A. İRFAN ÜNAL (İnşaat Yüksek Mühendisi)GEBZE-ORHANGAZİ-İZMİR OTOYOLU

(YÜKSEL PROJE-EMAY-CHODAI İŞ ORTAKLIĞI)

FIDIC AÇISINDAN İNŞAAT SÖZLEŞME KOŞULLARININ TARİHÇESİ, GELİŞİMİ VE

KARAYOLLARI İHALELERİNDE ÖNEMİ

ANA BASLIKLAR

1. FIDIC TARİHÇESİ DÜNYADAKİ VE TÜRKİYEDEKİ GELIŞMELERİ

2. FIDIC SÖZLEŞMELERİ VE UYGULAMALARI

3. KULLANIMI NEDEN ARTIYOR ?

4. KARAYOLLARI IHALELERINDE ONEMI

5. SONUCLAR

FIDIC AÇISINDAN İNŞAAT SÖZLEŞME KOŞULLARININ TARİHÇESİ, GELİŞİMİ VE KARAYOLLARI İHALELERİNDE ÖNEMİ

FIDIC TANIMI VE KURULUŞU FIDIC (Federation Internationale Des IngenieursConseils=Uluslarası Müşavir Mühendisler Birliği)Fransız ve Belçikalı Müşavir-Mühendis Birlikleri ve diğerülkelerdeki Birliklerin katılımı ile 1913 yılında Belçika’nınGent şehrinde yapılan Fuarda kurulmuştur. 1945 yılında ICE Formu (UK mahalli) 1956 yılında ACE Tip Sozleşmeleri (overseas uluslararası) 1957 yılında FIDIC Kırmızı Kitapla ilk basımı yapılmıştır. TR‘de FIDIC’e TMMMB 1987 yılında üye olmuştur. FIDIC 1999 yılında edindiği tüm tecrübelerle YeniKitaplar yayınlamış ve bu yılı FIDIC Sözleşmeleri için Milatkabul etmiştir.

FIDIC TANIMI VE KURULUŞUFIDIC Uluslararası İhalelerde kullanılan Tip Sozleşmeleri hazırlar, Bu Sözleşmeler 2 kısımdan oluşur:

1. Kısımda, İnşaat sözleşmelerinin tatbikatı sonucuedinilen tecrübelerle oluşan Genel Koşullar belirlenmiştir.

2. Kısım, İnşaatın tatbik edileceği ülke, mahal vekoşulların özelliklerine göre zorunlu olarak değiştirilecekve Birinci kısım hükümlerini içeren Özel Koşulları kapsar.

Projenin özelliklerine göre aşağıdaki kosullar belirlenir:• İşin yapılacağı yerdeki jeolojik şartlar• Ülkedeki sosyo-ekonomik şartlar• İV’in sözleşmeye müdahale sınırları• İşin tamamının veya kesim kesim teslimi v.b. şartlar

FIDIC Sözleşmelerinin Standardizasyonu1999 ÖNCESİ KİTAPLAR

Eski Kırmızı Kitap (İnşaatMühendisliği ile ilgili) 72 Ana madde ve 194 Alt madde (87 4.baski)

Eski Sarı Kitap (Elektrik-Mekanikişlerle ilgili) 51 Ana madde ve 197 Alt madde (87 3.baski)

Eski Turuncu Kitap (Orange Book/Tasarla-İnşa Et AnahtarTeslimi işler için) 20 Ana Madde ve160 Alt madde (95 1.baski)

1999 YENİ KİTAPLAR(Kırmızı, Sarı, Gümüş Kitaplar) Tarifler ve Terminoloji her 3

Kitap’ta da birleştirildi. Sözleşmelerin Ana maddeleri

20’şer adet olarak konularınagöre gruplandırıldı.

Yeni Kırmızı Kitap 163 Alt mad. Yeni Sarı Kitap 167 Alt-madde Yeni Gümüş Kitap 166-Alt mad. Madde baslıkları aynı oldu.

(3., 5, ve 12. madde hariç)

FIDIC SÖZLEŞMELERİ1. Kırmızı Kitap, [İnşaat İçin Sözleşme Koşulları-1999]

2. Sarı Kitap, [Donanım–Tasarım-Yapım Sözleşme Koşulları-1999]

3. Gümüş Kitap, [MTİ/Anahtar Teslimi Sözleşme Koşulları -1999]

4. Yeşil Kitap, [ Kısa Sözleşme Formu-1999]5. Pembe Kitap, [Harmonize Edilmis Kitap - 2006 ]6. Turkuvaz Kitap, [Tarama ve Dolgu İşleri Sözleşme Formu-2006]7. Altın Kitap,[Tasarla –Yap-İşlet Projeleri Sözleşme Koşulları-2008]8. Alt-Yüklenici Sözleşmesi Taslağı, (Test Yayını-2009)9. Kalite Bazli Musavir Secme Rehberi-September 2011)

1) KIRMIZI KİTAP (İnşaat İşleri Sözleşmesi) Projesi; İV (veya Muhendis)

tarafından hazırlanan bütün her tipteki İşlerde kullanılır.

