავ ლე ბე ლი აც ნობს მოს წავ ლე ებს თე მა სა და მი ზანს. მას წავ ლე ბე ლი ახ სე ნებს მოს წავ ლე ებს, რომ ბავ შ ვ თა უფ ლე ბე ბი და ცუ ლი უნ და იყოს ნე ბის მი ერ შემ თხ ვე ვა ში, მათ შო რის პო ლი ცი ის მი ერ პრე ვენ ცი უ ლი და იძუ ლე ბი ­თი ღო ნის ძი ე ბე ბის გა ტა რე ბი სას.

ფაზა B – წვდომა

მას წავ ლე ბე ლი ამ ბობს, რომ ერ თ ­ერთ პრე ვენ ცი ულ ღო ნის ძი ე ბას გა მო კითხ ვა წარ მო ად გენს. გა მო კითხ ვის დროს არას რულ წ ლო ვა ნი სა და პო ლი ცი ე ლის უფ ლე ბა თა გა საც ნო ბად მას წავ ლე ­ბე ლი სთა ვა ზობს მოს წავ ლე ებს წა ი კითხონ მოს წავ ლის წიგ ნი დან ტექ ს ტი „გამოკითხვა“ და ჯგუ ფებ ში შე ას რუ ლოს და ვა ლე ბა 3.1. (შესრულებისთვის ეძ ლე ვათ 5 წთ.). პო ლი ცი ის უფ ლე ­ბა მო სი ლე ბა ნი გან საზღ ვ რუ ლია სა ქარ თ ვე ლოს კა ნონ ში პო ლი ცი ის შე სა ხებ9�

9 https://matsne.gov.ge/ka/document/view/2047533

პო ლი ცი ის მო ვა ლე ო ბებ ში, ბავ შ ვ თა ძა ლა დო ბის გან დაც ვას თან ერ თად, შე დის ისე თი ღო­ნის ძი ე ბის გა ტა რე ბა, რო მე ლიც თა ვი დან აარი დებს სა ზო გა დო ე ბას, ან ცალ კე ულ პირს ძა ლა­დო ბას.

არას რულ წ ლო ვან თა დამ ნა შა ვე ო ბის აღ კ ვე თი სა და სა ზო გა დო ებ რი ვი უსაფ რ თხო ე ბის დაც ვის მიზ ნით პო ლი ცი ას შე უძ ლია გა მო ი ყე ნოს სხვა დას ხ ვა სა ხის პრე ვენ ცი უ ლი ღო­ნის ძი ე ბა: პი რის გა მო კითხ ვა, პი რის იდენ ტი ფი ცი რე ბა, პი რის მოწ ვე ვა, ზე და პი რუ ლი შე­მოწ მე ბა და დათ ვა ლი ე რე ბა, სპე ცი ა ლუ რი სა პო ლი ციო კონ ტ რო ლი, ად გი ლის და ტო ვე ბის მოთხოვ ნა და სხვა.

29

ბავშ

ვის

უფ

ლე

ბები

პო

ლი

ცი

ასთ

ან უ

რთ

იე

რთ

ობი

სას

3

მოს წავ ლე ე ბი იყო ფი ან 4 ჯგუ ფად და ინა წი ლე ბენ თი თო დი ა ლოგს.

ბავ შ ვის უფ ლე ბე ბი და პო ლი ცი ე ლის უფ ლე ბა მო სი ლე ბა ნი გა მო კითხ ვის დროს (იხილეთ გვ. 36)

ქვე მოთ მოყ ვა ნი ლია და ვა ლე ბა 3.1 სწო რი პა სუ ხე ბით.

დავალება 3.1

პო ლი ცი ელ მა გა ა ჩე რა არას რულ წ ლო ვა ნი. მო ნიშ ნეთ, თქვე ნი ვა რა უ დით, ის ქმე დე ბე ბი, რომ ლის უფ ლე ბა აქვს პო ლი ცი ელს და არას რულ წ ლო ვანს. კლას თან ერ თად პა სუ ხე ბის გან ხილ ვის შემ დეგ, თი თო ე უ ლი შემ თხ ვე ვის თ ვის ჩა მო ა ყა ლი ბეთ ბავ შ ვის უფ ლე ბე ბი.

I. ფორ მი ან მა პო ლი ცი ელ მა გა ა ჩე რა არას რულ წ ლო ვა ნი და თო.

პო ლი ცი ე ლი: გა მარ ჯო ბა, მითხა რი შე ნი გვა რი და სა ხე ლი (+ პო ლი ცი ელს შე უძ ლია გა მო ­კითხოს ბავ შ ვი და და ად გი ნოს მი სი ვი ნა ო ბა);

და თო: რა შია საქ მე? რა ტომ მე კითხე ბით? (+არასრულწლოვანს უფ ლე ბა აქვს მი ი ღოს ინ ფორ მა ცი ა, რას ემ სა ხუ რე ბა მი სი გა მო კითხ ვა);

პო ლი ცი ე ლი: არ არის ეგ ბავ შ ვის საქ მე (­ არას რულ წ ლო ვანს უფ ლე ბა აქვს მი ი ღოს ინფორ ­მა ცი ა, რას ემ სა ხუ რე ბა მი სი გა მო კითხ ვა);

და თო: მე არ გი პა სუ ხებთ!(+ გა მო კითხ ვა ში მო ნა წი ლე ო ბა ნე ბა ყოფ ლო ბი თი ა).

II. სა მო ქა ლა ქო ტან საც მელ ში ჩაც მუ ლი კა ცი აჩე რებს ბავშვს.

კა ცი: გა მარ ჯო ბა, მე პო ლი ცი ე ლი ვარ� მითხა რი შე ნი სა ხე ლი და გვა რი! (+პოლიციელს შე ­უძ ლია გა მო კითხოს ბავ შ ვი და და ად გი ნოს მი სი ვი ნა ო ბა);

ბავ შ ვი: თუ შე იძ ლე ბა, თქვე ნი პი რა დო ბის მოწმობა მაჩ ვე ნეთ! (+ არას რულ წ ლო ვანს უფ ­ლე ბა აქვს მოს თხო ვოს და მა დას ტუ რე ბე ლი დო კუ მენ ტის წარ დ გე ნა, თუ გა რეგ ნუ ლად შე ­უძ ლე ბე ლია პო ლი ცი ე ლის იდენ ტი ფი ცი რე ბა);

კა ცი: აი სა ბუ თი, ინე ბე! (+)

ბავ შ ვი იღებს სა ბუთს და კითხუ ლობს.

პო ლი ცი ე ლი: რამ დე ნი წლის ხარ? (+)

ბავ შ ვი: 13­ის. (+)

30

პო ლი ცი ე ლი: ახ ლა მითხა რი სა ხე ლი, გვა რი და მი სა მარ თი. (­ თუ არას რულ წ ლო ვა ნი არის 14 წლამ დე, მი სი გა მო კითხ ვა შე საძ ლე ბე ლია მხო ლოდ მშობ ლის ან სხვა კა ნო ნი ე რი წარ მო მად ­გენ ლის მო ნა წი ლე ო ბით.)

ბავ შ ვი: დე დას და ვუ რე კავ და რო ცა მო ვა, მა შინ გეტყ ვით. (+ თუ არას რულ წ ლო ვა ნი არის 14 წლამ დე, მი სი გა მო კითხ ვა შე საძ ლე ბე ლია მხო ლოდ მშობ ლის ან სხვა კა ნო ნი ე რი წარ მო მად ­გენ ლის მო ნა წი ლე ო ბით.)

III. ფორ მი ან მა პო ლი ცი ელ მა გა ა ჩე რა 16 წლის მო ზარ დი.

პო ლი ცი ე ლი: გა მარ ჯო ბა, მითხა რი სა ხე ლი და გვა რი! (+ პო ლი ცი ელს შე უძ ლია გა მო კითხოს ბავ შ ვი და და ად გი ნოს მი სი ვი ნა ო ბა);

მო ზარ დი: შე იძ ლე ბა გა ვი გო რა შია საქ მე? (+არასრულწლოვანს უფ ლე ბა აქვს მი ი ღოს ინ ფორ მა ­ცი ა, რას ემ სა ხუ რე ბა მი სი გა მო კითხ ვა);

პო ლი ცი ე ლი: ერთ ბიჭს ვე ძებთ, რო მე ლიც შენ გგავს� (+არასრულწლოვანს უფ ლე ბა აქვს მი ი ­ღოს ინ ფორ მა ცი ა, რას ემ სა ხუ რე ბა მი სი გა მო კითხ ვა);

მო ზარ დი: ლე ვან გი ორ გა ძე. (+)

პო ლი ცი ე ლი: პი რა დო ბის და მა დას ტუ რე ბე ლი სა ბუ თი გაქვს? (+)

მო ზარ დი: დი ახ, ინე ბეთ! (+)

IV. ფორ მი ან მა პო ლი ცი ელ მა გა ა ჩე რა ბავ შ ვი.

პო ლი ცი ე ლი: გა მარ ჯო ბა, პი რა დო ბის და მა დას ტუ რე ბე ლი სა ბუ თი მაჩ ვე ნე! (+პოლიციელს შე ­უძ ლია გა მო კითხოს ბავ შ ვი და და ად გი ნოს მი სი ვი ნა ო ბა);

ბავ შ ვი: ინე ბეთ! (+)

პო ლი ცი ე ლი: სად მუ შა ო ბენ შე ნი მშობ ლე ბი? (­პოლიციელს შე უძ ლია გა მო კითხოს ბავ შ ვი და და ად გი ნოს მი სი ვი ნა ო ბა, მი სა მარ თი);

ბავ შ ვი: და მიბ რუ ნეთ პი რა დო ბის მოწმობა. მე უარს ვაცხა დებ პა სუხ ზე! (+ გა მო კითხ ვა ში მო ნა ­წი ლე ო ბა ნე ბა ყოფ ლო ბი თი ა).

თი თო ე უ ლი და ვა ლე ბის პა სუ ხის მოს მე ნი სას მას წავ ლე ბე ლი აც ნობს მოს წავ ლე ებს მათ უფ ლე ­ბებს და პო ლი ცი ის უფ ლე ბა მო სი ლე ბას.

მას წავ ლე ბელ მა აუცი ლებ ლად უნ და ჩა მო წე როს ორ დიდ ფურ ცელ ზე ბავ შ ვის უფ ლე ბე ბი და პო ლი ცი ის უფ ლე ბა მო სი ლე ბა ნი, რა თა ბავ შ ვებ მა შეძ ლონ მა თი მთლი ა ნო ბა ში აღ ქ მა.

31

ბავშ

ვის

უფ

ლე

ბები

პო

ლი

ცი

ასთ

ან უ

რთ

იე

რთ

ობი

სას

3

პი რის იდენ ტი ფი ცი რე ბაც ერ თ ­ერ თი პრე ვენ ცი უ ლი ღო ნის ძი ე ბა ა.

კითხ ვე ბი:

– რას ნიშ ნავს პი რის იდენ ტი ფი ცი რე ბა? (პირის შე სა ხებ ისე თი ინ ფორ მა ცი ის მო პო ვე ბა, რო მე ლიც სა ჭი რო ე ბის შემ თხ ვე ვა ში იძ ლე ვა პი რის მოკ ვ ლე ვი სა და მი სი სხვა პი რე ბის ­გან გა მორ ჩე ვის სა შუ ა ლე ბას);

– რა ნიშ ნე ბით შე იძ ლე ბა პი რის იდენ ტი ფი ცი რე ბა? (თითის ანა ბეჭ დი, სი მაღ ლე, ხმა და სხვა)�

მას წავ ლე ბე ლი ეუბ ნე ბა მოს წავ ლე ებს, რომ რო ცა ვერ ხერ ხ დე ბა პი რის ვი ნა ო ბის დად გე ნა, პო ლი ცი ას აქვს უფ ლე ბა ჩა ა ტა როს რი გი ღო ნის ძი ე ბე ბი სა. პი რის იდენ ტი ფი ცი რე ბა ხდე ბა პო ლი ცი ის გან ყო ფი ლე ბა ში. შე სას რუ ლებ ლად აძ ლევს და ვა ლე ბა 3.2­ს. (შესრულებისთვის 3­4 წთ.). აღ ნიშ ნუ ლი და ვა ლე ბის პა სუ ხე ბი ა:

ა)1. სუ რა თის გა და ღე ბა;2. თი თე ბი სა და ხე ლის გუ ლის ანა ბეჭ დე ბის აღე ბა;3. ხმის ჩა წე რა.4. სი მაღ ლის გა ზომ ვა;5. სხვა.

ბ) • მი ი ღოს პო ლი ცი ე ლის გან ისე თი ვა და, რომ ლის გან მავ ლო ბა შიც მო ა ხერ ხებს პი რა ­

დო ბის და მა დას ტუ რე ბე ლი სა ბუ თის წარ დ გე ნას.

• ბავ შ ვ მა არ მო ა წე როს ხე ლი ოქმს, თუ ოქ მ ში არის ჩა ნა წე რი, რო მე ლიც, ბავ შ ვის აზ ­რით, არ შე ე ფე რე ბა სი ნამ დ ვი ლეს.

პი რის მოწ ვე ვაც ერ თ ­ერთ პრე ვენ ცი უ ლი ღო ნის ძი ე ბა ა. მის გა საც ნო ბად მოს წავ ლე ე ბი ეც ­ნო ბი ან ტექსტს „პირის მოწ ვე ვა“ და ას რუ ლე ბენ და ვა ლე ბა 3.3­ს. (შესრულებისთვის 5 წთ.). ეს და ვა ლე ბა გუ ლის ხ მობს მოწ ვე ვის წე სე ბის გაც ნო ბას სუ რა თე ბი სა და მათ ქვეშ დას მუ ლი კითხ ვე ბის სა შუ ა ლე ბით.

სწო რი პა სუ ხე ბი ა:

– პი რის პო ლი ცი ა ში მიწ ვე ვა ხდე ბა შეტყო ბი ნე ბით;– არას რულ წ ლო ვანს მიწ ვე ვით გა სა უბ რე ბი სას ახ ლავს მშო ბე ლი;– თავიდან მიწ ვე ულ პირს უნ და გა ნე მარ ტოს მიწ ვე ვის სა ფუძ ვე ლი და რომ მიწ ვე ვა ზე

მის ვ ლა და პო ლი ცი ის და ტო ვე ბა ნე ბა ყოფ ლო ბი თი ა;– არას რულ წ ლო ვა ნი პო ლი ცი ა ში შე იძ ლე ბა გა ჩერ დეს მაქ სი მუმ 2 სა ათს;– არას რულ წ ლო ვანს შე უძ ლია არ მო ა წე როს ოქ მ ზე ხე ლი, თუ არ ეთან ხ მე ბა მას ში გა ­

მოთ ქ მულ რო მე ლი მე მო საზ რე ბას.

32

ზე და პი რუ ლი შე მოწ მე ბა და დათ ვა ლი ე რე ბა, აგ რეთ ვე, პრე ვენ ცი უ ლი ღო ნის ძი ე ბა ა. შე სა ­ ძ ლო ა, პო ლი ცი ელ მა გა ნა ხორ ცი ე ლოს ქუ ჩა ში ზე და პი რუ ლი შე მოწ მე ბა და დათ ვა ლი ე რე ბა.

მოს წავ ლე ე ბი კითხუ ლო ბენ ტექსტს „ზედაპირული შე მოწ მე ბა და დათ ვა ლი ე რე ბა“ და ინ დი ­ვი დუ ა ლუ რად ას რუ ლე ბენ და ვა ლე ბა 3.4­ს (შესრულებისთვის 4­5 წთ.).

