Sadržaj:

1. Osnovni vidovi površinske obrade drveta........................................................2. 2. Materijali za površinsku obradu drveta............................................................4. 3. Filmogeni pokrovni materijali u površinskoj obradi drveta.............................7. 4. Nitroceluloza....................................................................................................9. 5. Lakovi i boje na bazi nitroceluloze................................................................10. 6. Prilozi.............................................................................................................14. 7. Zaključak........................................................................................................16.

1

1. Osnovni vidovi površinske obrade drveta

Tehnologija površinske obrade drveta značajno se promijenila u posljednjih 50 godina. Težnja ka racionalizaciji i automatizaciji procesa dovela je do razvoja novih drvnih materijala i tehnologija oplemenjavanja. Povećanje troškova proizvodnje dovelo je prije oko 20 godina do preseljenja mnogih uglednih proizvođača namještaja i proizvoda od drveta (prije svega ploča) iz zapadne u istočnu Evropu. Predvodnik ovog talasa bio je Ingvar Kamprad, osnivač „IKEA"-e, danas jednog od najvećih svjetskih prodavača namještaja. Kamprad je 1961. godine u Poljskoj osnovao prvu firmu koja je okupila na jednom mjestu proizvođače namještaja. Ideja novog koncepta bila je da se funkcionalno i lijepo oblikovani komadi namještaja učine dostupnim širokom tržištu kupaca, prvenstveno izuzetno povoljnim cijenama. Ova ideja, koja je dovela do razvoja novog tipa kupaca pod nazivom „Smart Shoppef“, predstavlja revolucionarnu prekretnicu u načinu shvatanja nameštaja, kako u procesu proizvodnje, tako i u procesu prodaje. Zahtjevi koji se postavljaju pred današnje proizvođače namještaja podrazumijevaju namještaj kraćeg životnog vijeka, uslijed prisutnog društvenog trenda ka povećanoj mobilnosti ljudi. Uz to, od namještaja se očekuje mogućnost korišćenja na više različitih mjesta u okviru prostora za stanovanje, kao i podesnost u slučaju selidbe.

Ako se posmatra asortiman poznatih svjetskih proizvođača namještaja može se zaključiti da je povećana upotreba lakih ploča, „Frame on board“ konstrukcija. Upotrebom lakih ploča smanjuje se korišćenje masivnog drveta kao sirovine, čime se čuvaju resursi i značajno smanjuju troškovi proizvodnje, uslijed smanjenja utroška materijala. Manja masa ovih ploča dovodi i do uštede u troškovima transporta. Nažalost, ove drvne ploče su razvijene bez uključivanja proizvođača premaza u proces proizvodnje. Uslijed toga, vrlo često takvi proizvodi zahtjevaju modifikaciju ili razvoj potpuno novih sistema premaza i postupaka nanošenja. Takođe i promjena procesa presovanja (prelaz sa vrućeg presovanja na hladno presovanje) u proizvodnji drvnih ploča ima signifikantan uticaj na svojstva oplemenjavanja nosećeg materijala (ploče).

Već duži niz godina uočava se trend pojednostavljivanja konstrukcije modernog namještaja koji se oplemenjava, u cilju uštede na troškovima proizvodnje. Zato se veoma često kod nameštaja sreću ravne pločaste površine, na koje se UV premazi nanose postupkom valjanja.

2

Veliki izazov koji će u skorijoj budućnosti biti nametnut, kako proizvođačima premaza tako i proizvođačima nameštaja, je nedostatak sirovina i drveta. Očekuje se enorman porast cijena sirovina za proizvodnju premaza, drveta kao osnovnog materijala i energije. Tako je, na primjer, cena ploča iverica u posljednje vreme porasla za oko 20-30% i tu nije kraj. Veliki uticaj na cijene sirovina i drveta ima povećana potražnja u azijsko-pacifičkom području. Uslijed toga, raste interesovanje za saćaste konstrukcije od lakih ploča. Nadalje, upotreba već korišćenog drveta u manjim količinama u proizvodnji drvnih ploča predstavlja jedan od novih pristupa u rešavanju problema nedostatka drvne sirovine. Nova rješenja usmjerena su ka povećanju vrijednosti drvnog otpatka i mogućnostima upotrebe drvnog brašna u kombinaciji sa polietilenom i polipropilenom u drvnoplastičnim kompozitnim pločastim materijalima, tzv.WPC pločama (Wood-Plastic- Composites). Zahvaljujući termoplastično obradljivim vezivnim sredstvima ovi materijali imaju široke mogućnosti primene u enterijeru i eksterijeru.