Sözleşmenin yönetimi vekontrolü Mühendis’tedir,

BF ve Yeniden Ölçüm Sözleşmesi olması nedeniylebedel sabit değildir.

Götürü Bedel kullanılabilir. Riski. İV ve Yüklenici

paylaşır.

2) SARI KİTAP (Elektromekanik Tesislerin Tasarımı Yapımı)

Yeni Sarı Kitap, Eski Sarı ve TuruncuKitapların yerine ikamedir.

Proje Yüklenici tarafından yapılır.

İnsaat yapımının yanı sıra Elektrik veMekanik Projelerde varsa önerilir.

İV, Yükleniciye İşveren İhtiyaçları’nı bildiren belgeyi verir.

Ödemeler Götürü Bedel’e göredir.Riskin büyük bölümü Yüklenicidedir.

3) GÜMÜŞ KİTAP (MTİ /Anahtar Teslim) Tasarımın bütün sorumluluğu

Yüklenici’dedir. (Alt-madde 5.1)

İV, Tasarım için gerekli ER belgesini ve bazı çizimleri bilgiiçin verebilir.

Yüklenici; MTİ işlerinin tümünüüstlenir, Anahtar Teslimi Projedir.

Büyük Altyapı Projeleri ve Enerji tesisleri için uygundur.

İşveren temsilcisi atanmayabilir.

Riskin tamami Yüklenicidedir.

GUMUŞ KİTAP NEDEN YAZILDI ? Eski ve Yeni Kitaplarda SÜRE UZATIMI+MALİYET ARTIŞI, Iş’in nihai bedel ve süresinde belirsizlik olması, İV’ler için nihai bedel ve süre belirleyen bir Sözleşmeihtiyacını doğurdu. FIDIC İV ve Yükleniciyi rahatlatan Tip Sözleşme yazdı:i. Geniş çapta riskler Yükleniciye devreden,ii. Süresi daha kesin ve Bedeli değismeyen,iii. İV ise çok daha detaylı İşveren İhtiyaçları belgesi

hazırlayacak ve bu belgenin detaylı incelenmesi için Yüklenici namzetlerine gerekli süre verilmesi,

iv. İV’in İs Bedelinin üzerinde bir fiyatı kabul etmesi(sabit bedel ve sabit süre).

GÜMÜS KİTAP’TA TEDARİK/SATIN ALMATedarik/Satın Alma (Procurement) tabirini malzeme satın alma ilekarıştırmamak gerekir. Bu İş’in İhalesinde uygulanacak değişik usul ileilgilidir. Bu usule göre: Teklif Sahipleri detaylı ER ve Avan

Projeleri inceleyecek ve uzun süre alabilecek yeni arastırmalar yapacak

Teklif Sahipleri zaman ve paraya mal olacak ön projeler hazırlayacak

Teklif Sahipleri az bir sayıyaindirilecek (Short List)

Bu aşamada İV ile Teklif Sahipleriarasında müzakere yapılabilecek(teknik hususlar ve ticari koşullar)

DİĞER KİTAPLAR4) Yeşil Kitap (Kısa Sözleşme Formu-Short Form of Contract)• Sözleşme Bedeli 500.000

US$ i geçmeyen veSözleşme süresi 6 ayıgeçmeyen küçük Projelerde.

5) Turkuvaz Kitap(Tarama/Arazi Islahı-FIDICForm of Contract for Dredging and Reclamation) Su içinde; Tarama&Dolgu işlerinin maliyetli ve uzun sürmesi nedeniyle çıkarılmıstır.

6) Pembe Kitap (Harmonize Edilmiş Kitap-Çok YönlüKalkınma Bankaları / MDB Conditions of Contract for Construction)

• Uluslararası kredi veren bankaların bazı koşullarınınKırmızı Kitabaeklenmesiyle oluşmuştur.

• Gelişmekte olan ülkelerdefinanse edilen altyapıProjeleri içindir.

DİĞER KİTAPLAR

7) Altın Kitap (Tasarla-Yap-İşlet /FIDIC Gold Book-Design Build Operate)

• Sarı Kitap modeli temelalınarak geliştirilmiştir.

• Tek yüklenici (ortak girişimveya konsorsiyum)

• 20 yıllık işletme periyodu

• Finansmani IV temin eder,

8) Test basımı yapılan FIDICİnsaat İsleri Alt YüklenicilikSözleşme Koşulları (Yüklenici-Alt Yüklenici arasında KırmızıKitapla birlikte kullanmak için).

9) Kalite Bazli Müşavirlik SecimRehberi (Quality Based Consultant Selection Guide)

FIDIC SÖZLEŞMELERİ VE MÜHENDİSFIDIC sözleşme koşullarıyla yapılan işlerin hersafhasında mühendis görev almaktadır.

Genel olarak mühendis faaliyetleri;Projenin yapımına başlamadan önce,Proje yapımı başladıktan sonra,Proje bitiminden sonraki faaliyetlerdir.

Mühendisin faaliyetlerini yürütürken, Aktif, Reaktifveya Pasif görevleri olabilir.