და ვა ლე ბის კითხ ვებ ზე პა სუ ხე ბის მი ღე ბი სას და ფა ზე იწე რე ბა მხო ლოდ სწო რი პა სუ ხე ბი:

არას რულ წ ლო ვანს უფ ლე ბა აქვს:

• მო ითხო ვოს შე მოწ მე ბა და დათ ვა ლი ე რე ბა გა ნა ხორ ცი ე ლოს იმა ვე სქე სის პო ლი ცი ელ მა;• მი ი ღოს ინ ფორ მა ცია თუ რო გორ და სად გა ა სა ჩივ როს ჩა ტა რე ბუ ლი პრო ცე დუ რე ბი;• უარი თქვას ზე და პი რუ ლი შე მოწ მე ბი სა და დათ ვა ლი ე რე ბის შე სა ხებ შედ გე ნი ლი ოქ მის

ხელ მო წე რა ზე, თუ არ ეთან ხ მე ბა მას ში მი თი თე ბულ ინ ფორ მა ცი ას.

ადმინისტრაციული დაკავება

მას წავ ლე ბე ლი აკე თებს მოკ ლე გან მარ ტე ბას ად მი ნის ტ რა ცი უ ლი და კა ვე ბის შე სა ხებ.

ად მი ნის ტ რა ცი უ ლი და კა ვე ბა არის თა ვი სუფ ლე ბის ხან მოკ ლე შეზღუდ ვა, რომ ლის მი ზა ნიც შე იძ ლე ბა იყოს ად მი ნის ტ რა ცი უ ლი სა მარ თალ დარ ღ ვე ვის აღ კ ვე თა, პი როვ ნე ბის დად გე ნა, ად მი ნის ტ რა ცი ულ სა მარ თალ დარ ღ ვე ვა თა ოქ მის შედ გე ნა. და კა ვე ბა შე იძ ლე ბა მოხ დეს, თუ პო ლი ცი ელ მა და ი ნა ხა არას რულ წ ლო ვა ნი წვრილ მა ნი ხუ ლიგ ნო ბის ჩა დე ნის მო მენ ტ ში ან არას რულ წ ლო ვა ნი არ და ე მორ ჩი ლა სა მარ თალ დამ ცა ვი ორ გა ნო ე ბის თა ნამ შ რომ ლე ბის კა ნო ­ნი ერ მოთხოვ ნას.

კითხ ვა:

რო გორ გეს მით „წვრილმანი ხუ ლიგ ნო ბა“?

მოს წავ ლე ებს ეძ ლე ვათ ინ დი ვი დუ ა ლუ რი და ვა ლე ბა 3.5. (შესრულებისთვის 3 წთ.). და ვა ლე ­ბის მი ზა ნი ა, მოს წავ ლე ებ მა, ბავ შ ვ თა უფ ლე ბე ბი დან და გან ხი ლუ ლი მა სა ლი დან გა მომ დი ნა ­რე, მო ი ფიქ რონ, თუ რი სი უფ ლე ბა შე იძ ლე ბა ჰქონ დეს და კა ვე ბულს და შემ დეგ, გა ეც ნონ და კა ­ვე ბუ ლის უფ ლე ბებს.

ყვე ლა გან ს ხ ვა ვე ბუ ლი პა სუ ხი მოკ ლედ იწე რე ბა და ფა ზე და აღი ნიშ ნე ბა შემ დე გი უფ ლე ბე ბი:

• მის თ ვის გა სა გე ბი ფორ მით მი ი ღოს ინ ფორ მა ცია ჩა დე ნი ლი ად მი ნის ტ რა ცი უ ლი სა მარ ­თალ დარ ღ ვე ვი სა და და კა ვე ბის სა ფუძ ვ ლის შე სა ხებ;

• მო ითხო ვოს ად ვო კატ თან და უ ყოვ ნებ ლივ და კავ ში რე ბა;• აუცი ლებ ლად და უ კავ შირ დეს მშო ბელს ან სხვა კა ნო ნი ერ წარ მო მად გე ნელს;• უარი თქვას ად მი ნის ტ რა ცი უ ლი და კა ვე ბის ოქ მის ხელ მო წე რა ზე, თუ არ ეთან ხ მე ბა მას ში

მი თი თე ბულ ინ ფორ მა ცი ას.

33

ბავშ

ვის

უფ

ლე

ბები

პო

ლი

ცი

ასთ

ან უ

რთ

იე

რთ

ობი

სას

3

ად მი ნის ტ რა ცი უ ლი და კა ვე ბა არ უნ და აღე მა ტე ბო დეს 12 სა ათს.

ფაზა C – რეფლექსია

ბო ლო 5 წუ თი და ეთ მოს მოს წავ ლე ებს და სა ფიქ რებ ლად და პა სუ ხის გა სა ცე მად კითხ ­ვებ ზე: რა ვის წავ ლე? რა მინ და ვის წავ ლო?

სა ში ნაო და ვა ლე ბის მი ცე მა

სა ში ნაო და ვა ლე ბის ახ ს ნა მო ითხოვს დროს. ამი ტომ მი ზან შე წო ნი ლი ა, მი სი მი ცე მა გაკ ­ვე თი ლე ბის შემ დეგ. მას წავ ლე ბე ლი ანა წი ლებს რო ლებს სი ტუ ა ცი ის თ ვის „სპორტულ მა ღა ზი ა ში“ და არი გებს შე სა ბა მის ტექ ს ტებს იმ პი რო ბით, რომ ეს ტექ ს ტი მე ო რე გაკ ­ვე თი ლის დას რუ ლე ბამ დე არა ვის არ უნ და გა აც ნონ. ყვე ლა მოს წავ ლე ინ ს ცე ნი რე ბის ­ თ ვის და მო უ კი დებ ლად ემ ზა დე ბა. გაკ ვე თილ ზე მოხ დე ბა სა მი ეპი ზო დის ინ ს ცე ნი რე ­ბა. ძა ლი ან მნიშ ვ ნე ლო ვა ნი ა, რომ მოს წავ ლემ კარ გად გა ი გოს თა ვი სი რო ლი. ამი ტომ მას წავ ლე ბელ მა ყვე ლას ცალ–ცალ კე, პი რის პირ უნ და აუხ ს ნას ის. მათ უნ და გა ნე მარ ­ტოთ, რომ შე უძ ლი ათ მო იქ ც ნენ სა კუ თა რი შე ხე დუ ლე ბის, გა მოც დი ლე ბის სა ფუძ ველ ­ზე. მოს წავ ლე ებს აუცი ლებ ლად უნ და მი ე თი თოთ, რომ ტექ ს ტი დაკ ვირ ვე ბით წა ი ­კითხონ.

ქვე მოთ მოყ ვა ნი ლი სცე ნე ბის ჩა მო ნათ ვა ლი მას წავ ლე ბელ მა ერ თი ა ნად უნ და გა და ი ღოს, შემ დეგ დაჭ რას და და უ რი გოს მოს წავ ლე ებს.

სცე ნა 1. თე დოს თან სახ ლ ში

თე დო, დე და და კა ნო ნი წარ მო ად გე ნენ სი ტუ ა ცი ას შემ დე გი ტექ ს ტის შე სა ბა მი სად.

სცე ნა 1. თე დოს თან სახ ლ ში

თე დო

თე დო მე ო რე დღეს და ი ბა რეს პრო კუ რა ტუ რა ში გა მო კითხ ვა ზე. მას იქ წას ვ ლა არ უნ და და ყვე ლა ფერს უყ ვე ბა დე დას. დე დის რჩე ვის მოს მე ნის შემ დეგ მი მარ თავს კა ნონს.

სცე ნა 1. თე დოს თან სახ ლ ში

თე დოს დე და

თე დო გატყო ბი ნებთ ამ ბავს და ელის თქვენ გან რჩე ვას.

სცე ნა 1. თე დოს თან სახ ლ ში

კა ნო ნი

34

თქვენ აც ნობთ კა ნონს თე დოს და დე და მისს. გა მო კითხ ვა ნე ბა ყოფ ლო ბი თია და და უშ ვე ბე ლია არას რულ წ ლო ვა ნის იძუ ლე ბა, გას ცეს რა ი მე სა ხის ინ ფორ მა ცი ა. თუ ბავ შ ვი თან ხ მო ბას გა ნაცხა ­დებს გა მო კითხ ვა ზე, ის ვალ დე ბუ ლია მხო ლოდ სწო რი ინ ფორ მა ცია გას ცეს. ურ ჩი ეთ თე დოს, რო გორ მო იქ ცეს. თუ თე დო მნიშ ვ ნე ლო ვა ნი მოწ მე ა, გა მო ძი ე ბის დაწყე ბის შემ დეგ ის შე იძ ლე ­ბა და ი ბა რონ სა სა მარ თ ლო ში და და კითხონ. და კითხ ვა ზე მის ვ ლა სა ვალ დე ბუ ლო ა, მაგ რამ ეს შე იძ ლე ბა მოხ დეს მხო ლოდ მა გის ტ რა ტი მო სა მარ თ ლის თან დას წ რე ბით. არას რულ წ ლო ვანს აქვს უფ ლე ბა:

• არ გას ცეს ინ ფორ მა ცია სა კუ თა რი თა ვის ან / და ოჯა ხის წევ რის წი ნა აღ მ დეგ; • ისარ გებ ლოს ად ვო კა ტის მომ სა ხუ რე ბით და მოწ მედ და კითხ ვა წა რი მარ თოს კა ნო ნი ე რი

წარ მო მად გენ ლის და ად ვო კა ტის თან დას წ რე ბით;• სა ჭი რო ე ბის შემ თხ ვე ვა ში ისარ გებ ლოს ფსი ქო ლო გის მომ სა ხუ რე ბით.

სცე ნა 2. გა მო კითხ ვა პრო კუ რა ტუ რა ში

მო ნა წი ლე ო ბენ თე დო, დე და, ად ვო კა ტი და გა მომ ძი ე ბე ლი.

სცე ნა 2. გა მო კითხ ვა პრო კუ რა ტუ რა ში

გა მომ ძი ე ბე ლი

გა მომ ძი ე ბელს ეჭ ვი აქვს, რომ ბავ შ ვებ მა ერ თად ჩა ი დი ნეს ქურ დო ბა. თუმ ცა, და კარ გუ ლი ჩო ­გა ნი ვერ სად იპოვ ნეს, გა მომ ძი ე ბელს ჰგო ნი ა, რომ თე დო გამ ყიდ ვე ლის ყუ რადღე ბას იპყ რობ ­და, რო ცა ანის ჩო გა ნი მიჰ ქონ და. გა მომ ძი ე ბელს მიჰ ყავს თე დოს გა მო კითხ ვა. და უს ვით კითხ ­ვე ბი თე დოს.

სცე ნა 2. გა მო კითხ ვა პრო კუ რა ტუ რა ში

თე დო

ხარ გა მო კითხ ვა ზე, გა მო კითხ ვა ზე, გახ ლავს დე და და ად ვო კა ტი და პა სუ ხობ გა მომ ძი ებ ლის შე კითხ ვებ ზე.

სცე ნა 2. გა მო კითხ ვა პრო კუ რა ტუ რა ში

ად ვო კა ტი

ად ვო კატ მა იცის, რომ არას რულ წ ლო ვანს აქვს უფ ლე ბა:

• არ გას ცეს ინ ფორ მა ცია სა კუ თა რი თა ვის ან / და ოჯა ხის წევ რის წი ნა აღ მ დეგ;

• ისარ გებ ლოს ად ვო კა ტის მომ სა ხუ რე ბით და გა მო კითხ ვა წა რი მარ თოს კა ნო ნი ე რი წარ მო ­მად გენ ლის და ად ვო კა ტის თან დას წ რე ბით;

35

ბავშ

ვის

უფ

ლე

ბები

პო

ლი

ცი

ასთ

ან უ

რთ

იე

რთ

ობი

სას

3

• სა ჭი რო ე ბის შემ თხ ვე ვა ში ისარ გებ ლოს ფსი ქო ლო გის მომ სა ხუ რე ბით.

აგ რეთ ვე, მან იცის, რომ გა მო ძი ე ბას უნ და ახორ ცი ე ლებ დეს არას რულ წ ლო ვან თა მარ თ ლ­ მ სა ჯუ ლე ბა ში სპე ცი ა ლი ზე ბუ ლი გა მომ ძი ე ბე ლი.

ად ვო კა ტი იცავს თე დოს უფ ლე ბებს, თუ ხე დავს, რომ არის მი სი უფ ლე ბე ბის დარ ღ ვე ვის მცდე ლო ბა გა მომ ძი ებ ლის მხრი დან.

სცე ნა 3. ანის გა მო კითხ ვა გა მომ ძი ე ბელ თან.

მო ნა წი ლე ო ბენ ანი, გა მომ ძი ე ბე ლი, ......

სცე ნა 3. ანის გა მო კითხ ვა გა მომ ძი ე ბელ თან.

ანი

შენ იცი, რომ ჩო გა ნი არ მო გი პა რავს. იფიქ რე სა კუ თარ უფ ლე ბებ ზე. თუ თვლი, რომ შე ­გიძ ლია რა ი მე მო ითხო ვო, მო ითხო ვე. უპა სუ ხე, რო გორც მი გაჩ ნია სა ჭი როდ. თუ არ ჩა გი ­დე ნია და ნა შა უ ლი, რო მელ შიც ბრა ლი გე დე ბა, არა ვი თარ შემ თხ ვე ვა ში არ უნ და აღი ა რო ში შის, უსა მარ თ ლო ბის მო ლო დი ნის, მუ ქა რის, იძუ ლე ბის ან ზე წო ლის გა მო. თუ გრძნობ, რომ შენ ზე ხორ ცი ელ დე ბა ზე წო ლა ნე ბის მი ე რი პი რის მხრი დან, აღი ა რო და ნა შა უ ლი, რო ­მე ლიც არ ჩა გი დე ნი ა, ამის შე სა ხებ უნ და მო უყ ვე მშო ბელს ან მე ურ ვეს, ასე ვე, ად ვო კატს, მო სა მარ თ ლეს.

სცე ნა 3. ანის გა მო კითხ ვა გა მომ ძი ე ბელ თან.

გა მომ ძი ე ბე ლი

უს ვამს ანის კითხ ვებს, რომ ლე ბიც მი აჩ ნია სა ჭი როდ. გა მომ ძი ე ბელს ჰგო ნი ა, რომ ანი დამ ­ნა შა ვეა და თე დო მას თან შე თან ხ მე ბით მოქ მე დებ და.

სცე ნა 3. ანის გა მო კითხ ვა გა მომ ძი ე ბელ თან.

ად ვო კა ტი

ად ვო კა ტი სცე ნა ში ერ თ ვე ბა იმ შემ თხ ვე ვა ში, თუ ანიმ ან მის მა მშო ბელ მა მო ითხო ვა ად ვო ­კა ტის დას წ რე ბა.

ად ვო კა ტი იცავს ანის უფ ლე ბებს, თუ ხე დავს, რომ არის მი სი უფ ლე ბე ბის დარ ღ ვე ვის მცდე ­ლო ბა გა მომ ძი ებ ლის მხრი დან, თუ გა მომ ძი ე ბე ლი არ აც ნობს ანის ვი თა რე ბას და ცდი ლობს მის დაბ ნე ვას.

36

შემაჯამებელი დავალება

ქვე მოთ მოყ ვა ნი ლია შე საძ ლო შე მა ჯა მე ბელ და ვა ლე ბა თა ჩა მო ნათ ვა ლი.