U proizvodnji namještaja i laminatnih podova koriste se novi postupci oplemenjavanja furnira, koji se baziraju na korišćenju indirektne duboke štampe. Pored toga, već godinama se bilježi konstantan porast štampanih i oplemenjenih, odnosno završno lakiranih papirnih folija (dekorfiniš folija) u proizvodnji namještaja i laminatnih podova, koji predstavljaju jeftiniju alternativu u odnosu na oplemenjavanje furnirima. 

Osnovni zadatak koji se postavlja pred proizvođače nameštaja, kuhinja, parketa, prozora itd. ostaje i dalje nepromijenjen, a to je optimizacija celokupnog procesa proizvodnje i oplemenjavanja. Na slici 1 prikazano je učešće troškova premaza u ukupnim troškovima postupka proizvodnje namještaja, iz kojih se vidi da troškovi oplemenjavanja iznose između 8 i 20% ukupnih troškova. Kako bi se troškovi premaza mogli objektivno upoređivati uvodi se termin „troškovi/m2 oplemenjene površine“. U proračinu troškova moraju se uzeti u obzir bitni parametri, kao što su cijena po kg isporučenog premaza, stepen iskorišćenja materijala za dati način nanošenja, količina nanosa izražena u g/m i količina „čvrste supstance“ (udeo neisprljivih komponenti) u premazu.

3

2. Materijali za površinske obrade drveta

U poređenju sa metalima drvo je „živ" materijal. Iz tog razloga mora se iz dostupnih tehnologija pažljivo izabrati odgovarajući način površinske obrade, kako bi se obijezbedio besprijekoran rezultat lakiranja.

Na rezultat lakiranja bitno utiču sledeći parametri:

- vrsta drvnog materijala

- prisutnost ekstraktivnih materija u drvetu

- tip veziva - lepka (PVAc, UF ili FF smola)

- način presovanja furnira na podlogu (drvnu ploču), na primjer hladno ili vruće presovanje

- odstupanja u vlažnosti drveta, naročito kod masivnog drveta

- brušenje drveta: vrsta brusnog materijala, raspodjela veličine zrna, kao i podužno i/ili poprečno brušenje

- uslovi temperature i vlage vazduha u kabini za lakiranje, odnosno u procesu sušenja

- parametri premaza, na primjer viskozitet, temperatura, količina nanosa, uslovi nanošenja i sušenja

Za površinsku obradu drveta u enterijeru u upotrebi su različite tehnologije lakiranja širom sveta, koje se unutar regiona i zemalja veoma razlikuju. Na slici 2 prikazano je tržište premaza za drvo za unutrašnju upotrebu u 2003. godini za zapadnu Evropu, sa ukupnom količinom od 377.750 tona. U ovom pregledu posmatrano je 16 zapadnoevropskih zemalja. Kada se ovoj količini pridoda udio premaza za drvo u istočnoevropskim zemaljama, kao što su na primjer Bugarska, Poljska, Rumunija, Rusija, Slovenija, Češka republika, Ukrajina, Mađarska i druge, dobija se oko 500.000 t premaza za drvo za unutrašnju upotrebu za evropsko tržište. Danas se širom svijeta upotrebljavaju sledeći sistemi obrade, odnosno tehnologije:

- NC premazi (celulozno nitratni premazi), koji se u primjeni nazivaju i nitrocelulozni premazi

- SH premazi (kiselo-očvršćavajući premazi)

4

- 2K PU premazi (dvokomponentni poliuretanski premazi)

- PE premazi (nezasićeni poliestarski premazi)

- UV-/ESH premazi (UV očvrščavajući i elektronsko očvršćavajući premazi)

- ulja i voskovi

- vodeni premazi (1K/2K vodeni premazi)

