Hyrje n sistemet ARDUINO N fillim besoj se sht e nevojshme t njoftohemi me termin Arduino dhe me disa nga vetit e tije. Prdorimi praktik dhe ofrimin e informacioneve paraprake pr t shkarkuar, instaluar, dhe prdorur n projektet e parapara t zhvillohen edhe pse jo pr thellim dhe prdorim m t shumfisht nga ana praktike.Arduino sht nj pllak e prdorur pr programimin e disa funksioneve me an t kompjuterit nprmjet s cils mund t kryejm disa funksione t ndryshme e sidomos me bashkveprimin e lidhjeve t tjera q shrbejn pr forcimin e sinjaleve dalse apo pr prshtatjen e sinjaleve marrse nga sensor t ndryshm. Mund t arrihet nj prdorim shum i sofistikuar i ksaj pajisje. N vijim sht paraqitur pllaka Arduino nga pjesa frontale Figura 2 me prshkrime t disa komponentve kryesore dhe nga ajo e pasme Figura 3. Kurse pr koordinimin dhe bashkveprimin mes kompjuterit dhe pllaks Arduino prdort kabllo (A-B) e paraqitur n Figurn 4

Figura 1 Paraqitja frontale dhe komponentt prbrse t pllaks ARDUINO[footnoteRef:1] [1: http://arduino.cc/en/uploads/Main/ArduinoUnoFront.jpg ]

Figura 2 Paraqitja e pasme e pllaks ARDUINO[footnoteRef:2] Figura 3 Kabllo lidhse n mes kompjuterit dhe plaks ARDUINO[footnoteRef:3] [2: http://arduino.cc/en/uploads/Main/ArduinoUnoBack.jpg ] [3: http://arduino.cc/en/Guide/Windows ]

Instalimi i softuerit t pllakave ARDUINO

Pasi u njohm me harduerin e sistemit t plakave Arduino na mbetet t njihemi me pjesn softuerike e cila n shrben pr komunikim mes pllaks Arduino dhe kompjuterit si dhe pr programimin e ksaj pajisje. Pr programimin e pllakave Arduino mund t shkarkohet nj softuer falas nga interneti dhe at pa pasur nevoj pr ndonj licenc, vetm se duhet t specifikoni se pr n far sistemi operativ do instalohet. Pr t shkarkuar softuerin e programimin t pllakave Arduino ju lutemi klikoni n linkun e paraqitur m posht:http://arduino.cc/en/Main/Software Pasi ta keni shkarkuar ju lutemi t ndiqni udhzimet e paraqitura pr instalimin e ktij softueri n sistemin operativ Windows 7 t paraqitur n Figurn 5.

Figura 4 Paraqitja e procedurs s instalimit t softuerit ARDUINO

Specifikimi i shembujve praktik

Pllaka Ardino zakonisht sht e para programuar me nj program pr t verifikuar funksionimin e pllaks kshtu q pasi t lidhet pllaka me kompjuter apo me nj furnizim tjetr t energjis ajo menjher ka nj drit q vazhdimisht ndizet dhe fiket n do dy sekonda. Para se t fillojm dhe t zhvillojm programet tona apo shembujt e paraqitura duhet t njoftojm pllakn Arduino fillimisht me kompjuterin dhe pastaj edhe me softuerin pr programim. Sa i prket bashkveprimit t pllaks me kompjuter gjat instalimit t softuerit instalohen edhe driverat pr prdorim t menjhershm i cili paraqitet si Comport. Mnyra m e mir pr tu shmangur zhvillimeve t vazhdueshme t ndryshimeve t porteve, n varsi nga prdorimi i porteve t USB s zgjedhur caktojm nj comport numr p.sh. COM22. Pastaj n aplikacion duhet t definojm nprmjet menys TOOLS Bord se ciln Arduino pllak po prdorim, n rastin ton zgjedhim ARDUINO UNO. Si dhe verifikojm COM portin se a sht zgjedhur automatikisht porti 22 q e kemi caktuar paraprakisht n Device Manager ndr konfigurimet e COM porteve dhe kt e verifikojm n menyn TOOLS Serial port. Pasi t kemi br konfigurimet paraprake jemi t gatshm t fillojm me shembujt q jan paraqitur n kt punim dhe t praktikojm konfigurime t ndryshme me disa komponent shtes pr t br shembujt m praktik. Pllakat arduino programohen me an t gjuhs programuese C. Dhe pr shembujt e paraqitur do t kemi nj tabel q tregon komponentt e nevojshm pr zhvillimin e atyre ushtrimeve apo projekteve t parapara. Komponentt zakonisht mund t jen LED, rezistor, potenciometr, sensor t ndryshm etj. si dhe n t shumtn e rasteve prdort nj pllak breadboard n bashkveprim me pllakn Arduino e paraqitur n Figurn 6.