მნიშ ვ ნე ლო ვა ნი ა, რომ საპ რო ექ ტო იდეა შერ ჩე ულ იქ ნეს მოს წავ ლე ებ თან ერ თად. ბავ შ ვებ მა უნ და და ი ნა ხონ პრობ ლე მა მათ გარ შე მო და ამის მი ხედ ვით შე არ ჩი ონ პრო ექ ტის თე მა. აუცი ­ლე ბე ლი არ არის საპ რო ექ ტო თე მის სა თა უ რი იმე ო რებ დეს ჩა მო ნათ ვალ ში მო ცე მულ სა თა ­ურს. შე საძ ლე ბე ლი ა, რომ პრო ექ ტის თე მა უფ რო კონ კ რე ტუ ლი იყოს� მა გა ლი თად, პრო ექ ტი – თე მის წევ რე ბის ნაც ვ ლად იყოს მოს წავ ლე თა მშობ ლე ბის ცნო ბი ე რე ბის ამაღ ლე ბა არას რულ ­წ ლო ვან თა და პო ლი ცი ის ურ თი ერ თო ბის შე სა ხებ.

შე საძ ლო შე მა ჯა მე ბელ და ვა ლე ბა თა ჩა მო ნათ ვა ლი:

1. პრო ექ ტი – თა ნა ტო ლებ ში ცნო ბი ე რე ბის ამაღ ლე ბა არას რულ წ ლო ვან თა და პო ლი ცი ის ურ ­თი ერ თო ბის შე სა ხებ;

2. პრო ექ ტი – თე მის წევ რე ბის ცნო ბი ე რე ბის ამაღ ლე ბა არას რულ წ ლო ვან თა და პო ლი ცი ის ურ თი ერ თო ბის შე სა ხებ.

სა კითხა ვი მა სა ლა თე მა ზე „ბავშვთა უფ ლე ბე ბი პო ლი ცი ას თან ურ თი ერ თო ბი სას“

3.1 პრევენციული ღონისძიებები

არას რულ წ ლო ვან თა დამ ნა შა ვე ო ბის აღ კ ვე თი სა და სა ზო გა დო ებ რი ვი უსაფ რ თხო ე ბის დაც ­ვის მიზ ნით პო ლი ცი ას შე უძ ლია გა მო ი ყე ნოს სხვა დას ხ ვა სა ხის პრე ვენ ცი უ ლი ღო ნის ძი ე ბა: პი რის გა მო კითხ ვა, პი რის იდენ ტი ფი ცი რე ბა, პი რის მოწ ვე ვა, ზე და პი რუ ლი შე მოწ მე ბა და დათ ვა ­ლი ე რე ბა, სპე ცი ა ლუ რი სა პო ლი ციო კონ ტ რო ლი, ად გი ლის და ტო ვე ბის მოთხოვ ნა და სხვა�

3.1.1. პი რის გა მო კითხ ვა

სა ზო გა დო ებ რი ვი უსაფ რ თხო ე ბის დაც ვის მიზ ნით პო ლი ცი ელ მა შე საძ ლე ბე ლია გა მო კითხოს ბავ შ ვი და და ად გი ნოს მი სი ვი ნა ო ბა. პო ლი ცი ამ შე საძ ლე ბე ლია გა მო კითხოს ბავ შ ვი მხო ლოდ მა შინ, თუ არ სე ბობს ამის თ ვის საკ მა რი სი სა ფუძ ვე ლი.

მა გა ლი თად, პი რის გა მო კითხ ვის სა ფუძ ვე ლი შე იძ ლე ბა იყოს ის, რომ მას აქვს ძებ ნი ლი პი რის იდენ ტუ რი გა რეგ ნუ ლი ნიშ ნე ბი, არ სე ბობს სა ფუძ ვე ლი, რომ არას რულ წ ლო ვან მა ჩა ი დი ნა და ­ნა შა უ ლი ან აპი რებს მის ჩა დე ნას.

გა მო კითხ ვის დროს არას რულ წ ლო ვანს უფ ლე ბა აქვს:

• მი ი ღოს ინ ფორ მა ცი ა, რას ემ სა ხუ რე ბა მი სი გა მო კითხ ვა;• უარი თქვას გა მო კითხ ვა ში მო ნა წი ლე ო ბა ზე;

37

ბავშ

ვის

უფ

ლე

ბები

პო

ლი

ცი

ასთ

ან უ

რთ

იე

რთ

ობი

სას

3

• თუ გა რეგ ნუ ლად შე უძ ლე ბე ლია პო ლი ცი ე ლის იდენ ტი ფი ცი რე ბა, მოს თხო ვოს და ­მა დას ტუ რე ბე ლი დო კუ მენ ტის წარ დ გე ნა.

გა მო კითხ ვის დროს პო ლი ცი ას აქვს მხო ლოდ შემ დე გი უფ ლე ბა მო სი ლე ბა:

• შე ა ჩე როს არას რულ წ ლო ვა ნი;• გა მო კითხოს მხო ლოდ სა ი დენ ტი ფი კა ციო პერ სო ნა ლუ რი მო ნა ცე მე ბი (სახელი,

გვა რი, მი სა მარ თი);• მოს თხო ვოს პი რა დო ბის და მა დას ტუ რე ბე ლი სა ბუ თის წარ დე ნა.

შე ნიშ ვ ნა: თუ არას რულ წ ლო ვა ნი არის 14 წლამ დე, მი სი გა მო კითხ ვა შე საძ ლე ბე ლია მხო ­ლოდ მშობ ლის ან სხვა კა ნო ნი ე რი წარ მო მად გენ ლის მო ნა წი ლე ო ბით.

3.1.2. პი რის იდენ ტი ფი ცი რე ბა

თუ არ სე ბობს არას რულ წ ლო ვა ნის გა მო კითხ ვის სა ფუძ ვ ლე ბი და მი სი ვი ნა ო ბის დად გე ­ნა შე უძ ლე ბე ლი ა, სა ზო გა დო ებ რი ვი უსაფ რ თხო ე ბის დაც ვის მიზ ნით, პო ლი ცი ას უფ ლე ბა აქვს მო ახ დი ნოს მი სი იდენ ტი ფი ცი რე ბა.

იდენ ტი ფი ცი რე ბა შე ი ლე ბა გან ხორ ცი ელ დეს შემ დე გი მოქ მე დე ბე ბით:

• თი თი სა და ხე ლის გუ ლის ანა ბეჭ დე ბის აღე ბა;• ფო ტო სუ რა თის გა და ღე ბა;• და მა ხა სი ა თე ბე ლი ფი ზი კუ რი ნიშ ნე ბის და ფიქ სი რე ბა;• სი მაღ ლის გა ზომ ვა;• ხმის ჩა წე რა;• სხვა ბი ო მეტ რი უ ლი მო ნა ცე მე ბის და ფიქ სი რე ბა.

ბი ო მეტ რი უ ლი მო ნა ცე მე ბი არის ფი ზი კუ რი, ფსი ქი კუ რი ან ქცე ვის ისე თი მა ხა სი ა თე ­ბე ლი, რო მე ლიც მხო ლოდ კონ კ რე ტულ პირს უკავ შირ დე ბა. მა გა ლი თად, სა ხის მა ხა სი ­ა თე ბე ლი, ტერ ფის ანა ბეჭ დი, თვა ლის ფე რის გარ სი, თვა ლის ბა დუ რის გა მო სა ხუ ლე ბა და სხვა�

იდენ ტი ფი ცი რე ბის დროს არას რულ წ ლო ვანს უფ ლე ბა აქვს:

• პო ლი ცი ე ლის გან მი ი ღოს გო ნივ რუ ლი ვა და, რომ თა ვად, ნე ბა ყოფ ლო ბით და ა დას ­ტუ როს სა კუ თა რი ვი ნა ო ბა;

• უარი თქვას იდენ ტი ფი ცი რე ბის ღო ნის ძი ე ბე ბის შე სა ხებ შედ გე ნი ლი ოქ მის ხელ ­მო წე რა ზე, თუ არ ეთან ხ მე ბა მას ში მი თი თე ბულ ინ ფორ მა ცი ას, ასე ვე, უფ ლე ბა აქვს ოქ მ ში შე ი ტა ნოს შე ნიშ ვ ნა.

38

3.1.3. პი რის მოწ ვე ვა

პო ლი ცი ელს უფ ლე ბა აქვს, გა სა უბ რე ბის მიზ ნით, შეტყო ბი ნე ბით მო იწ ვი ოს არას რულ­ წ ლო ვა ნი პო ლი ცი ა ში, თუ მას აქვს სა ჭი რო ინ ფორ მა ცი ა, რო მე ლიც პო ლი ცი ას თა ვი სი ფუნ ქ ცი ­ის შეს რუ ლე ბა ში ან სხვა პი რის იდენ ტი ფი ცი რე ბის გან სა ხორ ცი ე ლებ ლად და ეხ მა რე ბა. არას ­რულ წ ლო ვა ნის მოწ ვე ვა შე იძ ლე ბა მხო ლოდ მშო ბელ თან ან სხვა კა ნო ნი ერ წარ მო მად გე ნელ ­თან ერ თად.

მოწ ვე ვის დროს არას რულ წ ლო ვანს უფ ლე ბა აქვს:

• მი ი ღოს ინ ფორ მა ცია მოწ ვე ვის სა ფუძ ვ ლის შე სა ხებ;• გა ნე მარ ტოს, რომ პო ლი ცი ა ში გა მოცხა დე ბა და პო ლი ცი ის და ტო ვე ბა ნე ბა ყოფ ლო ბი ­

თი ა;• პო ლი ცი ა ში გა ჩერ დეს მაქ სი მუმ 2 სა ა თით;• უარი თქვას გა სა უბ რე ბის შე სა ხებ შედ გე ნი ლი ოქ მის ხელ მო წე რა ზე, თუ არ ეთან ხ მე ბა

მას ში მი თი თე ბულ ინ ფორ მა ცი ას.

3.1.4. ზე და პი რუ ლი შე მოწ მე ბა და დათ ვა ლი ე რე ბა

პი რის ზე და პი რუ ლი შე მოწ მე ბა და დათ ვა ლი ე რე ბა გუ ლის ხ მობს მი სი ტან საც­ მ ლის მხო ლოდ გა რე ზე და პირ ზე, ხე ლით, სპე ცი ა ლუ რი ხელ საწყო თი ან სა შუ ა ლე ბით შე ხე ბას.

ზე და პი რუ ლი შე მოწ მე ბი სა და დათ ვა ლი ე რე ბის დროს არას რულ წ ლო ვანს უფ ლე ბა აქვს:

• მო ითხო ვოს შე მოწ მე ბა და დათ ვა ლი ე რე ბა გა ნა ხორ ცი ე ლოს იმა ვე სქე სის პო ლი ცი ელ ­მა;

• მი ი ღოს ინ ფორ მა ცი ა, თუ რო გორ და სად გა ა სა ჩივ როს ჩა ტა რე ბუ ლი პრო ცე დუ რე ბი; უარი თქვას ზე და პი რუ ლი შე მოწ მე ბი სა და დათ ვა ლი ე რე ბის შე სა ხებ შედ გე ნი ლი ოქ ­მის ხელ მო წე რა ზე, თუ არ ეთან ხ მე ბა მას ში მი თი თე ბულ ინ ფორ მა ცი ას;

ზე და პი რუ ლი შე მოწ მე ბი სა და დათ ვა ლი ე რე ბის მიზ ნით, ბავ შ ვის შე ჩე რე ბის ვა და არ უნ და აღე მა ტე ბო დეს 30 წუთს�

3.2. ადმინისტრაციული დაკავება

ად მი ნის ტ რა ცი უ ლი და კა ვე ბა არის თა ვი სუფ ლე ბის ხან მოკ ლე შეზღუდ ვა, რომ ლის მი ზა ნიც შე იძ ლე ბა იყოს ად მი ნის ტ რა ცი უ ლი სა მარ თალ დარ ღ ვე ვის აღ კ ვე თა, პი როვ ნე ბის დად გე ნა, ად მი ნის ტ რა ცი ულ სა მარ თალ დარ ღ ვე ვა თა ოქ მის შედ გე ნა.

მა გა ლი თად, ად მი ნის ტ რა ცი უ ლი და კა ვე ბა შე იძ ლე ბა გან ხორ ცი ელ დეს: ა) არას რულ წ ლო ვა ნის მი ერ წვრილ მა ნი ხუ ლიგ ნო ბის ჩა დე ნის და ბ) სა მარ თალ დამ ცა ვი ორ გა ნო ე ბის თა ნამ შ რომ ლე ­ბის კა ნო ნი ე რი მოთხოვ ნი სად მი და უ მორ ჩი ლებ ლო ბის შემ თხ ვე ვა ში.

39

ბავშ

ვის

უფ

ლე

ბები

პო

ლი

ცი

ასთ

ან უ

რთ

იე

რთ

ობი

სას

3

ად მი ნის ტ რა ცი უ ლი და კა ვე ბა არ უნ და აღე მა ტე ბო დეს 12 სა ათს.

წვრილ მა ნი ხუ ლიგ ნო ბა გუ ლის ხ მობს მო ქა ლა ქე თა სა ზო გა დო ებ რი ვი თავ შეყ რის ად გი ­ლებ ში გი ნე ბას, მო ქა ლა ქე ე ბის შე უ რაცხ ყო ფას, რაც არ ღ ვევს სა ზო გა დო ე ბის წეს რიგს.

მას წავ ლე ბე ლი აკე თებს მოკ ლე გან მარ ტე ბას ად მი ნის ტ რა ცი უ ლი და კა ვე ბის შე სა ხებ და აძ ­ლევს მოს წავ ლე ებს ინ დი ვი დუ ა ლურ და ვა ლე ბას. და ვა ლე ბის მი ზა ნია მოს წავ ლე ებ მა, ბავ ­შ ვ თა უფ ლე ბე ბი დან და გან ხი ლუ ლი მა სა ლი დან გა მომ დი ნა რე, მო ი ფიქ რონ რი სი უფ ლე ბა შე იძ ლე ბა ჰქონ დეს და კა ვე ბულს.

40

41

გაკ ვე თი ლი 4დანაშაული და საგამოძიებო მოქმედებები

42

მიზანი

მოს წავ ლე ე ბის მი ერ სა გა მო ძი ე ბო ქმე დე ბე ბის პი რო ბებ ში არ სე ბუ ლი უფ ლე ბე ბის გა აზ რე ბა.

მოს წავ ლე ებს შინ მი ცე მუ ლი ჰქონ დათ შემ დე გი სი ტუ ა ცია (დავალება 4.1)�

სპორტულ მა ღა ზი ა ში

თე დო სპორტულ მა ღა ზი ა ში შე ვი და ჩაფხუ ტის სა ყიდ ლად. მის კვალ დაკ ვალ მა ღა ზი ა ში შე მო­ვი და ანი� ანი თე დოს ნაც ნო ბი იყო, თუმ ცა არ მი სალ მე ბი ა, რად გან დი ლით უკ ვე ნა ნა ხი ჰყავ­და. ვიდ რე თე დო ჩაფხუტს ირ ჩევ და და გამ ყიდ ველს ესა უბ რე ბო და, და ი ნა ხა, რომ ანი ჩო განს ათ ვა ლი ე რებ და. ანი მა ღა ზი ი დან გა ვი და. თე დო კი დევ ეცა და ჩაფხუ ტის მორ გე ბას, მაგ რამ ვერ მო ირ გო. მა ღა ზი ი დან გას ვ ლი სას შე ამ ჩ ნი ა, რომ ჩო გა ნი თა რო ზე აღარ იყო�

მოს წავ ლე ებს და რი გე ბუ ლი ჰქონ დათ რო ლე ბი ისე, რომ არც ერ თ მა ნე თის რო ლი იცოდ ნენ და არც სი ტუ ა ცი ის ფი ნა ლი. მათ უნ და მო ემ ზა დე ბი ნათ სა კუ თა რი რო ლი. და ვა ლე ბის მი ზა ნია მოს წავ ლე ე ბი და ფიქ რ დ ნენ ისეთ სი ტუ ა ცი ებ ზე, სა დაც მათ შე იძ ლე ბა მო უ წი ოთ პო ლი ცი ას­თან ურ თი ერ თო ბა მათ (ან სხვის) მი ერ ჩა დე ნი ლი და ნა შა უ ლის გა მო, გა არ კ ვი ონ სა კუ თა რი უფ ლე ბე ბი.