- bajcevi za drvo

U sjevernoj Evropi , upotrebljavaju se pretežno kiselo- očvršćavajući premazi. U južnoj Evropi (Italija, Španija), nasuprot prethodnom, prednost imaju 2K poliuretanski premazi. Sistemi lakiranja drveta koji se upotrebljavaju u Evropi pokazuju različiti sadržaj organskih rastvarača. U zavisnosti od tehnologije premazi mogu da sadrže formaldehid ili stirol. Trend, koji je forsiran evropskim normama o smanjenju emisije organskih komponenti u vazduhu (EU-VOC-preporuke 1999/13) jasno ukazuju na sisteme koji sadrže opasne supstance i upućuj u na ekološki podobne premaze, kao alternativu premazima sa rastvaračima. Pri tome prelazak na ekološki podobne premaze vrši se postepeno. Prvi korak predstavlja supstitucija tehnologije lakiranja drveta premazima sa visokim sadržajem rastvarača, kao što su NC, SH i 1K/2K PU premazi, sa sistemima premaza baziranim na UV očvršćavanju, vodenim premazima i drugim modernim ekološki prihvatljivim postupcima obrade. UV premazi i vodeni premazi nalaze u fazi rasta, dok NC i SH premazi gube na značaju. Da li će premazi u prahu, koji se upravo nalaze u fazi uvođenja, kao premazi za drvne proizvode velikih površina, moći uspešno da se razviju, još uvijek se ne može sa sigurnošću reći. Od 2003. do 2008. godine udio UV premaza raste godišnje oko 4,8%, dok udeo vodenih premaza raste srazmerno 6,6% (prema podacima IRL - Information Research Limited, London). Prema Paulus-u očekuje se porast učešća UV-/ESH premaza za obradu drveta u Evropi sa 47.300 t u 2004. godini na 102.000 t u 2015. Godini. Za površinsku obradu drveta moraju se primeniti odgovarajući sistemi lakiranja koji mogu da obezbijede sledeća bitna svojstva:

- izolaciju podloge od ometajućih ekstraktivnih materija

- dobru sposobnost kvašenja pora drveta

- malo povećanje hrapavosti drveta

5

- dobru elastičnost filma, čime se sprečava nastanak pukotina (riseva)

- dobra mehanička svojstva, posebno otpornost na abraziju (habanje) kod parketa i podnih obloga od drveta

Za sve premaze za drvo važi da struktura, ljepota, a naročito osobenost i boja drveta treba da se istakne nakon površinske obrade. Pri tome je moguće postizanje različitih efekata: prirodna (natur) obrada kod transparentnog lakiranja, obrada bajcovanjem/lazurna površina, kao i u potpunosti pigmentirana (obojena) lakirana površina.

6

3. Filmogeni pokrovni materijali u površinskoj obradi drveta

Lakovi su tečni rastvori smola (prirodne i sintetske) u organskim rastvaračima, sposobni, pri određenim uslovima, obrazovati tvrde i ravne pokrove (filmove) uz prisustvo adhezije filma sa obrađivanom površinom. Lakovima se osim smola dodaju drugi materijali. Zato lakovi mogu biti bezbojni, manje ili više obojeni, odnosno, prozirni ili neprozirni. Filmovi lakova na drvenoj površini imaju istovremeno dvojaku finkciju, dekorativnu i zaštitnu. U vezi sa ovim značajnim funkcijama, lakovi treba da zadovoljavaju slijedeće zahtjeve:

- da imaju što veći sadržaj suhih materija (materije koje formiraju film), - da se zadovoljavajuće razlijevaju na obrađivanoj površini, - da film laka ostvaruje dobru adheziju sa drvenom površinom, kao i sa prethodnim i narednim nanosima, - da su filmovi postojani u eksploatacionim uvjetima (postojani na djelovanje svjetla, otporni na povećane i snižene temperature, hemikalije i vlagu ), - da su filmovi tvrdi i u isto vrijeme elastični kako bi se suprostavljali mehaničkim oštećenjima i pratili dimenzionalne i deformacione promjene drveta, kao posljedice kolebanja vlažnosti, - da prozirni filmovi ne mute teksturu i ne mijenjaju prirodnu ili bajcanjem postignutu boju drveta.