Figura 5 Bashkveprimi i pllakave Arduino me breadbord

Shembulli 1: LED-i q blindon

Ky do t jet shembulli i par q do t realizohet n kuadr t ushtrimeve t parapara, sht e nnkuptueshme se ushtrimet vijn duke u vshtirsuar. Andaj ky ushtrimi i par sht njkohsisht edhe ushtrimi m i leht. Por na shrben pr t verifikuar fillimisht funksionimin dhe konfigurimin e duhur t pllaks Arduino, gj q sht kye pr vazhdimin e mtutjeshm t ushtrimeve. Funksionalizimi i sistemitKy ushtrim sht bazik dhe pllaka e Arduinos e ka t integruar kt pjes pr t treguar se sht funksionale sapo t ndizet. Pasi q pllakn Arduino e lidhim me kompjuter me an t USB-s ose nprmjet nj furnizimi tjetr. N pllak menjher fillon t ndizet nj drit n do dy sekonda, me rrast nnkuptojm se pllaka sht aktive dhe funksionale.Kjo drit sht shum e vogl prandaj ushtrimi i par do t ket pr detyr ta bj ket veprim t pllaks m t dukshm duke prdorur disa komponent t ndryshm.Lista e komponentveKto ushtrime e para realisht do t mund t zhvilloheshin edhe vetm nprmjet pllaks Arduino. Por gjithsesi do t prfshim disa komponent, pasi q jemi n fillim t ushtrimeve nuk na duhen edhe aq shum komponent. N tabeln 1.1 jan paraqitur komponentt e nevojshm pr zhvillimin e ktij ushtrimi. Kurse figura 1.1 do t paraqet skemn e lidhjeve q duhet t realizohen.Tabela 1. 1 Komponentt e nevojshm pr paraqitjen e funksionimit t pllaks ArduinoNr. i komponentveSimboliPrshkrimi

1D15-mm red LED

1R1270 0.5W metal film resistor

Figura 1. 1 Skema I lidhjeve pr paraqitjen e funksionimit t pllaks ArduinoZbatimi praktik

Pr zbatimin e ktij ushtrimi tani m na duhet edhe t bjm programimin e pllaks Arduino. Dhe pr realizimin e ksaj detyre fillestare mund ta marrim kodin e gatshm n aplikacionin pr programim e Arduinos dhe at nprmjet menys: File Examples Digital Blink. Gjithashtu n figurn 1.2 do t paraqitet kodi pr realizimin e ktij ushtrimi.

Figura 1. 2 Kodi pr paraqitjen e funksionimit t pllaks ArduinoAplikimi i praktikKy shembull ka nj aplikim n dukje t vogl por realisht pothuajse do pajisje e ka t integruar kt shembull ngase e vn n dijeni prdoruesin se gjithka sht n rregull me at pajisje.

Shembulli 2: Mors kodi S.O.S.

N kt shembull do t paraqesim disa t dhna q jan prdorur pr sinjalizime dhe komunikime t ndryshme n koht e m hershme shih Figurn 2.1

Figura 2. 1 Sistemi i komunikimit n MORSE kodMorse kodi sht sistem i prdorur m par nprmjet t cilit jan drguar sinjale t ndryshme q jan deshifruar n varsi t kohzgjatjes s sinjalit. N Tabeln 2.1 do t paraqesim kodet deshifruese pr sinjalet e tilla.Tabela 2. 1 Deshifrimi i sinjaleve t MORSE kodit

Edhe pse ky sinjalizim n koht e sotme prdort shum pak ose thuajse fare pr arsye se teknologjia e komunikimit sht avancuar jasht zakonisht shum. Do paraqesim nj shembull t prdorimit t programimit t pllaks Arduino pr t drguar mesazhet tona n mesazhe t gjuhs s komunikimit nprmjet Morse kodit. Ku n koht e m hershme sht dashur q nj njeri tmirt me kodim dhe dekodim t ktyre sinjaleve n ditt e sotme do paraqesim se si bhet kjo nprmjet prdorimit t disa komponentve dhe pllaks Arduino.