რო ლე ბი და გან სა ხილ ვე ლი სი ტუ ა ცი ე ბი. რო ლე ბი გა ნა წი ლე ბუ ლი ა:

თე დო, ანი, თე დოს დე და, კა ნო ნი (კანონს ერ თ ­ერ თი მოს წავ ლე წარ მო ად გენს), პო ლი ცი ე ლი, გა მომ ძი ე ბე ლი, ად ვო კა ტი, პრო კუ რო რი, ანის დე და.

ამ სა მი სცე ნის გა თა მა შე ბის მი ზა ნია მოს წავ ლე ე ბი გა ეც ნონ სა კუ თარ უფ ლე ბებს გა მო კითხ ვი სა და და კითხ ვის პრო ცე დუ რებ ში მო ნა წი ლე ო ბი სას. არ აქვს მნიშ ვ ნე ლო ბა, დამ ნა შა ვეა თუ არა არას რულ წ ლო ვა ნი. მი სი უფ ლე ბე ბი ყო ველ თ ვის და ცუ ლი უნ და იყოს� თი თო ე უ ლი სცე ნის გა­თა მა შე ბის შემ დეგ მას წავ ლე ბე ლი სთხოვს მოს წავ ლე ებს, გა მოთ ქ ვან სა კუ თა რი აზ რი ნა ნა ხის შე სა ხებ. ხო ლო მას წავ ლე ბე ლი სთხოვს მათ, გა ეც ნონ მოს წავ ლის წიგ ნ ში ?? გვერდზე მო ცე მულ ინ ფორ მა ცი ას.

არის შემთხვევები, როცა არასრულწლოვან პირებს მომხდარი სამართალდარღვევის გამო უწევთ ურთიერთობა საგამოძიებო მოქმედების განმახორციელებელ პირებთან, პროკურატურასთან, სასამართლოსთან, არასრულწლოვანი შეიძლება ფიგურირებდეს როგორც მოწმე, დაზარალებული ან ბრალდებული� როგორც ზემოთ აღინიშნა, ბავშვის უფლებები შეიძლება დაარღვიოს ნებისმიერმა პირმა ან დაწესებულებამ, რომელსაც აქვს შეხება ბავშვთან� ამიტომ მნიშვნელოვანია, არასრულწლოვანმა იცოდეს თავისი უფლებები საგამოძიებო მოქმედებების ჩატარებისას და შეძლოს მათი დაცვა�

43

დან

აშაუ

ლი

და

საგ

ამო

ძი

ებო

მო

ქმ

ედ

ებე

ბი

4

გან ხილ ვის შემ დეგ მას წავ ლე ბე ლი ამ ბობს, რომ ანის და კა ვე ბი დან 30 სა ა თის შემ დეგ, სას­პორ ტო მა ღა ზი ის წარ მო მად გენ ლებ მა შე ატყო ბი ნეს პრო კუ რორს, რომ ჩო გა ნი ნა პოვ ნია და მოხ და გა უ გებ რო ბა.

კლას ში შე სას რუ ლებ ლად მას წავ ლე ბე ლი აძ ლევს მოს წავ ლე ებს და ვა ლე ბა 4.2.­ს (შესრულებისთვის 5 წთ.).

მოს წავ ლე ებ მა უნ და წა ი კითხონ ტექ ს ტი „დანაშაული თუ შეც დო მა“ და გა მოთ ქ ვან ვა რა უ­დი იმის შე სა ხებ, თუ რო გორ გან ვი თარ დე ბო და მოვ ლე ნე ბი. ამ და ვა ლე ბის მი ზა ნია გან რი­დე ბის შე საძ ლებ ლო ბის სწავ ლე ბა.

მოს წავ ლე თა ვა რა უ დე ბის მოს მე ნის შემ დეგ მას წავ ლე ბე ლი უკითხავს მოს წავ ლე ებს ამ ბის გაგ რ ძე ლე ბას.

„დანაშაული თუ შეც დო მა“ (გაგრძელება)

პო ლი ცი ის გან ყო ფი ლე ბა ში ბი ჭე ბის გა მო კითხ ვას მშობ ლე ბიც ეს წ რე ბოდ ნენ, რომ ლებ­საც ვერ წარ მო ედ გი ნათ, რომ მათ შვი ლებს ასე თი რა მის ჩა დე ნა შე ეძ ლოთ. შვი ლე ბის საქ ცი ელ მა მათ თავ ზა რი დას ცა. გან სა კუთ რე ბით გან რის ხ და ნი კას მა მა, რო მელ მაც გა ნაცხა და, რომ შვი ლის სა ხე ლის გა გო ნე ბაც არ სურ და. მას შემ დეგ რაც პრო კუ რო­რი გა ე სა უბ რა ბი ჭებს და მათ მშობ ლებს, მი ი ღო გა დაწყ ვე ტი ლე ბა კო ტე და ნი კა არას­რულ წ ლო ვან თა გან რი დე ბი სა და მე დი ა ცი ის პროგ რა მა ში ჩა ერ თო. საქ მე ში ჩა ერ თვნენ სო ცი ა ლუ რი მუ შა კი, რო მე ლიც აკე თებ და არას რულ წ ლოვ ნის შე ფა სე ბას და გან რი დე­ბი სა და მე დი ა ცი ის პროგ რა მის მე დი ა ტო რი, რო მე ლიც უზ რუნ ველ ყოფ და და ზა რა­ლე ბუ ლე ბი სა და არას რულ წ ლოვ ნის შეხ ვედ რას და მათ შო რის მო ახ დენ და ზა რა ლის ანაზღა უ რე ბის შე სა ხებ პი რო ბე ბის შე თან ხ მე ბას. მე დი ა ტო რი და უ კავ შირ და და შეხ­ ვ და და ზა რა ლე ბუ ლი მა ღა ზი ე ბის წარ მო მად გენ ლებს. მათ გან დახ ვ და ნე გა ტი უ რი და­მო კი დე ბუ ლე ბა არას რულ წ ლო ვან თა და მა თი ოჯა ხე ბის მი მართ. ისი ნი ფიქ რობ დ ნენ, რომ ასეთ ასაკ ში და ნა შა უ ლის ჩამ დე ნი გზა საც დე ნი ლი და უპა სუ ხის მ გებ ლო ადა მი­ა ნი დად გე ბო და. მე დი ა ტორ მა დე ტა ლუ რად აუხ ს ნა მათ პროგ რა მის მიზ ნე ბის შე სა­ხებ და ესა უბ რა, თუ რი სი გა კე თე ბა შე იძ ლე ბო და მე დი ა ცი ის სა შუ ა ლე ბით. მათ გა­მოთ ქ ვეს თან ხ მო ბა ჩარ თუ ლიყ ვ ნენ მე დი ა ცი ის პრო ცეს ში და შეხ ვედ როდ ნენ კო ტე სა და ნი კას.

იმ დროს, რო ცა მე დი ა ტო რი და ზა რა ლე ბუ ლებ თან აწარ მო ებ და პირ ვე ლად შეხ ვედ რებს და არ კ ვევ და მათ სა ჭი რო ე ბებს, სო ცი ა ლუ რი მუ შა კი ეწ ვია კო ტეს და ნი კას ოჯა ხებს. მან შე ის წავ ლა მო ზარ დე ბის გან წყო ბა­ მ დ გო მა რე ო ბა, ინ ტე რე სე ბი და გა მო არ კ ვი ა, რომ მო ზარ დე ბის პროგ რა მა ში მო ნა წი ლე ო ბა მი ზან შე წო ნი ლი ა, ფაქ ტი უ რად არ არ სე ბობ და სა შიშ რო ე ბა რომ ისი ნი და ნა შა ულს გან მე ო რე ბით ჩა ი დენ დ ნენ. მო ზარ დე ბი გა ნიც დიდ­ნენ ჩა დე ნილ და ნა შა ულს. გარ კ ვე უ ლი პი რო ბე ბი იქ ნა შე მუ შა ვე ბუ ლი, რაც მო ი ცავ და რო გორც დახ მა რე ბას, ასე ვე ვალ დე ბუ ლე ბებს, რი სი შეს რუ ლე ბაც მო უ წევ დათ მო ზარ­დებს.

44

მე დი ა ტო რი მიხ ვ და, რომ ეს არ იყო მარ ტი ვი საქ მე, ვი ნა ი დან აგ რე სი უ ლად გან წყო ბი ლი და ზა­რა ლე ბუ ლე ბი და შვილ თან წაჩხუ ბე ბუ ლი მა მა მას სირ თუ ლე ებს შე უქ მ ნიდ ნენ. ის ცალ ­ ცალ კე ხვდე ბო და მხა რე ებს და ერ თი და იმა ვე ოჯა ხის წევ რებს. უხ ს ნი და, რომ თუ შე თან ხ მ დე ბოდ­ნენ, მო ზარ დებს მი ე ცე მო დათ შან სი ნა სა მარ თ ლე ო ბის გა რე შე გა ეგ რ ძე ლე ბი ნათ ცხოვ რე ბა. მო­ზარ დებს უხ ს ნი და, თუ რა პი რო ბე ბი უნ და შე ეს რუ ლე ბი ნათ გან რი დე ბის პროგ რა მა ში ჩარ ­ თ ვის შემ თხ ვე ვა ში. რამ დე ნი მე შეხ ვედ რის შემ დეგ მე დი ა ტორ მა მო ა ხერ ხა და ზა რა ლე ბუ ლე­ბის და თან ხ მე ბა და ნი კას მა მის დამ შ ვი დე ბა. შედ გა შეხ ვედ რა, რო მელ საც მე დი ა ცი ის კონ ფე­რენ ცია ეწო დე ბა. მას ეს წ რე ბოდ ნენ ნი კა, კო ტე, მა თი მშობ ლე ბი, ორი ვე მა ღა ზი ის მე ნე ჯე რი და მე დი ა ტო რი. ყვე ლა ნერ ვი უ ლობ და. მი უ ხე და ვად ამი სა, კო ტემ და ნი კამ ყვე ლა ფე რი უამ ბეს შეკ რე ბი ლებს და მო ი ნა ნი ეს და ნა შა უ ლი. მშობ ლებ მა გა დას ცეს მა ღა ზი ე ბის წარ მო მად გენ ლებს სას მე ლის სა ფა სუ რი. ნი კას მა მა შე უ რიგ და შვილს. იმა ვე დღეს ხე ლი მო ე წე რა ხელ შეკ რუ ლე­ბას გან რი დე ბი სა და მე დი ა ცი ის შე სა ხებ. ნი კას და კო ტეს და ე ვა ლათ ელექ ტ რო ნუ ლი წიგ ნე ბის შექ მ ნა, გარ კ ვე უ ლი ხნით ხან დაზ მულ თა თავ შე სა ფარ ში მო ხა ლი სე ობ რი ვი საქ მი ა ნო ბის შეს­რუ ლე ბა და ტრე ნინ გე ბის გავ ლა ცხოვ რე ბი სე უ ლი ფა სე უ ლო ბე ბის გამ ყა რე ბა ში.

ამის შემ დეგ მას წავ ლე ბე ლი ხსნის, რომ გან რი დე ბის შან სი არას რულ წ ლო ვანს ეძ ლე ვა მხო­ლოდ ერ თხელ, იმ შემ თხ ვე ვა ში, თუ და ნა შა უ ლი არის მძი მე ან ნაკ ლე ბად მძი მე. ამას თა ნა ვე არას რულ წ ლო ვან მა არ უნ და აარი დოს თა ვი გან რი დე ბის პი რო ბე ბის შეს რუ ლე ბას.

და სას რულს მას წავ ლე ბე ლი სვამს კითხ ვას:

– თქვე ნი აზ რით, გან რი დე ბის მე ქა ნიზ მი ბავ შ ვის რო მე ლი ძი რი თა დი უფ ლე ბის დაც ვას ემ სა ხუ რე ბა? პა სუ ხი და ა სა ბუ თეთ.

მოს წავ ლე ებს ეძ ლე ვათ და ვა ლე ბად გა ეც ნონ მოს წავ ლის სა ხელ მ ძღ ვა ნე ლო დან შე სა ბა მის მა სა ლას.

მოს წავ ლე თა მი ერ აღ მ კ ვე თი ღო ნის ძი ე ბე ბის შე სა ხებ კითხ ვის დას მის შემ თხ ვე ვა ში, მას წავ ლე­ბელს შე უძ ლია იხელ მ ძღ ვა ნე ლოს სა კითხა ვი მა სა ლით (გვ. 50).

შემაჯამებელი დავალება

ქვე მოთ მოყ ვა ნი ლია შე საძ ლო შე მა ჯა მე ბელ და ვა ლე ბა თა ჩა მო ნათ ვა ლი.

მნიშ ვ ნე ლო ვა ნი ა, რომ საპ რო ექ ტო იდეა შერ ჩე ულ იქ ნეს მოს წავ ლე ებ თან ერ თად. ბავ შ ვებ მა უნ და და ი ნა ხონ პრობ ლე მა მათ გარ შე მო და ამის მი ხედ ვით შე არ ჩი ონ პრო ექ ტის თე მა. აუცი­ლე ბე ლი არ არის საპ რო ექ ტო თე მის სა თა უ რი იმე ო რებ დეს ჩა მო ნათ ვალ ში მო ცე მულ სა თა­ურს. შე საძ ლე ბე ლი ა, რომ პრო ექ ტის თე მა უფ რო კონ კ რე ტუ ლი იყოს� მა გა ლი თად, პრო ექ ტი – თე მის წევ რე ბის თ ვის გან რი დე ბის შე სა ხებ ინ ფორ მა ცი ის მი წო დე ბა.

შე საძ ლო შე მა ჯა მე ბელ და ვა ლე ბა თა ჩა მო ნათ ვა ლი:

1� პრო ექ ტი – სკო ლის მოს წავ ლე თა მშობ ლე ბის თ ვის სა გა მო ძი ე ბო მოქ მე დე ბე ბის წარ მარ­თ ვი სას ბავ შ ვის უფ ლე ბე ბის გაც ნო ბა;

45

დან

აშაუ

ლი

და

საგ

ამო

ძი

ებო

მო

ქმ

ედ

ებე

ბი

4

2� პრო ექ ტი – სას კო ლო სა ზო გა დო ე ბის თ ვის სა გა მო ძი ე ბო მოქ მე დე ბე ბის წარ­ მა რ თ ვი სას ბავ შ ვის უფ ლე ბე ბის გაც ნო ბა.

3� პრო ექ ტი – თე მის წევ რე ბის თ ვის სა გა მო ძი ე ბო მოქ მე დე ბე ბის წარ მარ თ ვი სას ბავ ­ შ ვის უფ ლე ბე ბის გაც ნო ბა.