Za razliku od lakova, bojama se nazivaju pigmentirani pokrovni materijali u kojima su suspendirani pigmenti i punila. Pigmentirane boje se razlikuju prvenstveno po vrsti osnovnog pokrovnog materijala u kojem su suspendirani dodaci, pa su tako u upotrebi boje na bazi ulja, nitroceluloze i poliuretana. Uvođenjem pigmenata u rastvor pokrovnog materijala pokrov ne samo da postaje neproziran i prima boju pigmenta nego mijenja i ostala svojstva, pretežno u pozitivnom smislu, jer zaštitna svojstva pokrova pigmentnih boja su veća nego pokrovna nepigmentiranih materijala. Neorganski pigmenti redovno povećavaju tvrdoću filmova, postojanost na svijetlo i otpornost atmosferlije. Pigmentirane boje određenih karakteristika nazivaju se pigmentiranim lakovima. Pigmentirani lakovi su u suštini isto što i pigmentirane boje, sa tom razlikom što se kao pokrovni materijal u kojem se suspendira pigment bez punila, isključivo koriste smole sposobne obrazovati glatke i ravne pokrove. Većina prozirnih lakova dodatkom pigmenta postaju pigmentirani lakovi. Od pigmentarnih lakova se ne zahtijeva pokrovnost na nivou pigmentiranih boja, zato sadrže manje

7

pigmenta finijeg frakcionog sastava. Boja, kolor pigmentiranih boja i lakova uglavnom zavisi od boje pigmenta, a samo djelimično od boje pokrovnog materijala. Za bijele boje i svjetle tonove neophodno je primjenivati svjetle i na svjetlu postojane pokrovne materijale (smole i ulja). Pokrovni pigmentiranih bojha, kao što je to i kod lakova, imaju istovremenu zaštitnu i dekorativnu funkciju na drvenim površinama. Radi ispunjenja ovih funkcija, pigmentirane boje i lakovi treba da dazovolje ove osnovne zahtjeve: dobro se razlijevaju, brzo suše, imaju dobru pokrovnost, adheizam, imaju određenu boju, određene dimenzije pigmenta i punila, da su filmovi otporni na vanjske utjecaje, te se ne mijenjaju pri dužem lagerovanju ( ne stvara se kompaktan talog ili ugušćenja). Talog pigmenata koji brzo nestaje laganim mješanjem se ne smatra nedostatkom.

8

4. Nitroceluloza

Nitroceluloza je puščani prah, 3 do 5 puta jači od crnoga baruta. Bezdimni barut potpuno je istisnuo dimni barut. Gori brže i bolje od crnoga baruta, ali je i do danas potpuno istisnio dimni barut. 1886. godine je postupno nadomjestio u vatrenom oružju svih vrsta. Dobiva se nitriranjem celuloze (npr. pamuka) (starter metak) ili pak drvenog ugljena koji je preteča celuloze (obični bojevni metak). Svaka država koja ima svoju tvornicu oružja, pa njenu proizvodnju, tj. sastojke i ostale stvari vezane uz nju reguliraju oni po standardima. U nekim državama je nitrarano brašno ili škrob. U starter metku je žute ili bijele boje u obliku plosnatijih kuglica, pamuka ili praha, dok u bojevnim mecima crne u obliku kuglica, listića ili valjkastih sitnih oblika. Pri dodiru s plamenom ne eksplodira nego izgara vrlo brzo. Brzina izgaranja mu je: VoD (cca)= 7300 m/s, uz stvaranje „fireball efekta“, velike jake svjetlosti. Pri izgaranju razvija samo plinovite produkte. Plinovi nastali njegovom eksplozijom ne uzrokuju rasprsnuće čahure i cijevi, nego potiskuju i izbacuju metak. Bizantnost u usporedbi s TNT-om je 0.78. Kod TNC-a najviše se mora paziti da ne dođe u dodir s plamenom ili možda iskrom, osim tog nedostatka, vrlo je stabilna.Primarni (inicijalni) je eksploziv, a ujedno i jedini potisni eksploziv, neosjetljiv na udarce, ali vrlo osjetljiv na plamen. S njom se pune torpeda, granate, raketni pogoni, vojne rakete, kao dodatak nitroglicerinu da se dobi smokeless powder ili blasting gelatine, detonirajućim kapislama, itd.. Upotrebljava se još za izbacivanje taneta (zrna) iz čahure (cjelokupnog metka) ili pak iz raznog streljnog i vatrenog ili artiljerijskog oružja, raznog kalibra i tu služi kao potisni eksploziv. Malodimni baruti sastoje se od želatinizirane nitroceluloze. U zavisnosti od želatinizatora malodimni baruti mogu biti: nitrocelulozni, nitroglicerinski, diglikolski i ganidinski. Malodimni baruti se izrađuju u obliku pločica, traka i cijevi s jednom ili više rupa. Vrstom baruta, veličinom i oblikom barutnih zrnaca regulira se priliv plinova pri sagorijevanju baruta. Malodimni baruti se vremenom mijenjaju, postaju nestabilni i opasni za čuvanje. Zbog toga se svake druge godine vrši ispitivanje stabilnosti baruta. Vijek trajanja malodimnih baruta je oko 20 godina.