Funksionalizimi i sistemit

Ngjashm sikurse te ushtrimi i par edhe n kt ushtrim do t prdorim vetm nj LED q do t ndrioj n intervale t caktuara kohore, ku ne varsi t kohzgjatjes s ndriimit dhe t pushimit t ndrmjetshm transmetohet nj sinjal. Pr transmetimin e sinjalit SOS do t na duhet t transmetojm n vend t (S) duhet t transmetojm tri pika (...) kurse ne vend t (O) duhet t transmetojm tri (- - -) dhe prap tri pika pr (S), si mund t shihet edhe m lart nga tabela 2.1 Deshifrimi i sinjaleve t MORSE kodit. Lista e komponentve

Pr realizimin e ktij ushtrimi do t na mjaftojn komponentt t cilt tani m i kemi prdorur n ushtrimin e par. Ose mund ti referoheni tabels vijuese 2.2 Komponentt e nevojshme pr transmetimin e sinjalit S.O.S. Si dhe skema e lidhjeve do t paraqitet ne Figurn 2.2Tabela 2. 2 Komponentt e nevojshme pr transmetimin e sinjalit S.O.S.Nr. i komponentveSimboliPrshkrimi

1D15-mm red LED

1R1270 0.5W metal film resistor

Figura 2. 2 Skema e lidhjeve pr drgimin e sinjalit S.O.SZbatimi praktik

Pr zbatimin e ktij ushtrimi pasi t kemi vendosur komponentt n vendin e duhur na duet edhe t bjm programimin e pllaks Arduino. Pr kt ushtrim mund ti referohemi programit t br n ushtrimin e par dhe at ta modifikojm dhe ta prshtatemi pr ushtrimin e dyt. Sido qoft n figurn 2.3 do t paraqitet kodi i nevojshm pr t realizuar kt ushtrim. Figura 2. 3 Kodi pr transmetimin e sinjalit S.O.SAplikimi i praktikSa i prket ktij ushtrimi aplikimin praktik t tije e ka zvogluar jashtzakonisht shum zhvillimi i hovshm i teknologjis s komunikimit qoft nprmjet prdorimit t internetit apo edhe t radio komunikimeve t ndryshme. Por gjithsesi ky lloj komunikimi akoma rruhet si mas sigurie ngase kur t gjitha komunikimet tjera bijn ky do t jet mi i qndrueshmi dhe m i sigurti pr tu prdorur. Pa zvogluar aplikimin e drgimit t sinjalit S.O.S ngase ky edhe n ditt e sotme sht mjaft i prdorur.

Shembulli 3: Prkthimi i Mors kodit

Pr realizimin e ktij ushtrimi mund t prdorim komponentt e ushtrimeve t mhershme dhe po ashtu edhe lidhjet t mos i ndryshojm fare. Ngase vetm do t na duhet t bjm programimin e pllaks Arduino pr t par ndryshimet q do t paraqiten me an t LED-it t prdorur. Tani m kemi arritur t transmetojm nj sinjal t vetm S.O.S por ky lloj i komunikimit sht prdorur edhe pr t drguar sinjale t tjera. Tani m me zhvillimi e teknologjis nuk na duhet t msojm t gjitha karakteret e veanta t MORS kodit. Ngase kjo tani mund t realizohet nprmjet shtypjes s mesazhit me an t tastiers dhe t transmetohet ai mesazh n pllakn Arduino q do t prkthej kt mesazh n gjuhn MORS. Pikrisht ky edhe do t jet qllimi i ktij ushtrimi. Tani m duhet t kemi parasysh se do t kemi komunikim t ndrsjellt n mes t PC dhe pllaks Arduino q do t realizohet nprmjet USB-s. Dhe pr t arritur kt duhet t kemi parasysh shpejtsin e komunikimit t sinjalit q drgojm nga PC-ja dhe pranimin n ann tjetr nga pllaka Arduino. Zakonisht sht 9600 boud, q nuk sht edhe shpejtsi e madhe por e mjaftueshme pr qllimet q na nevojitn. Pike shnimet dhe kodet prkatse t karaktereve specifik do t mund ti gjeni duke klikuar n linkun vijues: http://en.wikipedia.org/wiki/Morse_codeSi dhe pr drgimin e mesazhit nga PC deri tek pllaka Arduino do t prdort nj vegl e aplikacionit t programimit t Arduino-s e quajtur Serial Monitor. Pra pas programimit t pllaks Arduino nuk e shkputim lidhjen me PC nprmjet USB-s dhe n aplikacion kalojm tek menyja Tools dhe pastaj zgjedhim Serial Monitor. Dhe na hapet nj dritare ku mund t shkruajm mesazhin q dshirojm t prkthejm n MORS kod, dritarja sht paraqitur n figurn 3.1.