სა კითხა ვი მა სა ლა მას წავ ლებ ლის თ ვის თე მა ზე „დანაშაული და სა გა მო-ძი ე ბო მოქ მე დე ბე ბი“

4.1 არას რულ წ ლო ვა ნის გა მო კითხ ვა და მოწ მედ და კითხ ვა

არას რულ წ ლო ვა ნი შე საძ ლე ბე ლია ფლობ დეს სის ხ ლის სა მარ თ ლის საქ მეს თან და კავ ში რე­ბით მნიშ ვ ნე ლო ვან ინ ფორ მა ცი ას. ასეთ დროს ბრალ დე ბი სა (პროკურორი, გა მომ ძი ე ბე ლი) და დაც ვის მხა რის (ბრალდებული, მსჯავ რ დე ბუ ლი, გა მარ თ ლე ბუ ლი, მი სი ად ვო კა ტი) მი ერ შე საძ ლე ბე ლია ნე ბა ყოფ ლო ბით გა მო ი კითხოს არას რულ წ ლო ვა ნი. გა მო კითხ ვა ნე ბა­ყოფ ლო ბი თია და და უშ ვე ბე ლია არას რულ წ ლო ვა ნის იძუ ლე ბა, გას ცეს რა ი მე სა ხის ინ­ფორ მა ცი ა. თუ ბავ შ ვი თან ხ მო ბას გა ნაცხა დებს გა მო კითხ ვა ზე, ის ვალ დე ბუ ლია მხო ლოდ სწო რი ინ ფორ მა ცია გას ცეს.

არას რულ წ ლო ვა ნი შე იძ ლე ბა მოწ მედ და ი კითხოს გა მო ძი ე ბის ეტაპ ზე, თუ მას შე უძ ლია სიტყ ვი ე რად ან სხვა ფორ მით გად მოს ცეს საქ მი სათ ვის მნიშ ვ ნე ლო ვა ნი ინ ფორ მა ცი ა. გა მო­კითხ ვის გან გან ს ხ ვა ვე ბით, მოწ მედ და კითხ ვა სა ვალ დე ბუ ლო ა. გა მო ძი ე ბის ეტაპ ზე მოწ­მედ და კითხ ვა ხორ ცი ელ დე ბა მხო ლოდ მა გის ტ რა ტი მო სა მარ თ ლის წი ნა შე.

გა მო კითხ ვი სა და მოწ მედ და კითხ ვის დროს არას რულ წ ლო ვანს უფ ლე ბა აქვს:

• არ გას ცეს ინ ფორ მა ცია სა კუ თა რი თა ვის ან / და ოჯა ხის წევ რის წი ნა აღ მ დეგ;

• ისარ გებ ლოს ად ვო კა ტის მომ სა ხუ რე ბით და მოწ მედ და კითხ ვა წა რი მარ თოს კა ნო ნი ე­რი წარ მო მად გენ ლის და ად ვო კა ტის თან დას წ რე ბით;

• სა ჭი რო ე ბის შემ თხ ვე ვა ში ისარ გებ ლოს ფსი ქო ლო გის მომ სა ხუ რე ბით.

შე ნიშ ვ ნა: არას რულ წ ლო ვა ნის და კითხ ვა აკ რ ძა ლუ ლია შემ დეგ სა ა თებ ში, 22:00 სა ა თი დან დი ლის 08:00 სა ა თამ დე.

4.2. არას რულ წ ლო ვა ნის მი მართ ამო ღე ბი სა და ჩხრე კის წე სე ბი

ამო ღე ბა და ჩხრე კა ტარ დე ბა იმ მიზ ნით, რომ აღ მო ჩე ნი ლი და ამო ღე ბუ ლი იქ ნეს საქ მი­სათ ვის მნიშ ვ ნე ლო ვა ნი სა გა ნი, დო კუ მენ ტი, ნივ თი ე რე ბა.

ჩხრე კა და სხვა სა გა მო ძი ე ბო მოქ მე დე ბე ბი, რომ ლე ბიც არას რულ წ ლო ვა ნის სხე უ ლის შიგ­ნით შე მოწ მე ბას ან მი სი სხე უ ლი დან ნივ თის ამო ღე ბას გუ ლის ხ მობს, შე იძ ლე ბა ჩა ტარ დეს

46

მხო ლოდ სა სა მარ თ ლოს ნე ბარ თ ვით / გან ჩი ნე ბით. ასეთ დროს სა გა მო ძი ე ბო მოქ მე დე ბის ჩამ ტა­რე ბე ლი პი რი არას რულ წ ლო ვა ნის სქე სის უნ და იყოს. ბავშვს, შე იძ ლე ბა, არ სურ დეს კა ნო ნი ე­რი წარ მო მად გენ ლის დას წ რე ბა აღ ნიშ ნულ პრო ცეს ზე, ასეთ შემ თხ ვე ვა ში, სა გა მო ძი ე ბო მოქ მე­დე ბას ეს წ რე ბა იმა ვე სქე სის საპ რო ცე სო წარ მო მად გე ნე ლი.

კა ნო ნი ე რი წარ მო მად გენ ლის ფუნ ქ ცია გარ კ ვე ულ შემ თხ ვე ვებ ში შე საძ ლე ბე ლია შე ას რუ ლოს საპ რო ცე სო წარ მო მად გე ნელ მა. მა გა ლი თად, თუ ფი ზი კუ რად შე უძ ლე ბე ლია კა ნო ნი ე რი წარ­მო მად გენ ლის მო ნა წი ლე ო ბა არას რულ წ ლო ვა ნის სა მარ თალ დამ ცავ ორ გა ნო ში მიყ ვა ნი დან 1 სა ათ ში, თუ არას რულ წ ლო ვა ნი არ ცხოვ რობს კა ნო ნი ერ წარ მო მად გე ნელ თან ან თა ვად არ სურს მას თან და კავ ში რე ბა, არას რუწ ლო ვა ნი კა ნო ნი ე რი წარ მო მად გენ ლის მი ერ ჩა დე ნი ლი და ნა შა­უ ლის მსხვერ პ ლია და სხვა. ასეთ შემ თხ ვე ვებ ში პრო კუ რო რი, გა მომ ძი ე ბე ლი ან მო სა მარ თ ლე მი მარ თავს მე ურ ვე ო ბი სა და მზრუნ ვე ლო ბის ორ გა ნოს, რო მე ლიც ნიშ ნავს ჯერ სან დო პირს თა ვად არას რულ წ ლო ვა ნის არ ჩე ვით ან საპ რო ცე სო წარ მო მად გე ნელს.

ჩხრე კა და სხვა სა გა მო ძი ე ბო მოქ მე დე ბე ბი, რომ ლე ბიც არას რულ წ ლო ვა ნის ნა წი ლობ რივ ან მთლი ა ნად გა შიშ ვ ლე ბას გუ ლის ხ მობს, შე იძ ლე ბა ჩა ტარ დეს მხო ლოდ სა სა მარ თ ლოს გა და­ წ ყ ვე ტი ლე ბით კა ნო ნი ე რი წარ მო მად გენ ლის თან დას წ რე ბით. არას რულ წ ლო ვანს უფ ლე ბა აქვს აღ ნიშ ნულ პრო ცესს ეს წ რე ბო დეს ასე ვე მი სი ად ვო კა ტი.

4.3. პრო კუ რა ტუ რა

პრო კუ რო რი ხელ მ ძღ ვა ნე ლობს და ნა შა უ ლის გა მო ძი ე ბას ან უშუ ა ლოდ ატა რებს მას. ის სა სა­მარ თ ლო ში წარ მო ად გენს სა ხელ მ წი ფო ბრალ მ დე ბელს.

4.3.1. სის ხ ლის სა მარ თ ლებ რი ვი დევ ნა

სის ხ ლის სა მარ თ ლებ რი ვი დევ ნა იწყე ბა და ნა შა უ ლის ჩა დე ნის შემ თხ ვე ვა ში და კა ვე ბის თა ნა ვე ან თუ და კა ვე ბა არ მომ ხ და რა, ბავ შ ვის ბრალ დე ბუ ლად ცნო ბის თა ნა ვე. სის ხ ლის სა მარ თ ლებ­რივ დევ ნას ახორ ცი ე ლებს პრო კუ რო რი.

4.3.2. ბრალ დე ბუ ლად ცნო ბა

გა მო ძი ე ბის ეტაპ ზე თუ შეგ როვ და საკ მა რი სი ინ ფორ მა ცი ა, რო მე ლიც ეყ რ დ ნო ბა და დას ტუ რე­ბულ ფაქ ტებს, რომ და ნა შა უ ლი არას რულ წ ლო ვან მა ჩა ი დი ნა, ეს მი სი ბრალ დე ბუ ლად ცნო ბის სა ფუძ ვე ლი ა. არას რულ წ ლო ვა ნის ბრალ დე ბუ ლად ცნო ბის შე სა ხებ პრო კუ რო რის მი ერ გა მო ი­ცე მა დად გე ნი ლე ბა, რო მელ საც პრო კუ რო რი აც ნობს ბრალ დე ბულ არას რულ წ ლო ვან სა და მის ად ვო კატს.

4.3.3. და კა ვე ბუ ლი არას რულ წ ლო ვა ნის უფ ლე ბე ბი

და კა ვე ბა არის თა ვი სუფ ლე ბის ხან მოკ ლე აღ კ ვე თა. და კა ვე ბის მო მენ ტი დან პი რი ით ვ ლე ბა ბრალ დე ბუ ლად.

47

დან

აშაუ

ლი

და

საგ

ამო

ძი

ებო

მო

ქმ

ედ

ებე

ბი

4

არას რულ წ ლო ვ ნის და კა ვე ბის შე სა ხებ გა დაწყ ვე ტი ლე ბას იღებს სა სა მარ თ ლო პრო კუ რო­რის მი მარ თ ვის შემ დეგ. თუმ ცა, შე საძ ლე ბე ლი ა, სა სა მარ თ ლოს გა დაწყ ვე ტი ლე ბის გა რე შეც და ა კა ვონ არას რულ წ ლო ვა ნი, თუ:

• წა ას წ რეს და ნა შა უ ლის ჩა დე ნი სას ან ჩა დე ნის თა ნა ვე;• ბავ შ ვი და ი ნა ხეს და ნა შა უ ლის ჩა დე ნის ად გი ლზე;• ბავ შ ვ ზე ან მის ტან საც მელ ზე აღ მოჩ ნ და ჩა დე ნი ლი და ნა შა უ ლის აშ კა რა კვა ლი;• და ნა შა უ ლის ჩა დე ნის შემ დეგ ბავ შ ვი მი ი მა ლა, მაგ რამ შემ დეგ თვით მ ხილ ველ მა ამო­

იც ნო;• ბავ შ ვი, შე საძ ლო ა, მი ი მა ლოს;• ბავ შ ვი ძებ ნი ლი ა.

და კა ვე ბის დროს არას რულ წ ლო ვანს უფ ლე ბა აქვს:

• და უ ყოვ ნებ ლივ გა აც ნონ სა კუ თა რი უფ ლე ბე ბი;• მო ითხო ვოს და და უ კავ შირ დეს ად ვო კატს;• და კა ვე ბის შე სა ხებ ინ ფორ მა ცია და უ ყოვ ნებ ლივ მი ა წო დონ მშობ ლებს, კა ნო ნი ერ წარ­

მო მად გენ ლებს ან ახ ლობ ლებს;• არ და იბ რა ლოს და ნა შა უ ლი;• თა ვი შე ი კა ვოს კითხ ვებ ზე პა სუ ხის გა ცე მი სა გან, გა მო ი ყე ნოს დუ მი ლის უფ ლე ბა;• სა ჭი რო ე ბის შემ თხ ვე ვა ში, და უ ყოვ ნებ ლივ მი ი ღოს სა მე დი ცი ნო შე მოწ მე ბა და მი ი ღოს

შე სა ბა მი სი წე რი ლო ბი თი დას კ ვ ნა. მი სი ეს უფ ლე ბა და უ ყოვ ნებ ლივ უნ და გან ხორ ცი­ელ დეს. მას უფ ლე ბა აქვს ნე ბის მი ერ დროს, სა კუ თა რი ხარ ჯით, და უ ყოვ ნებ ლივ ჩა ი­ტა როს სა მე დი ცი ნო შე მოწ მე ბა მის მი ერ არ ჩე უ ლი ექ ს პერ ტის მი ერ.

• სა ჭი რო ე ბის შემ თხ ვე ვა ში მო ითხო ვოს და ისარ გებ ლოს თარ ჯიმ ნის მომ სა ხუ რე ბით;• დრო ე ბი თი მო თავ სე ბის იზო ლა ტორ ში გან თავ სე ბის შემ თხ ვე ვა ში სრულ წ ლო ვა ნე ბის­

გან გან ცალ კე ვე ბით მო თავ ს დეს.

4.4 გან რი დე ბა

გან რი დე ბა არის სის ხ ლის სა მარ თ ლებ რი ვი პა სუ ხის მ გებ ლო ბი სა გან გა თა ვი სუფ ლე ბის ფორ მა, სის ხ ლის სა მარ თ ლებ რი ვი დევ ნის ალ ტერ ნა ტი უ ლი მე ქა ნიზ მი, რომ ლის მი ზა­ნია არას რულ წ ლოვ ნის სა თა ნა დო გან ვი თა რე ბი სა და სა ზო გა დო ე ბა ში ინ ტეგ რა ცი ის ხელ­შეწყო ბა, ახა ლი და ნა შა უ ლის თა ვი დან აცი ლე ბა.

გან რი დე ბის და ნიშ ნუ ლე ბაა არას რულ წ ლო ვანს მის ცეს შან სი, გარ კ ვე უ ლი მოთხოვ ნე ბის შეს რუ ლე ბის სა ნაც ვ ლოდ ცხოვ რე ბა გა აგ რ ძე ლოს ნა სა მარ თ ლე ო ბის, სას ჯე ლის გა რე შე, და­იწყოს კა ნონ მორ ჩი ლი ცხოვ რე ბა. გან რი დე ბა მაქ სი მა ლუ რად ით ვა ლის წი ნებს არას რულ­ წ ლო ვა ნი დამ ნა შა ვი სა და და ზა რა ლე ბუ ლის ინ ტე რე სებს. მი სი მი ზა ნია არას რულ წ ლო ვ­ნის სა თა ნა დო გან ვი თა რე ბა და სა ზო გა დო ე ბა ში ინ ტეგ რა ცი ა.

გან რი დე ბის პროგ რა მით სარ გებ ლო ბა შე უძ ლი ათ არას რულ წ ლოვ ნებს 14­დან 18 წლამ დე და ასე ვე 18­დან 21 წლამ დე ახალ გაზ რ დებს, თუ მათ ჩა დე ნი ლი აქვთ ნაკ ლე ბად მძი მე ან მძი მე და ნა შა უ ლი.

48

გან რი დე ბის შე სა ხებ გა დაწყ ვე ტი ლე ბას იღებს პრო კუ რო რი, რო მე ლიც უფ ლე ბა მო სი ლია არა­ს რულ წ ლო ვან თან გა ა ფორ მოს ხელ შეკ რუ ლე ბა გან რი დე ბის შე სა ხებ. ამ ხელ შეკ რუ ლე ბის მაქ­სი მა ლუ რი ვა და 1 წე ლი ა.