9

5. Lakovi i boje na bazi nitroceluloze

Celuloza predstavlja polisaharid i ćini osnovu biljnih ćelija. Elementarni sastav celuloze je: (C6 H10 O5 ). U svakom glikoznom ostatku ima najmanje tri hidroksilne (OH) grupe , te stupajući u reakciju sa alholima obrazuje proste, a sa kiselinama složene estere celuloze. Kao sirovina za njihovu proizvodnju služi drvena ili pamučna celuloza. Poznato je mnogo estera celuloze, ali najveću praktičnu primjenu u proizvodnji lakova ima složeni azotno- kiselinski ester celuloze nazvan nitroceluloza. Radi čega se lakovi na bazi estera celuloze sa smjesom azotne i sumporne kiseline, koja se uvodi radi vezivanja vode koja se javlja pri nitraciji. Nitroceluloza,u zavisnosti od sadržaja azota, dijeli se na kaloksilin sa 10-12% azota i piroksilin 12,5-13,9% azota. Koloksilin se koristi za proizvodnju lakova, celulida i fotofilmova, a piroksilin za proizvodnju eksploziva- baruta. Važno svojstvo koloksilina je dužina celuloznih molekula o kojoj se rasuđuje na osnovu viskoziteta njegovih rastvora. Što je veća dužina lanaca, to je , kod iste koncentracije rastvora, veći viskozitet. Dužinom molekularnih lanaca su uslovljena i svojstva filmova, veća dužina lanaca (bolja mehanička svojstva filmova). Nažalost, veći viskozitet, pri istoj koncentraciji, uslovljava snižavanje sadržaja suhih materija u radnim rastvorima. Nitroceluloza (koloksilin) se klasira po viskozitetu (sekunde padanja kuglice) kod 12,2%, 20,0%,i 25,0% rastvora u smjesi rastvarača:

Težin. %

- Entilacetat 20,0,- Entilalkohol 25,0- Toulen 55,0.

Klase Nitroceluloze i njihovi viskoziteti dati su u tabeli 1. Za lakove se najviše koristi nitroceluloza 1/4 , 1/2, 3/4 sekundnog viskoziteta, eventualno, ali manje 5-6 smjesa sekundnog viskoziteta, odnosno, smjesa kaloksilina navedenih viskoziteta. Čisti rastvori kaloksilina u organskim rastvaračima formiraju tvrde, krute filmove sa slabom adheizom i neotporne na atmosferske utjecaje. Kaloksilin se dobro miješa sa mnogim sintetskim i prirodnim smolama, kao i sa plastifikatorima. Dodavanjem u kaloksilin smola odgovarajućih odlika povećava se sadržaj suhih materija skoro bez ili sa malim povečanjem viskoziteta, a formiranim filmovima se poboljšava sjaj, adhezija i otpornost na atmosferske