Figura 3. 1 Dritarja pr drgimin e mesazheve tek pllaka Arduino

Funksionalizimi i sistemit

Tanim gjrat mund apo kan filluar t vshtirsohen. Si shtes n kt ushtrim do t duhet t kemi parasysh 3 funksionet kryesore q jan: Serial.begin (9600); //q cakton shpejtsin e komunikimit ndrmjet PC-s dhe pllaks Arduino Serial. available (); // shikon dhe tregon kur ka nj sinjal pr t lexuar dhe Serial.read (); // lexon nj karakter.Pra fillimisht shikohet se a ka dika pr t pranuar dhe pastaj lexon nj nga nj karakteret. Pavarsisht cili karakter sht pranuar ai do t prkthehet me an t LED-it n gjuhn MORS duke ndezur dhe duke e mbajtur ndezur dhe duke e fikur LED-in n intervale t caktuar kohore.Lista e komponentve

Sa i prket lists s komponentve dhe mnyrs s lidhjes s tyre mund t referoheni n ushtrimet e m hershme qoft n ushtrimin 1 apo at 2, respektivisht tabeln 1.1 ose 2.2 dhe figurn 1.1 ose 2.2Zbatimi praktik

Pr zbatimin e ktij ushtrimi duhet t bjm ndryshime t theksuara n programim. Prandaj n figurn 3.2 do t paraqitet kodi i programimit t pllaks Arduino, pr prkthimin e mesazhit n MORS kod.

Figura 3. 2 Kodi pr prkthimin e mesazheve n MORS kodAplikimi i praktikKemi prmendur edhe m hert se aplikimi praktik i prdorimit t MORS kodit sht zvogluar jashtzakonisht shum, por si ushtrim sht mjaft i qlluar ngase prmban ndrlidhjen mes komunikimit t hershm dhe at t tanishmin.

Shembulli 4: Prkthimi i MORSE kodit Ky shembull sht krejtsisht i ngjashm me ushtrimin 3 andaj do t prdort i njjti kod, dallim do t ket vetm se do t shtohen disa komponent pr t br me t dukshm intensitetin e LED-it, si dhe do t kemi edhe disa informacion shtes sa i prket MORS kodit.Funksionalizimi i sistemitDisa nga rregullat e kodit Morse jan: nj viz lidhse sht pr tre her m e madhe n kohzgjatje t paraqitjes s nj pike, koha n mes t do viz lidhse apo pik sht e barabart me kohzgjatjen e nj pik, hapsir midis dy shkronja sht gjatsia e njjt si nj viz lidhse, dhe hapsira midis dy fjal sht e njjt si kohzgjatja e shtat pikave. Pra gjithnj duhet t sillemi npr pjesn e verifikimit t hyrjes s t dhnave pr t par se far duhet t jepet n dalje, dalje e cila do t manifestohet me ndezjen e nj drite n njsi t caktuar kohore dhe kuptohet q varsisht nga kohzgjatja e qndrimit ndezur apo fikur ajo do t paraqes nj simbol t caktuar.Lista e komponentve Pr zhvillimin e ktij ushtrimi nuk na duhen pa tjetr komponent shtes ngase n pllakn Arduino sht nj LED diod e integruar e cila mund t paraqet shum mir kt ushtrim. Por n kt ushtrim dshirojm t shtojm edhe disa komponent q e rrisin intensitetin e nj LED diode n mnyr q t LED-i t vrehet nga nj distanc e largt. Komponentt q do t na duhen do ti paraqesim n Tabeln 4.1 ku nuk do prfshihet pllaka Arduino dhe breadbordi ngase kto jan t nnkuptuara. Kurse n Figurn 4.2 do t paraqesim skemn e lidhjes s komponentve pr realizimin e ktij ushtrimi.Tabela 4. 1 Komponentt e nevojshme pr prkthimin e Morse koditNr. i KomponentveSimboliPrshkrimi

1D1Luxeon 1W LED diod

1R1270 0.5W metal film resistor

1R24 1W resistor

1T1BD139 transistor i energjis

Figura 4. 1 Skema e lidhjes s komponentve me pllakn Arduino

Zbatimi praktik

N Figurn 4.2 do t paraqesim kodin q duhet t shkruhet n softuerin pr programimin e pllaks Arduino n mnyr q mesazhet tekstuale t dhna nga ana e jon t prkthehen n Morse kod nprmjet pllaks dhe t paraqiten nprmjet LED diods.