არას რულ წ ლო ვა ნის თ ვის გან რი დე ბა ზე უარის თქმის შემ თხ ვე ვა ში დგე ბა გა სა უბ რე ბის ოქ მი, რო მელ შიც აღი ნიშ ნე ბა გან რი დე ბა ზე უარის თქმის მი ზე ზი. ამ ოქმს ხელს აწე რენ პრო კუ რო რი და არას რულ წ ლო ვა ნი ან / და მი სი კა ნო ნი ე რი წარ მო მად გე ნე ლი.

პრო კუ რო რის მი ერ გან რი დე ბა ზე უარის თქმის შემ თხ ვე ვა ში არას რულ წ ლო ვანს, მის კა ნო ნი­ერ წარ მო მად გე ნელს ან ად ვო კატს უფ ლე ბა აქვთ, გან რი დე ბის მოთხოვ ნით ზემ დ გომ პრო კუ­რორს მი მარ თონ.

სა სა მარ თ ლოს უფ ლე ბა აქვს გან რი დე ბის მოთხოვ ნით საქ მე და უბ რუ ნოს პრო კუ რორს. არა­ ს რულ წ ლო ვან თა მარ თ ლ მ სა ჯუ ლე ბის კო დექ სის მი ხედ ვით პრო ფე სი ო ნა ლებ მა უპირ ვე ლე სად უნ და გა ნი ხი ლონ გან რი დე ბის გა მო ყე ნე ბის შე საძ ლებ ლო ბა.

არას რულ წ ლო ვან თა მარ თ ლ მ სა ჯუ ლე ბის კო დექ სის მე­40 მუხ ლ ში აღ წე რი ლია გან რი დე ბის გა მო ყე ნე ბის წი ნა პი რო ბე ბი:გან რი დე ბის გა მო ყე ნე ბა შე საძ ლე ბე ლია შემ დეგ გა რე მო ე ბა თა ერ თობ ლი ო ბი სას:

ა) არ სე ბობს საკ მა რი სი მტკი ცე ბუ ლე ბე ბი და სა ბუ თე ბუ ლი ვა რა უ დის თ ვის, რომ არას რულ­ წ ლო ვან მა ნაკ ლე ბად მძი მე ან მძი მე და ნა შა უ ლი ჩა ი დი ნა;

ბ) არას რულ წ ლო ვა ნი ნა სა მარ თ ლე ვი არ არის;

გ) არას რულ წ ლო ვა ნი გან რი დე ბა­ მე დი ა ცი ის პროგ რა მა ში ჩარ თუ ლი არ ყო ფი ლა;

დ) არას რულ წ ლო ვა ნი და ნა შა ულს აღი ა რებს;

ე) პრო კუ რო რის / სა სა მარ თ ლოს ში ნა გა ნი რწმე ნით, არას რულ წ ლოვ ნის სა უ კე თე სო ინ ტე რე სე­ბის გათ ვა ლის წი ნე ბით, სის ხ ლის სა მარ თ ლებ რი ვი დევ ნის დაწყე ბის ან დაწყე ბუ ლი სის ხ­ლის სა მარ თ ლებ რი ვი დევ ნის გაგ რ ძე ლე ბის სა ჯა რო ინ ტე რე სი არ არ სე ბობს;

ვ) არას რულ წ ლო ვა ნი და მი სი კა ნო ნი ე რი წარ მო მად გე ნე ლი გან რი დე ბის გა მო ყე ნე ბა ზე წე რი­ლო ბით ინ ფორ მი რე ბულ თან ხ მო ბას გა მო ხა ტა ვენ.

არას რულ წ ლო ვა ნის უფ ლე ბე ბი გან რი დე ბის პრო ცეს ში:

• გან რი დე ბის შე სა ხებ გა დაწყ ვე ტი ლე ბის მი ღე ბამ დე არას რულ წ ლო ვანს, მის კა ნო ნი ერ წარ­მო მად გე ნელს და ად ვო კატს უნ და მო ე წო დოთ დე ტა ლუ რი ინ ფორ მა ცია გან რი დე ბის არ­სის, გა მო ყე ნე ბის წე სის, ხან გ რ ძ ლი ვო ბის, შე საძ ლო პი რო ბე ბი სა და გან რი დე ბის ღო ნის ძი­ე ბე ბის შე უს რუ ლებ ლო ბის შე დე გე ბის შე სა ხებ;

49

დან

აშაუ

ლი

და

საგ

ამო

ძი

ებო

მო

ქმ

ედ

ებე

ბი

4

• არას რულ წ ლო ვანს ზე პი რად და წე რი ლო ბით გა ნე მარ ტე ბა, რომ გან რი დე ბა ზე თან­ხ მო ბა ნე ბა ყოფ ლო ბი თია და მას უფ ლე ბა აქვს, ნე ბის მი ერ ეტაპ ზე უარი თქვას გან რი­დე ბა ზე;

• გან რი დე ბის პრო ცეს ში არას რულ წ ლო ვა ნის მი ერ და ნა შა უ ლის აღი ა რე ბა და მის შე სა­ხებ მო პო ვე ბუ ლი ინ ფორ მა ცია არ შე იძ ლე ბა სა სა მარ თ ლო ში მის წი ნა აღ მ დეგ იქ ნეს გა­მო ყე ნე ბუ ლი.

გან რი დე ბის შე სა ხებ ხელ შეკ რუ ლე ბით შე საძ ლე ბე ლია გათ ვა ლის წი ნე ბუ ლი იყოს შემ დე­გი ღო ნის ძი ე ბე ბი:

• არას რულ წ ლო ვა ნის წე რი ლო ბი თი გაფ რ თხი ლე ბა;

• გან რი დე ბა­ მე დი ა ცი ის პროგ რა მა ში ჩარ თ ვა;

• მი ყე ნე ბუ ლი ზი ა ნის სრუ ლად ან ნა წი ლობ რივ ანაზღა უ რე ბა;

• უკა ნო ნოდ მო პო ვე ბუ ლი ქო ნე ბის სა ხელ მ წი ფოს თ ვის გა და ცე მა;

• და ნა შა უ ლის იარა ღის სა ხელ მ წი ფოს თ ვის გა და ცე მა;

• არას რულ წ ლო ვა ნის თ ვის მო ვა ლე ო ბის და კის რე ბა (მაგალითად, აეკ რ ძა ლოს გან საზღ­ვ რუ ლი ად გი ლის ან / და პი რის მო ნა ხუ ლე ბა, დრო ის გან საზღ ვ რულ მო ნაკ ვეთ ში ში ნი­დან გას ვ ლა, სპე ცი ა ლუ რი აღ მ ზ რ დე ლო ბი თი ან / და სამ კურ ნა ლო პროგ რა მის გავ ლა, სა მუ შა ოს დაწყე ბა და სხვა);

• არას რულ წ ლოვ ნის მინ დო ბით აღ საზ რ დე ლად გან თავ სე ბა, თუ ის არის მზრუნ ვე ლო­ბა მოკ ლე ბუ ლი ბავ შ ვი.

გან რი დე ბის პრო ცეს ში და უშ ვე ბე ლია არას რულ წ ლო ვა ნი სათ ვის ისე თი მო ვა ლე ო ბის და­კის რე ბა, რო მე ლიც იწ ვევს მი სი ღირ სე ბი სა და პა ტი ვის შე ლახ ვას, ნორ მა ლუ რი სას წავ ლო პრო ცე სის გან და ძი რი თა დი სა მუ შა ოს გან მის მოწყ ვე ტას, ზი ანს აყე ნებს მის ფი ზი კურ ან / და ფსი ქი კურ ჯან მ რ თე ლო ბას.

მე დი ა ცია არის კა ნონ თან კონ ფ ლიქ ტ ში მყოფ არას რულ წ ლო ვან სა და და ზა რა ლე ბულს შო რის დი ა ლო გის პრო ცე სი, რო მელ საც უძღ ვე ბა მე დი ა ტო რი და რომ ლის მი ზა ნია არა ­ ს რულ წ ლო ვა ნი სა და და ზა რა ლე ბუ ლის შე რი გე ბა და მათ შო რის კონ ფ ლიქ ტის გა დაწყ ვე­ტა. მე დი ა ცი ის პრო ცეს ში მო ნა წი ლე ობს აგ რეთ ვე არას რულ წ ლოვ ნის კა ნო ნი ე რი წარ მო­მად გე ნე ლი, ფსი ქო ლო გი, სო ცი ა ლუ რი მუ შა კი ან / და სხვა პი რი. სურ ვი ლის შემ თხ ვე ვა ში ამ პრო ცეს ში მო ნა წი ლე ო ბის მი ღე ბა პრო კუ რორ საც შე უძ ლი ა.

მე დი ა ტო რი არის სა თა ნა დო კვა ლი ფი კა ცი ის მქო ნე მი უ კერ ძო ე ბე ლი და და მო უ კი დე ბე ლი მე სა მე მხა რე. პი რი, რო მე ლიც არას რულ წ ლო ვან სა და და ზა რა ლე ბულს შო რის შუ ა მავ ლის როლს ას რუ ლებს, წარ მარ თავს და კო ორ დი ნა ცი ას უწევს მე დი ა ცი ის პრო ცესს.

50

თუ არას რულ წ ლო ვა ნი გან რი დე ბის ღო ნის ძი ე ბებს გან ზ რახ არ ას რუ ლებს, ამის შე სა ხებ სო­ცი ა ლუ რი მუ შა კი აც ნო ბებს პრო კუ რორს. პრო კუ რო რი არას რულ წ ლო ვა ნის, მი სი კა ნო ნი ე რი წარ მო მად გენ ლის ან სო ცი ა ლუ რი მუ შა კის მოს მე ნის შემ დეგ აუქ მებს ან ძა ლა ში ტო ვებს გან რი­დე ბის შე სა ხებ გა დაწყ ვე ტი ლე ბას, ცვლის ხელ შეკ რუ ლე ბის პი რო ბებს ან / და აგ რ ძე ლებს გან რი­დე ბის ხელ შეკ რუ ლე ბის ვა დას.

4.5. აღ კ ვე თის ღო ნის ძი ე ბე ბი

არას რულ წ ლო ვა ნის და კა ვე ბის შემ დეგ 48 სა ა თის გან მავ ლო ბა ში გა ნი ხი ლე ბა, რო მე ლი აღ კ ვე თის ღო ნის ძი ე ბა უნ და იყოს გა მო ყე ნე ბუ ლი მის მი მართ. აღ კ ვე თის ღო ნის ძი ე ბა გა მო ი­ყე ნე ბა იმ მიზ ნით, რომ ბრალ დე ბულ მა არას რულ წ ლო ვან მა თა ვი არ აარი დოს სა სა მარ თ ლო ში გა მოცხა დე ბას, არ მი ი მა ლოს, არ გა ა ნად გუ როს საქ მი სათ ვის მნიშ ვ ნე ლო ვა ნი ინ ფორ მა ცია და არ ჩა ი დი ნოს ახა ლი და ნა შა უ ლი.

არას რულ წ ლო ვა ნი ბრალ დე ბუ ლის მი მართ აღ კ ვე თის ღო ნის ძი ე ბის სა ხით შე იძ ლე ბა გა მო ყე­ნე ბუ ლი იყოს მეთ ვალ ყუ რე ო ბა ში გა და ცე მა, შე თან ხ მე ბა გა უს ვ ლე ლო ბი სა და სა თა ნა დო ქცე­ვის შე სა ხებ, პი რა დი თავ დე ბო ბა, გი რა ო, პა ტიმ რო ბა.

4.6. მეთ ვალ ყუ რე ო ბა ში გა და ცე მა

არას რუწ ლო ვა ნი ბრალ დე ბუ ლის მი მართ აღ კ ვე თის ღო ნის ძი ე ბის სა ხით მეთ ვალ ყუ რე ო ბა ში გა და ცე მა გუ ლის ხ მობს მშობ ლის, სხვა ახ ლო ნა თე სა ვის, მე ურ ვის ან მზრუნ ვე ლის მი ერ არას­რულ წ ლო ვა ნის გა მომ ძი ე ბელ თან, პრო კუ რორ თან, სა სა მარ თ ლო ში გა მოცხა დე ბა ზე წე რი ლო­ბით თან ხ მო ბის გა მო ხატ ვას.

არას რულ წ ლოვ ნის მეთ ვალ ყუ რე ო ბა ში გა და ცე მა შე იძ ლე ბა მხო ლოდ არას რულ წ ლო ვა ნი სა და იმ პი რის თან ხ მო ბით, რო მელ საც ის მეთ ვალ ყუ რე ო ბა ში გა და ე ცე მა.

4.7. შე თან ხ მე ბა გა უს ვ ლე ლო ბი სა და სა თა ნა დო ქცე ვის შე სა ხებ

შე თან ხ მე ბა გა უს ვ ლე ლო ბი სა და სა თა ნა დო ქცე ვის შე სა ხებ არას რულ წ ლო ვა ნი ბრალ დე ბუ ლის მი მართ გა მო ი ყე ნე ბა მის მი ერ ნაკ ლე ბად მძი მე ან გა უფ რ თხი ლებ ლო ბით და ნა შა უ ლის ჩა დე­ნის შემ თხ ვე ვა ში. მა გა ლი თად, არას რულ წ ლო ვანს აეკ რ ძა ლე ბა თა ვი სი საცხოვ რე ბე ლი ქა ლა­ქი დან გას ვ ლა.

და ნა შა უ ლე ბი იყო ფა ნაკ ლე ბად მძი მე, მძი მე და გან სა კუთ რე ბით მძი მე და ნა შა უ ლე ბად იმის მი ხედ ვით, სას ჯე ლის სა ხით რამ დე ნი წე ლია გათ ვა ლის წი ნე ბუ ლი თა ვი სუფ ლე ბის აღ კ ვე თა.

არას რულ წ ლო ვა ნი გა უფ რ თხი ლებ ლო ბით ჩა დის და ნა შა ულს, თუ ით ვა ლის წი ნებ და მის მი­ერ ჩა დე ნი ლი ქმე დე ბის უკა ნო ნო ბას, თუმ ცა, იმე დოვ ნებ და, რომ უარ ყო ფით შე დეგს თა ვი დან აიცი ლებ და ან არ ჰქონ და გაც ნო ბი ე რე ბუ ლი მის მი ერ ჩა დე ნი ლი ქმე დე ბის უკა ნო ნო ბა.