10

utjecaje. Odnos kaloksilina i smola kod NC lakova se kreće u širokom dijapazonu od; 1:0,5 dza lakove završnih slojeva koji se podvrgavaju brušenju i poliranju, do 1:2,5 za lakove čiji filmovi se ne bruse (temeljni, međuslojevi i završni nanosi). Dodavanjem plastifikatora filmovi nitroceluloznih lakova postaju elastičniji. Količina dodatnog plastifikatora je uvjetovana kvalitetom samog plastifikatora, te odlikama i količinama dodatnih smola. Isparljivi dio NC lakova se sastoji od istinskih rastvarača kaloksilina, skrivenih rastvarača i razređivača. Skriveni rastvarači su alkoholi (etil i butil), a razređivači su aromatski ugljikovodici. Od smjese rastvarača se traži da rastvaraju ne samo kaloksilin nego i dodate smole i plastifikatore. Također je važno da odnos rastvarača i razređivača ostane postojan u bilo kom periodu sušenja nanosa laka. Ukoliko se poremeti odnos rastvarača i razređivača u bilo kom periodu sušenja, dolazi do grešaka u filmu, koje su posljedica obaranja kaloksilina ili smole. Obaranje kaliksilina je u slučaju promjene odnosa u korist razređivača, a obaranje smole kod promjene odnosa u korist rastvarača. Oba slučaja se jedinstveno manifestuju u mućenju ili bijeljenju filma. Ova pojava moće biti i prolazna ukoliko se u narednim periodima sušenja uspostavi odgovarajući odnos rastvarača i razređivača. Otuda je nužno smjesnu rastvarača o razređivača podešavati na osnovu brzine isparavanja pojedinih komponenti. Valja primjetit da pojava mućenja i bijeljenja filma ne mora biti posljedica neodgovarajućeg izbora ili poremećenog odnosa rastvarača i razređivača, nego može biti izazvana neodgovarajućim uvjetima kod nanošenja lakova : velika vlažnost vazduha, predebeo nanos, promaha, niske temperature. Ukupan sadržaj suhih materija NC lakova (kaloksilin, smola i plastifikator ) kod radnih rastvora nije velik i zavisi od vrste i odnosa kaloksilina i smole, te od viskoziteta radnih rastvora koji je funkcija metoda nanošenja. Obično se sadržaj suhih materija kreće 16-27% kod nanošenja metodama dispergiranja odnosno 20-40% kod nanošenja nalijevanjem i potapanjem. Znači, 60-84% radnih rastvora NC lakova čine isparljive materije, koje se nepovratno gube u postupku primjene. Finansiska vrijednost isparljivih komponenti može se prevazilaziti vrijednosti suhog ostatka. NC lakovi se skoro redovno isporučuju sa većim viskozitetom od radnog. Dovođenje na radni viskozitet se postiže razređivanjem, zagrijavanjem ili razređivanjem i zagrijavanjem. NC lakovi se inače dijele na lakove ''hladnog nanošenja'' i lakove ''vrućeg nanošenja''. Obzirom da su NC lakovi lahkozapaljivi, razređivanje zagrijavanjem potencijalno je požarno opasno ukoliko se doesgnu ili preskoče grranične

11

temperature zapaljivosti. Zato se NC lakovi ne smiju zagrijavati iznat 70-750C. Uz to ove temperature ne dovode do opadanja kvaliteta filmova, dok veće temperature od ovih ne dovode do intenzivnog smanjenja viskoziteta. NC lakovi vrućeg nanošenja imaju, u poređenju sa lakovima hladnog nanošenja, povećan sadržaj suhih materija i izmjenjen sastav rastvarača (rastvarači niže tačke vrelišsta su zamjenjeni rastvaračima srednje tačke vrelišta). NC lakovi vrućeg nanošernja, u poređenju sa lakovima hladnog nanošenja pokazuju slijedeće prednosti: manji utrošak razređivača u vezi sa povećanim sadržajem suhih materija, za istu debljinu filma manji broj nanosa (što je posljedica većeg sadržaja suhih materija), pojedinačni nanosi mogu biti deblji u slučaju nanošenja dispergiranjem (jer na obrađivanu površinu padaju sitne čestice skoro ohlađenog laka visokog viskoziteta čime je smanjena mogućnost stvaranja curkova, što je od posebnog značaja kod obrade vertikalnih površina), sa smanjenjem učešća rastvarača sa nižim tačkama vreliša primjenom zagrjavanja eliminiše se opasnost pojave bijeljenja zbog kondenzacije vlage na filmu. Nedostatak NC lakova vrućeg nanošenja je duže trajanje sušenja, što je posljedica većeg učešća rastvarača srednje tačke vrelišsta , kao i inače debljih nanosa nego kod lakova hladnog nanošenja. NC lakovi vrućeg nanošenja se manje primjenjuju mada u nekim evropskim zemljama njihova primjena nije baš tako rijetka. Poseban značaj imaju NC lakovi različitih dekorativnih efekata (sjajni, polusjajni, mat, i polumat lakovi ), zatim pigmentirane boje i lakovi, te NC politure. Mat lakovima se formiraju matirani filmovi- bez sjaja, a to se ostvaruje na dva načina:

1) uvođenjem u lak voska ili smola koje sadrže znatne količine voska (šelak neočišćen od voska

2) uvođenjem sitno dispergiranog punila i sterat cinka u količini 5-10% cjelokupnog sadržaja laka

Prvi način se odlikuje smanjenjem mehaničkih svojstava pokrova, radi čega se češće primjenjuje drugi način. Međutim, i stearat cinka mutni film i snižava njegovu tvrdnoću. Zato se mat lakovima uglavnom ne obrazuje cjelokupan film, nego se on nanosi u tankom sloju kao završni nanos. Pigmentirane boje i pigmentirani NC lakovi i pored prisustva pigmenata, odlikuju se malim sadržajem suhih materija (kod radnih viskoziteta 25-45%), a

12

njima formirani, filmovi izuzev boje, pokrovnosti i nešto veće otpornosti na vanjske utjecaje imaju identične odlike kao i transparentni filmovi NC lakova. NC politure predstavljaju, u suštini, NC lakove sniženog sadržaja suhih materija (male koncentracije), koji služe za poliranje osušenih, završnih nanosa, a nanose se uglavnom tamponom. Filmovi NC lakova otvrdnjavaju fizikalno isparavanjem hlapljivih sastojaka. Filmovi su rastvorivi u ogranskim rastvaračima, sem u slučaju kada su u lak dodate smole koje otvđavaju hemijskom reakcijom, pa filmovi nisu uopšte ili nisu u potpunosti rastvoriv, što zavisi od vrste i količine dodatnih smola.

13

6. Prilozi

Slika 1.

Slika 2.

14

Tabela 1.

15

7. Zaključak

Tehnologija površinske obrade drveta značajno se promenila u poslednjih 50 godina. Težnja za racionalizacijiom i automatizacijiom procesa dovela je do razvoja novih tehnologija za obradu drveta.

U poređenju sa metalima drvo je „živ" materijal. Iz tog razloga mora se iz dostupnih tehnologija pažljivo izabrati odgovarajući način površinske obrade, kako bi se obezbjedio besprijekoran rezultat lakiranja.

Lakovi su tečni rastvori smola (prirodne i sintetske) u organskim rastvaračima,sposobni, pri određenim uslovima, obrazovati tvrde i ravne pokrove (filmove) uz prisustvo adhezije filma sa obrađivanom površinom. Lakovima se osim smola dodaju drugi materijali. Zato lakovi mogu biti bezbojni, manje ili više obojeni, odnosno, prozirni ili neprozirni.

Nitroceluloza je puščani prah, 3 do 5 puta jači od crnog baruta. Bezdimni barut potpuno je istisnuo dimni barut. Gori brže i bolje od crnoga baruta, ali je i do danas potpuno istisnuo dimni barut. 1886. godine je postupno nadomjestio u vatrenom oružju svih vrsta.

Celuloza predstavlja polisaharid i ćini osnovu biljnih ćelija. Elementarni sastav celuloze je: (C6 H10 O5 ). U svakom glikoznom ostatku iam najmanje tri hidroksilne (OH) grupe , te stupajući u reakciju sa alholima obrazuje proste, a sa kiselinama složene estere celuloze.

16