FIDIC SÖZLEŞMELERİ VE MÜHENDİS Kırmızı Kitapta Mühendis’in Danışma yapmak zorunluluğusüre ve para konularında olup Mühendis, bu konulardakitesbitini İşveren ve Yükleniciye danıştıktan sonra yapacaktır. İsveren ve Yüklenici veya bunlardan bir tanesi bu danışmayauymazsa; Mühendis elindeki verilerle bir tesbit yapacak,İşveren ve Yüklenici aynen uygulayacaktır. Tesbitten memnunolmayan taraf konuyu “ihtilaf”a götürebilir.Mühendis bir tespit yaparken, iki tarafa danıştıktan sonraanlaşma olmazsa; sözleşmeye uygun şekilde yeniden tespityapmak zorundadır.Mühendis, yapılan işte tespit veya görüş bildirmez ya daDanışma yapmadan görüş ve tespit bildirse Mühendis’ebaşvuran taraf memnun değilse “ihtilaf” prosedürünüişletebilecektir.

FIDIC’İN POPÜLER OLMASININ NEDENLERİ

Kreditorlerce, FIDIC kullanımı kredi ön koşuludur. Kitaplar uzun yılların deneyimleri sonucu oluşan maddeleri

içerir, önceki versiyonların revizesi ile kendini yenilemiştir. İhtiyaca binaen bu Kitapların sayısı artmaktadır. Miladi

takvim kabul edilen 1999 yılında 4 Kitap varken bu sayı 9’a ulaşmıştır. İlk Kitaplar sadece İşveren ile Yüklenici arasında iken günümüzde İşveren ile Müşavir arasında ve Yüklenici ile Alt-Yüklenici arasında olanlarda mevcuttur.

Dünyadaki temsilciliklerinin katılmış olduğu kongrelerde tüm uzmanların görüşleri alınarak hazırlanmıştır.

FIDIC’İN POPÜLER OLMASININ NEDENLERİ

Kullanacakları Kitaplara göre hazırlayacakları Sözleşmelerin içeriğini bilen Taraflar, Riskleri öngörebilirler.

Taraflar için yeni bir Sözleşme hazırlama maliyeti azalır.

Önemli bir konuyu atlama olasılığı azalır.

Kitaplar arasında entegrasyon sağlanmıştır.

KARAYOLLARI İHALELERİNDE ÖNEMİFIDIC ULAŞTIRMA SEKTÖRÜNDE YAP-İŞLET DEVRET

PROJELERİNDE KULLANILMAYA BAŞLAMIŞTIR. (MarmarayTünelleri, Gebze-Köseköy YHT, YID Hava Meydanlari)

UBAK TECRÜBELERI KGM İHALELERİNE AKTARILABİLİR.

UYGUN KITAP SEÇİMİ İCİN İLGİLİ FIDIC KİTAPLARI ÇALIŞILABİLİR. BU NEDENLE MÜHENDİSLER VEHUKUKÇULARDAN OLUSAN BİR BİRİM KURULABİLİR.

2023 YILI HEDEFİNDE YAKLAŞIK 5000 KM OTOYOL YAPIMIİÇİN; UYGUN FİNANSMAN YÖNTEMLERİ (KÖİ VE BOT), UYGUN İHALE YÖNTEMLERİ (AB, WB), UYGUN SÖZLEŞME TİPİ (FIDIC) VE UYGUN ORGANİZASYON) ONEMLIDIR.

SONUÇLARKGM’ce İhale edilerek, İnşaat çalışmaları sürdürülmekteolan ve halen uluslararası alanda en büyük YİD projesiolan Gebze-Orhangazi-İzmir (İzmit Körfez Geçisi dahil) Otoyolu Projesi Sözleşmesi işinde;Görevli Şirket OYİAS ile Ana Yapım Yüklenicisi

NÖMAYG A.O. ARASINDA VE;NÖMAYG A.O. ile IHI-ITOCHU Alt YüklenicisiNÖMAYG A.O. ile NUROL A.Ş. Alt YüklenicisiAralarında FIDIC Sözleşmeleri uygulanmaktadır.99 versiyonu Kırmızı, Sarı ve Gümüş Kitapları KGM ihalelerinde uygulanabilecek OLGUNLUĞA ulaşmıştır.

SONUÇLAR

İşsahibi ve Yüklenici arasında Hakem dusturuyla tarafsızcahazırlanmaya çalısılmış FIDIC Kitaplarının Genel Kosullarırijit olup işlerin ülke, mahal ve koşullarına uygun ÖzelKoşullara imkan verdiğinden;

Özellikle uygulamada yenilikci, öncü, Standardizasyonaönem veren KGM’nün Özel Koşullarda olmayacak vemutlaka olması gereken Ana Konu baslıklarını bir çerçeve haline getirerek Karayolları İhaleli İşlerde FIDIC Tip Sözleşmeleri uygulamasının faydalı olacağı kanaatindeyim.

Iletisim: iunal@yukselproje.com.tre-iunal@kgm.gov.tr