51

დან

აშაუ

ლი

და

საგ

ამო

ძი

ებო

მო

ქმ

ედ

ებე

ბი

4

4.8. პი რა დი თავ დე ბო ბა

პი რა დი თავ დე ბო ბი სას სან დო პი რე ბი კის რუ ლო ბენ წე რი ლო ბით ვალ დე ბუ ლე ბას, რომ ისი ნი უზ რუნ ველ ყო ფენ ბრალ დე ბუ ლის სა თა ნა დო ქცე ვას და გა მომ ძი ებ ლის, პრო კუ­რო რის, სა სა მარ თ ლოს გა მო ძა ხე ბით მათ თან გა მოცხა დე ბას. თავ დებ თა რიცხვს გან­საზღ ვ რავს ორ გა ნო, რო მე ლიც აწარ მო ებს სის ხ ლის სა მარ თ ლის საქ მეს. გა მო ნაკ ლის შემ თხ ვე ვა ში, თავ დე ბი შე იძ ლე ბა იყოს ერ თი გან სა კუთ რე ბით სან დო პი რი. პი რა დი თავ დე ბო ბის არ ჩე ვა და საშ ვე ბია მხო ლოდ თავ დებ თა შუ ა მავ ლო ბით ან თან ხ მო ბით, აგ რეთ ვე ბრალ დე ბუ ლის თან ხ მო ბით. თავ დებს უნ და გა აც ნონ იმ ბრალ დე ბის არ­სი, რო მელ თან და კავ ში რე ბი თაც არ ჩე უ ლია ეს აღ კ ვე თის ღო ნის ძი ე ბა, ასე ვე სას ჯე ლი, რო მე ლიც შე იძ ლე ბა და ე ნიშ ნოს ბრალ დე ბულს და პა სუ ხის მ გებ ლო ბა, რო მე ლიც და ე­კის რე ბა თავ დებს, თუ ბრალ დე ბუ ლი ჩა ი დენს ქმე დე ბას, რომ ლის აღ საკ ვე თა დაც იქ ნა გა მო ყე ნე ბუ ლი თავ დე ბო ბა. გარ და ამი სა, თი თო ე უ ლი თავ დე ბი იძ ლე ვა ხელ წე რილს თავ დე ბო ბის შე სა ხებ, რომ ლე ბიც თან და ერ თ ვე ბა სის ხ ლის სა მარ თ ლის საქ მეს. თავ­დებს შე უძ ლია უარი თქვას ნა კისრ ვალ დე ბუ ლე ბა ზე იმ სა ფუძ ვ ლის გა მოვ ლე ნამ დე, რო მელ საც მი სი პა სუ ხის მ გებ ლო ბა მოს დევს. თავ დებს ნა კის რი ვალ დე ბუ ლე ბის შე უს­რუ ლებ ლო ბის შემ თხ ვე ვა ში, უფ ლე ბა არა აქვს თა ვი იმარ თ ლოს იმით, რომ ბრალ დე ბუ­ლის საქ ცი ე ლის კონ ტ რო ლის შე საძ ლებ ლო ბა არ ჰქონ და, გარ და იმ შემ თხ ვე ვი სა, რო ცა ის და ამ ტ კი ცებს და უძ ლე ვე ლი ძა ლის (ფორს­მაჟორული გა რე მო ე ბის) მოქ მე დე ბას. თუ ბრალ დე ბუ ლი ჩა ი დენს ქმე დე ბას, რომ ლის აღ საკ ვე თა დაც იქ ნა გა მო ყე ნე ბუ ლი თავ­დე ბო ბა, თი თო ე ულ თავ დებს სა სა მარ თ ლომ შე იძ ლე ბა და ა კის როს ფუ ლა დი სახ დე ლი შრო მის მი ნი მა ლუ რი ანაზღა უ რე ბის ას მა გი ოდე ნო ბით.

4.9. გი რაო

გი რა ოს თან ხის ოდე ნო ბა გა ნი საზღ ვ რე ბა არას რულ წ ლო ვა ნი ბრალ დე ბუ ლის მი ერ ჩა დე­ნი ლი და ნა შა უ ლის სიმ ძი მის და მი სი ქო ნებ რი ვი შე საძ ლებ ლო ბის გათ ვა ლის წი ნე ბით. გი­რა ოს თან ხა შე იძ ლე ბა ნე ბის მი ე რი ოდე ნო ბით გა ნი საზღ ვ როს.

4.10. პა ტიმ რო ბა

არას რულ წ ლო ვა ნი ბრალ დე ბუ ლის მი მართ პა ტიმ რო ბის, რო გორც უკი დუ რე სი აღ კ ვე თის ღო ნის ძი ე ბის, გა მო ყე ნე ბა და საშ ვე ბია მხო ლოდ უკი დუ რეს შემ თხ ვე ვა ში და მხო ლოდ მა­შინ, თუ სა ხე ზეა ქვე მოთ ჩა მოთ ვ ლი ლი ყვე ლა გა რე მო ე ბა ერ თად:

• სა ვა რა უ დოდ ჩა დე ნი ლი და ნა შა უ ლი სათ ვის სას ჯე ლის სა ხით გათ ვა ლის წი ნე ბუ ლია თა ვი სუფ ლე ბის აღ კ ვე თა;

• პა ტიმ რო ბა ერ თა დერ თი სა შუ ა ლე ბა ა, რო მე ლიც უზ რუნ ველ ყოფს, რომ თა ვი დან იქ ნეს აცი ლე ბუ ლი არას რულ წ ლო ვა ნი ბრალ დე ბუ ლის მი მალ ვა, მის მი ერ მარ თ ლ მ სა ჯუ ლე­ბის გან ხორ ცი ე ლე ბი სათ ვის ან მტკი ცე ბუ ლე ბე ბის მო პო ვე ბი სათ ვის ხე ლის შეშ ლა ან ახა ლი და ნა შა უ ლის ჩა დე ნა;

52

• მი ზა ნი, რო მელ საც არას რულ წ ლო ვა ნი ბრალ დე ბუ ლის პა ტიმ რო ბა ემ სა ხუ რე ბა, აღე მა ტე ბა მი სი თა ვი სუფ ლე ბის ინ ტე რესს.

თუ არას რულ წ ლო ვა ნი ბრალ დე ბუ ლი პა ტი მა რი ა, წი ნა სა სა მარ თ ლო სხდო მამ დე მი სი პა ტიმ­რო ბის სა ერ თო ვა და არ უნ და აღე მა ტე ბო დეს მი სი და კა ვე ბი დან 40 დღეს. ამ ვა დის გას ვ ლის შემ დეგ არას რულ წ ლო ვა ნი ბრალ დე ბუ ლი უნ და გა თა ვი სუფ ლ დეს პა ტიმ რო ბი დან. თუ აღ ნიშ­ნულ ვა და ში წი ნა სა სა მარ თ ლო სხდო მა ვერ ჩა ტარ და, ის ტარ დე ბა სა ქარ თ ვე ლოს სის ხ ლის სა­მარ თ ლის საპ რო ცე სო კო დექ სით დად გე ნი ლი წე სით.

თუ არას რულ წ ლო ვან ბრალ დე ბულს პა ტიმ რო ბა აქვს შე ფარ დე ბუ ლი, მო სა მარ თ ლე ვალ დე ბუ­ლია პირ ვე ლი ვე წი ნა სა სა მარ თ ლო სხდო მა ზე თა ვი სი ინი ცი ა ტი ვით გა ნი ხი ლოს პა ტიმ რო ბის ძა ლა ში და ტო ვე ბის აუცი ლებ ლო ბის სა კითხი, მი უ ხე და ვად იმი სა, და ა ყე ნა თუ არა მხა რემ შუ­ამ დ გომ ლო ბა პა ტიმ რო ბის შეც ვ ლის ან გა უქ მე ბის შე სა ხებ. ამის შემ დეგ მო სა მარ თ ლე ვალ დე­ბუ ლია თა ვი სი ინი ცი ა ტი ვით, ყო ველ 20 დღე ში ერ თხელ მა ინც გა ნი ხი ლოს პა ტიმ რო ბის ძა ლა­ში და ტო ვე ბის აუცი ლებ ლო ბის სა კითხი. პა ტიმ რო ბის გაგ რ ძე ლე ბის, შეც ვ ლის ან გა უქ მე ბის სა კითხის გან ხილ ვი სას მტკი ცე ბის ტვირ თი ბრალ დე ბის მხა რეს ეკის რე ბა.

არას რულ წ ლო ვა ნი ბრალ დე ბუ ლის პა ტიმ რო ბის სა ერ თო ვა და არ უნ და აღე მა ტე ბო დეს 6 თვეს.

პრო ცე დუ რუ ლად აღ კ ვე თის ღო ნის ძი ე ბის შე ფარ დე ბის შემ დეგ, შე იძ ლე ბა არას რულ წ ლო ვა ნი გა ა მარ თ ლონ და გა მო ი ტა ნონ გა მა მარ თ ლე ბე ლი გა ნა ჩე ნი ან და დას ტურ დეს მის მი ერ და ნა შა­უ ლის ჩა დე ნა, გა მო ტა ნი ლი იყოს გა მამ ტყუ ნე ბე ლი გა ნა ჩე ნი და შე ე ფარ დოს სას ჯე ლი. აღ კ ვე­თის ღო ნის ძი ე ბის შე ფარ დე ბის პე რი ოდ ში არას რულ წ ლო ვა ნი ით ვ ლე ბა ბრალ დე ბუ ლად.

გა მა მარ თ ლე ბე ლი გა ნა ჩე ნი ნიშ ნავს ბრალ დე ბუ ლი არას რულ წ ლო ვა ნი სათ ვის წა ყე ნე ბუ ლი ბრა ლის და უ დას ტუ რებ ლო ბას.

გა მამ ტყუ ნე ბე ლი გა ნა ჩე ნის დროს, არას რულ წ ლო ვანს შე ე ფარ დე ბა სას ჯე ლი, რო მლის მი ზა ნი არის არას რულ წ ლო ვა ნის რე სო ცი ა ლი ზა ცი ა­ რე ა ბი ლი ტა ცია და ახა ლი და ნა შა უ ლის თა ვი დან აცი ლე ბა.

არას რულ წ ლო ვა ნის მი მართ სას ჯე ლის სა ხით შე იძ ლე ბა გა მო ყე ნე ბუ ლი იყოს რო მე ლი მე შემ­დე გი სა ხე:

• ჯა რი მა – შე იძ ლე ბა და ე ნიშ ნოს მხო ლოდ იმ შემ თხ ვე ვა ში, თუ მას აქვს და მო უ კი დე ბე ლი შე მო სა ვა ლი კა ნო ნი ე რი საქ მი ა ნო ბი დან.

• ში ნა პა ტიმ რო ბა – ნიშ ნავს არას რულ წ ლო ვა ნი სათ ვის დღე­ ღა მის გან საზღ ვ რულ პე რი ოდ ში თა ვის საცხოვ რე ბელ ად გი ლას ყოფ ნის ვალ დე ბუ ლე ბის და კის რე ბას, რო მე ლიც შე იძ ლე ბა და ე ნიშ ნოს 6 თვი დან 1 წლამ დე ვა დით ნაკ ლე ბად მძი მე და ნა შა უ ლის ჩა დე ნის შემ თხ ვე­ვა ში. ამას თან, აღ ნიშ ნუ ლი სას ჯე ლის სა ხე ისე უნ და და ე ნიშ ნოს, რომ ხე ლი არ შე ე შა ლოს ანაზღა უ რე ბა დი სა მუ შა ოს შეს რუ ლე ბას ან სწავ ლის პრო ცესს. ში ნა პა ტიმ რო ბის დროს შე­საძ ლე ბე ლია მოხ დეს ელექ ტ რო ნუ ლი ზე დამ ხედ ვე ლო ბა�

53

დან

აშაუ

ლი

და

საგ

ამო

ძი

ებო

მო

ქმ

ედ

ებე

ბი

4

• საქ მი ა ნო ბის უფ ლე ბის ჩა მორ თ მე ვა – ენიშ ნე ბა 1­დან 3 წლამ დე ვა დით.

• სა ზო გა დო ე ბი სათ ვის სა სარ გებ ლო შრო მა – ინიშ ნე ბა 40­დან 300 სა ა თამ დე ვა დით. ყო ველ დღი უ რად ასე თი შრო მის ხან გ რ ძ ლი ვო ბა არ უნ და აღე მა ტე ბო დეს 4 სა ათს. ამას თან, აღ ნიშ ნუ ლი სას ჯე ლის სა ხე ისე უნ და და ე ნიშ ნოს, რომ ხე ლი არ შე ე შა ლოს ანაზღა უ რე ბა დი სა მუ შა ოს შეს რუ ლე ბას ან სწავ ლის პრო ცესს.

• თა ვი სუფ ლე ბის შეზღუდ ვა – მაქ სი მა ლუ რი ვა და არის 3 წე ლი.

• ვა დი ა ნი თა ვი სუფ ლე ბის აღ კ ვე თა – შე იძ ლე ბა და ი ნიშ ნოს მხო ლოდ იმ შემ თხ ვე ვა ში, თუ არას რულ წ ლო ვან მა ჩა ი დი ნა მძი მე ან გან სა კუთ რე ბით მძი მე და ნა შა უ ლი, ან თავს არი დებს არა სა პა ტიმ რო სას ჯელს ან წარ სულ ში უკ ვე იყო მის მი მართ გა მამ ტყუ ნე ბე­ლი გა ნა ჩე ნი.

არ სე ბობს ძი რი თა დი და და მა ტე ბი თი სას ჯე ლე ბი. ძი რი თა დი სას ჯე ლე ბი ა: თა ვი სუფ ლე­ბის შეზღუდ ვა და ვა დი ა ნი თა ვი სუფ ლე ბის აღ კ ვე თა. თუ არას რულ წ ლო ვანს შე ე ფარ და რო მე ლი მე ძი რი თა დი სას ჯე ლი, შე საძ ლე ბე ლია მხო ლოდ ერ თი და მა ტე ბი თი სას ჯე ლის გა მო ყე ნე ბა, კერ ძოდ, ჯა რი მა, ში ნა პა ტიმ რო ბა, საქ მი ა ნო ბის უფ ლე ბის ჩა მორ თ მე ვა ან სა­ზო გა დო ე ბი სათ ვის სა სარ გებ ლო შრო მა. ამას თან, ჯა რი მა, ში ნა პა ტიმ რო ბა, საქ მი ა ნო ბის უფ ლე ბის ჩა მორ თ მე ვა ან სა ზო გა დო ე ბი სათ ვის სა სარ გებ ლო შრო მა შე იძ ლე ბა იყოს რო­გორც ძი რი თა დი, ისე და მა ტე ბი თი სას ჯე ლი.

შე ნიშ ვ ნა: თუ არას რულ წ ლო ვან მა ნაკ ლე ბად მძი მე ან მძი მე და ნა შა უ ლი ჩა დი ნა, სა სა მარ თ­ლო უფ ლე ბა მო სი ლია მას და ნიშ ნუ ლი სას ჯე ლი პი რო ბით მსჯავ რად ჩა უთ ვა ლოს.

არას რულ წ ლო ვა ნი სათ ვის სას ჯე ლის და ნიშ ვ ნი სას მო სა მარ თ ლე ით ვა ლის წი ნებს:

• არას რულ წ ლო ვა ნის სა უ კე თე სო ინ ტე რე სებს;

• ინ დი ვი დუ ა ლუ რი შე ფა სე ბის ან გა რიშს;

• და უშ ვე ბე ლია არას რულ წ ლო ვა ნი სათ ვის ისე თი მო ვა ლე ო ბის და კის რე ბა, რო მე ლიც დი დი ალ ბა თო ბით, არ შეს რულ დე ბა ან რომ ლის შეს რუ ლე ბა არას რულ წ ლო ვა ნის გო­ნებ რივ და ფი ზი კურ შე საძ ლებ ლო ბებს აღე მა ტე ბა.

54

55

გაკ ვე თი ლი 5მი მარ თ ვის უფ ლე ბა ბავ შ ვ თა უფ ლე ბე ბის

დარ ღ ვე ვის დროს

56

მი ზა ნი

მოს წავ ლე ე ბის თ ვის მი მარ თ ვის უფ ლე ბის შე საძ ლებ ლო ბე ბის გაც ნო ბა ეროვ ნულ და სა ერ თა­შო რი სო დო ნე ზე.

რამ დე ნი მე გაკ ვე თი ლის წინ მოს წავ ლე ე ბი გა ეც ნენ ინ ფორ მა ცი ას იმ ორ გა ნო ე ბის შე სა ხებ, რომ­ლებ საც ევა ლე ბათ ბავ შ ვებ ზე ძა ლა დო ბის გან მა თი დაც ვა.