Figura 4. 2 Paraqitja e kodit pr realizimin e prkthimit t Morse kodit

Aplikimi i praktik

Aplikimi praktik i ktij ushtrimi apo ktij projekti mund t thuhet se ka qen i kahershm dhe i prdorur n mnyr mjaft efikase pr t komunikuar n koht e athershme. Por akoma mbetet nj opsion komunikimi n raste emergjente kur komunikimet tjera nuk bjn pun sidomos aplikimi i sinjalit SOS sht ndr m t shpeshtit q mund t hyj n pun edhe n ditt e sotme.

Shembulli 5: Modeli i sinjalit t trafikut

Tani m nj shembull i aplikimit real n jetn e prditshme, do t simulojm funksionimin e sinjalizuesve n rrug pra semaforve. Realizimi i ktij ushtrimi na familjarizon me logjikn e funksionimit t semaforve, pastaj pavarsisht se me far ju krkohet t programoni nj shembull t till to t jet jashtzakonisht e leht. Sistemi q do t prdorim ksaj radhe sht ai i mbretris s bashkuar (UK). N kt shembull do t prdort nj buton pr t ndrruar gjendjen n semafor si dhe nse ai buton to t mbahet i shtypur pr nj koh m t gjat ather do t ndryshohet sekuenca e sinjalizimeve. Funksionalizimi i sistemit

Tham se do t prdort nj sistem si n Mbretrin e Bashkuar. Pra do t kemi sinjale t radhitura n kt mnyr: Fillimisht do t kemi ngjyrn e kuqe Pastaj t kuqn me at portokalli Dhe ngjyra e gjelbr Pastaj kthehet n portokalli Dhe kalon n t kuqe e kshtu vazhdon e prsritet ky cikl.Lista e komponentve

Lista e komponentve q do t na duhet pr realizimin e ktij ushtrimi do t prfshim LED-a me ngjyrat t kuqe, portokalli dhe t gjelbr. Si dhe do t prfshij edhe nj buton si kemi prmendur edhe m lart. Kshilloheni q LED-at t jen t intensitetit t njjt pr t par m mir funksionalizimin e ktij ushtrimi. N tabeln 5.1 do t paraqitn komponentt e nevojshme pr realizimin e ktij ushtrimi. Gjithsesi do t paraqitet edhe skema e lidhjes s ktyre komponentve n figurn 5.1.Tabela 5. 1 Komponentt e nevojshme pr realizimin e SemaforitNr. I KomponentveSimboliPrshkrimi

1D15-mm red LED

1D25-mm yellow LED

1D35-mm green LED

3R1-R32700.5W metal film resistor

1R4100 K0.5W metal film resistor

1S1Miniature push to make switch

Figura 5. 1 Skema e lidhjeve pr realizimin e SemaforitZbatimi praktikPr realizimin e ktij ushtrimi, si dhe ushtrimeve t tjera do t paraqesim edhe kodin q duhet t programohet pr realizimin e ktij ushtrimi. Kshtu q n figurn 5.2 do t paraqitet edhe kodi pr realizimin e sinjalizimit t Semaforve.

Figura 5. 2 Paraqitja e kodit pr realizimin e SemaforveAplikimi i praktik

Aplikimi praktik sht shum i prdorur ndonse ky shembull sht i thjesht dhe m i lehti i mundshm. Ju mund t tentoni t realizoni edhe semafor me kompleks q ndodhn n udhkryqe dhe me nj program t kontrolloni njkohsisht 4 semafor gjithashtu t prfshini edhe sinjalizimin pr kmbsor. Por pra se t filloni keni parasysh numrin e daljeve q mund t shfrytzohen nga nj pllak Arduino.

Referencat

Simon Monk - 30ArduinoProjectsfortheEvilGenius Botuesi Mc Graw Hillwww.arduino.cc