ბავ შ ვ თა უფ ლე ბე ბის დაც ვის ერ თ ­ერ თი მე ქა ნიზ მია სა სა მარ თ ლო, რო მელ საც ბავ შ ვ მა შე იძ ლე­ბა მი მარ თოს მშობ ლის ან სხვა კა ნო ნი ე რი წარ მო მად გენ ლის ან მე ურ ვე ო ბი სა და მზრუნ ვე ლო­ბის ორ გა ნოს სა შუ ა ლე ბით, ხო ლო 14 წლი დან შე უძ ლია და მო უ კი დებ ლა დაც მი მარ თოს. შე საძ­ლე ბე ლი ა, აგ რეთ ვე, მი მარ თ ვა სა ხალ ხო დამ ც ვე ლის თ ვის.

ფა ზა A – პრო ვო ცი რე ბა

მას წავ ლე ბე ლი ახ სე ნებს მოს წავ ლე ებს, რომ ისი ნი გა ეც ნენ ინ ფორ მა ცი ას იმ ორ გა ნი ზა ცი­ე ბის შე სა ხებ, რომ ლებ საც ევა ლე ბათ ბავ შ ვე ბის დაც ვა ძა ლა დო ბის გან და სთხოვს მათ ჩა­მოთ ვ ლას. შემ დეგ ეუბ ნე ბა, რომ არის შემ თხ ვე ვე ბი, რო ცა ამ ორ გა ნო ე ბის მი ერ გა ტა რე ბუ­ლი ღო ნის ძი ე ბე ბი არა ე ფექ ტუ რი ა. ბავშვს აქვს უფ ლე ბა მი მარ თოს სა ხალ ხო დამ ც ველს ან სა სა მარ თ ლოს.

ფა ზა B – წვდო მა

ეროვ ნულ დო ნე ზე მი მარ თ ვი ა ნო ბის წე სის გა საც ნო ბად მოს წავ ლე ებს ეძ ლე ვათ და ვა ლე ბა 5.1 ჯგუ ფებ ში შე სას რუ ლებ ლად (შესრულებისთვის 10 წთ.).

მო ზა ი კის მე თო დით ხდე ბა გარ კ ვე უ ლი ინ ფორ მა ცი ის შეს წავ ლა. თი თო ე უ ლი პრე ზენ ტა ცი ის დას რუ ლე ბის შემ დეგ მას წავ ლე ბელ მა უნ და მო ახ დი ნოს დაშ ვე ბუ ლი უზუს ტო ბე ბის და შეც­დო მე ბის კო რექ ცი ა. ნა მუ შევ რე ბის პრე ზენ ტა ცია გა ამ თ ლი ა ნებს მი ღე ბულ ინ ფორ მა ცი ას.

შემ დეგ მას წავ ლე ბე ლი ატა რებს მი ნი ლექ ცი ას კო მი ტე ტის თ ვის მი მარ თ ვი ა ნო ბის უფ ლე ბის შე სა ხებ. (გვ?)

მოს წავ ლე ე ბი ას რუ ლე ბენ და ვა ლე ბა 5.2 ­ს და გა ნი ხი ლა ვენ მას.

და ვა ლე ბა 5.2

ვი სი საქ მე იქ ნე ბა მი ღე ბუ ლი კო მი ტე ტის მი ერ გან სა ხილ ვე ლად?

ა) თა მა რი თვლის, რომ სა ქა ლა ქო სა სა მარ თ ლოს მი ერ მი ღე ბუ ლი გა დაწყ ვე ტი ლე ბა, რომ მი სი უფ ლე ბე ბი არ დარ ღ ვე უ ლა, უსა მარ თ ლო ა. მან გა დაწყ ვი ტა მი მარ თოს კო მი ტეტს. (არა)

ბ) 2014 წლის იან ვარ ში უზე ნა ეს მა სას მარ თ ლომ არ სცნო გი ორ გი უფ ლე ბა თა დარ ღ ვე ვის

57

მი­მარ

­თ­ვი

ს­უფ­ლე­ბა­ბავ­შ­ვ­თ

ა­უფ­ლე­ბე

­ბის­დარ

­ღ­ვე

­ვის­დროს

5

მსხვერ პ ლად. გი ორ გის მშობ ლებ მა გა დაწყ ვი ტეს კო მი ტეტ ში სარ ჩე ლის შე ტა ნა 2014 წლის აგ ვის ტო ში. (ა რა)

გ) 2017 წლის აპ რილ ში, უზე ნა ეს მა სა სა მარ თ ლომ არ ჩათ ვა ლა საკ მა რი სად წარ მოდ გე­ნი ლი მტკი ცე ბუ ლე ბე ბი და არ ჩათ ვა ლა უფ ლე ბა თა დარ ღ ვე ვის მსხვერ პ ლად სა მი არას რულ წ ლო ვან თა ჯგუ ფი. მათ შე ი ტა ნეს სარ ჩე ლი კო მი ტეტ ში 2017 წლის ივ ნის­ში. ( დი ახ)

ე) მას შემ დეგ, რაც ყვე ლა ში და სა შუ ა ლე ბა ამო ი წუ რა, 2016 წლის აგ ვის ტო ში კო მი ტეტ ში გაგ ზავ ნი ლი იქ ნა სარ ჩე ლი. (არა)

ფა ზა C – რეფ ლექ სია

მას წავ ლე ბე ლი აძ ლევს შე სას რუ ლებ ლად და ვა ლე ბა 5.3­ს (შესრულებისთვის 8­10 წთ.).

შე მა ჯა მე ბე ლი და ვა ლე ბა

ქვე მოთ მოყ ვა ნი ლია შე საძ ლო შე მა ჯა მე ბელ და ვა ლე ბა თა ჩა მო ნათ ვა ლი.

მნიშ ვ ნე ლო ვა ნი ა, რომ საპ რო ექ ტო იდეა შერ ჩე ულ იქ ნეს მოს წავ ლე ებ თან ერ თად. ბავ შ ვებ­მა უნ და და ი ნა ხონ პრობ ლე მა მათ გარ შე მო და ამის მი ხედ ვით შე არ ჩი ონ პრო ექ ტის თე მა. აუცი ლე ბე ლი არ არის საპ რო ექ ტო თე მის სა თა უ რი იმე ო რებ დეს ჩა მო ნათ ვალ ში მო ცე მულ სა თა ურს. შე საძ ლე ბე ლი ა, რომ პრო ექ ტის თე მა უფ რო კონ კ რე ტუ ლი იყოს� მა გა ლი თად, პრო ექ ტი – „სკოლის მოს წავ ლე თა მშობ ლე ბის თ ვის ეროვ ნულ დო ნე ზე მი მარ თ ვის უფ ლე­ბის გაც ნო ბა ბავ შ ვ თა უფ ლე ბე ბის დარ ღ ვე ვის დროს“.

შე საძ ლო შე მა ჯა მე ბელ და ვა ლე ბა თა ჩა მო ნათ ვა ლი:

1� პრო ექ ტი – „სკოლის მოს წავ ლე თა მშობ ლე ბის თ ვის მი მარ თ ვის უფ ლე ბის გაც ნო ბა ბავ ­ შ ვ თა უფ ლე ბე ბის დარ ღ ვე ვის დროს“.

2� პრო ექ ტი – „თემის წევ რე ბის თ ვის მი მარ თ ვის უფ ლე ბის გაც ნო ბა ბავ შ ვ თა უფ ლე ბე ბის დარ ღ ვე ვის დროს“.

3� პრო ექ ტი – თა ნა ტო ლებ ში ცნო ბი ე რე ბის ამაღ ლე ბა მი მარ თ ვის უფ ლე ბის გაც ნო ბის შე სა ხებ“

58

სა კითხა ვი მა სა ლა თე მა ზე „მიმართვის უფ ლე ბა ბავ შ ვ თა უფ ლე ბე ბის დარ ღ ვე ვის დროს“

2011 წლის 19 დე კემ ბერს გა ე როს გე ნე რა ლურ მა ასამ ბ ლე ამ მი ი ღო ბავ შ ვის უფ ლე ბე ბის შე სა ხებ კონ ვენ ცი ის მე სა მე და მა ტე ბი თი ოქ მი შეტყო ბი ნე ბე ბის პრო ცე დუ რე ბის შე სა ხებ. ის ძა ლა ში შე­ვი და 2014 წლის 14 აპ რილს.

ოქ მ ში გან საზღ ვ რუ ლი ა, თუ რო გორ უნ და მი მარ თოს კო მი ტეტს ბავ შ ვ მა პი რა დად და მის მა დამ ც ველ მა ბავ შ ვის უფ ლე ბა თა დაც ვის მიზ ნით. კონ ვენ ცი ის და მა ტე ბი თი ოქ მის მოქ მე დე ბა ვრცელ დე ბა მხო ლოდ იმ შემ თხ ვე ვა ში, თუ სა ხელ მ წი ფოს რა ტი ფი ცი რე ბუ ლი აქვს აღ ნიშ ნუ ლი და მა ტე ბი თი ოქ მი. სა ქარ თ ვე ლომ მე სა მე და მა ტე ბი თი ოქ მის რა ტი ფი ცი რე ბა მო ახ დი ნა 2016 წლის დე კემ ბერ ში, რაც ნიშ ნავს იმას, რომ ოქ მი იური დი უ ლი ძა ლის მქო ნეა და ოქ მით გათ­ვა ლის წი ნე ბუ ლი მი მარ თ ვი ა ნო ბის / გა სა ჩივ რე ბის მე ქა ნიზ მი შე უძ ლია გა მო ი ყე ნოს სა ქარ თ ვე­ლოს ტე რი ტო რი ა ზე მცხოვ რებ მა/ მ ყოფ მა ნე ბის მი ერ მა ბავ შ ვ მა. და მა ტე ბი თი ოქ მის გა მო ყე ნე­ბით, ბავშვს უფ ლე ბა აქვს მი მარ თოს კო მი ტეტს, მი სი უფ ლე ბე ბის დარ ღ ვე ვის სა ფუძ ველ ზე, რა დრო საც მო პა სუ ხე მხა რე იქ ნე ბა სა ქარ თ ვე ლოს სა ხელ მ წი ფო. მნიშ ვ ნე ლო ვა ნი ა, ვი ცო დეთ რომ კო მი ტეტს შე იძ ლე ბა წა რედ გი ნოს მხო ლოდ იმ დარ ღ ვე ვებ ზე სარ ჩე ლი, რო მე ლიც ჩა დე ნი ლია მე სა მე და მა ტე ბი თი ოქ მის მი ღე ბის შემ დეგ, გარ და ისე თი შემ თხ ვე ვე ბი სა, რო ცა დარ ღ ვე ვა გან­გ რ ძო ბა დი ა.

კო მი ტე ტი არის 18 და მო უ კი დე ბე ლი ექ ს პერ ტის გან შემ დ გა რი ჯგუ ფი, რო მე ლიც ამოწ მებს სა ხელ მ წი ფო ებ სა და მთავ რო ბებს, თუ რამ დე ნად უზ რუნ ველ ყო ფენ ისი ნი ბავ შ ვის უფ ლე ბა­თა კონ ვენ ცი ით გან საზღ ვ რუ ლი უფ ლე ბე ბის დაც ვას. ეც ნო ბი ან სა ხელ მ წი ფო ე ბის მი ერ წარ დ­გე ნილ ან გა რი შებს. მე სა მე და მა ტე ბი თი ოქ მის ძა ლა ში შეს ვ ლის შემ დეგ შე საძ ლე ბე ლი გახ და არას რულ წ ლო ვან მა (ან მის მა კა ნო ნი ერ მა წარ მო მად გე ნელ მა) მი მარ თოს კო მი ტეტს სარ ჩე ლით / გან ცხა დე ბით უფ ლე ბა თა დარ ღ ვე ვის შე სა ხებ. კო მი ტეტ მა შე ი მუ შა ვა გარ კ ვე უ ლი წე სე ბი მი­მარ თ ვი ა ნო ბას თან და კავ ში რე ბით.

– სარ ჩე ლი კო მი ტეტ ში შე საძ ლოა წა რად გი ნოს კერ ძო პირ მა ან პირ თა ჯგუფ მა, რომ ლე ბიც თვლი ან, რომ არი ან ბავ შ ვის უფ ლე ბა თა კონ ვენ ცი ის ან / და და მა ტე ბი თი ოქ მე ბით გა რან ტი­რე ბუ ლი უფ ლე ბე ბის დარ ღ ვე ვის მსხვერ პ ლე ბი.

– სარ ჩე ლი უნ და იყოს შეს რუ ლე ბუ ლი წე რი ლო ბი თი ფორ მით და ხელ მო წე რი ლი მო სარ ჩე­ლის ან მი სი კა ნო ნი ე რი წარ მო მად გენ ლის მი ერ;

– ყვე ლა ში და სა შუ ა ლე ბა (სახალხო დამ ც ვე ლის თ ვის მი მარ თ ვა, სა სა მარ თ ლოს ყვე ლა ინ ს ტან­ცი ის თ ვის მი მარ თ ვა) უნ და იყოს ამო წუ რუ ლი;

– ში და სა შუ ა ლე ბე ბის ამო წურ ვი დან არ უნ და იყოს გა სუ ლი ერთ წე ლი წად ზე მე ტი;

– კო მი ტე ტი არ გა ნი ხი ლავს გან მე ო რე ბით მი მარ თ ვას;

– კო მი ტეტს შე უძ ლია მო ითხო ვოს და მა ტე ბი თი ინ ფორ მა ცი ა;

59

მი­მარ

­თ­ვი

ს­უფ­ლე­ბა­ბავ­შ­ვ­თ

ა­უფ­ლე­ბე

­ბის­დარ

­ღ­ვე

­ვის­დროს

5

– სა ჩი ვა რი/ გა ნაცხა დი წარ დ გე ნი ლი უნ და იყოს ბავ შ ვის უფ ლე ბა თა კო მი ტე ტის სამ დივ­ნო ში შემ დეგ მი სა მარ თ ზე:

ბავ შ ვის უფ ლე ბა თა კო მი ტე ტი (СRC)

ადა მი ა ნის უფ ლე ბა თა ხელ შეკ რუ ლე ბე ბის გან ყო ფი ლე ბა (HRTD)

ადა მი ა ნის უფ ლე ბე ბის უმაღ ლე სი კო მის რის ოფი სი (OHCHR)

UNOG­OHCHR

CH­1211 Geneva 10 (Switzerland)

TEL.: +41 22 917 91 41

FAX: +41 22 917 90 08

E­MAIL: crc@ohchr.org

კო მი ტე ტის გა დაწყ ვე ტი ლე ბე ბი არ არის სა ვალ დე ბუ ლო. ისი ნი სა რე კო მენ და ციო ხა სი ა­თი სა ა.

თუ კო მი ტეტ მა და ა დას ტუ რა უფ ლე ბა თა დარ ღ ვე ვის ფაქ ტი, გა დაწყ ვე ტი ლე ბა ში ის გა­ნუ მარ ტავს სა ხელ მ წი ფოს უფ ლე ბა თა ში ნა არსს და აზუს ტებს მის ვალ დე ბუ ლე ბებს. ამ გა­დაწყ ვე ტი ლე ბის აღ ს რუ ლე ბა კი სა ხელ მ წი ფოს პო ლი ტი კურ ინ ტე რესს წარ მო ად გენს. მე­3 და მა ტე ბი თი ოქ მის თა ნახ მად კო მი ტე ტი აკ ვირ დე ბა გა დაწყ ვე ტი ლე ბის აღ ს რუ ლე ბას სა­ხელ მ წი ფო ში.

62